Skip to main content

Full text of "Matthæi Parisiensis, monachi Sancti Albani, Chronica majora"

See other formats 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/niatthiparisien03pari 


/ 


RERUM  BRITANNICARUM  MEDII  .EVI 

SCRIPTORES, 


Oil 


CHRONICLES  AND  MEMORIALS  OE  GREAT  BRITAIN 

AND  IRELAND 


35432; 


DURING 


THE   MIDDLE   AGES. 


THE  CHRONICLES  AND  MEMORIALS 

OP 

GREAT  BRITAIN  AND   IRELAND 

DURING  THE  MIDDLE  AGES. 

PUBLISHiLJJ    151     iirll;:    AUTHOHITr   Ui?    Ut^ii   MAJJLail  b    TREASUKY,    UNDER 
THE   DIRECTION  OF  THE   MASTER  OF   THE  ROLLS. 


On  the  26th  of  January  1857,  the  Master  of  the  Eolls 
submitted  to  the  Treasury  a  proposal  for  the  pubhcation 
of  materials  for  the  History  of  this  Country  from  the 
Invasion  of  the  Romans  to  the  reign  of  Henry  VIII. 

The  Master  of  the  Kolls  suggested  that  these  materials 
should  he  selected  for  publication  under  competent 
editors  without  reference  to  periodical  or  chronological 
arrangement,  without  mutilation  or  abridgment,  prefer- 
ence being  given,  in  the  first  instance,  to  such  materials 
as  were  most  scarce  and  valuable. 

He  proposed  that  each  chronicle  or  historical  docu- 
ment  to  be  edited  should  be  treated  in  the  same  way  as 
if  the  editor  were  engaged  on  an  Editio  Princeps ;  and 
for  this  purpose  the  most  correct  text  should  be  formed 
from  an  accurate  collation  of  the  best  MSS. 

To  render  the  work  more  generally  useful,  the  Master 

of  the  Holls  suggested  that  the  editor  should  give  an 

account  of  the  MSS.  employed  by  him,  of  their  age  and 

their  peculiarities;  that  he  should  add  to  the  work  a 

brief  account  of  the  life  and  times  of  the  author,  and 

any  remarks  necessary  to  explain  the  chronology ;  but 

no  other  note  or  comment  was  to  be  allowed,  except 

what  might  be  necessary  to  establish  the  correctness  of 

the  text. 

a  2 


The  works  to  be  piiblished  in  octavo,  separately,  as 
they  were  finished  ;  the  whole  responsibility  of  the  task 
resting  upon  the  editors,  Avho  were  to  be  chosen  by  the 
Master  of  the  Eolls  with  tlie  sanction  of  the  Treasury. 

The  Lords  of  Her  Majesty's  Treasury,  after  a  careful 
consideration  of  the  subject,  expressed  their  opinion  in  a 
Treasury  Minate,  dated  Eebruary  9, 1857,  that  the  plan 
recommended  by  the  Master  of  the  Rolls  ''was  well 
calculated  for  the  accomplishment  of  this  important 
national  object,  in  an  effectual  and  satisfactory  manner, 
within  a  reasonable  time,  and  provided  proper  attention  be 
paid  to  economy,  in  making  the  detailed  arrangements, 
without  unnecessary  expense." 

They  expressed  their  approbation  of  the  proposal  that 
each  Chronicle  and  historical  document  should  be  edited 
in  such  a  manner  as  to  represent  with  all  possible  correct- 
ness the  text  of  each  writer,  derived  from  a  collation  of  the 
best  MSS.,  and  that  no  notes  should  be  added,  except 
such  as  were  illustrative  of  the  various  readings.  They 
suggested,  however,  that  the  preface  to  each  work  should 
contain,  in  addition  to  the  particulars  proposed  by  the 
Master  of  the  Rolls,  a  biographical  account  of  the  author, 
so  far  as  authentic  materials  existed  for  that  purpose, 
and  an  estimate  of  his  historical  credibilitv  and  value. 

Rolls  House, 

December  1857. 


MATTHiEI  PARISIENSIS, 

MONACHI   SANCTI   ALBANI, 
CHRONICA  MA.TORA. 


MATTH.EI    PARISIENSIS, 


MONACHI  SANCTI  ALBANI, 


CHRONICA    MAJORA. 


EDITED 


BT 


HENRY  RICHARDS  LUARD,  B.D., 

FELLOW    OF    TRINITY    COLLEGE  ;    REGISTRART    OF   THE    UNIVERSITY  ;    AND    VICAR    OF 

GREAT  ST.  Mary's,  Cambridge. 


VOL.  III. 


A.D.  1216  TO  A.D.  1239. 


PUBLISHED  BY  THE  AUTHORITY  OF  THE  LORDS  COMMISSIONERS  OF  HER  MAJESTY'S 
TREASURY,  UNDER  THE  DIRECTION  OF  THE  MASTER  OF  THE  ROLLS. 


LONDON: 

LONGMAN  &  Co.,  Paternoster  Row;  TRUBNER  &  Co.,LudgateHill; 

ALSO  BY  PARKER  &  Co.,  OXFORD; 

MACMILLAN  &  Co.,  CAMBRIDGE; 

A.  &  C.  BLACK,  EDINBURGH;  and  A.  TIIOM,  DUBLIN. 

1870. 


Ofj!tO//tf-, 


,OCT  2  7  1944 

(27^2 


Printed  by 
Eybe  and  Spottiswoode.  Her  Majesty's  Printers, 
For  Her  Majesty's  Stationery  Office. 


K,'-\y\  r\r\/-\  '*\.'^-/^/'^.  ^  r-  / 


PREFACE. 


PREFACE. 


The  present  volume  contains  the  history  of  the  reign  Contents 
of  Henry  III.  to  the  end  of  the  year  1239.     The  earlier  fj^l^{f' 
portion,  down  to  the   middle  of  the  year  1235,  is  com-  ume. 
posed   after   the   same   plan   as  that   in   the   preceding 
volume ;  that  is  to  say,  it  is  a  transcript  of  the  history 
of  Roger  of  Wendover  with  corrections  and  additions  by 
Matthew  Paris.     These  increase  in  number  and  impor- 
tance as  Wendover's  history  draws  to  its  conclusion  ;  and 
of  several  events,  though  Wendover  has  been  followed 
in  the  first  instance,  a  separate  account  has  been  given 
by  Paris,  sometimes  with  fuller  details,  sometimes  in  a 
more  abridged  form,  as,  for  instance,  the  account  of  the 
sea  fight  in  which  Eustace  the  monk  was  defeated  and 
slain   (p.  28),  or  that  of  the  siege  of  Bedford  Castle  (p. 
88). 

That  Wendover  is  the  author  or  compiler  of  the  whole  Roger  of 
of  what  appears  in  small  print  in  the  present  volume  I  ^e  author 
think  ought  not  to  be  doubted.     Both  the  MSS.  which  of  the  his- 
contain  his  history  assert  this  distinctly  :  "  hue  usque  ^Sjjie  of^ 
"  scripsit  dominus  Roo^erus   de  Wendovre."      And  the  the  year 

1235 

original  MS.  of  Paris's  history  states  the  same,  adding 
immediately  afterwards,  "  Incipit  frater  Matthaeus  Pari- 
"  siensis"  (see  p.  327,  note  ^).  I  mention  this  because 
some  writers^  have  concluded  from  the  style  of  the  latter 


1  See  the  remarks  of  Sir  Frede- 
rick Madden  in  his  Preface  to  the 
3rd  volume  of  the  Historia  Anglo- 
rum,  p.  xxiii.  He  partially  founds 
his  theory  on  the  fact  that  in  MS.  C. 
the  rubrick  quoted  above  respecting 
the  end  of  Wendover's  history  is 


transferred  to  a  previous  page.  See 
p.  290,  note  ^,  of  the  present  volume. 
But  I  consider  this  due  to  the  care- 
lessness of  the  scribe  of  that  MS., 
and  that  it  cannot  have  any  weight 
against  the  distinct  testimony  of 
the  other  three  MSS. 


DA 
25 


viii  PREFACE. 

portion  of  Wendover's  history  that  it  really  is  due  to 
Paris.  That  Paris  may  have  been  consulted  and  given 
assistance  to  his  predecessor  is  likely  enough  ;  but  I 
cannot  think  that  he  can  really  have  been  the  author  of 
any  portion  of  what  is  contained  in  the  MSS.  of  Wen- 
dover.  The  history  of  the  years  1234  and  1235  is  altered 
and  enlarged  in  Paris's  own  work  in  the  same  manner  as 
all  that  has  gone  before,  and  not  at  all  in  the  way  an 
author  would  amend  his  own  composition  for  a  new 
edition.  Moreover,  one  of  Paris's  additions  in  the  year 
1284  is  the  whole  of  the  letter  of  Pope  Gregory  IX., 
exhorting  all  to  take  the  Cross  (pp.  280-287),  which  he 
would  scarcely  have  thus  inserted  in  his  history  had  he 
been  the  compiler  of  pp.  809-313,  in  which  the  greater 
portion  of  this  same  letter  is  again  given.  Another 
minute  piece  of  evidence  on  this  point  may  be  seen  in 
p.  802,  where  in  describing  the  great  storm  at  Abbotsley, 
in  1284,  Wendover  uses  the  same  language-  which  he 
has  introduced  into  Baldric's  account  of  the  battle  of 
Antioch  (vol.  ii.  p.  88),  while  Paris  makes  his  own  addi- 
tions in  his  usual  style.  It  wdll  then  be  safe,  I  conclude, 
to  attribute  all  that  is  printed  in  small  type  in  the 
present  volume  to  Roger  of  Wendover. 

Wendover       Poo'er  of  Wendover  must  be  considered  as  a  first  hand 

fit 
hand  au      authority  for  nearly  all  that  is  contained  in  this  portion 

thority  for  of  his  work.    With  the  exception  of  Ralph  of  Coggeshale 

tionofVhe  ^  Cannot  find  that  he  has  made  use  of  any  previous 

history.      historian  for  English  affairs.     The  only  Avriter  whom  he 

has  transcribed  in  the  fashion  of  the  earlier  portion  of  his 

Oliverlus    history  is    Oliverius   Scholasticus,  from  whom    he   has 

taken  his  account  of  the  affairs  of  the  Holy  Land  in  1217 

and  of  the  siege  and  capture  of  Damietta  by  the  crusaders 

in  1218.     This  treatise,  which  is  known  by  the  name  of 

the  Historia  Captionis  Damietce,  is  printed  as  the  work 

of  an  anonymous  author  in  Gale's  Scriptores  quinque, 

^  "  Visi  sunt  autera  in  aere  angeli  .  .  volitantes,"  &c. 


Scholas 
ticus 


PREFACE.  IX 

and  will  also  be  found  in  the  second  vulunie  of  Eckhard's 
Corpus  Historicum  Medii  tevi  (Lips.  1723).  It  is  also 
incorporated  into  the  Historia  Orientalis  of  James  of 
Vitri,  printed  at  the  end  of  the  collection  of  Bongars. 
Gale  and  Eckhard  made  use  of  different  MSS.,  and 
Wendover  copies  from  one  differing  from  both.  This 
has  made  the  editing  of  this  portion  of  the  history 
very  difficult,  especially  as  neither  of  the  editors  has 
taken  much  pains  with  his  author.  As  a  specimen  of 
how  errors  obtain  a  footing  in  popular  books  the  fol- 
lowing may  be  mentioned,  which  has  arisen  from  Wen- 
dover's  text  having  been  followed  without  any  exami- 
nation of  the  source  whence  he  derived  his  statements. 
In  the  list  of  persons  assembled  at  Acre  which  is  given 
by  Oliverius  {see  p.  9  of  the  present  volume)  are  two 
Hungarian  bishops ;  the  name  of  the  see  of  one  of  them, 
Joriensis  (of  Jaurinum,  Raah),  has  been  carelessly  written 
in  one  of  the  MSS.  of  Wendover  and  the  two  of  Paris 
Jovensis.  This  has  been  supposed  to  be  an  error  for 
Juvavensls,  of  Juvavia,  the  old  name  of  Saltzburg.  And 
thus  the  Bishop  of  Saltzburg  has  been  set  down  as 
being  at  Acre  at  this  time.  Another  curious  instance 
may  be  seen  in  p.  14  (Coxe's  Wendover,  iv.,  p.  13) ;  by 
the  omission  of  a  line  in  Oliverius,  and  the  altering  of 
the  punctuation,  AVendover  is  made  to  speak  of  a  port 
between  Jerusalem  and  the  Jordan  ;  ^  all  is  made  clear 
by  the  insertion  of  the  missing  words.- 

The  character  of  the    additions    made    by    Matthew  Cbaractqr 
Paris  will  be  best  understood  from  the  list,  which  as  in  ditions^of 
the  former  volumes,  I  have  given  below.      They  relate  Matthew 
in  many  cases,  as  would  be  expected,  to  the  affairs  of 
St.  Alban's ;  they  occasionally  give  'a  correction  (as  in 


1  This  has  puzzled  M.  IluiUara-   I  "'   P*  ^^^>   ^PP^«^'«   *«  ^^^^'^    ^^^^^ 


uonc. 


BrehoUes,  the  French  translator  of  .,  ,„,               .                   ^  „.     . 

-\r  x*u       13    •        I,             ^\,     j-ai     ■  -  Ihe  most  important  of  Weud- 

Matthew  Fans,  who  saw  the  dim-    i  ,              , ,.  .              ,  .    ,  . 

culty  ^vol.  iii.  p.  157).     The  Ku-    i  «vers  own  addiUons  to  this  history 

lish  translator  (Bohn's  WcnUover.    I  »?  OLveriu.  >s  the  hst  of  tnghsh 

I  nobles  at  Damietta  m  1218  (p,  41)i 


X  PEEFACE. 

p.  58,  Westminster  for  Canterbury,  the  place  of  the  coro- 
nation in  1220,  or  in  p.  61,  the  name  of  Pandulf,  the 
legate,  for  Walo) ;   they  frequently  add  a  name  which 
Wendover  has  omitted  to  give  (as  in  p.  1,  the  insertion 
of  Jocelyn,  Bishop  of  Bath,  as  present  at  the  young  king's 
coronation,  or  in  p.   112,  that  of  Reimund,  the  prior  of 
St.    Alban's,   as  the  person  who  saw  the  apparition  of 
King  John)  ;  they  insert  a  quotation  to  illustrate  (p.  27 
from  Seneca  (?),  p.  249   from   Ovid,  p.  260  from  other 
writers)  ;  or  words  to  give  force  and  picturesqueness  to 
the  narrative  (as  in  p.  22,  the  details  introduced  into  the 
account  of  the  battle  of  Lincoln,  or  in  pp.  26,  27,  into  that 
of  the  sea  fight  in  which  Eustace  the  monk  was  defeated 
and  slain,  where  the  names  of  the  two  persons  who  dis- 
covered him  in  his  concealment  are  given).     There  are, 
however,  many  separate   insertions  which  have  no  con- 
nexion with  Wendover's  text.     One  of  the  most  curious 
is  the  account  of  the  procession  of  Pope  Innocent  III. 
with  the  Veronica  ("  effigies  vultus  Dominici  quae  Vero- 
nica dicitur  "),  with  the  versicles  and  prayer  to  be  used 
(pp.  7,  8).     In  several  instances,  as  I  have  stated  above, 
after  Wendover's  account  has  been  transcribed,  a  fresh 
description  of  the  same  event  is  given  in  different  words. 
Documents   are   occasionally  inserted  which   Wendover 
had  omitted   to   use  from  the  ample   collection    which 
Paris's  own  history  shows  to  have  existed  at  St.  Alban's. 
He  frequently  adds  his  own  description  of  the  characters 
of  i^the   persons   mentioned   by   Wendover,   introducing 
blame  or  praise  with  a  free  hand  from  his  own  know- 
ledge or  belief ;  as  instances  of  this  may  be  mentioned 
the  praise  of  Roger  le  Noir,  Bishop  of  London  (p.  164), 
the  character  of  Walter  the  Dominican  (p.  177),  that  of 
Peter  ^  Mauclerc  Count  of  Britanny  (p.  191),  the  ability 


'  Erroneously  called  Henry  by 
Wendover.  A  curious  instance 
may  be  seen  in  p.  240,  where  Paris 
alters  Jiliusy  applied  by  Wendover 


to  the  relationship  between  Peter 
de  Rievaulx  and  Peter  des  Roches, 
to  carus. 


PREFACE.  XI 

and  fidelity  of  Ralph  Neville,  the  chancellor  (p.  206). 
The  language  of  his  predecessor  is  frequently  changed 
and  strengthened,  as  in  p.  30G,  where,  in  speaking  of 
Hugh  of  Wells,  Bishop  of  Lincoln,  Wendover's  "  virorum 
"  religiosorum  inimicus  "  is  altered  to  "  monachorum  per- 
"  secutor,  canonicorum  et  omnium  malleus  religiosorum." 
His  sense  of  the  avarice  and  rapacity  of  the  Papal  court 
is  evidenced  by  the  introduction  of  many  very  unsparing 
remarks  (pp.  122,  194,  &c.).  A  curious  example  of  his 
feeling  in  this  respect  may  be  seen  in  p.  102,  where,  in 
copying  Wendover's  account  of  the  Pope's  mention  of  the 
universal  complaints  that  nothing  could  be  done  in  the 
Roman  church  (ecclesia)  without  great  expenditure  of 
money,  he  alters  the  word  ecclesia  into  curia.  He  does 
not  hesitate  occasionally  to  make  insertions  in  the  docu- 
ments given  by  Wendover,  either  to  improve  the  language 
(as  in  p.  69),  or  to  introduce  a  quotation  ^  (as  in  p.  146). 
A  very  remarkable  instance  of  the  liberties  he  ventured 
to  take  in  this  way  may  be  seen  in  his  own  portion  of  the 
history,  where  near  the  close  of  the  Emperor  Frederick's 
letter  to  Richaxd  of  Cornwall  against  the  Pope,  the  em- 
peror's language  is  altered  so  as  to  give  the  impression 
of  a  prophecy  of  the  future  election  of  Richard  to  the 
empire."^  His  minor  alterations  are  often  very  carelessly 
made,  and  give  the  idea  of  the  historian  glancing  over 
his  transcriber's  work,  and  putting  in  here  and  there  a 
word  he  thought  at  the  moment  advisable  without  care- 
fully reading  through  the  sentence.^  Sometimes  he 
clearly  did  not  see  the  errors  made  by  his  transcriber. 

'  See  also  the  additions   to   the  I  author,    Peter    de    Viiieis.      This 

speech  of  the  bishops  to  the  king  in  would  show  that  this  portion  of  the 

1234  (p.  269).  j  history  was  not  compiled  till  1256. 

2  P.  587.     He  addresses  Kichard  j  See  the  note  on  the  passage. 


as  "  princeps  orbis  terra?  profiiture." 
In  place  of  this  only  the  words 
"  vos  ergo  reges  et  principes 
"  orbis  terrae "  arc  given  in  the 
copy  of  the  letter  as  it  appears  in 
the  collectiop  of  the  letters  of  the 


•^  See,  for  instance,  p.  15,  note  ", 
where  nisi  is  introduced  in  error  ; 
again,  the  addition  of  a  verb,  inve- 
7iit,  in  p.  96,  destroys  the  sense  of 
the  sentence . 


Xll 


PREFACE. 


Omissions  On  the  othei*  hand  there  are  a  few  omissions  ^  from 
fo*llot"n.r"  Wendover's  history  ;  for  instance  in  p.  IS,  the  credit  given 
Wendovur.  by  the  older  historian  to  Fawkes  de  Breaut^  as  a  good 
soldier  ("  in  opere  illo  laudabilis,"  note  ^)  is  omitted  by 
Paris,  as  unwilling  to  give  even  those  good  words  to  the 
great  enemy  and  despoiler  of  St.  Alban's.  And  the 
chapters  ^  in  Wendover  on  the  astronomical  phenomena 
of  1229  (Coxe,  iv.  180),  the  signs  preceding  the  restora- 
tion of  the  Holy  Land  (Id.  194),  and  the  loss  of  the 
Cross  and  the  Holy  Land  (Id.  p.  195),  are  omitted  alto- 
gether, while  the  account  of  the  death  of  Richard  Mar- 
shal in  Ireland  (p.  288)  differs  entirely  from  that  given 
by  Wendover  (iv.  pp.  306,  307). 

Matthew  Paris  takes  up  the  history  without  any  ap- 
parent break,  continuing  Wendover  as  if  he  left  off  in 
the  middle  of  a  paragraph,  and  only  marking  the  com- 
mencement of  his  continuation  by  a  quotation  from 
Ovid.  His'style  is  at  once  much  fuller,  with  more  details, 
and  with  far  more  life  and  vividness  of  description  than 
is  ever  found  in  his  predecessor.  And  although  it  is 
still  the  history  of  England  that  is  always  most  promi- 
nent, yet  the  chronicle  is  at  the  same  time  a  very  valu- 
able authority  for  the  contemporary  history  of  other 
countries,  and  must  be  considered  as  a  first  hand  autho- 
rity for  that  of  France  and  the  empire.  There  are  very 
full  details  of  some  of  the  campaigns  of  the  emperor  in 
Italy.  The  affairs  of  Rome  and  the  Papacy  naturally 
are  not  neglected.  Even  Spanish  matters  are  not  un- 
frequently  mentioned.  See  especially  the  curious  allu- 
sion to  the  capture  of  the  fortress  of  Peniscola  by  a 
stratagem  (p.  384),  which  I  have  not  been  able  to  find 
in  any  of  the  Spanish  historians.^    Nor  are  eastern  affairs 


Character 
of  Matthew 
Paris 's 
own  his- 
tory. 


'  See  a  curious  instance  in  p.  26. 
Writing  of  Eustace  the  monk,  the 
MSS.  of  Wendover  style  him  "  viro 
*'  flagitioso  et  pietate  nequissimo  ;" 
probably    a    blunder    for   pirates. 


Paris  omits  the  latter  words,  and 
has  only  "  viro  flagitiosissimo." 

-  See  pp.  165,  176. 

•^  See  also  the  account  of  the 
narrow  escape  of  Ferdinand  III.  at 
Seville  in  1239  (p.  640). 


PREFACE.  Xlll 

forgotten ;  much  of  our  knowledge  of  the  affairs  of  Pa- 
lestine during  these  years  is  due  to  the  documents  pre- 
served to  us  by  Paris.  The  elaborate  account  of  Maho- 
met (p.  343),  however  legendary,  and  the  accounts  of  the 
Tartars  (pp.  488,  639)  show  his  own  interest  in  matters 
beyond  the  scope  of  ordinary  annalists.  No  doubt  he 
had  the  materials  in  a  great  measure  to  his  hand,  from 
the  store  of  documents  ^  preserved  in  the  monastery  of 
St.  Alban's ;  but  a  great  deal  is  due  to  his  own  vigour, 
as  he  evidently  lost  no  opportunity  of  making  himself 
acquainted  with  foreign  affairs.'^ 

Of  the  immediate  authorities  employed  by  Matthew  Autho- 
Paris,  excepting  the  South\A^ark  annals,^  and  Ralph  of  Matthew 
Coggeshale,  whom  he  has  used  independently  of  Wen-  Paris, 
dover,  I  have  been  able  to  identify  scarcely  any.  His 
history  of  Mahomet  has  much  in  common  with  that 
given  in  the  history  of  Jerusalem  by  James  of  Vitri,  and 
may  have  been  partly  taken  from  it.  But  I  think  it  is 
more  probable  that  both  the  historians  were  indebted  to 
a  common  source.  This  is  certainly  the  case  with  Vin- 
cent of  Beauvais,  an  author  nearly  contemporary  with 
Paris  himself,  whose  Speculum  Historiale  gives  some  of 
this  same  matter.*  The  chronicle  of  Alberic  (called  a 
monk  of  Trois-Fontaines),  published  by  Leibnitz,  Hanover, 
1698,  and  that  of  the  monk  Godfrey  (published  in 
Struve's  collection)  may  have  been  used  for  some  portion 
of  the  accounts  of  German  affairs  ;  and  the  French  con- 
tinuation of  William  of  Tyre,  the  Estoire  d'Eracles,  for 
some  of  those  relating  to  the  crusade. 

For  much  that  he  tells  us  of  Henry  III.,   the  king  Henry  III. 
himself  must  have  been  the  actual  authority  ;  and  "  the 


^  The  documents  inserted  by  Paris 
in  his  history  are  not  always  given 
with  correct  dates.  Sec  pp.  34, 
455,  460. 

2  I  do  not  dwell  upon  this,  be- 
cause it  has  been  fully  discussed  by 
Sir  Frederick  Madden  in  his  Pre- 


face to  the  Historia  Anglorum,  vol. 
iii.  pp.  xxvii-xxix. 

^  MS.  Cotton,  Faustina,  A.  8.  See 
the  preface  to  vol.  ii.  p.  xxix. 

^  See  note  -  on  p.  344,  where  I 
have  given  a  conjecture  as  to  the 
original  source. 


VOL.    111.  b 


XIV 


PREFACE. 


"  frequency  of  the  royal  visits  to  St.  Alban's  "  ^  afforded 
Paris  ample  opportunities  of  seeing  the  king  and  ob- 
taining details  of  all  kinds  from  him.  Both  in  the 
additions  to  Wendover  and  in  Paris's  own  history  this 
is  evident.  The  very  curious  details  with  which  he  en- 
larges Wendover's  account  of  the  marriage  of  the  king's 
sister  Isabella  to  the  Emperor  Frederick  II.  (pp.  320-325), 
and  especially  those  in  p.  324,  could  only  have  been 
known  to  Paris  by  the  information  of  the  king,  or  those 
of  whom  the  empress  made  confidants  in  the  matter. 
Probably  too  the  large  and  very  interesting  additions 
Hubert  de  respecting  Hubert  de  Burgh  (see  pp.  225-229,  291),  are 

^^^  *  due  to  information  give  to  Paris  by  the  earl  himself^ 
Kevisionof  That  Paris  went  over  his  own  work  after  its  com- 
bv  Paris  pletion,  as  I  have  already  remarked  in  the  preface  to 
vol.  ii.,  is  equally  clear  from  the  evidence  of  this  portion 
of  the  principal  MS,,  as  from  what  has  gone  before. 
Throughout  there  are  introductions  in  the  margin,  which 
sometimes  are  slight  additions,^  sometimes  new  para- 
graphs altogether,  as  he  obtained  fresh  information,  or 
saw  how  improvements  in  what  he  had  written  might 
be  made.  It  was  probably  then  that  the  many  marginal 
remarks  "  vacat,"  "  offendiculum/'  "  impertinens  ad  his- 
"  toriam  Anglorum,"  and  the  like,  were  introduced  to 
indicate  the  chapters  or  passages  which  he  wished  to 
omit  when  abridging  his  history  for  the  king's  eyes.* 


^  MaddeD,  preface  to  Hist.  An- 
glorum,  iii.  p.  xxvii. 

2  Hubert's  chief  friend  in  his 
troubles,  who  gave  an  elaborate 
answer  to  all  the  charges  against 
him,  was  Laurence,  a  clerk  of  St. 
Alban's.     See  p.  233. 

3  These  are  sometimes  carelessly 
made.  See  an  instance  pointed 
out  in  the  note  •*  to  p.  335. 

4  The  Minor  History,  or  His- 
toria  Anglorum,  as  Sir  F.  Madden 
prefers  to  call  it.    I  can  add  nothing 


to  what  he  has  said  on  this  point  in 
his  preface  to  his  3rd  volume,  pp. 
xxxii,  xxxiii,  of  Paris's  kind  feeling 
for  the  king,  in  spite  of  the  many 
severe  things  he  has  said  of  him. 
A  curious  instance  may  be  seen  in 
his  introduction  into  the  account 
of  the  apparition  of  king  John  (p. 
113),  where  John  is  represented  as 
stating  that  Henry's  large  distribu- 
tion of  alms  and  attendance  on 
divine  service  were  doing  much  to 
release  him  from  purgatory. 


PREFACE. 


XV 


But,  in  addition  to  this,  he  introduced  a  few  particulars 
into  the  copy  of  his  history  now  in  the  Cotton  collection 
(MS.  C).  While  this  is  still  for  the  most  part  a  mere  MS.  C. 
transcript  of  the  Corpus  Christi  MS.  (B.),  there  are  some 
passages  in  it  not  to  be  found  there,  which  there  is  no 
reason  to  doubt  are  Paris's  own.^ 

I  purposely  postpone  any  remarks  upon  the  general 
character  of  Matthew  Paris  as  a  historian  or  estimate  of 
his  value,  as  it  seems  to  me  that  they  would  be  out  of 
place  until  the  whole  work  is  before  the  reader. 

The  history  is  printed  from  the  Corpus  Christi  MS.  Manner  of 
after  the  same  manner  as  that  contained  in  the  previous  tileVis? 
volumes ;  all  that  is  contained  in  the  MSS.  of  Wendover  tory. 
being  in  small  type,  all  due  to  Matthew  Paris  in  ordinary 
type.     It  is  to  be  understood  that  the  Cotton  MS.  (C.) 
agrees  with  that  in  Corpus  Christi  College,  unless  the 
contrary  is  stated. 

I  trust  that  from  the  way  in  which  the  two  writers, 
Wendover  and  Paris,  are  distinguished,  there  is  no 
danger  in  future  of  what  is  the  work  of  the  one  being 
put  down  to  the  other.  Of  course,  to  a  certain  extent, 
Paris  has  made  himself  responsible  for  Wendover's  por- 
tion by  adopting  it.  But  this  has  been  done  only  in 
the  usual  way  of  mediaeval  historians,  and  Paris  ought 
to  be  praised  or  blamed  only  for  what  is  really  his 
own.^ 


^  See  pp.  6,  19.  In  general  the 
whole  of  B.  is  transcribed  in  C, 
even  when  the  words  "  Vacat,"  &c. 
occur  in  the  margin.  An  instance 
to  the  contrary,  however,  may  be 
seen  in  p.  381. 

^  I  am   referring  here    to    the 


attack  on  Paris  by  Baronius,  a. 
1197  (xix.  714),  where  he  abuses 
Paris  for  the  story  of  Thomas  of 
Coventry  and  Innocent  III.  This 
(see  vol.  ii.,  pp.  444,  445)  was 
written  by  Koger  of  Wendover. 


XVI  PKEl^'AOE. 


List  of  the  additions  made  by  Paris  to  Wendover. 

Additions       j^j)  1216.    p.  1.     Jocelyn,  Bishop  of  Bath,  present  at 
Wendove?.  the  coronation  of  Henry  III.     The  oath  administered  to 
the  king  by  him. 

A.D.  1216.  p.  3.  Attempt  of  Louis  to  induce  Hubert 
de  Burffh  to  surrender  Dover  Castle. 

A.D.  1216.  p.  6.  Prowess  of  Andrew  Dingas  on  the 
French  side  at  Berkhampstead.  (This  is  only  in 
MS.  C). 

A.D.  1216.  p.  7.  The  Veronica  carried  in  procession 
by  Innocent  III.,  with  the  versicles  and  prayer  to  be 
used  in  connexion  with  the  portrait. 

A.D.  1216.  p.  8.  Extortion  of  the  followers  of 
Louis. 

A.D.  1217.  p.  12.  Vision  and  pretended  repentance 
of  Fawkes  de  Breaute  at  St.  Alban's. 

A.D.  1217.  p.  16.  Alteration  in  the  description  of 
the  pillage  of  St.  Alban's. 

A.D.  1217.  p.  16.  Mention  of  the  miracles  at  the 
church  of  St.  Amphibalus  at  Redbourn. 

A.D.  1217.  pp.  21-23.  Additional  details  of  the 
history  of  the  battle  of  Lincoln,  and  death  of  the  Count 
of  Perche,  and  also  of  the  pillage  of  Lincoln.  Habit  of 
the  Romans  to  find  easy  reasons  for  plundering. 

A.D.  1217.  pp.  25,  26.  Speech  of  Philip  II.  to  Louis 
respecting  William  Marshal,  and  consequent  loss  of  the 
latter's  character  for  fidelity. 

A.D.  1217.  p.  27.  Quotation  from  Seneca  (?)  intro- 
duced. 

A.D.  1217.  p.  27.  Names  of  the  persons  who  dis- 
covered Eustace  the  monk  in  the  sea  fight. 

A.D.  1217.     p.  28.     A  second  and  different  account  of 


the  sea  fight. 


A.D.  1217.     p.  30.     Many  opposed  to  the  terms  offered 
to  Louis. 


PEEFACE.  XVll 

A.D.  1217.     p.  30.     The  peace  arranged  near  Staines  Additions 
in  quadam  insula.  Wendoven 

A.D.  1217.  p.  31.  Reference  to  the  death  of  Con- 
stantine  in  London  as  a  breach  of  the  terms  of  peace 
between  Henry  and  Louis. 

A.D.  1217.  p.  32.  Amount  of  the  sums  amassed  by 
the  legate. 

A.D.  1218.  p.  34.  Letter  of  Pope  Honorius  to  Henry 
III.  (probably  given  to  a  wrong  year). 

A.D.  1218.  p.  37.  Death  of  Louis,  Landgrave  of 
Thuringia  (out  of  its  place). 

A.D.  1218.  p.  42.  The  storm  which  injured  the  in- 
vading army  at  Damietta  general,  even  in  England  and 
Scotland. 

A.D.  1218.  p.  42.  Dedication  of  the  church  of  St. 
Mary,  Worcester,  from  Coggeshale. 

A.D.  1218.  p.  42.  A  bone  of  St.  Wulstan  brought 
by  abbat  William  to  St.  Alban's. 

A.D.  1218.  pp.  42,  43.  Departure  of  the  legate  Walo 
and  other  short  extracts  from  Coggeshale. 

A.D.  1218.  p.  43.  William  Marshal  buried  in  the 
New  Tem])le,  in  London. 

A.D.  1218.  p.  43.  Verses  from  Gervase  de  Melckeleia 
about  him  and  his  character  ;  mention  also  of  epitaphs 
composed  for  him  by  Henry  of  Avranches. 

A.D.  1218.  p.  44.  Men  on  of  the  composition  be- 
tween Lincoln  and  St.  Alban's  about  Luton,  Beds. 

A.D.  1219.  p.  51.  Account  of  St.  Elizabeth,  with 
the  doubtful  speech  about  her  mother's  murder. 

A.D.  1219.  p.  56.  Death  of  Hugh  de  Maneport,  and 
succession  of  Hugh  Foliot,  Bishops  of  Hereford. 

A.D.  1219.  p.  57.  Prophecy  of  the  death  of  Simon 
de  Montfort,  and  his  epitaph. 

A.D.  1220.  p.  58.  Edict  that  all  are  to  wear  chap- 
lets  of  flowers  in  memory  of  the  coronation  of  1220. 

A.D.  1220.  p.  58.  Consecration  of  John  Bishop  of 
Ely  (from  Coggeshale). 

VOL.    III.  C 


xviii  PREFACE. 

Additions       A.D.  1220.      p.  59.      Foundation  of  the  Lady  Chapel 
wSdover.  ^^  Westminster  (also  from  Coggeshale). 

A.D.  1220.  p.  59.  Mention  of  Walter,  sacrist  of  St. 
Alban's,  as  superintending  the  translation  of  St.  Thomas 
of  Canterbury. 

A.D.  1220.  p.  60.  Deaths  of  the  Earls  of  Hereford 
and  Winchester  (from  Coggeshale). 

A.D.  1221.  p.  (56.  Resignation  of  William  de  S. 
Me're  I'Eglise  and  election  of  Eustace  of  Falconberg, 
Bishops  of  London  (from  Coggeshale).  Date  of  the  con- 
secration of  the  latter. 

A.D.  1221.     p.  66.     Return  of  Pandulf  to  Rome. 

A.D.  1221.  pp.  66,  67.  Marriage  of  Alexander  II.  of 
Scotland  with  Joanna,  and  of  Hubert  de  Burgh  with 
Margaret  of  Scotland. 

A.D.  1221.  p.  67.  Death  of  WiUiam  of  Albini,  and 
his  burial  at  Wymondham. 

A.D.  1221.  p.  67.  Appeal  to  the  Pope  by  the  abbat 
of  Westminster  against  the  jurisdiction  of  the  Bishop  of 
London. 

A.D.  1222.  p.  71.  Punishments  inflicted  at  the  Ox- 
ford council. 

A.D.  1222.  p.  71.  Death  of  Hugh  Neville  and  his 
burial  at  Waltham. 

A.D.  1222.  pp.  72,  73.  Additional  details  of  Constan- 
tine's  riot  in  London. 

A.D.  1222.  p.  73.  Council  at  Oxford  under  Arch- 
bishop Langton. 

A.D.  1222.  p.  74.  Deaths  of  the  Abbat  of  Westmin- 
ster and  Bishop  of  Chichester,  and  their  successors. 

A.D.  1222.  p.  74.  Death  of  William  of  Ely,  the 
treasurer. 

A.D.  1222.  p.  75.  The  abbey  of  Westminster  de- 
clared independent  of  the  see  of  London.  Settlement 
respecting  the  churches  of  Staines  and  Sunbury. 

A.D.  1223.     p.  81.     Death  and  burial  of  Philip  II. 

A.D.  1223.     p.  82.     Succession  of  Louis  VIII. 


PREFACE.  XIX 

A.D.  1223.    p.  82.     Arrival  of  John  cle  Brienne  and  Additions 
Guerin  de  Montaigu  in  England.  Wendover 

A.D.  1223.   p.  82.   Deaths  of  the  Bishops  of  Exeter  and ' 
Lichfield. 

A.D.  1223.      p.   82.      Great    rainfall  and  its   conse- 
quences. 

A.D.  1223.     p.  82.     Rising   of  the   Welsh   and  their 
defeat. 

A.D.  1224.     p.  84.      Only   one    citizen    of    Rochelle 
faithful  to  Henry  III. ;  his  son  promoted  at  St.  Alban's. 

A.D.  1224.     p.  85.     Death  of  one  Giffard  at  the  siege 
of  Bedford  Castle. 

A.D.  1224.     p.  87.     Number  of  the  defenders  of  Bed- 
ford Castle  who  were  hanged. 

A.D.  1224.     p.  87.     Story  of  Fawkes  de  Breautd  and 
the  abbess  of  Elstow. 

A.D.  1224.     p.  87.     The  name  of  Fawkes'  wife  intro- 
duced. 

A.D.  1224.     p.  88.     A  separate  account  of  the  siege  of 
Bedford  Castle. 

A.D.  1224.     pp.  89,  90.    New  bishops  (from  the  South- 
wark  annals). 

A.D.  1224.    p.  90.   Character  of  Ralph  Neville,  Bishop 
of  Chichester, 

A.D.  1224.     p.  90.     Return  of  [the  pretended]  Bald- 
win IX.  Count  of  Flanders  (from  the  South wark  annals). 

A.D.  1224.     p.  90.     His  death  as  an  impostor.     Story 
of  his  crime  and  penitence. 

A.D.  1225.     p.  92.    Deceitful  character  of  the  charters. 

A.D.  1225.     p.  92.     Date  of  the  expedition  of  Richard 
of  Cornwall  to  Gascony. 

A.D.  1225.    p.  93.    Date  and  place  of  the  consecration 
of  Geoffrey  Bishop  of  Ely  (from  the  South  wark  annals). 

A.D.  1225.     p.  94.  Fawkes  de  Breaute  nearly  hanged 
in  France. 

A.D.  1226.     p.  105.     Epitaph    on    William   Earl    of 
Salisbury. 

c  2 


XX  PREFACE. 

Additions       A.D.  1226.     p.  106.     Raymond's  heresy  identified  as 

Wendover.  ^^^^  ^^  ^^^  Albigeois. 

A.D.  1226.     p.  111.    Persecuting  character  of  Richard 
Bishop  of  Durham. 

A.D.  1226.    p.  112.     His  epitaph. 

A.D.  1226.     pp.  112,  113.    Additions  to  the  story  of 
the  apparition  of  King  John. 

A.D.  1226.     p.  116.     The   prelates    (as   well   as    the 
legate)  conceal  the  death  of  Louis  VIII.  at  Avignon. 

A.D.    1226.      p.    117.      Spoil    of    and    slaughter   in 
Avignon. 

A.D.  1226.     p.  119.     Scandal  against  Queen  Blanche 
and  the  legate  Romanus. 

A.D.  1226.     p.  119.     Death  of  St.  Francis. 

A.D.  1226.     p.  120.     Fawkes  de  Breaute  had  slain  the 
abbat's  cook  at  St.  Alban's. 

A.D.    1226.     p.   120.      His   insolent   answer   to    the 
abbat's  complaint  of  the  injuries  done  by  him  at  Luton. 

A.D.  1226.     p.  121.     His  death  by  poison. 

A.D.  1226.     p.  121.    The  election  of  Thomas  Blumville 
as  Bishop  of  Norwich  due  to  Hubert  de  Burgh. 

A.D.  1227.     p.  126.    Fines  paid  to  the  Abbat   of  St. 
Alban's. 

A.D.  1227.     p.  127.     Vision  at  the  preaching  of  Oliver 
in  Germany. 

A.D.  1227.     p.  127.     Importance  of  the  crusade  of  the 
Bishops  of  Winchester  and  Exeter. 

A.D.   1227.     p.    134.       Symbolical    meanings    of   the 
wings  of  the  seraph  in  the  vision  of  St.  Francis. 

AD.  1227.     p.  135.     Limitations  by  the  Pope  of  the 
Franciscan  order. 

A.D.  1227.     pp.  136-143.     Rule  of  St.  Francis. 

A.D.  1227.     p.  143.     Robert  de  Bingham  Bishop    of 
Salisbury. 

A.D.   1228.     p.   144.     Additions  to  the  story  of  the 
death  of  Roger  de  Thony. 

A.D.  1228.     pp.  152,  153.     Additional  portions  of  the 


PREFACE.  XXI 

letter  of  Frederick  II.  to  the  King  of  England  against  Additions 

, ,       -p,  of  Paris  to 

the  rope.  Wendover. 

A.D.  1228.  p.  159.  Some  of  the  king's  troops  in 
Wales  desert  him. 

A.D.  1228.  p.  160.  Additional  reason  why  the  em- 
peror put  off  his  crusade. 

A.D.  1228.  p.  161.  Account  of  the  three  Conceptions 
by  the  Armenian  archbishop  at  St.  Alban's. 

A.D.  1228.  p.  162.  Mention  of  Henry  Spigurnel, 
servant  of  the  abbat  of  St.  Alban's. 

A.D.  1228.  pp.  162,  163.  Additions  to  the  account 
of  the  Wandering  Jew. 

A.D.  1228.  p.  164.  The  archbishop's  account  of  the 
ark,  and  names  of  two  witnesses  to  his  truth. 

A.D.  1228.  p.  164.  Character  of  Roger  le  Noir, 
Bishop  of  London. 

A.D.  1228.  p.  164.  Eustace  Bishop  of  London  buried 
in  his  cathedral. 

A.D.  1229.  pp.  166-169.  Riots  in  Paris  between  the 
University  and  the  citizens,  with  verses  on  the  scandal 
against  queen  Blanche  and  the  legate. 

A.D.  1229.  p.  169.  Names  of  the  king's  proctors  at 
Rome. 

A.D.  1229.  p.  172.  Note  respecting  the  deposition 
of  Walter  of  Eynsham. 

A.D.  1229.  p.  176.  Description  of  the  emperor's 
bulla. 

A.D.  1229.  p.  177.  Character  of  Walter  the  Do- 
minican. 

A.D.  1229.  p.  177.  Exultation  at  the  entry  of  the 
Christians  into  Jerusalem. 

A.D.  1229.  p.  177.  Pride  and  envy  of  the  Templars 
and  Hospitallers. 

A.D.  1229.  p.  178.  Their  treasonable  correspondence 
with  the  Sultan. 

A.D.  1229.  pp.  179-184.  Letter  of  the  Patriarch  of 
Jerusalem  against  the  emperor. 


xxii  PREFACE. 

Additions  ^j)  1229.  p.  185.  The  emperor  accuses  the  Pope 
WendoTer.  of  "  insatiable  and  simoniacal  avarice." 

A.D.  1229.     p.  186.     Verses  about  Messina. 

A.D.  1229.  p.  187.  Comparison  of  the  king  to  a 
reed  (Isa.  xxxvi.  6). 

A.D.  1229.  p.  187.  Conduct  of  Stephen  de  Se- 
grave. 

A.D.  1229.  pp.  188, 189.  Usurers  brought  in  by  the 
Papal  nuncio. 

A.D.  1229.  pp.  189,  190.  Account  of  the  new  church 
of  Salisbury,  with  the  verses  of  Henry  of  Avranches. 

A.D.  1229.  p.  190.  Death  of  Martin  de  Pateshulle, 
Dean  of  St.  Paul's. 

A.D.  1229.  p.  191.  Character  of  the  Count  of 
Britanny. 

A.D.  1229.  p.  192.  Injuries  done  in  Sicily  by  the 
Papal  stipendiaries. 

A.D.  1230.  p.  194.  The  stipendiaries  of  John  de 
Brienne  enriched  by  the  Pope  with  the  spoils  of  monas- 
teries and  plunder  from  the  poor. 

A.D.  1230.     p.  199.     Death  of  Eeimund  de  Burgh. 

A.D.  1230.  p.  199.  Losses  of  Henry  III.  in  money 
and  men  in  France. 

A.D.  1231.  p.  201.  Grief  and  speech  of  Henry  III. 
at  the  death  of  William  Marshal. 

A.D.  1231.  p.  205.  Personal  appearance  and  cha- 
racter of  Archbishop  Richard. 

A.D.  1231.  p.  206.  Additional  details  about  the 
place  of  his  death,  and  miraculous  defeat  of  the  attempt 
to  rob  his  tomb. 

A.D.  1231.  p.  206.  The  king's  intended  marriage 
with  Isabella  of  Scotland  hindered  by  Richard  Marshal. 

A.D.  1231.  p.  206.  Character  of  Ralph  Neville 
Bishop  of  Chichester. 

A.D.  1231.  p.  207.  Refusal  of  Ralph  Neville  to  pay 
for  obtaining  his  confirmation  at  Rome. 

A.D.  1231.     p.  207.     His  election  quashed  by  the  Pope 


PREFACE.  XXlll    • 

after    hearing  the    character  given  of   him  by   Simon  Additions 

T  X  of  Paris  to 

Langton.  Wendover. 

A.D.  1232.  p.  211.  Falsity  of  the  letters  patent 
displayed  by  the  pillagers  of  the  Eoman  clerks. 

A.D.  1232.  p.  215.  Additions  to  the  story  of  Richard 
I.  and  a  banished  knight. 

A.D.  1232.  p.  216.  Additions  to  the  praise  of 
Richard  I. 

A.D.  1232.  p.  217.  The  real  name  of  the  leader  of 
the  pillagers  of  the  Italians  (Robert  de  Thinge  or 
Tuinge). 

A.D.  1232.     p.  218.     His  appearance  and  origin. 

A.D.  1232.  p.  220.  Peter  de  Rievaulx  made  treasurer 
by  the  advice  of  Bishop  Peter  des  Roches. 

A.D.  1232.  p.  220.  Mention  of  the  charter  given  to 
Hubert  de  Burgh. 

A.D.  1232.  p.  223.  Additional  charges  against 
Hubert  de  Burgh. 

A.D.  1232.  p.  224.  Advice  of  the  Bishop  of  Win- 
chester to  the  London  citizens  respecting  Hubert  de 
Burgh. 

A.D.  1232.  p.  225.  Additions  to  the  caution  given 
to  the  king  by  the  Earl  of  Chester  as  to  the  danger  of 
raising  the  mob  against  Hubert  de  Burgh. 

A.D.  1232.  p.  225.  Messengers  sent  to  stay  the 
mob. 

A.D.  1232.  p.  226.  One  of  these  delays,  and  is  kHled 
by  an  accident. 

AD.  1232.  p.  227.  Story  of  the  smith  who  refused 
to  put  fetters  on  Hubert  de  Burgh. 

A.D.  1232.  p.  228.  Manner  in  which  Hubert  de 
Burgh  was  brought  to  London. 

A.D.  1232.  pp.  229,  230.  Speech  and  action  of  Hu- 
bert de  Burgh  on  hearing  of  the  death  of  the  Earl  of 
Chester. 

A.D.  1232.  p.  233.  Additions  to  the  list  of  Hubert's 
treasures  seized,  and  to  the  king's  speech  about  him. 


xxiv  PREFACE. 

Additions  A.D.  1282.  p.  233.  Hubert  makes  Laurence  of  St. 
Wemiiver.  ^l^an's  guardian  of  liis  lands. 

A.D.  1282.  p.  238.  Letter  of  the  Pope  ordering  a 
visitation  of  exempt  monasteries  in  the  province  of 
Canterbury. 

A.D.  1232.  p.  289.  Appeal  respecting  the  visitors 
from  some  of  the  abbeys. 

A.D.  1232.  p.  240.  Expenditure  of  Roger  le  Noir  at 
Rome. 

A.D.  1233.  p.  240.  Greed  of  the  Poitevins  and 
Bretons. 

A.D.  1283.  pp.  242,  243.  Description  of  the  mock 
suns,  and  names  of  some  who  saw  them. 

A.D.  1233.  p.  243.  Interference  of  the  emperor  with 
the  election  of  John  Blund  to  Canterbury,  and  speech  of 
the  Pope. 

A.D.  1233.  p.  245.  Speech  of  Robert  (or  Roger) 
Bacon  to  the  king,  with  the  play  on  the  name  of  Bishop 
Peter  des  Roches. 

AD.  1283.  p.  245.  Suspicion  of  the  Poitevins  by 
the  barons. 

A.D.  1233.  p.  246.  King  John's  name  of  Lackland 
(Extorris). 

A.D.  1233.  p.  246.  Addition  to  the  advice  given  by 
Bishop  Peter  des  Roches. 

A.D.  1238.  p.  247.  Military  character  of  Richard 
Marshal  and  others. 

A.D.  1288.  p.  248.  The  king  joined  by  Baldwin  of 
Guisnes. 

A.D.  1283.     p.  248.     Death  of  Warine  Basset. 

A.D.  1238.  p.  251.  Reasons  for  the  full  details  re- 
specting the  Earl  Marshal. 

A.D.  1283.  p.  251.  Advice  of  the  Dominicans  and 
Franciscans  to  the  king  to  show  affection  to  his  own 
people. 

A.D.  1288.  pp.  254,  255.  Additional  details  to  the 
account  of  the  skirmish  before  Monmouth  Castle. 


PREFACE.  XXV 

A.D.  1233.     p.  259.     Additions  to  the  Marshal's  an-  Additions 

,,,,.,       rt^  of  Taris  to 

swer  to  the  king  s  oners.  Wendover. 

A.D.  1233.  p.  262.  Chnrch  for  converted  Jews  built 
by  the  king. 

A.D.  1233.  p.  263.  Hospital  built  by  the  king  at 
Oxford. 

A.D.  1234.  p.  264.  Ravages  by  Richard  Siward  on 
the  property  of  Richard  of  Cornwall. 

A.D.  1234.  p.  266.  The  king's  seal  stolen  from 
the  Chancellor  by  the  Irish  chiefs  against  Richard 
Marshal. 

A.D.  1234.  p.  267.  Slaughter  of  the  Catini  (Stad- 
inger)  in  Germany. 

A.D.  1234.  p.  268.  Truce  between  the  king  and 
Richard  Marshal. 

A.D.  1234.  p.  268.  Answer  of  Bishop  Alexander  of 
Lichfield  to  the  accusation  of  favouring  the  Marshal, 
and  his  retort  on  Roger  de  Cantilupe. 

AD.  1234.  p.  269.  Additions  to  the  bishops'  complaint 
of  the  king's  counsellors. 

A.D.  1234.  p.  271.  The  wife  of  Hubert  de  Burgh 
humbles  herself  before  the  king. 

A.D.  1234.  p.  272.  The  pall  brought  to  Archbishop 
Edmund  by  Simon  of  Leicester. 

A.D.  1234.  p.  273.  Treacherous  advice  of  Geoffrey 
Marsh  to  Richard  Marshal. 

A.D.  1234.  pp.  275-279.  Additional  details  to  the 
account  of  the  battle  between  the  Marshal  and  his 
enemies,  especially  of  his  wound. 

A.D.  1234.     p.  279.     Sad  accounts  from  the  East. 

AD.  1234.  p.  279.  The  Pope  sends  collectors  for  a 
crusade. 

AD.  1234.  pp.  280-287.  Letter  of  the  Pope  exhort- 
ing all  to  take  the  Cross. 

A.D.  1234.     p.  287.     Effect  of  this  letter. 

A.D.   1234.      p.   288.      The  money  collected  for  the 


XXVI  PREFACE. 

Additions   Pope's  war  with  the  emperor  not  restored  when  peace 

of  Paris  to  ^ 

Wendover.  ^^^  made. 

A.D.  1234.     p.  288.     Death  of  Kichard  Marshal. 

A.D.  1234.     p.  289.    The  sheriff  of  Hertford  seized 
and  compelled  to  ransom  by  Richard  Siward. 

A.D.  1234.   p.  290.   Speech  of  Llewellyn  about  Henry's 
almsgiving. 

A.D.  1234.  p.  290.  Reconciliation  of  Hubert  de  Burgh 
with  the  king. 

A.D.  1234.     p.  291.    Vision  of  Hubert  de  Burgh. 

A.D.  1234.    p.  293.     Robert  Passelew's  frequent  jour- 
neys to  Rome  as  proctor  for  Fawkes  de  Breaute. 

A.D.  1234.     p.  293.      His  concealment  in  the    New 
Temple. 

A.D.  1234.     pp.  294,  295.     Additional  details  of  the 
interview  between  Peter  de  Rievaulx  and  the  king. 

A.D.  1234.     p.  296.     Stephen  de  Segrave's  defence  of 
himself. 

A.D.  1234.     p.  296.     Hugh  de  PateshuUe  put  in  their 
place  by  the  king.     His  character. 

A.D.  1234.    p.  296.     Note  on  the  office  of  the  Chan- 
cellor. 

A.D.  1234.    p.  297.    Tactics  of  Louis  IX.  in  Britanny. 

A.D.  1234.   p.  298.    Peter  Mauclerc,  Count  of  Britanny, 
turns  pirate. 

A.D.  1234.    p.  302.    Additional  details  as  to  the  storm 
at  Abbotsley. 

A.D.  1234.     p.  303.     Floods  in  July. 

A.D.  1234.    pp.  303,  304.    Additions  to  the  account  of 
the  quarrel  between  the  Pope  and  the  Roman  citizens. 

A.D.  1234.     p.  304.     The  Count  of  Toulouse  and  the 
Bishop  of  Winchester  lead  the  Papal  army. 

A.D.  1234.     p.  305.    Sterility  of  the  year. 

A.D.  1234.     p.  305.     Capture  of  Majorca  by  James  I. 
of  Arragon. 

A.D.   1235.      p.    306.      Character  of  Hugh  of  Wells, 
Bishop  of  Lincoln. 


PKEFAOE.  XXVU 

A.D.  1235.     p.   306.     Collation  of  the  church  of  St.  Additions 
Julian  (St.  Alban's).  Wendover. 

A.D.  1235.  pp.  307,  308.  Additional  details  of  the 
election  of  John  of  Hertford,  abbat  of  St.  Alban's. 

A.D.  1235.  p.  309.  The  Pope's  knowledge  of  the 
wealth  of  the  Bishop  of  Winchester. 

A.D.  1235.  p.  312.  John  of  St.  Alban's,  treasurer  of 
Salisbury,  appointed  by  the  Pope  to  preach  the  crusade. 

AD.  1235.  pp.  313-318.  Fuller  details  with  docu- 
ments of  the  election  of  John  of  Hertford. 

A.D.  1235.  pp.  320-324.  Additions  to  the  account  of 
the  journey  and  marriage  of  Joanna  to  the  emperor. 

A.D.  1235.  p.  325.  Penitence  of  Louis  YIII.  for  his 
conduct  towards  England. 

A.D.  1235.  p.  325.  The  empress's  attendants  sent 
back  to  England,  and  she  committed  to  the  charge  of 
Moorish  eunuchs  and  old  women. 

A.D.  1235.  p.  326.  Additions  to  the  pedigree  of  the 
empress. 

With  this  (p.  327)  Roger  of  Wendover  ends  his  his- 
tory. 

Cambridge, 

10  October  1876. 


ERRATA. 


Page  9,  note  ^'^.  I  have  identified  Reeordana  with  Tel-Kurdany,  after 
Professor  Stubbs  (Itinerarium  Regis  Ricardi,  p.  117),  in  accord- 
ance with  Van  de  Velde's  map  of  Palestine.  Wilken,  however, 
identifies  it  with  Ras-al-Ain,  vol.  vi.  p.  144. 

„     59,  note  ^,for  "  Durham,"  read  "  Derham." 

„     104,  line  19,  for  "  iuvalcscente,"  read  "  invalescente." 

,,  2 1 8,  note ', /or  "  Lytham,  in  Lancashire,"  read  "  Kirkleatham." 
See  below,  p.  610. 

„     238,  margin, /or  "  diocese,"  read  "  province." 

„  260,  line  21.  "Felix,"  &c.  On  this  proverb  see  Erasmus's  Ada- 
gia,  ii.  4,  col.  427,  39  (ed.  H.  Steph.,  1558). 

„     268,  line  17, /or  "9,"  read  "5." 

„     277,  line  30.     '•  Galeatum  .  .  .  pcenitet"  is  from  Juvenal,  i.  169. 

„    302,  note  "^ffor  "  postestates,"  read  "potestates." 

„    362,  margin,  for  "  Mumurs,"  read  "  Murmurs." 


ADDENDA,  &c.  TO  VOLS.  I.  AND  II. 

Vol.  I.,  p.  405,  "  Rex  illiteratus  sit  asinus  coronatus  "  ;  this  introduction 
is  probably  from  Malmesbury,  Gesta  regum,  v.  390,  p.  616,  where  the 
story  is  told  of  Henry  I.  The  same  proverb  is  also  said  to  have  been  used 
by  Fulk  of  Anjou  ;  see  the  Gesta  consulum  Andegaveusium  in  D'Achery's 
Spicilegium,  cap.  v.,  §  6,  vol.  x.,  p.  437. 

Vol.  II.,  p.  xi.     In  speaking  of  abbat  John  de  Cella,  who  had  been  prior 
of  Wallingford,  I  ought  perhaps  to  have  mentioned  that  there  is  a  chronicle 
under  the  name  of  John  of  Wallingford,  among  those  printed  in  Gale's 
XV.  Scriptores,  pp.  525-550.     But  even   were   its  authorship   undoubted, 
which  is  very  far  from  being  the  case  (see  Hardy's  Descriptive  Catalogue 
of  Materials  relating  to  the  History  of  Great  Britain,  i.,  p.  626),  it  clearly 
is  altogether  difierent  from  the  St.  Alban's  compilation,  and  cannot  affect 
the  argument  one  way  or  the  other.     It  only  goes  down  to  1035. 
Page   xiv,  line    13,  for   "  Gratiani   Decretalia,"    read    "  Gratiaui   De- 
cretum." 
„     XV,  line  14.     For  a  full  account  of  this  vision  of  Thurkill,  see  a 
paper  by  Mr.  H.  L.  D.  Ward  in  the  31st  volume  of  the  Transac- 
tions of  the  British  Archajological  Association,  1875.    He  decides 
with  great  probability  (p.  440),  that  Ralph  of  Coggeshale  was 
the  author. 


XXX  ERRATA  AND   ADDENDA. 

Page  xxvi,  line  17,  for  <'Dee.  10,"  read  "  Dec.  16." 
„     171,  note  2,  for  "  Sibyl,"  read  "  Mabel." 
„     173,  line  12.     "  Alberieo"  is  an  introduction  of  Wendover.     E.  de 

Monte  has  "  a  legato  Romano  Wintoniensi  episcopo." 
„     186.     Dele  note  "^.     This  is  Robert  Count  of  Dreux,  who  married 

the  widow  of  Rotrou  II.,  Count  of  Perche,  and  took  the  title ; 

the  actual  Count  of  Perche  was  Rotrou  III.     (-See  the  Art  de 

verifier  les  dates,  under  the  Comtes  de  Dreux.) 
„     278,  margin,  line  17,  for  "  10,"  read  "  16." 
„    378,  line  8.     This  is  by  Ralph  of  Coggeshale.      See   Stevenson's 

edition,  Appendix  to  Preface,  p.  xxvii. 
„     546,  line  27,  "  s  "  has  dropped  out  at  the  beginning  of  the  line. 
„    668,  margin,  line  6,  "  dies  "  has  dropped  out. 


MATTH^I    PARISIENSIS 
CHRONICA   MAJORA. 


MATTIIiEI    PARISTENSIS 

CHRONICA  MAJORA. 


De  prima   regis   Henrici    Tertii    coronatione,  quce  per   qiiendam  f.  49. 
circulum  aureum  facta  fuit,  a  qua   coronatione  computantur 
anni  coronationis  ejus} 

Defuncto  Johanne   Anglorum    rege,    convenerunt  apud   Glo-  A.D.  1216. 
verniam  in  vigilia  Apostolorura  Symonis  et  Jadas,  in  praesentia  Coronation 
Walonis  apostolicse    sedis   legati,   Petrus  Wintoniensis,  Joceli-  ^^  Henry 
nus  ^  Bathoniensis,   et  Silvester  Wigorniensis    episcopi,    Ea-  Gloucester 
nulfus    comes    Cestrensis,  Willelmus   Marescallus,    comes   Pen-  Qct.  28. 
broc,   Willelmus    comes    de   Ferrariis,    Johannes    Marescallus, 
Philippus    de    Albeneio,    cum    abbatibus,^  prioribus,    et    turba 
multa  nimis,  ut  Henricum  Johannis  regis  filium  primogenitum 
in  regem  Anglise  exaltarent.''     In  crastino  autem,  paratis  om- 
nibus   ad   coronatiouem   necessariis,    legatus   supradictus,  asso- 
ciatis    sibi    episcopis    et    comitibus   memoratis,    duxerunt   eum 
ad    ecclesiam   conventualem   cum   processione    solenni,    regem 
acclamandum.^    Ubi  ante  majus  altare  constitutus,   dictante 
sacramentum  Jocelino  Bathoniensi,   juravit  coram  clero  et 
populo,  appositis    sibi   sacrosanctis   Evangeliis    et    plurlmorum 
sanctorum    reliquiis,    quod    honorem,    pacem,    ac   reverentiam 
portabit   Deo   et   sanctae    ecclesiae    et   ejus    ordinatis,    omnibus 
diebus  vita3    sute.      Juravit   etiam,  quod    in   populo    sibi    com- 


^  There  is  a  drawing  of  a  hand 
crowning  the  king  at  the  top  of  the 
column.  At  the  foot  of  the  page 
are  the  shield  and  crown,  and  be- 
low, in  rubrick,  *'  Coronatur  Ilenri- 
"  cus  III.  rex,  qui  iccirco  tertius 
"  quia  Henricus  junior,  licet  suc- 
"  cessione  tertius,  obiit  patre  vi- 
"  vente,  nee  unquara  regnavit." 
Parker  has  inserted  ut  tlie  foot  of    !  have. 

VOL.    TIT.  A 


the  page  the  note  given  in  the  His- 
toria  Anglorum,  ii.  196,  note. 

2  Jocelinus  Bathoniensis']   In  the 
margin  in  B. ;  not  in  C. 

3  C.  ins.  et. 
^  exaltarent']    Written    over    an 

erasure  by  Paris  ;  coronarent,  O.  W. 

5  acclamandum']  Altered  by  Par. 

from    coronamhiin,    which    O.   \V. 


matthtEi  parisiensis  chronica  majora. 


A.D.  1216. 

Coronation 
oath  of 
Henry  III. 


William 
Marshal, 
guardian 
of  the 
king. 


Prepara- 
tions 

against  the 
partisans 
of  Louis. 


misso  rectam  justitiam  tenebit;  quodque  leges  malas  et  ini- 
quas  consuetudines,  si  quas  sunt  in  regno,  delebit,  et  bonas 
observabit  et  ab  omnibus  faciet  observari.  Deinde  fecit  bo- 
magium  sacrosanctEe  Eomanas  ecclesiae  et  Innocentio  Papse  ^  de 
regnis^  Anglise  et  Hyberniae;  et  juravit  quod  mille  marcas, 
quas  pater  ejus  Romanse  contulerat  ecclesise,  fideliter  persol- 
veret,  quamdiu  preedicta  regna  teneret.  Et  his  ita  gestis, 
Petrus  Wintoniensis  et  Jocelinus  Bathoniensis  episcopi,^ 
ipsum  in  regem  ungentes  coronaverunt  solempniter  cum 
canticis  et  modulationibus,  quae  in  coronatione  regum  solent 
decantari.  Tandem  expletis  missarum  solemniis,  duxerunt  re- 
gem  cum  processione  solemni  episcopi  et  comites  supradicti/ 
regalibus  indutum  [vestimentis],^  ad  mensam;  ubi  omnes  in 
ordine  suo  considentes.  epulabantur  in  laetitia  et  exultatione. 
In  crastino  autem  rex  cepit  homagia  et  fidelitates  ab  omnibus 
episcopis,  comitibus,  et  baronibus,  aliisque  omnibus  qui  aderant ; 
et  omnes  ei  fidelissimum  obsequium  promiserunt.  Coronatus 
est  autem  rex  Henricus  tertius  anno  setatis  suae  decimo,  in  die 
Apostolorum  Symonis  et  Judae,  scilicet  xxviii.  die  mensis  Oc- 
tobris.  Rex  autem  post  coronationem  suam  remansit  in  cus- 
todia  Willelmi  comitis  Penbroc,  magni  videlicet  Marescalli ; 
qui  protinus  misit  litteras  ad  omnes  vicecomites  de^  regno 
Angliae  et  castellanos,  praecipiens  singulis,  ut  regi  nuper.  coro- 
nato  essent  intendentes,  promittens  omnibus  possessiones  pariter 
ac  donaria  multa,  ita  ut  dicto  regi  fideliter  adhaererent.  Sic- 
que  nobiles  universi  et  castellani,  qui  patri  ejus  servierant,  ei 
multo  fidelius  quam  regi  Johanni  adhaeserunt,  quia  patris^  ini- 
quitas,  ut  cunctis  videbatur,  filio  non  debuit  imputari;  unde 
omnes  sese  ad  defensionem  praeparantes  castella  sua  perop- 
time  munire  coeperunt.  Animabat  praeterea  eos  qui  partem 
regis  fovebant  quamplurimum,  quod  singulis  diebus  Dominicis 
ac  festivis  Lodowicum  cum  complicibus  ejus  et  fautoribus  ex- 
communicari  ^  videbant. 


^  Papce]  apud,  B. ;  C.  omits  it. 
Innocent  had  died  on  July  16. 

2  regnis]  regno,  W. 

3  Winton.  et  .  .  .  modulationibus'] 
Written  oyer  an  erasure.  O.  W. 
have  "  Winton.  episcopus,  coronam 
"  posuit  super  caput  et  unxit  eum 
"  in  regem  cum  orationibus  et  can- 
"  ticum  [sic]  modulationibus." 

"  supradicti']  So  C. ;  saepedicti, 
B.  O.  W. 


^  vestimentis]  In  C. ;  om.  B.  0. 
W. 

^  de]  om.  C. 

"  quia  patris]  B.  has  qui  pri^ 
expuncting  the  pri,  and  intending 
the  a  to  be  joined  with  qui.  Q.  not 
understanding  this,  has  qui  prima 
patris. 

8  excommunicari  ]  excommuni- 
care,  B.  O.  W. ;  and  so  the  Hist. 
Angl. 


DE   TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTII. 


Be  ^  pmiamento  hahito  apud  Doveram  inter  Huhertum  A.D.  121 6. 
et  Francos,  uhi  probata  fuit  Huherti  Jidelitas. 

Una  autem  dierum  Lodowicus,  credens   flectere  fide-  ^otafide- 
litatem  Hubert!  de  Burgo  et  constantiam  per  avaritiam,  constan- 
significavit  ei    quod    voluit    parlamentum   habere  paci-  tif^mHu- 
ficum  cum  eo.     Quod  cum  concessisset  Hubertus,  misit  Burgo. 
L[odowicus]    nuncios    soUempnes   ad   eum,  videlicet  ad 
posticum  quod^  ad  hoc  competens  videbatur.    Missi  sunt  Attempt 
igitur  ad  eum  comes  Saresberiensis,  Wpllelmus]  scilicet  ^^  {^^^qq 
Longa  Spata,    qui  secum   ad    cautelam    duxit  Thomam  Hubert  de 
de  Burgo,  fratrem  scilicet   prsedicti    Huberti,    qui    cap-  surrender 
tivus  erat  Lodowici,  captus  videlicet  in  castro  Norwici,  Dover 
et  tres    de   nobilioribus   Francorum.      Hubertus    autem 
veniens  ad  posticum  duxit   secum  quinque  arcubalista- 
rios  cum  balistis  suis  extentis,  spiculis  adaptatis,  ut  si 
opus  esset,  non  parcerent  inimicis.     Et  ait  comes  W[il- 
lelmus],  "  0  Huberte,  non  te  latet,  ut  credo,  mors  regis 
"  J[ohannis]  quondam  domini  nostri,  nee  conditio  jura- 
"  menti  domini  L[odowici],  qui  incommutabiliter  juravit 
"  quod  cum  castrum  hoc  violenter  occupaverit  omnes  in 
"  eo  inventi  suspendio  peribunt.    Consule  tibi  et  honori 
"  tuo.     Non  poteris  diu  hoc  castrum  tenere.    Fortitudo 
"  domini    nostri    L[odowici]    crescit    diatim,    fortitudo 
"  domini  ^  regis   decrescit  manifesto ;  efficaci  insultu  et 
"  cotidiano    vel   saltem    inedia    peribis    nisi    sapias    et 
"  consiliis  adquiescas.     Vides  enim  quod  spes  succursus 
"  evanuit.      Redde   igitur  castrum   hoc  sine  morse  dis- 


1  This  is  in  the  margin  of  f.  48. 
*'  Hoc  debuit  in  sequenti  folio  "  is 
written  below  the  rubrick.  At  the 
end  is,  in  rubrick,  nearly  effaced, 
"  Hoc  intrabit  ante  hoc  signum 
"  O — .  Verte  hoc  folium  et  inve- 
"  nies  in  sequenti  folio,  scilicet 
"  post  mortem  regis  J[ohannis]." 
The  chapter  has  been  partly  erased 
in    B.,    and    the    erased    portions 


written  over  very  incorrectly  in  a 
modern  hand.  Where  this  is  the 
case  the  text  is  taken  from  C, 
where  it  is  given  on  the  inserted 
leaf,  f.  209.  It  is  there  referred  to 
with  the  words,  "  Hie  deficit  uuum 
"  capitulum,  f.  211." 

2  quod^  qui,  B. 

3  domini]   So  C. ;  om.  B. 

A   2 


MATTH^I   PAEISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1216.  "  pendio  et  aliqua  difficultate  domino  L[odowico],  nee 
Interview  "  notabcris  de  infidelitate,  cum  non  possis  illud  amplius 
Louis's  "  tenere.  Vide  -^  quod  omnes  ^  certatim  ad  fidelitatem 
messengers  "  ejus  confluunt."     Thomas    autem  cum    lacrimis    dixit 

andHuberc  .      "^  -r-r-i  r^    n     ,  •• 

de  Burgh,  msuper  eidem  Huberto,  "  O  irater  carissime,  miserere 
"  tui  et  mei  et  omnium  nostrorum  adquiescendo  horum 
"  consiliis ;  sic  enim  omnes  a  confusione  imminenti 
"  poterimus  liberari."  Et  addidit  adhuc  comes,  "  0 
"  Huberte,  adquiesce  consilio  nostro  et  voluntati  do- 
"  mini  L[odowici],  et  dabit  tibi  jure  hsereditario  North- 
"  folkiam  et  Suthfolkiam,  et  eris  primus  inter  amicos 
"  ejus  et  consiliarios.  Sin  autem,  in  primis  iste  Thomas 
"  frater  tuus  suspendetur,  et  tu  non  leviora  in  brevi 
"  patieris."  Cui  Hubertus,  "  O  comes  proditor  nequam, 
"  etsi  mortuus  sit  rex  J[ohannes]  dominus  noster  ac 
"  frater  tuus,  heeredem  ^  habet  nepotem  tuum,  cui,  etsi 
"  omnes  deessent,  tu,  qui  patruus  ejus  es,  non  deberes  ei 
"  deesse,  immo  ei  alter  pater  esse ;  quid,  degener  et  ini- 
"  que,  talia  loqueris  ?"  Et  respiciens  eum  torvo  oculo, 
et  in  vocem  crudeliorem  erumpens  ait,  "  Ne  loquaris 
"  amplius  unicum  verbum,  quia  per  lanceam  Dei  si  am- 
"  plius  OS  ad  loquendum  aperias,  vos  omnes  pluribus 
"  spiculis  perforabimini,  nee  parcam  fratri  meo." 

Comes  igitur  et  qui  cum  eo  erant,  videntes  eorum 
mortem  in  ictu  oculi  imminere,  quia  balistarii  promti 
erant  trahere,  statim  recesserunt,  Iseti  quod  vivi  et  in- 
demnes  recesserunt.  Quod  cum  audisset  Lodowicus, 
vehementer  licet  dolens  et  iratus,  constantiam  Huberti 
collaudavit. 


Istud  ca- 

pitulum 

plenius 


Quomodo  Lodowicus  audita  morte  regis  J[o'hannis']  a  Dovera 

recesserit. 

Cumque  Lodowicus  ac  barones,  qui  apud  Doverense  castrum 
obsidioneni   agebant,  de   morte    regis   Johannis  veridicos  nun- 


^  vide"]  vides,  C. 
"  omnesi  om.  C. 


hceredeni]  hgeredes,  C. 


DE  TEMPOKE   llEGIS   HENRICI   TEllTII. 


cios  accepissent,  invasit  omnes  fallax  laetitia  magna,  ut  qui  se  A.D.  1216. 
confidebanfc  jam  regnum  Anglise   sibi   subjugasse.      At   Lodo-  scribitur  in 
wicus,  Huberto   de    Burgo   Doverensis   castri   constabulario  ad  ^^a^gine 
suum  colloquium  vocato,  dixit  ei ;  "  Rex  Johannes  dominus  tuus  ^/f.?^..^^  '^ 
"  mortuus   est,  nee  vales  ^  tibi  castrum  hoc  contra  me  diutius  the  preced- 
**  tenere,  cum  non   habeas  defensorem.     Redde  ergo  castellum  ing  chap- 
**  mihi,  et  ad  fidelitatem  meam  veni,  et  ego  magnis  honoribus  *f^^*.^ 
*'  te  ditabo,  atque  inter  consiliarios  meos    magnus  eris."     Cui  j^^couut  of 
Hubertus  taliter  fertur   respondisse ;    "Si   dominus  meus  mor- the  same 
**  tuus  est,  habet  filios  et   filias,  qui    ei   succedere  debent ;   sed  story. 
"  et  de   castello   reddendo  cum    militibus    sociis   meis   habere 
*'  volo   colloquium."      Sicque    in   castrum   reversus,^  indicavit 
sociis  verba  Lodowici,  qui  in  hoc  pariter  consenserunt  ^  inclusi, 
ut  castellum   Lodowico    negaretur,    ne  illud   turpiter  reddendo 
notam  proditionis  incurrerent.      Quod   cum   Lodowico   et  baro-  Louis 
nibus  nunciatum  fuisset,  decreverunt  minora^  per  Angliam  sub-  raises  the 
jugare  prius  ^  sibi  castella,  ut  levioribus  subactis  confugerent  ^^^^^  ^° 
ad  majora.     Denique  obsidione  soluta,  ad  urbem  Londoniarum  i^ondon. 
sunt  reversi.      Sed  condnuo  post  recessum  eorum  ^  milites,  qui 
erant    in   defensione   castri    memorati,    exeuntes    combusserunt  The  garri- 
domos  et  aedificia  quae  ante   castrum   Lodowicus    construxerat ;  ^^  ^^ 
et  sic    per   provinciam    hostiliter   discurrentes,    castrum    suum  strene-then 
omnibus  rebus  necessariis  optime  munierunt.  them- 

selves. 

Be  ohsidione  et  cajptione  castri  de  Herdforde. 

His  ita  gestis,   Lodowicus    in    crastiuo    Sancti    Martini    cum  Siege  and 
exercitu  copioso  ad   municipium  de  Hereford  perveniens,  illud  capture  of 
obsidione    vallavit.      Erectisque    in    gyrum   machinis,    castelli  g^gtie  bv 
muros    subvertere   nitebatur.      Sed    WaUerus    de    Godardvilla,  Louis,from 
miles  de  familia  Falcasii,  vir  strenuus,  cum  suis -^  commilitonibus  Nov.  12  to 
defensioni   vacans,    multam   ex   Galligenis  stragem  fecit.    Tan- 
dem  cum  a  festo  Sancti  Martini  usque  ad  festum  beati  ^  Nicholai 
laborioso  nimis  sumptu  ibidem  sedissent,  concesserunt  ^  Lodo- 
wico   municipium,     salvis    inclusis    rebus    suis    cum    cquis    et 
armis.      Reddito    itaque   municipio,  pctiit  illud   Robertus  filius 
Waltcri,  dicens  custodiam  illius  ad  eum  antiquo  jure  spectare. 


^  vales']  So  altered  by  Paris  from 
valet,  which  O.  W.  have. 

^  reversus']  versus,  C. 

3  consenseru7it']  convenerunt,  C. 

^  minora']  minorcs,  W.  B.  had 
minore,  but  Bar.  has  written  a 
above  the  e.  O.  has  been  altered 
to  minora. 


^  prills  sibi]  In  the  margin  ;  not 
inC. 

^  eorufn]   illoruni,  C. 

7  suis]  om.  C. 

^  beati]  sancti,  C. 

'•*  concessenuU]  Written  over  an 
erasure  ;  reddiderunt,  O.  W. 


6 


MATTH^I  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1216, 


William 
of  Albini 
released, 
25  Nov, 
Sleaford 
castle  com- 
mitted to 
him. 


At  Lodowicus  cum  super  hoc  a  Francigenis  concilium  quse- 
sisset,  responsum  est  ei,  quod  Angli  non  erant  digni  tales 
habere  custodias,  qui  proprii  domini  proditores  fuerunt.  Tunc 
Lodowicus  dicto  Roberto  respondit,  ut  patienter  sustineret, 
donee,  regno  subjugate,  singulis  redderet  jura  sua.  Eodem 
tempore  in  die  beatee  Katerinae  virginis  et  martyris  exivit  de 
carcere  nobilis  vir  Willelmus  de  Albeneio,  facto  prias  fine 
pro  redemptione  sua  sex  milium^  marcarum ;  qui  facto  homagio 
regi  Henrico,  tradidit  ei  idem  rex  castellum  de  Ledfort-  ad 
custodiendum,  quod  ille  strenuissime  custodivit. 


De  captione  castelli  de  BerTcamestude. 

Siege  of  Subjugate,  ut  dictum  est,  municipio  de  Herthford,  Lodowicus 

Berkhamp-  in  die  Sancti  ISTicholai  apud  Berchamstede    [in]  ^  castellum   se 

stead  castle,  conferens,  illud  cuneis  militaribus  circumcinxit.     Barones  vero 
6  i/CC 

Angliee,^  jubente  Lodowico,  a  parte  castri  Aquilonali  ^  sub  foresta 

tentoria  sua  statuerantj  et  [cum]  circa  ilia  ordinanda  ministri 
et  servientes  nimis  essent  solliciti,  [inter ^  quos  erat  quidam 
serviens  strenuus,  audax,  et  astutus,  Andreas  Dingas 
nomine,  cujus  astutia,  fortitude,  ac  audacia,  quant ociens 
in  quamplurimis  locis  fuerat  experta,  a  Lodowico  et 
commilitonibus  suis  et  a  toto  exercitu  nimis  commend- 
abatur,]  exierunt  de  ^  castello  milites  et  servientes  cum  im- 
petu,  et  sarcinas  baronum  et  bigas  invadentes,  vexillum 
Willelmi  de  Mandevilla  rapuerunt,  et  secum  revertentes  in 
castellum  detulerunt,  poenitentia  ducti  quod  adversariis  majora 
non  potuerunt  inferre  detrimenta.  Eadem  quoque  die,  baroni- 
bus  ad  mensam  sedentibus,  exierunt  denuo  milites  et  servien- 
tes prsedicti  de  castello,  et  in  confusionem  baronum  vexillum, 
quod  paulo  ante  rapuerant,  prasferentes,  cogitabant  dictos  ba- 
rones occupare  inermes;  sed  aliis  prasmunitis,  compulsi  sunt 
f.  49  b.  redeuntes  ^  sese  in  sua  receptacula  properanter  occul- 
tare. 


^  Par.   has   vel  -bus    over    this 
word ;  milibus,  C. 

2  Ledfort]  Ledeford,  C. ;  Lafort, 
W.     Sleaford. 

3  in\   So  C. ;  om.  B. 
*  B.  O.  W.  ins.  qui. 


^  Par.  has  vel  -ri  in  the  margin, 
Aquilonari,  C. 

^  This  passage  in  brackets  is  not 
in  B.,  and  is  only  fomid  in  C. 

7  de  castello^  tunc  de  castro,  C. 

^  redeuntes  .  ,  occultare']  ad  cas- 
tellmn  redire,  O.  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  7 

De  Veronica  et  ejusdem  cmtenticatione.  A.D.  121 6. 

Dum  vero  fortunalis  alea   statum   regni  Anglise  tali-  The  por- 
bus  turbinibus   exagitaret,    dominus   Papa    Innocentius,  o^^p^Loj.^ 
quern  vacillantis  ecclesise  cura  sollicitabat,  effigiem  vul-  called 
tus  Dominici,    quae   Veronica    dicitur,  ut    moris  est,  de  carriedln 
ecclesia  Sancti  Petri  usque  ad  hospitale  Sancti  Spiritus  procession 
reverenter    cum    processione    bajulabat.      Qua    peracta,  innocent 
ipsa    effigies,    dum   in   loco   suo   aptaretur,    se    per    se  ^I^- 
girabat,  ut    verso    staret    ordine ;    ita  scilicet,  ut   frons  ^/X^serf 
inferius,  barba  superius   locaretur.      Quod  nimis  abhor-  tamen  utile, 
rens    dominus    Papa,  credidit    illud    in  triste  sibi    prae-  hoT7iqnum. 
sagium  evenisse,  et  ut  plenius  Deo  reconciliaretur,  con-  ^—0-^ 
silio   fratrum,    in    honore   ipsius    effigiei,    quae  Veronica 
dicitur,  quandam   orationem   composuit  elegantem ;    cui 
adjecit   quendam    Psalmum,  cum    quibusdam  versiculis, 
et  eadem  dicentibus    decem   dieram  concessit  indulgen- 
tiam,  ita  scilicet,   ut   quotienscunque    repetatur,  totiens 
dicenti    tantumdem     indulgentiae     concedatur.       Multi  Versicles 
igitur    eandem    orationem    cum    pertinentiis    memoriae  to  be^Sed^ 
commendarunt,    et   ut    eos    major    accenderet    devotio,  ^^  ^efer- 

ence  to  tlie 

picturis  effigiarunt   hoc   modo.      [Hei^e  '^  follows  a  very  portrait. 
carefully  executed  picture  of  the  head  of  our  Lord,  with 
the  cruciform  nimbus,  and  A  Q,  on  either  side.'] 

Sortitur^  autem  Veronica  tale  nomen  a  quadam 
muliere  sic  dicta,  ad  cujus  petitionem  ipsam  fecit 
Christus  impressionem.     Signans  igitur  se  homo  dicat, 

Signatum  est  super  nos   lu[men]  v[ultus]  t[ui],  D[o-  Ps-  iv.  7. 
mine].  Ded[isti].    Ps.  Deus  misereatur  nostri,  etc.  Gloria.  ^^-  ^^^'-  2. 
Kyrieleison,  Christeleison,  Kyrieleison.    Paternoster.    Et 
ne.     Vers.      F^c   mecum    signum    in   bo[num]    ut    vi-  Ps-  ixxxv. 
d[eant].      Vers.     Tibi    dixit    cor   meum  [exquisivit   te]  pg*  xxvi.  8. 
fa[cies]    m[ea],    fac[iem]    t[uam]   D[omine]    r[equiram]. 
Vers.     Quaerite   Dominum    et    confirmamini,    q[uaerite]  Ps.  civ.  4, 


^  In  C.  there  is  a  blank  left  for  I       ^  Sortitur  .  .  dicat']   In  rubrick. 
the  picture.  j 


8 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


Ps.  Ixxix. 
20. 


A.D.  1216.  f[aciem]  e[jus]  s[emper].  Veo's.  Ora  pro  nobis,  beata 
Veronica.  U[t]  d[igni].^  Vers.  Domine  exaudi  ora- 
tionem  meam.  Et.  Vers.  Domine  Deus  virtutum 
couverte  nos,  et  ostende.^  Oreonus.  Deus  qui  nobis 
signatis  lumine  vultus  Tui  memoriale  tuum  ad  in- 
stantiam  Veronicse  sudario  impressam  imaginem  re- 
linquere  voluisti,  per  passionem  et  crucem  Tuam  tribue 
nobis  qusesumus,  ut  ita  nunc  in  terris  per  speculum  et  ^ 
in  enigmate  ipsam  adorare  et  venerari  valeamus,  ut  * 
facie  ad  faciem  venientem  judicem  Te  securi  videamus, 
Qui  vivis  et  regnas  cum  Deo  Patre. 


Continuatio. 


Surrender  Praemissam  ^  autem  seriem  historise  principalis  con- 
hampstead  tinuantes,  referamus  quid  Lodowicenses  tunc  temporis 
castle.  egerint,  spreto  Dei  timore  et  hominum  reverentia.  Dis- 
currebant  autem  per  villas  vicinas,  ab  innocentibus 
pecuniam  extorquendo.  Sed  eisdem  debacchantibus, 
Walerannus  genere  Theutonicus,  miles  in  opere  martio  pro- 
batus,  cum  suis  comm.ilitonibus  viriliter  resistentes,  multoriim 
animas  ex  Galligenis  excommunicatis  ad  tartara  direxerunt. 
Sed  denique  post  diutinam  obsidionem,  ex  prsecepto  regis, 
dictus  Waleramius  et  complices  ejus  Lodowico  castellumi  sal- 
vis  sibi  equis  et  armis  reddiderunt,  xiii.  kal.  Januarii.  In 
crastino  autem  impositis  suis  in  castello  Lodowicus  venit  ad 
St.  Alban'^s  Sanctum  Albanum,  in  die  videlicet  beati  Thomse  Apostoli, 
exigens  ab  abbate  ut  faceret  sibi  homagium.  Cui  cum  abbas 
respondisset,  se  nolle  ei  homagium  facere,  nisi  prius  absolve- 
veretur  ab  homagio  quod  fecerat  regi  Anglorum,  Lodowicus 
vehementer  indignatus  juravit  se  igne  ipsam  abbatiam  cum 
villa    tota    crematurum,    nisi    faceret   quod   petebat.     Tandem 


threatened 
21  Dec. 


^  C.  adds  the  initials  of  the  rest 
of  this  response,  "  ef  [ficiamur]  pro- 
"   [missionibus]  Ch[risti]. 

2  C.  adds  the  initials  of  the  rest 
of  the  verse,  "  f[aciem]  t[uam]  et 
"  s[alvi]  e[rimusj. 

3  et]  om.  C. 

^  C.  ins.  tu7ic  after  ut,  super  nos 
in  the  next  line  after  venientem,  and 


dommum  nostrum  Jesum    Christum 
after  videamus. 

^  For  this  first  sentence,  O.  W. 
have,  "  Cumque  dies  crastina  illux- 
"  isset,  jussit  Lodowicus  petrarias 
"  et  alias  belli  machinas  circa  castri 
"  ambituni  erigere,  quibus  undi- 
"  que  collocatis  dampnosos  lapides 
"  emittere  non  cessabant ;  quibus." 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


9 


abbas    prasdictas    post  commmationes  terrificas,    intervenientc  A.D.  1216. 
S[ahero]    comite  Wintoniensi,  finem  fecit  pro  se  et  villa   tota,  ^^^^  V^^^ 
dans    Lodowico    pro  induciis    usque   ad   Purificationem   Beata3  ^i^^^ 
Marise  quater  viginti  marcas  argenti.     Quo  facto  Lodowicus  ad  r-winiam 
urbem  Londoniarum  reversus  est.  ofTrum- 

pington.] 


Oliverius 
Scholasti- 
cus,  His- 
toria  Cap- 
tionis  Da- 
mietae, 
(Eckhard, 
Corpus. 
Histor. 
Medii-<Evi. 
Lips.  1723, 
ii.  col. 
1397), 
cap.  1. 
It  is  incor- 
porated 
into  the 
Historia 
Orientalis 
of  James 
of  Vitri, 
lib.  iii. 
p.  1129 
(Bongars). 


Incident ia  cle  Terra  Promissionis. 

Eodem  anno  expirante  treuga  inter  fideles  Terrae  Promissionis  Assem- 
et  Saracenos,  in   primo    passagio   generali    post  concilium  La- ^^i^go^t^^ 
teranense  congregatus  est  exercitus  Domini  copiosus  in  Achon,  ^™^^  ^°S 
cum  tribus  regibus,  Jerusalem^  scilicet,  Hungarias,^  et  Cypri.^^ci-e. 
Atfuerant     etiam    duces    Austriaa"*    et    Maraviie,^  cum  militia  [A.D. 
magna   regni   Theutonici,  et   comitibus    multis,  virisque    gene-  1217. J 
rosis.      Atfuerunt    et   archiepiscopi ''    Nichossiensis,''    Joriensis,^ 
Argiensis  ^  Hungariae,  Baiocensis,'*'  Bavergensis,^^  Cicenensis,^^ 
Monastergensis,'-^  et  Trajecensis;^^  etcum  eis  vir  nobilis  ac  potens 
Walterus  de  Avenis.     Deinde  patriarcba  Jerosolimitanus  ^^  cum 
magna  humilitate  cleri  et    populi,    tollens    reverenter   vivificse 
crucis    lignum,    feria   sexta    post    festum    Omnium  Sanctorum 
profectus  est  ab  Achon  in  castra  Domini,  qu£e  praecesserant  ad 
Kecordanam.^^     Hoc  autem  Dominicas  crucis  lignum   post  Ter- 
rara  Sanctam  perditam  reservatum  fuit    ad   haec  tempera,  et  a 
fidelibus  occultatum.     Imminente  enim  conflictu    Saracenorum 
tempore    Salaadini    cum    Christianis,  sicut  a  senioribus  accepi- 
mus,  crux  secta  fuit,  cujus  pars  ad  praelium  delata   et   ibidem 


1  John  de  Brienne. 

2  Andrew  II. 

3  Hugh  I. 

4  Leopold  VL 

^  This  may  be  Otho  of  Meran, 
but  I  suspect  Maravice  is  an  error 
for  BavaricByi.e.  Louis  I.  See  how- 
ever Wilken,  vi.  p.  131,  n.  27. 

^  archiepiscopi]  An  erroneous 
alteration  of  Oliverius,  who  has, 
"  aderant  episcopi  peregrini,  archi- 
"  cpiscopus  Nicossiensis,"  etC: 

'  Eustorgius,  archbishop  of  Ni- 
cosia in  Cyprus. 

8  Joriensis]  So  the  MSS.  and 
printed  editions  of  Oliverius.  Jo- 
veiisis,  B.  W.,  by  a  careless  error. 


O.  has  Joriensis.  This  is  the  see 
of  Jaurinum,  (Raab)  in  Hungary. 
The  bishop  was  Peter  II. 

^  Of  Agria  (Erlau),  in  Hungary. 
The  bishop  was  Thomas. 

'°  Robert  des  Ableges. 

'^  Bavergensis  ]  Ekbert  of  Me- 
ran, bishop  of  Bamberg. 

^'^  Cicenensis]  Sicensis,  Eckhard, 
i.e.  Engelhard,  bishop  of  Zeitz 
(Naumburg). 

^3  Otho  of  Oldenburg,  bishop  of 
Miinster. 

1-»  Otho  IL,  bishop  of  Utrecht. 

^^  Lotharius. 

""  i.e.  Tel-kurdany,  between  Acre 
and  Haifa. 


10 


MATTH^I  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1216, 

Their  ad- 
vance to 
Tiberias. 


Nov.  10. 
1217. 


To  Tabor. 


Dec.  3. 
S.  Matt, 
xxi.  2. 

f.  50. 


Oliverius 
Scholasti- 
cus,  His- 
toria  Cap- 
tionis  Da- 
mietae, 
cap.  i. 
col.  1398. 


perdita,  pars  tempore  ^  reservata  extitit,  quae  nunc  exhibetur. 
Cum  tali  quoque  vexillo  aciebus  "^  instructis  processerunt  fideles 
per  planum  Fabee,^  usque  ad  fontem  Tubanniae/  eo  die  multum 
laborantes.  Et  prasmissis  explorantibus,^  videntes  ab  adversariis 
concitari  ^  pulverem,  incerti  fuerunt,  utrum  contra  no3,  an 
fugiendo,  properarent.  Sequenti  die  per  montes  Gelboe,  quos 
habuerunt  ad  dextram,  et  paludem  ad  sinistram,  profecti  sunt 
Bethsanam/  ubi  adversarius  noster  castrametatus  est.  Sed 
metuens  adventum  tarn  copiosi  Dei  viventis  exercitus  et  tarn 
ordinate  procedentis,  tentoria  tollens  et  fugiens,  terram  mili- 
tibus  Christi  vastandam  reliquit.  Unde  in  vigilia  Sancti  Mar- 
tini^ Jordanem  transeuntes,  corpora  sua  laverunt  in  eo  fideles; 
et  pacifice  quievimus  ibidem  per  biduum,  victualium  copiam 
repperientes.  Deinde  super  litus  maris  ^  Galileae  tres  fecerunt 
mansiones,  peragrantes  loca  in  quibus  Salvator  noster  mirabilia 
operari  dignatus  est,  corporali  praesentia  cum  hominibus  con- 
versatus.  Aspexerunt  Betbsaidam,  civitatem  Andrese  et  Petri, 
tunc  ad  modicum  casale  redactum.  Yiderunt  etiam  loca  ubi 
Christus  discipulos  vocavit,  supra  mare  siccis  pedibus  ambula- 
vit,  in  deserto  turbas  pavit,  montem  oraturus  ascendit,  et  ubi 
post  resurrectionem  cum  discipulis  manducavit.  Et  sic  per 
Capbarnaum  Achon  r  ever  si  sunt,  infirmos  suos  reportantes. 
Deinde  aliam  equitationem  aggressi  fideles  praedicti,  perrexe-  Id.  cap. 
runt  ad  montem  Thabor ;  ubi  primo  aquarum  inopiam  et  post- 
modum  per  defossionem  copiam  reppererunt ;  desperabant  autem 
capitanei  exercitus  de  ascensu  mentis,  donee  dictum  ^^  est  eis, 
castrum  fore  comprehensibile,  a  puero  Sarraceno.  Consilium 
ergo  inierunt,  et  Dominica  prima  Adventus,  cum  legeretur 
Evangelium,  Ite  in  castellum  quod  contra  vos  est,  patriarcha 
prsecessit  cum  signo  crucis,  episcopis  et  clero  orantibus  et 
psallentibus  dum  exercitus  clivum  mentis  subiret.  Et  licet 
mons  praeruptus  esset  undique  et  velut  impossibilis  in  ascensu 
et  extra  semitam  tortam,  omnes  tamen  viriliter  ascenderunt. 
Johannes  vero  rex  Jerusalem  cum  militia  Christi  castellanum 
ab  equo  stravit  et  admiraldum  unum,  qui  primo  impetu  intre- 
pidi  extra   portas    ad  montem    defendendum  hostibus  occurre- 


^  tempore]  tunc,  O.  W.    Neither 
is  in  Oliverius. 

2  aciebus]  a  diebus,  B. 

3  i.e.  el  Fuleh,  on  the  edge  of  the 
plain  of  Esdraelon. 

*  Ain  Dschaluth.     See  Wilken, 
iii.  part  2,  p.  231,  vi.  p.  144. 


5  explorantihus]  exploratoribuB, 
O.  W.,  as  Oliverius. 

^  concitari]  So  O.  W.,  Oliverius ; 
commutari,  B. 

7  Bethsean,  JBeisan,  Scythopolis. 

s  C.  ins.  in. 

9  maris]  mare,  B. 

^**  dictum]  So  C. ;  ductum,  B. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI   TERTII. 


11 


Oliverius 
Scholasti- 
cus,  His- 
toria  Cap- 
tionis  Da- 
mietsB, 
cap.  ii. 
col.  1399. 


runt,  in  stuporem  eos  convertentes  et  fugam.  Sed  rex  qaan-  A,D.  1216. 
turn  meruit  ascendendo,  tantum  demeruit  descendendo.  Nam 
Templarii  multi  et  Hospitalarii  ac  saeculares,  quando  infideles 
vires  receperant,  vulnerati  sunt ;  sed  pauci  mortui.  In  hoc 
autem  et  in  primo,  de  quo  diximus,^  equitatu  multitudinem 
maximam  virorum,  mulierum,  ac  parvulorum  apud  Achon 
Christiani  reduxerunt;  ubi  episcopus^  Achonensis  parvulos, 
quoscunque  vel  prece  vel  precio  optinere  potuit,  baptizavit. 
Feminas  vero  inter  sanctimoniales  distribuit,  '^  litteris  applicare 
Id.  cap.  ill.  fecit.  In  tertio  autem  equitatu,  cui  patriarcha  cum  clero  et 
signo  crucis  non  interfuit,  multa  incommoda  tum  per  latrun- 
culos,  tum  ex  hyemis  incommode,  perpessi  sunt  fideles,  prse- 
sertim  in  vigilia  Nativitatis  Dominicee,  per  viam ;  in  qua  ilia 
nocte  sacra  tempestatem  terrestrem  ventis  commotam  ■*  et 
pluviis  invenerunt.  In  finibus  etiam  Tyri  et  Sydonis  juxta  Their  suf- 
Sarepta   multa    perpessi    fuerant    incommoda,    tam    aeris  in-   ^"'^Sf 


temperie  quam  molestia  corporali.        "^— ©— ^ 


phat. 


Qualiter  harones  '-AnglicB  pro^riam  miseriam  ad  mentem  redux- 
erunt. 
Anno  Domini  mccxvii.  juvenis   rex  Henricus  fuit  ad  Natale  Henry  III. 
apud  Bristollum,  prsesente  Walone  legato    et  Willelmo  Mares-  ^*  Bristol, 
callo,  rectore  ejusdem  regis  et  regni.     Erat  autem  ea  tempes-  The  barons 
tate   inter   optimates   Anglise    fluctuatio   maxima,  cui   se   regi  f^^^^  °^ 
committerent,  juveni  videlicet  Henrico   an  domino   Lodowico.  to  their  al- 
Habebant  enim  ex  Francigenis  talem  tantumque  contemptum,  legiance. 
quod  multi  eorum  consolationem  non   admiserunt.     Auxit  pr£e- 
terea  hujus   perturbationis   procellam,  quod   Lodowicus  spreto 
juramento    terras,  possessiones,  et    castella   eorundem   optima- 
tum,    quas    eorum   auxilio   subegerat,    illis   murmurantibus,  in 
suam  redegerat  potestatem,  ponens  in  eis  milites  et  alienigenas 
nationes.      Ceterum   turpe  sibi  videbatur,   ad  regem,  a  ^  quo 
abierant,  redire,  ne  viderentur  canes  ad  vomitum  revertentes  ; 
sicque  hie  inde  perplexi,  quassatum  nequiverunt  calamum  re- 
parare.     Eodem    tempore,    xiii.   kalendas   Februarii,    exierunt  Skirmish 
de    castello    quod    Munsorel    appellatur  milites   et   servientes,      -'*lount- 
ut   praedis   instarent    et    rapinis;   quod   cum  per    exploratores 
milites  de  Notingeham  cognovissent,  venerunt  eis    obviam,  et 
facto    congressu,    ceperunt  ex    obstantibus    decem    milites    et 


^  de  quo  diximus^  die  quo  duxi- 
mus,  B. 

2  James  of  Vitri,  the  historian. 

2  distribuit']  distribuens,  O.  W.j 
as  OUver. 


^  commotarn]  commodam,  B. 

^  a  quo  abierant']  Written  over 
an  erasure ;  quern  abjecerant,  W. ; 
quern  abierant,  O. 


12 


MATTHiEI    PARISlEiNSiy    CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1217.  viginti  quatuor  servientes ;  et  sic  tribus  ex  hostibus  interfectis, 
cum  laeta  victoria  remearunt. 


IVota  ti- 

7'annidem 

Falcasii. 


Qualiter  Falcasius  villam  Sandi  Alhani  spoliaverit. 

Injuries  to       Per  idem   tempus,   undecimo  kalendas  Februarii,  Falcasius 
St.  Alban's  praedo  pessimus,  multitudine  gravi  congregata  de  praesidiis  cas- 
deBreaute  *^^^^^  ^®  Oxonia,  Worhamtona,  et  Bedefordia,  simul  et  Windle- 
Jan.  22.       shores,  militum  et  ruptariorum,  venit  ad  villam  Sancti  Albani 
in  crepusculo  vespertine,  nocte  scilicet  Sancti  Yincentii ;  atque 
inopinato  impetu  facto,  villam  totam  spoliavit,  homines   et  in- 
fantes cepit,  ac  vinculis  eos  arctissimis  mancipavit.    Ad  ostium 
quoque   ecclesi»   beati   Albani   servientem   quendam   de  curia 
interfecit,    ad   ecclesiam  fugere    cupientem.     Et  sic  opere  ne- 
fario  a  ministris    diaboli   consummate,  abbati  Willelmo   signi- 
ficavit,    ut    sub    omni  festinatione    mitteret   ei    centum  libras 
argenti ;    alioquin   ipse    injecto    igne   villam   totam   cum  ipso 
monasterio    et    suis    aedificiis    ilico   concremaret.     Abbas  vero 
post  multas  contradictiones,  aliud   non   habens   remedium,  pe- 
cuniam   postulatam   concessit,     Quibus  ita    gestis,   dictus   Fal- 
casius   cum  suis  prsedonibus  excommunicatis,  et   spoliis   nimis 
dampnosis,  et  captivis  tractis    turpiterque    vinctis^    et    ab- 
ductis,    ad    castellum   de  Bedefort    citius   con\olavit.     Deinde 
cum  omni    multitudine   praedicta    ad    forestam    de   Walbergia 
properans,    cepit    ibi    Kogerum    de    Collevilla,    et   plus    quam 
sexaginta  cum  eo  clericos  et  laicos  de  provincia  ilia,  qui  prsedse 
causa  ibidem  latebant. 
Nota  mi-        Postea  ^  vero  ^  quadam  nocte  per  visum  accepit  idem 
Tfsancto   Falcasius,   quod  de  turri  Sancti   Albani    quoddam    im- 
Albano.      mane  saxum,  in    modum  fulguris  in  eum  irruens,  eun- 
dem  in  pulverem  contrivit.*     Qua  perterritus  visione,  et 
Vision  and  expergefactus,    uxori    suae  ^  visionem    enarravit.      Ipsa 
repentance  autem    eum  hortabatur,  persuadens  quasi  virum,  domi- 
of  Eawkes.  num,  et  amicum  devotissime,  quatinus  se  beato  Albano, 
quem  merito  offenderat,  satisfactione  congrua  reconcili- 
aret ;  intelligens    hoc   esse  indicium    ultionis  perpetrati 
facinoris.     Adquievit   autem,    sed  vix,    Falcasius,  juxta 
1  Cor.  vii.  iiiud  Apostoli,    SalvahituT  vir   infidelis  per  mvlierem 


He  seizes 
many  in 
the  forest 
ofWa- 
bridge. 


^  B.  ins.  captivis  ;  it  is  not  in  C. 

2  In  the  margin  is  a  picture  of 
part  of  the  church  of  S.  Alban's 
and  "  Falco  de  Breaute." 


2  vero  quadani]  quidem,  C. 
■*  contrivit]  redegit,  C. 
^  Margaret  de  Rivers. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIT. 


13 


fidelem.  Postea  vero  ut  mulierem  uxorem^  suam  nonA.D,  1217 
ofFenderet,  venit  apud^  Sanctum  Albanum,  et  intravit 
capitulum,  et  spoliatus,^  teneiivS  virgam,  petiit  et  opti- 
nuit  absolutionem,  osculans  singulos  '*  raonachos,  quasi 
sic  omnes  pacasset ;  nihil  tamen  de  ablatis  restituens, 
vel  de  injuria  satisfaciens  pauperibus  Christi.  Stete- 
runt  autem  iideles  Christi  ad  ostium  capituli,  sperantes 
in  aliquo  saltem  restaurari ;  quos  visos  sprevit,  et  per- 
transiit  expectantes,  nesciens  illius  propheticse  commi- 
nationis  ultioneiii,  quam  reservavit  ei,  conquerente 
beato  Albano,  Deus  ultionum  Dominus :  Vce  qui  prce-  Isa.  xxxiii. 
daris,  quia  prcedaheris.  Quod  in  fine  didicit  experi- 
mento,  sicut  sequens  historia  luculenter  declarabit. 

De  treugis  statutis  inter  regem  Anglorum  et  Lodowicum. 

Circa  eosdem  dies   nuncii  Lodowici,  qui  pro  eo    steterunt  in  Louis 

curia    Eomana,    eidem^  Lodowico    significaverunt,    quod    nisi  threatened 

exiret   ab   Anglia,    sententia    excommunicationis,    quam    Walo  eorjfii.jvja_ 

legatus    in  eum    tulerat,  in  die    Coense  confirmaretur   a   Papa,  tion  of  the 

Hac  itaque  de    causa  statutEe  sunt  treugse  inter  Lodowicum  et  sentence  of 

regem  Henricum  usque  ad  mensem  de  Pascha ;  ita  scilicet,  ut  excommu- 

,    .  ,    ,  f.  X    •       J-  -1      mcation 

omnia  remaneant  m   eo  statu,  quo  luerunt   m    die  qua  juratse       -kt      ^ 

fuerunt  treugae,  in  castellis  et  rebus    aliis,  usque    ad  terminum 

constitutum.     Transfretavit  igitur  Lodowicus   tempore  Quadra- 

gesimali;  eo  pacto,  quod  nunquam   deinceps  gratiam  baronum 

Angliae  habuit,  sicut  prius.     Nam  continue  venerunt  ad  fideli- He  makes  a 

tatem   regis  Henrici    comes    Willelmus    Saresberiensis,    comes  truce  with 

Willelmus  Arundel,  comes  Willelmus  Warenne,  et    alii  multi,  ancTleaves 

dicto    regi  deinceps  adhasrentes.     Sed  et  magnus  Marescallus,  England. 

Willelmum    filium    suum   primogenitum    ad    regis    fidelitatem 

revocans,  partem  Lodowici  non  mediocriter  mutilavit. 

Incidentia  de  Terra  Promissionis. 

OHverius         Eodem    tempore    exercitus     qui    erat    in   Achon    quadrifarie  Progress  of 
Scholasti-    divisus  est.     Eeges  enim  Hungariae  [et^  Cypri  Tripolim  profecti  affairs  in 
CU8,  Hist,    guii^^  T[i|3i  rex  Cypri  adolescens  diem  claugit  extremum.   Kex  vero  -P^l^stine. 


^  uxorern]  om.  C. 
2  apud'}  ad,  C. 

^  spoliatus  tenens  virgam']  exspo- 
liatus  tenuit  virgam  in  manu,  C. 


"*  singulos"]  omnes,  C. 
*  eidein]   om.  C. 

^*'  This  passage,  carelessly  omitted 
by  the  scribe  of  B.,  is  from  O.  W. 


14 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1217. 
Imperti- 
nens  etsi 
verum  et 
utile  usque 
hue  0 — . 


f.  50  h. 


Situation 
of  the 
Pilgrims' 
Castle 
(Athlit). 


Hungaria3]j  brevi  tempore  ibidem  commoratus,  cura  magno 
Terras  Sanctse  dispendio  recessit.  Peregrines  enim.  et  galeias, 
equos  et  jumenta  cum  armis  secum  traxit,  multum  ne  rece- 
deret  a  patriarcha  rogatus,  qui  tandem  cum  sua  sequela  ex- 
communicatus  recessit.  Alia  pars  pigrorum^  et  timidorum  et 
eorum  qui  divitiis  affluebant  in  Achone  remansit.  E.ex  vero 
Jerusalem  et  dux  Austrise,  cum  Hospitalariis  Sancti  Jobannis 
et  episcopis  multis  et  aliis  fidelibus,  castrum  in  Csesarea 
Palaestinee  in  brevi  viriliter  firmaverunt,  licet  frequenter  hos- 
tium  nunciaretur  adventus.  Ibi  in  basilica  principis  Aposto- 
lorum  festum  Purificationis  patriarcha  cum  sex  episcopis  so- 
lenniter  celebravit.  Templarii  quo  que  cum  domino  Waltero  de 
Avenis  et  aliis  peregrinis,  et  Hospitali  de  domo  Theutoni- 
corum,  castrum  quod  olim  Districtum,  nunc  autem  castrum 
Peregrinorum  dicitur,  firmare  coeperunt.  Hoc  autem  castrum 
situm  est  inter  Caipham  et  Caesar eam,  non  longe  distans  a 
mari.  Quapropter  viam  strictam  ascendentibus,  et  ad  Jeru- 
salem per  eam  descendentibus,  Districtum  dicebatur.  Hujus 
castri  prima  utilitas  est,  quod  conventus  Templariorum, 
eductus  a  peccatrice  et  omni  spurcitia  plena  civitate  Achon, 
usque  ad  reparationem  murorum  Jerusalem  in  hujus  castri 
prsesidio  residebit.  Territorium  ejus  piscariis,  salinis,  silvis, 
pascuis,  agris,  herbis,  vineis,  hortis,  et  ponieriis  abundat. 
Inter  Achon  et  Jerusalem  nullum  est  municipium,^  quod  Sar- 
raceni  teneant ;  quocirca  ^  ex  hoc  dampnificantur  plurimum  in- 
fideles,  [et  ^  terrore  divino  ipsos  fugante  loca  culta  deserere  co- 
guntur]  inter  Jerusalem  et  Jordanem.  Portum  habet  naturaliter 
bonum ;  sex  miliaribus  distans  a  monte  Thabor ;  unde  Sarraceni 
in  campo  qui  interjacet  longo  et  lato  nee  arare  possunt  nee 
seminare,  propter  hujus  castri  prsesidium  et  levamen.  Firmato 
itaque  tali  castro,  exercitus  Domini  reversus  est  in  Achon. 


Capt.  Da- 
mietse,  cap. 
iii.  col. 
1399. 
(This  is 
also  in 
Gale's 
Scriptores 
v.,  p.  435, 
but  from 
an  inferior 
MS.  to 
Eckhard's, 
Camb. 
Univ.  Lib. 
Ff.  i.  25.) 


Id.  cap.  iv. 


Id.  cap.  V. 
col.  1400. 


Be  signis  ccelestibus  unde  excitata  fuit  Goloniensis  provincia  ad 

dbsequium  crucis. 

Portents  Sub  his  quoque  diebus,  mense  Maio,  feria  scilicet  sexta  ante  id.  cap.  vi. 

seen  in  the  Pentecosten,  excitata  fuit  provincia   Goloniensis   in  obsequium 
province  of  galvatoris.      Nam   in   villa   Bebon  ^   Frisiae    apparuit   in    aere 


^  pigrorum']  Before  this  Oliverius 
has  peregrinorum. 

2  municipiuni]  munitio,  Oliver. 

3  quocirca]    quicirca,  B. ;  C.   is 
corrected. 

4  The  words  in  brackets  are  sup- 
plied  from  Oliver.     Inter   Jer.  et 


Jord.,    though    in    Gale's    edition 
(p.  438)  is  not  in  Eckhard's. 

^  Bebon']  Betlem,  Eckhard. 
Bedom  in  the  Cambridge  MS.  (Ff. 
i.  25)  of  Oliverius.  Beduni,  Gro- 
ningen. 


DE   TEMPOEE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


15 


triplex  forma  crucis ;  una  coloris  candidi  versus  Aquilonem ;  A.D.  1217. 
altera  versus  Meridiem,  ejusdem  scematis  et  coloris ;  tertia 
medio  colore  colorata,  habens  crucis  patibulum,  et  formam 
hominis  in  eo  suspensi,^  brachiis  elevatis  et  extensis,  cum  in- 
fixione  clavorum  in  manibus  et  pedibus,  et  capite  inclinato. 
Et  hsec  media  fuit  inter  alias,  in  quibus  corporis  humani 
effigies  non  apparebat.  Alia  quoque  vice  et  alio  loco,  in  villa 
scilicet  Frisise  quae  Fuzerhuse "  appellatur,  crux  apparuit  juxta 
solem  crocerulei  coloris,  et  banc  plures  quam  priorem  vide- 
runt.  Tertia  apparuit  in  villa  Doctham,^  in  qua  beatus  Bone- 
facius  martirio  coronatus  est;"*  ubi  in  festo  ejusdem  martiris, 
cum  multa  hominum  milia  convenissent,  visa  est  crux  magna 
et  alba,  ac  si  lignum^  trabis  ex  transverse  alterius  trabis  arti- 
ficialiter  construeretur.^  Movebatur  autem  paulatim  ab  Aqui- 
lone  ad  Orientem;  et  banc  multa  hominum  [milia]  conspexe- 
runt.     O — 


De  ohsidione  castri  de  Muntsorel. 

Per  idem  tempus,  post   Paschalem  solennitatem,  procurante  Siege  of 
Willelmo  Marescallo  regis  rectore  et  regni  Anglige,  convenerunt  Mpuntso- 
ad  obsidendum  castrum  de  Muntsorel,  Eanulfus  comes  Cestrise,  ^^  ^^^ 
Willelmus  comes  Albemarlias,  Willelmus  comes  de  Ferrariis,  Ro-  royalists, 
bertus  de  Veteri  Ponte,  Briennus  de  Insula,  Willelmus  de  Cante- 
lupo,  Phillippus  Marc,  Robertus  de  Gaugi,  Falcasius  cum  castel- 
lanis  suis,  et  alii  multi  ex   prsesidiis  castrorum ;   qui,  collocatis 
machinis  in  locis  congruis,  castellum  de  Muntsorel  acriter  in- 
vaserunt.     Erat  summus  in  castello  Henricus  de  Braibroc,  et  de- 
cem  milites  cum  eo  -^  strenuissimi,  cum  servientibus  multis ;  qui 
hostibus  assilientibus  lapides  pro  lapidibus,  tela  pro  telis,  viriliter 
remiserunt.     ^  Inclusi   quoque  ^    per  dies   multos   castrum    de-  The  be- 
fendissent,  nisi,  ne  forte  longa  obsidione  deficere  cogerentur,  sieged  send 
misissent  ^  ad  Saerum  comitem  Wintoniensem,  qui  tunc  Lon-  *^  Salier, 
doniis  erat,  obsecrantes  ut  celeriter  subveniret  obsessis.    Tunc  winches- 
comes  prasfatus,  cujus  illud  municipium   erat,  ad  Lodowicum,  ter. 
qui  nuper    de  partibus   transmarinis  ad  urbem  Londoniarum 


^  suspensi']  suspensum,  O.  W. 

2  Fuzerhuse']  Suzerhuse  in  the 
MS.  of  Oliverius.  Probably  Zuyen- 
kerke,  near  Bruges. 

3  Dockom, 

''  est]  exstitit,  O.  W. 
^  lignum   trabis    ex    transverso] 
trabes  ex  adverse,  O.  W. 


^  construeretur]  constructa  fuis- 
set,  O.  W. 

^  O.  W.  ins.  viri. 

^  O.  W.  ins.  cum  ;  nisi  in  the 
next  line  is  an  insertion  of  Paris, 
to  make  some  kind  of  sense,  he  not 
seeing  the  omission  of  cum. 

^  misissent]  miserunt  legates, 
O.  W.;  miserunt,  C. 


16 


MATTH.EI    PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


soldiers 
come  to 
their  aid 
from  Lon 
don. 


A.D.  1217.  redierat,  veniens,  postulavit  eum  cum  amicis  obnixius^  ut  sub- 
A  body  of  sidium  mitteret  militare,  per  quod  obsidio  solveretur.  Tan- 
dem habito  tractatu  ad  invicem,  communiter  decreverunt,  ut 
legio  militum  mitteretur,  quae  et  obsidionem.  solveret  et  totam 
Lodowico  provinciam  subjugaret.  Exierunt  itaque  ab  urbe 
Londoniarum  milites  secenti,  et  cum  eis  plusquam  viginti  milia 
armatorum,  qui  omnes  aspirabant  in  aliena ;  habentes  prin- 
cipes  illius  [militias]  comitem  Perticensem,"^  Marescallum  ^  Fran- 
cia3,  comitem  Wintoniensem  Saerum,  Kobertum  filium  Walteri, 
cum  aliis  multis,  quos  ad  expeditionem  banc  idoneos  judica- 
30  April,  bant.  Moventes  autem  castra  pridie  kalendas  Maii,  id  est, 
St.  Alban's  die  Lunse  proxima  ante  Ascensionem  Domini,  profecti  sunt  apud 


again 
pillaged. 


Sanctum  Albanum,  queeque  sibi  obvia  deprsedantes.  Ruptarii 
vero  et  praedones  nequissimi  de  regno  Francorum,  villas  in  girum 
perlustrantes,  ecclesiis  vel  cimiteriis  non  parcebant,  quin 
omne  genus  hominum  caperent  et  spoliarent,  ac  diro  et  exco- 
gitate membrorum  cruciatu  ad  gravissimam  redemptionem 
compellerent.  Abbatia  quoque  Sancti  Albani,  quae'*  paulo  ante 
Lodowico  satisfecerat,  prsedonum  manus  vix  evasit ;  sed  ^  earn 
vacuam  omni  genere  cibariorum  et  poculorum  dimise- 
runt,  quam  omni  redundantem  invenerunt. 


De  miraculo  Dominicm  crucis. 

Miraculous      In  crastino   autem  versus  villam   de   Dunestaple  castra   mo- 

punish-       ventes,  ecclesiam   beati    Amphibali,   masfistri    beati  Albani, 

ment  of  ■*  •  t\        ■ 

one  of  the  in  villa  de  Redbernia  sitam,  ubi  Dommo   cooperante  innu- 

R  °db  ^^  ^*  merabilia  miracula  celebrantur,  [et]  monachos  usque  ad  femo- 
ralia  spoliabant.  Sanctorum  insuper  reliquias  super  sanctum 
altare  rapientes,  funestis  eas  manibus  polluerunt.  Inter  quos 
etiam  quidam  ex  eis  crucem  quandam  argenteam  et  deaura- 
tam,  in  qua  portio  queedam  Dominicce  crucis  continebatur, 
tollens,  in  sinu  suo  ^  sociis  ignorantibus  abscondit.  Sed  ante- 
quam  ab  a^dibus  oratorii  recessisset,  a  dteraonio  arreptus  cor- 
ruit  in  terram,  dentibus  stridens  et  ore  spumans ;  surgensque 
festinanter  a  daemonio  agitatus,  in  socios  ensem  vibrare  dis- 
posuit.  At  illi  ejus  miseriae  condolentes,  ligatis  manibus  illius, 
causam   penitus   ignorantes,    ad   ecclesiam   de   Flamstude  per- 


^  obnixius']  obnoxius,  B.,  and  so 
the  Hist  Angl. 

2  Thomas. 

^  Walter  of  Nismes, 

'*  quce']  cujus  abbas  data  pecunia 
magna,  O.  W. 


^  sed  .  .  .  {7ivenerunt^  ita  quod 
nihil  prgeter  escas  et  pocula  rapie- 
baut,  O.  W. 

•^  O.  W.  m&.funesio. 


DE   TEMPORE   REGIS   lIENRK^l    TERTTT.  17 

duxerunt,  in  suprema  furia  constitutum.  Intrantes  autem  ec-  A.D.  1217, 
clesiam  prajdones,  ut  earn  spoliarent,  obviavit  ^  presbyter  indutus 
vestibus  albis,  ut  malitiam  comprimeret  impiorum.  Verun- 
tamen  aliquantulum  de  socio,  quem  furiosum  ducebant,  per- 
territi,  manus  cohibuerunt  a  rapina,  ubi,  videute  presbytero 
et  multis  aliis,  crux  prasdicta  cecidit  in  terram,  de  sinu  exiliens 
furiosi ;  quam  revorenter  ac  stupens  presbyter  arripiens,  et  a 
terra  in  editum  elevans,"  quid  hoc  esset  a  prsedonibus  requisivit. 
Tandem  in  se  reversi,  cognoverunt  per  virtutem  animadver- 
sionis  divinse,  quod  a  monachis,  quos  in  proxima  villa  spolia- 
verant,  crucem  furtini  sustulisset.  In  summa  igitur  angustia 
praidones  constituti  timuerunt  valde,  ne  etiam  ipsos  spiritus 
nequam  invaderet,  et  sicut  socium  suum  fecerat,  cruciaret. 
Tunc  pra3dones  -^  nequissimi  crucem  illam  cum  tremore  presby- 
tero tradiderunt,  adjurantes  eum  per  virtutem  Dei  et  in  periculo 
ordinis  sui,  ut,  antequam  cibum  sumeret  ad  locum  accedens, 
crucem  monachis  restitueret.  Presbyter  vero  cum  festinatione 
ad  oratorium  beati  Amphibali  martiris  veniens,  crucem  reve- 
renter  tradidit ;  et  omnia,  quae  circa  illam  mirabiliter  acta  sunt, 
priori  et  fratribus  enarravit. 

JDg  solutione  ohsidionis  castri  do  Muntsorel,  et  obsicUonG  castri 

"  Lincolniensis, 

Exercitus  igitur  Lodowici  ac   baronum  Angli^e    apud  Dane-  f.  51. 
stapliam   perveniens,  ibidem  pernoctavit.     Mane    antem   facto,  The  siege 
versus  Aquilonem  vexilla   direxit  et  arma,  ut    obsidionem  sci-  ^^  Mount- 
licet    pra^dictam    solvere    maturaret.       Sed    comes    Cestrensis  ^^^^  , 
Banulfus    et   alii   qui  cum  illo   obsidionem  agebant,  ab  explo- 
ratoribus  praemuniti,  expeditione   dimissa,  ad  castrum  sese  de 
Notinham   conferentes,    decreverunt    communiter,    ut   hostium 
supervenientium     ibidem    explorarent    progressum.       Barones 
itaque^     cum,     cimiteriis    et     ecclesiis    omnibus    more    solito 
spoliatis   per   viam,  ad    castellum    de   Muntsorel    pervenissent, 
et  obsidionem  dissolvissent,  communi  omnium  consilio  de-  The  barons 
cretum  est,  ut   versus  Lincolniam  properarent,    ubi  Gilebertus  march  to 
de  Gant  cum  aliis  baronibus  supradictis  diutinam   obsidionem     ^"^^  "' 
egerant,  sed  inanem.      Transeuntes  igitur   barones  per  vallem 
de  Belvero,  omnia  ibi  in  usus  praedonum  cesserunt,  quia  pedites 
de  regno  Francorum,  qui  quasi  spurcitia  et  spuma  superfluens 
erat  illius  regionis,  nihil  omnino  reliquerunt  intactum.     Tanta 
namque  in  eis  erat  ^  paupertas  et  miseria,  quod  in  vestibus  cor- 


^  O.  W.  ins.  illis. 


-  elevans  .  .  esset]  repeated  in  B 
•*  C  ins.  illi. 


''  erat']  vigebat,  ().  W. 
VOL.    III.  B 


^  itaque']   quoque,  C. 


j-r 


18 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1217.  poreis,  quibus^  pudenda  naturae  tegerent/^  facultas  ^  eis  minime 
and  attack  administravit.  Denique  ad  Lincolniam  pervenientes,  barones 
the  castle,    insultus   acerrimos   fecerunt   in   castellum  ;  quibus   resistentes 

inclusi  lapides  et  tela  mortifera   pro  lapidibus  et  jaculis  pro 

viribus  remiserunt. 


Quomodo  rex  Anglice  congregavit  exercitum  ut  dissolveret  dbsidionem 

castri  Lincolniensis. 

Thecastel-      Dum  hsec   ibidem    agerentur,   Willelmus   Marescallus    regis 

lans  on  the  (3^^g|;os   et   regni,    de    consilio  Walonis   legati  et^  Petri  Winto- 
kmff's  side      ....,,.  .,.  .  ,       , 

summoned  ^^i^^^i^  episcopi  et  aiiorum,    quorum  consilio  regni  gerebantur 

to  meet  at  negotia,  fecit  convocare  omnes  castellanos  ad  regem  spectantes, 

Newark  for  et  milites,  qui  erant  in  prsesidiis  castrorum  in  partibus  diver- 

the  relief     gjg  .    prgecipiens   ut   feria    secunda   in    hebdomada    Pentecostes 

inoo  n.  g^p^(j  Neuwerc  ad  edictum  regis  convenirent,  ut  et  pariter  cum 

ipsis  obsidionem  castri  Lincolniensis  dissolvere  laborarent.     At 

illi,  quibus  erat  ardens  desiderium  bellum  conserere  cum  Fran- 

cigenis  excommunicatis  et  etiam  pro  patria  pugnare,  venerunt 

gaudenter  ad  diem  prsefixum  et  locum ;  cum  quibus  utique  et 

ipse  legatus  cum   aliis  regni  prselatis   cum  equis  et  viris   bel- 

licosis  apparuit,  ut  regi  inobedientes  et  domino  Papae  rebelles 

precibus  insequerentur  et  armis.     Habuerunt  namque  justam, 

ut   sibi  videbatur,    causam,    cum   prsecipue    innocens   esset  et 

quasi  a  peccato  alienus,  quem   adversarii  ejus  exhaeredare  per 

superbiam   laborabant.     Cumque   omnes  in    unum   essent  con- 

gregati,  recensiti  sunt  in  exercitu  milites  quadringenti,  balis- 

tarii  ferme  ducenti  quinquaginta.     Servientes  quoque  et  equites 

tot  et  tales  aflfuerunt  innumeri,  quod  vices  militum  possent  pro 

Leaders  of  necessitate  implere.^      Principes  autem  exercitus  fuerunt  Wil- 

the  army,    lelmus   Marescallus,    et  Willelmus    filius    ejus,    Petrus  Winto- 

niensis    episcopus  in    opere  martio    eruditus,    comes  Cestrensis 

Ranulfus,    comes   Sarebiriensis  Willelmus,  comes   de   Ferariis 

Willelmus,     comes     Albemarlensis    Willelmus.      Aflfuerunt    et 

barones,  Willelmus  scilicet  de  Albineio,  Johannes  Marescallus, 

Willelmus   de  Oantelupo,   et  Willelmus  filius   ejus,  Falcasius,*^ 

Thomas  Basset,  Eobertus  de  Yeteri  Ponte,  Briennus  de  Insula, 

Gaufridus    de   Luci,   Philippus    de    Albineio,    cum    castellanis 

multis  in  opere  militari  expertis.     Hi  autem,  apud  Newerc  tri- 

duanam  moram  facientes  ad  respirationem  hominum  et  equo- 


^  quibus']  unde,  O.  W. 
2  tegerent]  contegerent,  0.  W. 
^  facultas  .  .  administravit]   na- 
tura  eis  minime  concessit,  0.  W. 


^  et]  om.  C. 

5  implere]  supplere,  O.  W. 

^  O. W.  ins.  "  in  opere  illo  lauda- 

"  bills." 


DE   TEMPORE   llEGIS   HENRICl   TERTII.  19 

rum,  confessioni    interim  vacabant;    corporis  et  sanguinis  Do- A.D.  1217. 
minici  perceptione  sese  ^  muniebant,  contra  hostiles  incursiones 
Deum  protectorem  habere  quaerentes.     Sicque  universi  ad  omnia 
provocati  pro  justitia  mori  vel  vincere  afiectabant. 

Qitaliter  exercitu  regis  congregato  legatus  omnes  ad  pugnam  anU 

inaverit. 

Tandem  in  hebdomada  Pentecostes,  feria  sexta,  post  divino- Advance  of 
rum  celebrationem  sacramentorum,  surgens  legatus  ssepedictus  -  the  army 
ostendit  coram  omnibus,  quam  iniqua  erat  Lodowici  ac  baronum  ^o^^^^^ 
ei  ^  adhaerentium  causa,  pro  qua  fuerunt  excommunicati  et  ab 
unitate  ecclesiae  segregati.  Et  ut  denique  exercitum  ilium 
animaret  ad  pugnam,  albis  indutus  vestibus  cum  clero  universo 
Lodowicum  nominatim  excommunicavit  cum  complicibus  et 
fautoribus  suis,  et  praecipue  omnes  illos  qui  apud  Lincolniam 
contra  regem  Anglise  obsidionem  agebant,  cum  tota  civitate, 
continens  scilicet  et  contentum.  Eis  autem  qui  negotium  hoc 
in  propriis  personis  expediendum  susceperunt,  de  concessa  sibi 
potestate  ab  omnipotente  Deo  et  sede  Apostolica,  plenam  suo- 
rum  veniam  peccatorum,  de  quibus  veraciter  confessi  fuerunt 
[et  ■*  ore  contriti],  iudulsit,  et  in  retributione  justorum  salutis 
ajternse  prsemia  repromisit.  Deinde  collata  omnibus  absolutione 
et  Dei  benedictione,  ad  arma  convolarunt  universi;  equosque 
cum  festinatione  ascendentes,  castra  moverunt  ovantes.  Yeni- 
entes  itaque  ad  villam  de  Stowe,  quae  octo  miliariis  ab  Lincolnia 
distat,  ibidem  intrepidi  pernoctarunt.  Mane  autem  facto,  bellis  ^* 
sept  em  eleganter  ordinatis  densis  agminibus,  processerunt  in 
hostes,  nihil  adeo  metuentes  quam  fugam  eorum  ante  ^  adven- 
tum  suum.  Balistarii  quoque  eorum  exercitum  eorum  semper 
praeibant  uno  fere  miliario.  Sarcinee  bigarum  et  summariorum 
cum  victualibus  et  rebus  necessariis  exercitum  tantumdem 
sequebantur  a  tergo ;  vexillis  undique  micantibus  et  scutis, 
terrorem  videntibus  non  minimum  incusserunt. 

Quomodo  harones    ah   urhe  Lincolnice  exeuntes  regis    exercitum 

cestimaverint. 

Barones    vero   qui  erant  in  civitate  et   Francigenas   tantam  The  royal 

conceperunt  securitatem  in  causa  sua  optinenda,  ut,  referentibus  forces  re- 
connoitred 


*  sese"]  sua  corpora,  O.  W. 

2  sapedictus]   supradictus,  C 

3  ei  adhcerentiujti^  qui   ei  adha;- 
rerant,  O.  W. 


4  This  is  only  in  C. 
^  hems']  beir,  B, ;  belhim,  C. 
^  ante  adventum  suum]  antequam 
ad  civitatem  venirent,  O.  W. 
B    2 


20 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1217. 
by  the 
nobles  at 
Lincoln. 


f.  51  h. 


sibi  nunciis  de  adventu  adversariorum,  sannas  redderent  et 
cachinnos  ;  non  cessantes  lapides  dampnosos  proicere  ex  mango- 
nellis,  ut  castelli  muros  dissolverent.  Sane  Eobertus  filius  Wal- 
ter! et  S[ah.erus]  comes  Wintoniensia,  cum  audissent  hostes  ap- 
propinquare  ad  civitatem,  exierunt  ab  urbe,  ut  progressum 
eorum.  inspicerent  et  bellatorum  numerum.  sestimarent.  Qui 
cum  diligenter  hostium  ^  adventantium  ordinem  ^  conspexissent, 
redierunt  in  urbem  ad  socios  dicentes,  "  Ordinate  procedunt 
contra  nos  bellatores  isti,  sed  nos  tamen  multo  plures  sumus 
quam  illi ;  unde  consilium  nostrum  est,  ut  exeamus  contra 
eos  obviam  illis  usque  ad  ascensum  montis ;  quia  si  ita 
fecerimus,  capiemus  omnes  ^  sicut  alaudas."  Quibus  comes 
Perticensis  et  Marescallus"*  respondentes,  dixerunt ;  "Yos 
eestimastis  eos  juxta  scientiam  vestram,  et  nos  exibimus 
modo,  ut  asstimemus  eos  juxta  consuetudinem  Grallicanam." 
Exierunt  igitur  ut  sestimarent  exercitum  regis  venientem ;  sed 
in  93stimatione  decepti  fuerunt.  Nam  cum  primo  vidissent  a 
tergo  exercitus  bigas  et  sarcinas  cum  custodibus  earum,  qui 
cuneos  jam  ad  bellum  disposito[s]  sequebantur,  ^estimaverunt 
unum  esse  per  se  exercitum,  quia  ibi  multitudinem  magnam 
cam  vexillis  micantibus  inspexerunt.  Habuerunt  enim  singuli 
magnatum  duo  vexilla,  unum,  ut  jam  diximus,  cum  sarcinis,  a 
tergo  remotius  cuneos  sequens,  et  aliud  corpora  singulorum 
praecedens,  per  quod  cognoscerentur  prjelia  conserentes.  Sic- 
que  comes  Perticensis  cum  Marescallo  illusus  ad  socios  re- 
meavit  incertus.  Dederunt  igitur  consilium  isti  sodalibus 
reversi  in  civitatem,  quorum  consilium  prseterire  nefas  erat,  ut, 
divisis  optimatibus,  custodirentur  portce  civitatis  ab  eis,  bos- 
tesque  ab  ingressu  ejus  ^  arcerentur,  donee  cepissent  castellum, 
cujus  captio  jam  imminebat.  Placuit  multis  consilium,  verun- 
tamen  pluribus  displicebat.  Obseratis  itaque  portis  et  custo- 
dibus adhibitis,  omnes  sese  ad  defensionem  parabant. 


Battle  of 
Lincoln. 


De  ^rcelio  apud  Lincolniam  commisso,  et  de  morte  comitis  Perti- 
censis. 

Interea  exercitus  regis  a  parte  castelli  urbi  ^  appropinquans, 
cum  a  castellanis  cognitus  fuisset,  miserunt  clam  nuncium  per 
posticum,  quod  erat  a  tergo  castelli,  ad  majores  exercitus, 
qui  eis    omnia    quae   fiebant   interius    nunciavit.      Dixit   etiara, 


^  hostium^  agminum,  ().  W. 
-  ordinern]  circumstantia,  O.  W 
^  O.  W.  ins.  illos. 
Walter  of  Nismes. 


^  ejus']   om.  C. 

^  urhi]  so  altered  by  Paris  from 
urbem,  -which  O.  W.  have. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII. 


21 


quod,  si  vellent,  potuerunt  ingressum  habere  per   posterulam,  A.D.  1217. 
quEe  propter  adveiitum  eorum   fuerat  jam   aperta.     At  illi  per  Fawkes 
earn,  noluerunt  omnes    intrare ;    sed    misenint   Falcasium   cum  sent  into 
agminc    toto     cui    praeerat    et    cum   balistariis   omnibus,     qui        castle, 
portam  civitatis  saltem  unam  exercitui  patefacerent.^     Deinde 
oranis  multitudo   ad   portam  se   aquilouarem   conferens,    illam 
confringere  v^acavit.     Nee  propter  [haec]  barones   cessabant  de 
petrariis    ad     castellum     lapides    emittere     ponderosos.      Sed 
Falcasius   interim  castrum  cum  agmine  cui  praserat  ac  balis- 
tariis omnibus  ingressus,  statuit   eos  subito    super   muros  do- 
morum  et  in   propugnaculis  castri ;  qui  illico  tela  mortifera  in 
dextrarios    baronum    dirigentes   equos    cum    assessoribus    suis  His  success 
prostraverunt  in  terram,  ita  quod  quasi  in  ictu  oculi  peditum  ^  a^^^'i^^g^i'- 
ac  militum  ac  magnatum  prostraverunt  multitudinem.     Videns 
autem  Falcasius  ex  nobilioribus   adversariorum   suorum  pluri- 
mos  in  terram  prostrates,  prorupit  de  castro  cum  suis  audacter 
in   medium    hostium ;    sed    ab    irruentibus  in    eum    legionibus 
captus  est  et    abductus,^  donee   per    probitatem    balistariorum 
ac  militum  suorum  liberatus  est  et  ad  suos  reductus.^     Interea 
moles  totius  exercitus  regis,  januis   civitatis  licet  cum  difiScul- 
tate  confractis,  villam  ingrediens  audacter  prorupit  in  hostes. 
Videres^  igitur  ex  ictibus  gladiorum  igneas  prosilire  scintillas, 
et  ad  modum  tonitrui  vel  ^    teiTsemotus  totam  terram  re- 
boare  ex    congressu    confligentium.     Sed  tandem  per    re- 
gales,^  quorum    probitate    equi   in   quibus    sedebant    barones 
telis     confossi     sunt    et    ad    instar    porcorum    jugulati,    pars 
baronum  fuit  penitus    infirmata ;  nempe   quando    equi   corrue- 
runt  in  terram  interfecti,  sessores  eorum  capiebantur,  cum  non 
csset  qui  eos  liberaret.     Tandem   cum  regis  militia,  baronibus 
penitus     enervatis,     cepissct     ex     eis     militum    multitudinem 
numerosam    ac     vinculis    omnes     mancipasset,     irruit    densis 
agminibus   in   comitem  Perticensem,  circumvallando   eum   un-  Death  of 
diquc,  et  versum  est  in  eum  pondus  belli.      Sed   demum  ^^^  co^nt 
cum  impetum  irruentium  sustinere  non  potuit,  hortati  sunt  ut 
se  redderet,  ut  ^  vivus  evadere  posset.     At  illc  cum  juramento 
horribili    affirm avit,    quod   se   Anglico  ^  alicui    nequaquam 


^  patefacerent]  aperirent,  W.  ; 
apperient,  O. 

-  O.  W.  ins,  maximcmi. 

3  abductus]  So.  C. ;  adactus,  B. ; 
adductus,  O.  VV. 

^  ct .  .  reductus']  cm.  W.,  though 
inO. 

^  O.  W.  ins.  Tunc  before  videres. 


^  vel .  .  confliffentiuni]  horribilis 
fulminare  circa  capita  galeata,  O. 
W. 

7  regales']  Written  by  Par.  over 
an  erasure  ;  balistarios,  O.  W. 

^  ut]  quatinus,  O.  W. 

'■'  Anglico  .  .  redderet]  non  red- 
deret Anglis,  O,  W. 


22 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1217. 

Death  of 
the  Count 
of  the 
Perche. 


Flight  of 
the  French. 


Names  of 
the  chief 
prisoners. 


redderet,  qui  proprii  regis  proditores  fuerunt.  Et  his  auditis, 
irruit  quidam  de  regalibus/  et  per  ocularium  galese, 
caput  ejus  perforando,  cerebrum  effudit,  et  merito,  quia 
per  cerebrum  Dei  saepe  pejeravit.  Et  corruens  in  terrain, 
nec^  Deum  invocavit,  nee  etiam  verbum  unum  edidit; 
sed  in  summo  rancore  et  superbia  ad  inferos  pere- 
grinavit.  Yidentes  igitur  G-alligenae,^  quod  major  eorum 
pars  cecidisset,  inierunt  fugam  tarn  pedites  quam  equites, 
sibi  nimis  damnosam.  Nam  flagellum  portae  Australis  per 
quam  fugerunt,  quod  ex  transverse*  fuerat  fabricatum,  fugi- 
entes  non  mediocriter  impedivit.  Etenim  quotienscunque 
aliquis  adveniens  etiam  festinus  nimis  exire  voluisset, 
oportebat  eum  ab  equo  descendere  et  portam  aperire,  quo 
exeunte,  porta  statim  recludebatur^  flagello  ut  prius  posito 
ex  transverso,  sicque  porta  ilia  fugientibus  nimis  molesta  fuit 
ac  dampnosa.  Insecuti  sunt  autem  milites  regis  barones 
fugientes  et  rranco[s],  fracta  eorum  superbia;  sed  licet 
plures  in  fugiendo  capti  fuerint/  ficte  insecuti  sunt  eos,  quia 
nisi  consensus  consanguinitatis/  qui  se  manifestat  in  arti- 
culo  necessitatis,  intervenisset,  nee  pes  unus  ex  omnibus 
evasisset,  quin  per  gulas  universi  caperentur.  Quid 
plura  ?  ^  Capti  sunt  ex  baronibus  capitaneis  Saerus  comes 
Wintoniensis,  Henricus  de  Boum  comes  Herefordensis,  comes 
Gilebertus  de  Gant  quern  nuper  Lodowicus  fecerat  comitem 
Lincolniensem ;  comes  Perticensis  pro  pertinaci  superbia  sui 
ibi  remansit  usque  ^  in  hodiernum  diem.  Capti  sunt  etiam 
barones  Eobertus  filius  Walteri,  Ricardus  de  Munfichet, 
Willelmus  de  Munbrai,  Willelmus  de  Bello  Campo,  Willelmus 
Maudut,  Oliverus  de  Heracurt,  Rogerus  de  Cressi,  Willelmus 
de  Colevilla,  Willelmus  de  Ros,  Robertus  de  Roppesle,  Radul- 
fus  Cheinduit,  et  alii  multi,  quos  Ion  gum  esset  enumerare. 
Capti   sunt    etiam    milites    quadringenti,^"    prseter   servientes, 


'  For  this  O.  W.  have  only  "in 
"  eum  percutiensque  ilium  in  ociilo 
"  cerebrum  perforavit." 

2  nee  .  .  .  edidit]  verbum  ultra 
non  edidit,  O.  W. 

^  0.  W.  ins.  phalanges. 

^  O.  W.  ins.  illius  portcB. 

^  statim  recludebatur  ]  denuo 
claudebatur,  O.  W. 


^  fuerint  ficte']  fuissent  ficte  ta- 
men,  O.  W. 

7  O.  W.  ins.  et  carnis. 

^  Quid  plura  ?~\  Sed  ne  sermo- 
nem  inaniter  diutius  protraham, 
O.  W. 

^  usque  .  .  dieni]  in  seternum, 
O.  W. 

^"  quadringenti"]  trecenti,  W. 


DE   TEMPORE   llEGIS   HENRICl   TERTII. 


23 


equitcs  et  pedites,  qui  facile  sub  numero  non  cadebant.  Comes  A.D.  1217. 
Perticensis  in  pomerio  hospitalis  extra  villain  sepultus  est. 
Reginaldus  etiam  cognomento  Crocus,  miles  de  familia  Fal- 
casii,  vir  strenuus,  ibi  interfectus  est,  et  apud  abbatiam  de 
Crokesdene  ^  honorifice  sepultus.  Interfectus  est  etiam  in  illo 
conflictu  serviens  quidam  ex  parte  baronum,  omnibus  ignotus, 
qui  extra  civitatem  in  quadrivio  velut  excommunicatus  se- 
pultus est.  Isti  tres  tantummodo  ex  omnibus  in  tanti  dis- 
crimine  belli  occisi  referuntur.^ 


De  spoliis  civitatis  et  rapinis. 

His  ita  gestis,  invenerunt  regii  bellatores  in  plateis  civitatis  Pillage  of 
bigas  baronum  et  Francorum,  cum  summaries  et  sarcinis,  Lincoln, 
vasis  argenteis,  et  varia  supellectili  simul  cum  utensilibus 
onustas,  quae  omnia  in  usus  eorum  sine  contradictione  cesserunt. 
Spoliata  itaque  civitate  universa  usque  ad  ultimum  quadran- 
tem,  ecclesias  omnes  totius  urbis  consequenter  spoliantes,  areas 
omnes  ^  cum  almariolis  securibus  et  malleis  confregerunt,  rapi- 
entes  in  eis  aurum  et  argentum,  pannos  diversi*  coloris,  ac 
muliebria  ornamenta,  anulos  aureos,  cum  ciphis  et  lapidibus 
pretiosis.  Nee  etiam  ecclesia  cathedralis  banc  pestem  evasit, 
quin  subiret  judicium  aliarum.  Datum  enim  erat  militibus  in 
mandatis  a  legato,  ut  etiam  canonicos  omnes  tractarent  ut 
excommunicates,  et  sicut  tales  qui  hostes  fuerunt  ^  RomanaD 
ecclesiaD  ac  regis  vassalli  ^  ejus  ab  initio  guerrre  mot^e.  Fuit 
autem  illis  pro  causa  sufficiente  aliquid  habere  quod 
auferri  possit ;  sicut  consuetudo  est  Romanis  de  levi 
causas  adinvenire,  ubi  materia  prsedse  subjacet  malig- 
nantibus.  Praecentor  autem  ecclesiee  illius,  Gaufridus  scilicet 
de  Drepinges,'  undecim  milia  marcas  argenti  se  inconsolabili- 
ter  doluit  amisisse.  Tandem  cum  omnia  mercimoniorum 
genera  rapuissent,  ita  quod  nihil  in  aliquo  domatis  angulo  re- 
mansit  intactum,  reversi  sunt  singuli  ad  dominos  suos  ^  divites 
effecti ;   atque  ab  omnibus   pace  regis  Henrici   per   civitatem 


^  Crokesdene]  Crocstune,  O.  W. 
Croxton  in  Leicestershire. 

■^  At  the  foot  of  the  page  is  a 
representation  of  the  siege,  with 
the  death  of  "  comes  Perticensis," 
and  two  horsemen  flying  away.  It 
is  in  outline  in  C. 


^  omiies  cum  almariolis^  uni- 
versas  cum  armariis,  O.  W. 

'*  diversi]  omnis,  O.  W. 

^  fuerunt]  fuerant,  C. 

^  vassalli  ejus]  Angliae,  O.  W. 

7  Drepinges]  Diepinges,  O.  ;  De- 
pinges,  W. 

^  O.  W.  ins.  omnes. 


24 


MATTH^I    PARISIENSIS    CHIIONICA  MAJORA. 


A.D.  1217. 
The  battle 
fought  on 
19  May. 
Some 
women 
drowned. 


f.  52. 


The  news 
brought  to 
the  king, 
who  orders 
Mountsorel 
castle  to  be 
razed  to 
the  ground. 


denunciata,  epulaban.tur  et  bibebant  cum  jocunditate.  Facta 
est  autem  ista  belli  congressio,  quam  in  obprobrium  Lodowici 
ac  barouum  Nundinas  appellant,  xiv.  kalendas  Junii,  Sabbato 
scilicet  in  hebdomada  Pentecostes,  habens  initium  hora  inter 
primam  et  tertiam  media;  sed  ante  horam  nonam  a  bonis 
negotiatoribus  sunt  omnia  consummata.  Verum  ex  matronis 
civitatis  aliquae  ^  fuerunt  aquis  submersae,  quae,  ut  scandalum 
et  ludibrium  evitarent,  parvas  et  fragiles  ingressae  navicu- 
las  cum  pueris  et  ancillis  et  rebus  domesticis,  defecerunt  in  via. 
Sed  postmodum  a  quserentibus  inventa  fuerunt  ^  vasa  argentea 
cum  rebus  aliis  multis,  quae  suis  inventoribus  profuerunt. 
Erant  enim  naviculae  nimis  oneratae,  et  matronae  ^  regere  nesci- 
entes.  Omnibus  igitur  in  hunc  modum  consummatis,  praecepit 
Willelmus  Marescallus  castellanis  omnibus,  ut  cum  prisonibus 
suis  redirent  ad  propria,  eosque  sub  arcta  servarent  custodia, 
donee  de  illis  regis  audirent  voluntatem.  At  idem  Marescallus 
eadem  die  antequam  cibum  sumeret  ad  regem  reversus,  retulit 
coram  legato  omnia  quae  acciderant  ;  qui  gratias  Deo  cum 
lacrimis  agentes  fletum  citius  converterunt  in  risum.  Mane 
autem  facto,  venerunt  nuncii  ad  regem,  qui  dixerunt  milites 
de  Munsorel  castrum  reliquisse,  et  aufugisse ;  unde  rex  vice- 
comiti  de  Nothingam  dedit  in  mandatis,  ut  personaliter  acce- 
dens  ad  castellum  illud  subverteret  ac  penitus  complanaret. 


JDe  fug  Ob  haronum  et  Francorum  a  Lincolnia. 

Flight  of  Interfecto,  ut  dictum  est,  comite  Perticensi,  inierunt  fugam 
the  French  omnes,  tam  equites  quam  pedites,  versus  urbem  Londoniarum. 
coin  Quorum  primus  erat  marescallus^  Pranciae   cum  castellano   de 

Atrabato  ^  et  Galligenis  innumeris.''  Veruntamen  multi  ex 
illis,  et  praecipue  pedites  fere  omnes,  interfecti  fuerunt  antequam 
ad  Lodowicum  [dominum]  "^  suum  pervenissent.  Exierunt  enim 
cis  obviam  homines  villarum,  per  quas  fugam  fecerunt,  cum 
gladiis  et  fustibus,  et  multos  plagis  impositis  peremerunt.  Mili- 
tes quoque  circiter  ducenti  ad  urbem  Londoniarum  venientes,  Slio 
Lodowico  sese  preesentaverunt,  luctuosa  ei  dampna  nunciantes. 
Quibus   ipse    subsannando  ^   ait,    qaod   per  eorum   fugam   socii 


1  aliqucB]  multae,  O.  W. 

2  O.  W.  ins.  i7ijl amine. 

^  O.  W.  have,  "  et  ideo  subito 
"  perierunt  omnes  matronae  naves 
"  regere  uescientes,  impetus  enim 
"  male  solet  omnia  ministrare." 

"*  Walter  of  Nismes. 


^  Atrabato']  So  Par.  in  the  mar- 
gin. The  MS.  has  Arraz,  as  O. 
W.     C.  has  Arraz  vel  Atrabato. 

^  huiumeris]  universis,  O.  W. 

7  dominwn]   So  C.  ;  om.  B. 

^  O.  W.  ins.  respovdeiis. 


*/- 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  25 

eorum  capti  fuerunt ;  quia  si  ipsi  in  prselio  remansissent,  et  se  A.D.  1217. 
forte  cfc  socios  ^  suos  a  captione  et  periculo  liberassenfc.  Cre- 
dendum  est  itaque  confusionem  hanc  Lodowico  ac  baronibus 
Anglias  justo  Dei  accidisse  judicio,  qui,  jam  fere  per  biennium 
in  sententia  excommunicationis  inveterati,  nisi  per  divinam 
plecterentur  severitatem,  dicerent  homines  in  cordibus  siws,  Ps.  xiii.  I . 
Non  est  Deus ;  et  sic  non  inveniretur  q^ii  faceret  honuni,  nee 
etiam  esset  usqiie  ad  imum. 

De  morto  Innocentil  PapcB. 

Eodem    anno  ^    Papa    Innocentius,    postquam    sedisset   annis  Death  of 
ootodecim,    mensibus    quinque,    et    diebns    quatuor,    xvii.    kal.  Popelnno- 
Augusti  humanae  natura3    debitum  solvit.      Oui  succedens  Ho-  j^^|  '' 
norius,  qui  Cincius  antea  dicebatur,  sedit  in  cathedra  Romana  [121 6] 
annis  decem,  mensibus  septem,  et  novendecim  diebus.  Honorius 

III. 

Continuatio.       TJt  Lodovjlcus  ad  jpatrem  suum  Philippum   regeinb 
Francorum  miserit  'projpter  milites. 

Eodem    tempore   Lodowicus    de   infortunio,    quod    sibi    apud  Letter  of 
Lincolniam   acciderat,  prolapsus   in    desperationem  ne  proposi-  i^-^"l^xl^ 
tum   suum    ad    efFectum    perduceret,    exquisite   usus    consilio,  ^^^^  -^^jfg  qjj 
nuncios    suos    ad    patrem    suum    et    uxorem    suam    dominam  the  state  of 
Blancham  destinavit,   proponens   ei  ^  dampna  irreparabilia  qua3  ^^^  affairs, 
sibi  apud   Lincolniam    et   baronibus   Anglioe   contigerant,'*  quas 
magis  a  Deo  quam  hominibus  sibi  doluit  irrogata.      Rex  nam- 
que  Anglorum  adeo  jam  invaluit,  quod  in  manu  armata  omnes 
provincias    circa   urbem  Londoniarum  perlustrans  exitum   civi- 
tatis  praedictae  sibi  ac  suis  complicibus  jam  praeclusit.     "  Defi- 
*'  ciuntpraeterea,"  ut  ^  ait,  "  nobis  et  nostrisin  urbe  omnia ^'  vic- 
"  tualium  genera,  quas  etiam  si  abundarent  in  civitate,  non  ha- 
"  bemus  unde  ilia  emamus.     Quocirca  vobis  significo,  quod  nee 
"  habeo   facultatem   resistendi  nee   ab   Anglia   recedendi,    nisi 
"  mihi  provideatis  potenter  in  subsidio  militari."     Cumque  ad 
patrem   de   filio    et   ad  uxorem   de    marito   talia   pervenissent, 
doluerunt  valde  ilium  in  tali  articulo  fuisse  constitutum.     Rex 
auteni  Francorum  cum  hgec  audisset,  ait ;  "  Nonne  adhuc 
vivit  W[illelmus]  Marescallus  ? "  et  dictum  est,  "  Immo." 


*  sociosi  consortes,  O.  W.  I       ^  ei]  els,  0.  W. 

2  jn  thg  margin  are  an  inverted  1        ^  contigercaif]   acciderant,  C. 
tiara  and  crozier.     Innocent  died  in  -^  iit  ait^  Not  in  C. 

the  previous  year.  ''  onniiri]  onininni,  H. 


26 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1217. 


Aid  sent 
by  Blanche. 


The 

English 

coasts 

guarded. 


Defeat  and 
death  of 
Eustace 
the  Monk, 
Aug.  24. 


Et  rex ;  "  Non  ergo  timeo  de  filio  meo."  Unde  W[illel- 
mus]  Marescallus  post  hsec  semper  notatus  fuit  de  pro- 
ditione.  Et  quoniam  rex  timuit  filio  excommunicato  opem. 
ferre,  velnt  qui  m.ultotiens  de  consensu  filii  fuerat  acriter  in- 
crepatus  a  Papa,  summam  negotii  imposuit  uxori  Lodowici,  quae 
non  segniter  rem  sibi  impositam  exequens,  milites  trecentos 
strenuos,  et  in  rebus  militaribus  bene  paratos,  in  subsidium 
viri  sui  cum  multa  armatorum  manu^  transmisit.  Sed  haec 
omnia  regem  Anglorum  latere  non  poterant,  qui  jam  viribus 
resumptis  cum  ingenti  exercitu  australia  maris  litora  occupa- 
verat,  et  urbem  Londoniarum  jam  ^  decreverat  obsidione  vallare. 
Assignavit  ergo  rex  de  consilio  ^  Marescalli  Philippum  de 
Albineio  et  Johannem  Marescallum  simul  cum  quinque  portu- 
bus  et  aliis  armatis  multis,  qui  semitas  maris  sollerter  specu- 
lantes"*  Francorum  explorarent  et  prsepedirent  adventum. 

Igitur  in  die  Sancti  Apostoli  Bartholomagi  classis  Francorum 
Eustacbio  monacbo,  viro  flagitiosissimo,^  commissa  est,  ut  eam 
sub  salvo  conductu  ad  urbem  Londoniarum  conduceret,  et 
integram  Lodowico  prassentaret.  Ingressi  itaque  mare  milites 
supradicti  babuerunt  a  tergo  flatum  turgidum,  qui  eos  versus 
Angliam  vebementer  urgebat ;  sed  insidias  paratas  sibi  penitus  ^ 
ignorabant.  Cum  itaque  rapido  volatu  multam  maris  viam 
emensi  fuissent,  piratae  regis  Anglorum  ex  obliquo  venientes 
recensiti '  sunt  in  parte  adversa  naves  quater  viginti  magnas,  et 
plures  de  minoribus  et  galeis  armatis.  Quapropter  timuerunt 
bellum  conserere  navule  cum  navibus  paucis,  quae  inter  galeias 
et  naves  alias  numerum  quadragenarium  non  excesserunt,  bene 
computatis  omnibus.  Sed  tandem  de  casu,  qui  apud  Lin- 
colniam  acciderat,  in  quo  pauci  de  multis  triumpharunt,  animati, 
audacter  a  tergo  irruerunt  in  bostes.  Quod  cum  Francigense 
cognoverunt,  ad  arma  prosiliunt,  et  hostibus  viriliter,  licet 
non  utiliter,  restiterunt.  Pbilippus  quoque  de  Albineio  et 
balistarii  cum  sagittariis,  in  Francos  tela  mortifera  dirigentes, 
nimiam  ex  obstantibus  in  brevi  stragem  fecerunt.  Habuerunt 
praeterea^  galeias  ferro  rostratas,  quibus  naves  adversariorum 
perforantes  multos  in  memento  submerserunt.     Oalcem  quoque 


^  manu]  sequela,  O.  W. 

2  jani]  "Written  by  Par.  over  an 
erasure  ;  nunc,  O.  W. 

^  O.  W.  ins.  magni. 

^  speculantes  .  .  .  adventum~\  ex- 
plorantes  Francorum  expectarent 
adventum,  C. 


^  O.  W.  ins.  "  et  pietate  nequis- 
"  simo." 

^  penitus']  funditus,  O.  W, 

"  recensiti]  The  word  is  here 
used  as  if  it  were  a  deponent  verb, 
they  counted.  Paris's  additions  are 
in  his  own  hand  in  the  margin. 

^  O.  W.  ins.  Angli. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


27 


vivam  et  in  pulverem  subtilem  redactam  in  altum  proicientes,  A.D.  1217. 
vento  illam  ferente,  Francorum  oculos  excsecaverunt.     Fit  gra-  Defeat  and 
vissimus   inter  partes  conflictus ;    sed  tamen   pars   Francorum,  death  of 
quorum   usus   non  fuerat   prselium   navale   conserere,  in  brevi  Eustace 
crat   funditus   infirmata.      ISTam   ab  Angliis  bellatoribus   et  in 
marino  ^  prselio  eruditis  telis  confodiebantur  et  sagittis,  lanceis 
perforabantur,  cultellis  jugulabantur,  gladiis  trucidabantur,^ 
navibus  perforatis  mergebantur,   calce  csecabantur,  spes  aux- 
ilii  ^  et  succursus  penitus  evacuabatur,  fuga  non  patebat ; 
unde    multi,    ne   caperentur   ab  hostibus  vivi,   sese  sponte   in 
maris  fluctibus  projecerunt,  eligentes   potius  mori,  quam  arbi- 
trio  *  et  voluntate  adversariorum  tractari,  secundum  illud 
Senec8e,^  "  Arbitrio  inimici  mori,  est  bis  mori."     Omnibus 
igitur   siibjugatis  qui   vivi  remanserant    ex   nobilioribus   Fran- 
cigenis,  victores  Angli  naves  ^  omnes  viribus    optentas  funibus 
colligabant    atque    cum    leetissima    victoria    versus    Doveram 
aequora  sulcantes,  Deum  in  suis  operibus  collaudabant.    Viden- 
tes  igitur  milites    castelli   inopinatam   Dei  virtutem,   exierunt 
obviam  venientibus   Anglis,    atque   Gallos    infelices  ^  vinculis 
arctioribus   constrinxerunt.     Inter  caeteros   autem  de  fundo  et 
sentina  cujusdam  navis  extractus  est  diu  qusesitus  et  multum 
desideratus  ^    Eustachius  monacbus,  pr editor  regis  Anglia3,  et 
pirata    nequissimus.      Ricardus  ^  Sorale   et  WudeCOC  ipsum  Miraadum 
tamen  invenerunt.      Qui   cum  se   deprebensum   cognovisset,  ^tmrtus 
optulit    pro    vita    sua   et   membris  insestimabilem  ^^  pecunise 
quantitatem,  et  quod  de  caetero  sub  rege  Anglorum  fideliter  mili-  f  52  j, 
taret.     Quem  arripiens  Ricardus,  filius  regis  Jobannis  nothus, 
ait;   "  Nunquam  de  c^tero  falsis  tuis  promissionibus  quenquam 
"  in  hoc  saeculo   seduces,   proditor  nequissime."     Et  sic  educto 
gladio,  caput  suum  amputavit.     Spolia  itaque  navium  in  auro, 
argento,   pannis  sericis,  et  armis    collegerunt  regales  ministri. 


*  marino]  navali,  O.  W. 

2  trucidabantur']  truncabantur, 
O.  W. 

^  spes  .  .  .  patebat]  nee  crat  spes 
ulla  Francigenis  evadendi,  O.  "W. 

**  arbitrio  .  .  tractari]  ab  Augli- 
genis  subjugari,  O.  W. 

^  The  only  passage  I  can  find  at 
all  resembling  this  in  Seneca  is  the 
following  :  "  Nam  post  diem  ter- 
"  tium  aut  quartum  inimici  mori- 


"  turns  arbitrio,  si  vivit,  alienum 
"  negotium  agit."  Epist.  Ixx.,  ed. 
Bouillet  (Lemaire,  Par.  1828)  iii,, 
p.  442. 

^  naves  omnes]  om.  C, 

^  infelices]  malefatatos,  O.  W. 

^  O.  W.  ins.  "  sed  tandem  reper- 
"  tus." 

^  This,  which  is  not  in  C,  is  on 
the  top  of  f.  52  b. 

1"  inxBstimabilem]  magnam,  O.  W. 


•WH?^'' 


28 


MATTH.EI   PARISIEXSIS    CHllONICA   MAJORA. 


A.D.  1217.  Atque  prisonibus  salvo  deputafcis,  significavit  regi  Philippns  de 
Albineio  quae  gesta  fuerant,  qui  pro  victoria  sibi  caslitus  con- 
cessa  Deum  glorificavit,  qui  in  rebus  humanis  clisponendis 
semper  est  et  ubique  mirabilis.  Hujus  autem  rei  eventus  cum 
ad  Lodowici  notitiam  pervenisset,  multo  fortius  doluit  quam 
de  infortunio  sibi  apud  Lincolniam  irrogato. 


Grief  of 
Louis. 


Major  hujus  rei  dilucidatio} 

Nota  hie         Cum   autem    Hubertus    de    Burgo    de    adventu    tarn 

*^M6er/?^  c!e  formidabili  certificaretur,  dixit  episcopo  Wintoniensi    et 

Burgo.        Marescallo  et  aliis  magnatibus,  "  Si  hsec  gens  indempnii^ 

"  Angliam   ingrediatur,    proculdubio    amittitur.     Occur- 

"  ramus    igitur  animose  eis,   quia    nobiscum  est    Deus, 

A  different  "  ipsi    autem    excommunicantur."       Cui    responderunt, 

fhe^sea*      "  ^^^    sumus    milites   maris,    non   piratae,    non   pisca- 

fight.  "  tores,  vade  autem  tu  mori."     Divertens  igitur  parum 

a  loco  H[ubertus],  vocato  clam  capellano  suo  Luca,  festi- 

nanter  se  viatico  salutari  prsemunivit,  et  induens  auda- 

ciam  leoninam,   ait   specialioribus    suis,  quibus    castrum 

Doverse  commiserat    custodiendum,  "  Obtestor  per    san- 

"  guinem  Christi,   si  forte    capiar,  ante  permittatis    me 

"  suspendi    quam     alicui     Franco     castrum     reddatis ; 

"  clavis    enim   Anglise    est."     Ipsi    autem    flentes,    fide 

interposita    et   prgestito    juramento,    hoc    illi    concesse- 

runt.     Acceptis  igitur  secum  praeelectis  militibus,  vide- 


1  This  is  in  the  margin  of  f. 
52a.  At  the  foot  of  the  page  is  a 
representation  of  the  battle,  with 
the  death  of  Eustace  the  Monk. 
There  is  a  partial  copy  in  outline 
in  C.  The  following  persons  are 
designated  by  name  : 

Petrus  episcopus  Wintonise. 

Marescallus  W  [illelmus] . 

Eicardus  Saresberiensis. 

Jocelinus  Bathonieusis. 

Comes  Hertforde. 

Comes  Saresberise. 

Comes  Warenne. 

Comes  Albamarrse. 


Hugo  Cicestrensis  cancellarius 
[Hugh  of  Tournay]. 

Ilicardus  Cicestrensis,  qui  invadi- 
avit  episcopatum  suum  pro  secentis 
marcis  ut  pacaret  stipendiaries. 

Vexillum  Roberti  de  Curtenai  et 
aliorum  magnatum  Franciap.  Eus- 
tachius  monachus  defiguratus. 

One  of  the  bishops  is  saying, 
"  Absolvo  pro  liberatione  Angliac 
"  morituros;"  and  below  in  ru- 
brick,  nearly  effaced,  is,  "Hi  om- 
'^  nes  cum  processione  solempni  in 
"  vestimentis  festivis  occurrebant 
'^  triumphantibus,  scientes  quod 
'•  miraculosa  fuit  victoria." 


DE   TEMPORE   REGIS   IIENRICI   TERTII. 


29 


licet    Henrico    de    Trublevilla    et    Ricarclo   Suard,    cum  A.D.  1217. 
quibusdain  aliis  sed  paucis,  in  optimani  navem  intravit,  pefeat  and 

/  ,  ,  .  ,1  .     death  of 

nabens  secum  quosdam  de  quinque  portubus  mans  Eustace 
peritos.  Erant  autem  nutui  suo  deditse  circiter  decimse  *^^  monk, 
sextse  naves  bene  communitse  sine  naviculis  comitanti- 
bus,  quae  ad  viginti  sunt  recensitae.  Perrexerunt  igitur 
audacter,  obliquando  tamen  dracenam,  id  est  loof,  acsi 
vellent  adire  Calesiam.  Quod  cum  vidisset  Eustachius 
monaclius  dux  Francorum,  ait,  "  Scio  quod  hi  miseri 
"  cogitant  Calesiam  quasi  latrunculi  invadere,  sed  frustra, 
"  bene  enim  prsemuniuntur."  Et  ecce  Angli  subito  cum 
comperissent  ventum  exhausisse,  versa  dracena  ex 
trans  verso,  vento  jam  eis  secundo  irruerunt  in  hostes 
alacriter,  et  cum  attigissent  puppes  adversariorum,  uncis 
injectis  attraxerunt  eas  ad  se,  et  intrantes  quantocius 
securibus  prseacutis  prsesciderunt  rudentes  et  antennas 
malum  supportantes,  et  cecidit  velum  expansum  super 
Francos  ad  instar  retis  super  aviculas  irretitas,  et  nobi- 
lioribus  parcendo  incarcerandis  in  frusta  cseteros  detrun- 
cabant.  Inter  quos  Eustachium,  qui  se  defiguraverat, 
quem  etiam  in  sentina  invenerunt  latitantem,  extraxe- 
runt  et  decoUaverunt.  Erat  autem  ille  natione  Flan- 
drensis,  qui  pro  hgereditate  consequenda,  fratribus  suis 
sine  liberis  prsemortuis,  relicto  habitu  et  ordine  suo 
apostataverat,  et  existens  pirata  et  piratarum  magister, 
multis  damj^nosus  fuit  et  cruentus ;  sed  tandem  prsedo 
prseda  factus,  fructus  collegit  viarum  suarum.  Cum 
autem  Hubertus  victor  miraculosus  ad  litus  Isetus  per- 
venisset,  perrexerunt  ei  obviam  et  suis  convictoribus 
omnes  episcopi  qui  ibi  erant  cum  militia  et  populo, 
sacris  induti  vestibus  cum  crucibus  et  vexillis,  cantantes 
solenniter  et  Deum  collaudantes.^ 


*  At  the  end  of  this,  in  C,  is  a 
note  in  the  margin  in  a  hand  like 
Paris's:  "  Fuerunt  autem  ibidem 
"  Petrus  episcopus  Wintoniensis, 
"  Ricardus  Saresberieusis,  Joceli- 
"  nus     Bathoniensis,     R[icardus] 


"  Cicestrensis,  comes  Herefordise, 
"  comes  Saresberiai,  comes  War- 
"  renne,  comes  Albemarliae."  It  is 
inserted  in  the  margin  of  B.  at  the 
foot  of  f.  52  a,  in  a  hand  of  Parker's 
time. 


30 


MATTH^T   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


Siege  of 
London  by 
the  earl 
marshal. 


Louis 
offers  to 
come  to 
terms. 


A.D.  1217.  -^^  l^ace^  et  concordia  facta  inter  Henricum  regem  Anglorum  et 

Lodowicum. 

Marescallus  igitur,  regis  et  regni  rector,  congregavit  exer- 
citum  grandem  militum  pariter  et  clientum;  atque  in  fortitu- 
dine  gravi  ad  urbem  Londoniarum  se  conferens  obsedit  earn 
per  girum,  id  est,  per  terram  simul  et  per  aquam,  omneque  inclu- 
sis  victualium  genus  subtraliens,  ad  deditionem  eos  compellere 
satagebat.  At  Lodovvicus  in  arcto  positus,  significavit  legato 
pariter  ac  Marescallo,  quod  ipse  voluit  consilio  eorum  in 
omnibus  obedire  ;  ita  tamen,  quod  salvo  bonore  suo  et  sine 
suorum  scandalo  pacem  congruam  providerent.  At  illi,  in 
quibus  totum  pendebat  negotium,  et  qui  Lodowici  liberationem 
supra  modum  desiderabant,  pro  corona  Franciee,  quam 
etiam  Isesi  et  irati  non  possunt  odisse,  quandam  pacis 
formam  in  scripto  redactam  ei  remiserunt;  cui  si  consentire 
vellet,  ipsi  providerent,  et  ad  hoc  sese  obligarent,  quod  liberum 
sibi  ac  suis  omnibus  imprisiis  ab  Anglia  facerent  habere 
recessum  ac  conductum,  cum  multi  tamen  huic  miseri- 
cordise  essent  ^  toto  et  avido  conamine  contradictores 
manifest!  ;  sin  autem,  ipsi  subversionem  ipsius  et  scandalum 
omnibus  modis  a^d  posse  procurarent.  Hanc  autem  pacis 
formam  cum  Lodowicus  et  ejus  consiliarii  inspexissent,  placuit 
valde  ^  eis  ab  Anglia  recedere,  ubi  sibi  [inutile]  videbatur  diu- 
tius  ■*  commorari.  Mandavit  itaque  Lodowicus  legato  et  magno 
Marescallo,  ut  diem^certum  providerent  et  locum,  ubi  haec  prae- 
taxata  ^  possent  celeriter  ad  efFectum  perduci.  Partibus  tandem 
in  hoc  consentientibus,  convenerunt  ad  colloquium  prope  villam 
de  Stanes,  juxta  flumen  Thamisiae,  in^  quadam  insula,  ad 
pacem  reformandam,  rex  Henricus  cum  legato  et  magno 
Marescallo  et  aliis  multis  ex  una  parte,  Lodowicus  cum  ^  baro- 
nibus  et  aliis  imprisiis  suis  ex  altera;  ubi,  divina  cooperante 
gratia,  in  subscriptam  pacis  formam  communiter  consenserunt, 
tertio  idus  Septembris. 


Peace 
arranged 
near 
Staines, 
11  Sept. 


De  forma  fads  inter  regem  Henricum  III.  et  Lodowicum,  et  de 
gravi  funitione  excommunicatorum-. 

Terms  of         Jiiravit  in  primis  Lodowicus,  et  omnes  excommunicati  et  im- 
the  peace,    pi'isii  ejus  cum  eo,  tactis  sacrosanctis  Evangeliis,  quod    starent 


1  The  two  kings  are  represented 
kissing  in  the  margin. 

2  C.  ins.  et. 

^  O.  W.  ins.  quod  licuit. 


4  diutius'}  altered  in  B.  and  C.  so 
as  to  look  like  dulcius. 

^  prcetaxata  ]  quae  praetaxata 
e'rant,  O.  W. 

s  In  the  margin  in  B. ;  not  in  C. 

'  O.  W.  ins.  comitibus  ac. 


DE   TEMPOKE   REGIS   HENRICI   TERTII.  31 

judicio  sauctse  ecclesise,  et  quod  de  ca3tero  fideles  erunt  domino  A.D.  1217. 
Papse  et  ecclesia3  Romanse.     Juravit  etiam,  quod   incontinenti  Terms  of 
recederet    cum  omnibus    suis    de    regno  Anglise,  nunquam   in  peace  be- 
vita  sua  malo  auimo  reversurus ;  et  quod  pro  posse  suo  patrem  I.^^^^.^ 
suum  ^  Philippum  induceret,  ut  Henrico  Anglorum  regi  redderet  jjem^y^ 
omnia  jura  sua    in  partibus   transmarinis,  et  cum  ^  rex  foret, 
ipse  in  pace  dimitteret.     Juravit  insuper,  quod  omnia  castra 
cum  terris  omnibus,  quas  ipse  et  sui  per  werram  occupaverant 
in   regno   Angliae,  regi    et    suis    redderet    incontinenti.      Rex 
autem  Anglorum,  tactis    sacrosanctis  Evangeliis,  juravit  cum 
legato  et  Marescallo,  quod  redderent  baronibus  Angliae  et    aliis 
omnibus  de  regno  omnia  jura  et  hsereditates  suas,  cum  omnibus 
libertatibus  ante  petitis,  pro  quibus  discordia  fuit  exorta  inter 
Johannem  regem  Anglorum  et  barones.     Nec  ^  nocumentum 
vel  obprobrium    obiceretur  hinc  vel   inde  his    qui  huic 
vel  alii   adha^sissent.     Unde    suspense   postea   Constan- 
tino cive  Londoniensi,  improperatum  est  regi  Anglorum 
quod  hoc  sacramentum  violaverat.     Sed  hoc  in  sequen- 
tibus.     Insuper  prisones   omnes,  qui    ante   banc  pacem  pro- 
visam  se  redemerant  et  suae  redemptionis  jam  factae   pecuniae 
partem    suis    creditoribus    solverant,    quod    solutum     est    non 
reddatur    eis;   sed    siquid    superfuerit    ad  solvendum,  debitori 
penitus   relaxetur.      Prisones   universi,    qui    apud   Lincolniam 
capti  erant   vel   in  praslio  navali  apud  Dover  am,  sive  in  parte 
regis,   vol     in   parte  Lodowici,    ubicunque,     statim    sine    omni 
difficultate  et  sine  omni  redemptione  et^  censu  liberarentur. 
Et  his  ita  gestis,  absolutus  est  Lodowicus  cum  omnibus  secta-  i^ouis  is 
toribus  suis,  servata  ecclesiaa  forma.     Ac  deinde  singuli  ruentes  absolved, 
in  pacis  osculum  tristem  laetitiam  sub  fraudis  praetextu  plurimi  ^"d  leaves 
palliabant.     Quo  facto,  Lodowicus  Londonias  reversus  est,    ubi  ^^S^'^'^^* 
pro  nimia  a  civibus  paupertate  quinque  milia  libras  sterlingo- 
rum    mutuo     accipiens,    sub    conductu    magni    Marescalli    ad 
mare     cum     festinatione    pervenit;     et    cum  omni    opprobrio 
sempiterno  ad  Gallias  transfretavit.    Ab  hoc  quoque  absolutionis  -pjig  clere-v 
et  pacis   beneficio  excepti    fuerunt  episcopi,    abbates,   priores,  who  sided 
canonici  saeculares,  et  clerici  multi,  qui  Lodowico  et  baronibus  ''^ith  him 
consilium  pr£8stiterant  et  favorem ;  et  maxime  magister  Simon  ^^<^^P^^f^ 
de   Langetune    cum   magistro   Gervasio   de  Hobrugge,  qui   in  heavily^^' 
tanta  obstinatione  diu  perstiterant,  ut  Lodowico  et   baronibus  fined  and 
excommunicatis  divina  facerent  celebrare  misteria  a  presbiteris  suspended, 
excommunicatis,  unde  ab  omnibus  beneficiis  spoliati  a  legato 


^  O.  W.  ins.  regent.  i       ^  O.  ins.  in. 

2  These  additions,  Avhich  are  in   1 
the  margin,  are  not  in  C.  | 


82 


MATTHJ5I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1217.  Romam  ire  compulsi  sunt.  ISTam  ilicopost  recessum  Lodowiciab 
Anglia  legatus  ^  misit  inquisitores  per  omnes  Angliae  provincias, 
qui  quoscunque  de  consensu  etiam  levissimo  culpabiles  invene- 
runt,  cujuscunque  essent  ordinis  vel  dignitatis,  suspenses  mise- 
runt  ad  legatum  et  ab  omni  beneficio  spoliates,  qui  illorum 
beneficia  suis  clericis  abundanter  distribuit,  atque  de  dampnis 
aliorum  suos  omnes  divites  fecit.  Hugo  quoque  Lincolniensis 
episcopus  in  Angliam  veniens  mille  marcas  pro  episcopatu 
suo  recuperando  ad  opus  domini  Papae  et  centum  marcas 
legato  de  probata  pecunia  numeravit,  cujus  exemplum  multi 
tam  episcopi  quam  viri  religiosi  insecuti  sumptibus  nimis 
dampnosis  gratiam  sibi  reconciliabant  legati.  Olericorum  quo- 
que et  canonicorum  sascularium  ubique  haustu  tam  immoderato 
loculos  evacuavit,  metens  quod  non  seminavit,^  ut  ex  multis 
portionibus  unum  grandem  acervum  videlicet  ^  duodecim 
milia  marcas,  cumularet. 


S.  Luc. 
xix.  22. 


Imp  er  ti- 
ne Jis. 

A  body  of 
crusaders 
lands  at 
Lisbon, 
and  under 
William 
count  of 
Holland 
and 

George 
count  of 
Wied  takes 
Alcazar  in 
Portugal. 


Be  Coloniensihus  et  Frisonihus  iter  ad  Terram  Sanctam 

agentibus. 

Circa  ^  dies  istos  facta  est  motio  maxima  ex  Coloniensium  et 
Frisonum   provinciis   virorum    fortium    et    bellatorum,    qui    a 
principio   prsedicationis    crucis    post   general e    concilium    tre-  Oliver, 
centas  naves  ^  magno    studio    fabricatas    ingressi    sunt,  ut  vota  ^cholast. 
suae  peregrinationis  exolverent  Crucifixo.     Qui  sulcantes  aequora  Damietfe 
velis  patentibus,  major  scilicet  pars   eorum  cum  magna  bella-  cap.  v. 
torum  virtute    applicuit    Lissebonam ;    ubi    inter   eos    orta   est  col.  1401. 
dissensio  in  obsidione  cujusdam  castri  fortissimi,  quod  Alchacia 
nuncupatur,    quibusdam    procedere    cupientibus,    aliis    ibidem 
volentibus  hiemare.     Sicque  classe  divisa,  pars  apud  Gaietam^ 
et  Tornetum  ^  hiemavit,  et  pars  altera  duos  habens  capitaneos, 
Willelmum    scilicet   Houlandise   ducem,    et    comitem    de  Weiz 
Georgium,  Alchaciam    obsedit.     Qui   cum   adhuc    in  obsidione 
essent,  congregata  est  contra  eos  Sarracenorum  maxima  mul- 
titude, contra  quam  fideles  viriliter   decertantes  virtute  divina 


^  O.  W.  ins.  scepedictus. 

2  O.  W.  ins.  "juxta  evangelicam 
**  sententiam  ea  quae  erant  dispersa 
"  congregaret  in  unum  et." 

3  This  is  in  the  margin  in  ru- 
brick.  C.  has  "scil.  xii.  milia  mar- 
"  cas "  in  the  margin  in  Paris's 
hand. 

■*  This  first  clause  is  Wendover's, 
to  introduce  what  follows. 


^  W.  ins.  magnas. 

^  Gaieta]  Wilken,  Geschichte  der 
Kreuzziige  vi.  p.  175,  shews  that 
this  is  an  error  for  Civita  Vecchia. 
See  Emo's  Chronicle  (referred  to 
by  him),  p.  32  in  Antonii  Matthaei 
Veteris  sevi  Analecta,  t.  ii.  (Hag. 
Com.  1738.) 

-^  Tornetum']  i.e.  Cornetum,  Co?- 
neto. 


DE  TEMPORE   RP:GrS   HENRICI   TERTII.  S3 

vicerunt    illam^  infidelium  multitudinem.    Rex^  ibi   mius  A.D.  1217. 
paganorum  occisus  est,  et  multi  triicidati  atque  in  captivitatem 
adducti.     Castellum  vero  tandem  per  Theutonicos    captum   est 
et  a  Christianis  possessum. 

De  dbsidione  castelli  de  Newwerc  et  Roberto  de  Gaugi. 

Anno  gratise  mccxvdi.     Rex  Henricus  ad  Natale  Domini  fuit  Henry  III. 
apud  Norhantonam,  Falcasio  regiae  festivitati  necessaria  omnia  ^*  North- 
administrante.     Erant  autem  his  diebus  multi  in  Anglia,  quibus  ^°^^    "* 
tempore  belli  prseteriti  dulcissimum   fuerat  de  rapinis  vixisse ; 
unde  nunc  post  pacem  denunciatam  et  omnibus  concessam  non 
potuerunt  prurientes  manus  a  praeda  cohibere.    Horum  autem 
principales  fuerunt   incentores   Willelmus   comes   Albemarlia3, 
Falcasius    cum    suis    eastellanis,    Robertus   de    Yeteri    Ponte, 
Brihennus  de   Insula,  Hugo  de   Bailluel,  Phillippus    Marc,    et 
Robertus  de  Gaugi,  cum  aliis  multis,  qui  castella    quorundam 
episcoporum  ac  magnatum  cum  terris  et  possessionibus,  contra 
regis  probibitionem  et  illorum   voluntatem,  detinere  praesump- 
serunt    eisdem.^     Inter   quos  Robertus   de  Gaugi,  post   multas 
regis  ammonitiones,    castellum    de  Neuwerc   cum  villa   tota  et  Newark 
pertinentiis  aliis,  quae  ad   jus  Hugonis   Lincolniensis   episcopi  castle  oc- 
spectabant,  ei  reddere  contradixit.     Ex  qua   re  magnus   Mare-  ^^^    .  7 
scallus    in    indignationem     versus,    jubente     rege,     exercitum  Qaugi. 
grandem   congregavit,    atque  eodem  rege    comitante  "*  ad    cas- 
tellum  praedictum   hostiliter  accessit.     Et   cum   tandem  appro-  Siege  of 
pinquassent    ad    castellum,    praemiserunt   armatos,    ut    inclusis  Newark  by 
exitum    praecluderent,    ne,    sicut   fieri    solet,    exeuntes    villam  f^, 

injectis  ignibus  concremarent.  Quos  cum  Robertus  ejusque 
commilitones  venire  cognovissent,  exierunt  cum  impetu  de 
castello  ;  sed  ab  irruentibus  in  eis  militibus  regis  compulsi  sunt 
denuo  in  castellum  redire,  ubi  Willelmus  de  Diva,  miles  de 
familia  Hugonis  Lincolniensis  episcopi,  dum  eis^  castellum  in- 
gredientibus  instaret,  interfectus  est,  et  plures  alii  vulnerati. 
Ex  quo  facto  rex  et  Marescallus  perturbati,  jusserunt  machinas 
collocari  in  girum  castelli,  ut  muros   continua  petrariarum  ver- 


*  illam  .  .  .  multitudineni]  infi- 
deles,  O.  W. 

2  There  were  two  of  the  Saracen 
kings  slain — the  kings  of  Jaeri  and 
Cordova.  See  the  letter  of  the 
archbishop  of  Lisbon  and  others  to 
pope  Honorius  III.  in  Raynaldi, 
i.  p.  412  (1217,  xxxii-xxxiv).    See 


also  the  annals  of  the  monk  Godfrey, 
p.  385  (Struvius). 

3  eisdeni]  sic  MSS.  The  Hist. 
Angl.  omits  it,  and  introduces  adhuc 
before  detinere. 

^  comitante']  comite,  O.  W. 

^  eis  .  .  i7istaret]  eos  castelhim 
ingredientes  insequeretur,  O.  W. 


VOL.    IIL  C 


34 


MATTH.EI  PAKISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1218. 
Terms 
made  be- 
tween R.de 
Gaugi  and 
the  bishop 
of  Lincoln. 

Letter  of 
Pope  Ho- 
norius  III. 
to  Henry 
III. 


beratione  dissiparent.  ^  Duravit  autem  obsidio  octo  fere  die- 
bus,  in  quibus  amici  ipsius^  Koberti  cum  episcopo  Lincolniensi 
de  pace  tractantes  in  hoc,  rege  annuente,^  pariter  consenserunt, 
ut  episcopus  memoratus  daret  Roberto  de  Gaugi  pro  victuali- 
bus  quae  erant  in  castello  centum  libras  sterlingorum  ;  et  sic 
obsidione  soluta,  unusquisque  ad  propria  remeavit. 

Circa    ilia  tempora,  Papa  Honorius  *  regis  desiderans 

incrementum    in    virtutes,    scripsit    ei    in    hsec    verba : 

"  Honorius  regi  Anglorum.^     Cum,  te  tanquam  ecclesise 

"  Romanse    filium    specialem  sincero  diligentes    affectu, 

"  cupiamus  ut  apud  Deum  et  hominem  proficias  sapientia 

"  et  8etate,  libenter  salubribus  monitis  prsemunimus,  quae 

"  tanto  altius  cordi  tuo  debent  infigi,  quanto  ex  majori 

"  nostrse  mentis  affectione  procedunt.     Quia  igitur  timer 

''  Domini  est  fons  vitse  qui    se  potatos  a  peccato  prae- 

"  servans,  erudit  ad  salutem,  prsestansque  fiduciam  for- 

"  titudinis,    quos    afficit,  reddit  ab    hostibus    mentis   et 

"  corporis    tutiores ;  serenitatem    regiam    monemus    et 

"  hortamur  attente,  quatinus  ab  adolescentia  tua  timori 

"  Domini  assuescens,  in  eo  teneas  te  instanter ;  teque  a 

"  vitiis    continens,    virtutibus    imbui    satagas    studiose, 

"  sponsamque  Christi  ecclesiam,  et  ministros  ipsius,    in 

"  quibus  Idem  honorari  et  sperni  se    asserit,  humiliter 

"  venereris,  ut  de  gratia  in  gratiam  et  de  virtute  profi- 

"  ciens  in  virtutem,  subjectum  tibi  populum  in  pulchri- 

"  tudine  pacis  et  in   requie  opulenta  gubernes ;  et  dies 

"  super  dies  regis   adiciens,  Dominus  annos  multiplicet 

"  vitge  tuse,  tandemque  de  terreno  et  transitorio  te  ad 

"  regnum  cseleste  provehat  et  seternum.     Et  quia  mores 

"  Solent  a  convictu    formari,  familiares  habere    studeas 

"  provides  et  honestos,  qui    salutem    et  honorem  tuum 

"  sincere  zelantes,  ea    tibi  fideliter  consulant,  quae  Deo 

"  et  hominibus  debeant  complacere." 


^  dissiparent]  dissolvere  labora- 
rent,  W. 

2  ipsius']  praedicti,  O.  W. 

^  annuente]   annunciante,  B.     It 
is  corrected  by  Paris,  and  so  in  C. 


^  This  letter,  which  is  only  known 
from  this  source,  is  placed  by  Pott- 
hast  between  Aug.  and  Dec.  in  the 
year  1216.  Regest.  Pontif.  p.  476. 
It  is  written  at  the  foot  of  the  page. 

^  C.  ins.  etc. 


i 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


35 


De  motione  facta  a  peregrinis  ah  Achon  usque  ad  Damietam,    A.D.  1218. 


Eodem  anno  confirmatum  fuit  consilium  domini  Papae  Inno-  The  crusa- 
tntii,  sicut  provisnm  fuerat  in  concilio  Lateranensi,  de  intro- 
ducenda  Christi  militia  in  terram  ^Egypti.     Mense  enim  Maio, 


col.  1401. 


Oliver, 

Hi^t^^C  *'  ^®^*"'  ^i<^^*  provisnm  fuerat  in  concilio  Lateranensi,  de  intro-  ^ers  decide 
Damietse  *  ducenda  Christi  militia  in  terram  ^Egypti.  Mense  enim  Maio,  -^^  t^ 
cap.  vii.  praDparatis  cogonibus,  galeis,  et  aliis  navibus  onerariis  multis,  and  sail  to 
profecti  sunt  de  Aeon  Johannes  scilicet  rex  Jerusalem,  Damietta, 
patriarcha,^  cum  episcopis  JSTicholsiensi,-  Achonensi,^  Beetle- 
mitano,''  duce^  Austriae,  magistris  Templi,^  et  Hospitalis''  Sancti 
Johannis,  et  Sanct^e  Marise  Theutonicorum  ^  ac  Christianorum 
multitudine  copiosa.  Borea  itaque  provehente,^  exercitus 
Domini  prosperis  velis  die  tertia  ad  portum  applicuit  DamiatEe. 
Applicantes  autem  ^^  quidam  de  exercitu  terram  ceperunt  hos- 
tilem  sine  sanguinis  effusione ;  sed  paucis  sibi  occurrentibus 
Saracenis  equitibus,  Friso  quidam,  fixo  in  terram  genu  dextro, 
et  manu  sinistra  circumducens  ancile,  dextra  lanceam  vibrat 
et  ferrum.  Intuitus  eum  quidam  Saracenus  existimavit  eum 
ludere ;  sed  subito  Saracenus  a  Frisone  percussus,  aliis  fugien- 
tibus,  cum  equo  eques  prostratus  est  in  terram.  Et  sic  absque 
omni  impedimento  castrametati  sunt  fideles  inter  litus  maris 
et  ripam  Nili  fluminis,  et  ibi  tentoria  fixerunt.  Hoc  etiam 
miraculum  fecit  Deus  fidelibus  suis,  quod  in  primo  adventu 
eorum  aqua  fluminis  mari  conjuncti  dulcis  hauriebatur;  quae 
postmodum  salsa  fuit  usque  ad  casale,^^  quod  sursum  per  miliare 
a  Damieta  distat.  Itaque  post  adventum  Christianorum  apud 
Damietam  facta  est  eclipsis  lunae  fere  generalis,  quam  in 
defectum  Sarracenorum  interpretati  sunt  Christiani,  et  ^^  econ- 
verso. 


Be  obsidione  turris  DamietcB  in  Nilo. 

;Not  in  His  ita  gestis  viderunt  fideles  Christi  turrem  quandam  altam.  Siege  of 

Sr  '/^''"t  /.    ^^  6x  structura   lapidum    fortem   nimis    et   pulcherrimam,  non  *^^  tower 
f^t.  (yoder.   ,  ,  1       T-w       •   ,        •  -1.     T.-r.i.     „        .    .        .  near  Da- 

/lon.  longeab   urbe  Damietaa    m  medio  Nili   flummis    sitam,  a  qua  ^^j^^^ 

1.388  catena   quaedam   ferrea  et    mirabiliter^'^  grossa  ex  transverso 

^Struvius). ____^ 


Lotharius. 
Eustorgius. 
James  de  Vitri. 
Regnier,  bishop  of  Bethlehem. 
Leopold  VI. 
William  of  Chartres. 
Guerin  de  Montaigu. 
Herman  de  Salza. 
'  provehente]    aliquantulum  tur- 
gescente,  O.  W. 


^°  auteni]  om.  C. 

^^  The  name  of  this  village  is 
Adeliah.     Wilken,  vi.  p.  191. 

^2  et  econverso']  For  this  O.  W. 
have  "  qui  sibi  incremento  et  de- 
"  cremento  ejus  magnamattribuunt 
"  conjecturam." 

'^  mirahiliter']  enormiter,  0.  W, 

c  2 


86  MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1218.  fluminis   protendebatur    usque    ad    urbem    super   aliam    ripam  Oliver. 
Siegeofthe  -^{]{  fluminis  constitutam.     Hsec  autem  turris   omnium  judicio  Scholast. 
D«    ietta     ^^^®    obsidionem    Damietse    fuerat    subjuganda.     Sed    Frisones  ^^P*  7)J^ " 
more  solito   impatientes,  Nilo   transito,   jumenta    Saracenorum 
tulerunt.     Et  volentes   in   ulteriori    ripa    castrametari,    stabant 
pugnantes    contra   paganos,  qui    eis    obviam    processerunt    de 
civitate ;   sed  a  patriarcha  per  obedientiam  revocati  sunt,  quia 
inutile  videbatur  principibus  Christianis,  quod  turris  relinque- 
retur  post  tergum  eorum  paganis  repleta. 

Principes  interea  militise  Christi  ^  de  captione  turris  nimis 
solliciti  viderunt  earn  capi  non  posse  fame  propter  civitatis 
vicinitatera,  nee  suffossione  propter  aquae  circumfluenta,^  nee 
insultu  petrariarum  aut  trebuculorum  ictibus,  quia,  cum  id 
multis  esset  diebus  attemptatum,  parum  vel  nihil  profecerunt. 
Sane  in  hoc  tandem  omnes  pariter  consenserunt  fideles,  ut,  (Not  in 
navibus  simul  et  cogonibus  conjunct! s,  in  malorum  summi-  OHver.) 
tatibus  scalas  prsepararent,  et  in  eis  balistarios  statuerent  et 
armatos,  ut  ^  suum  propositum  perducerent  ad  effectum. 

Igitur  dux  Austrise  et  Hospitale  Sancti  Johannis  super  duos  Oliver. 

cogones  duas  scalas  fabricaverunt,  quas  circa  festum  Sancti  Jo-  Scholast. 

hannis  Baptistee  contra  turrim  fuerunt    erectse,    illam  viriliter  col  1403 

defendentibus  Sarracenis.     Hospitaliorum  quoque,  proh   dolor  ! 

scala   confracta  sues   prius    prsecipitavit   in    flumen   bellatores. 

Secunda  vero    scala,  ducis  videlicet  Austrise,  simili  modo  cum 

malo  cecidit,  et  milites  strenuos  et  alios  armatos  in  Nilum  deme- 

sit ;  quorum  *  animas  pium  est   credere  in  caelum  sullevari, 

victrici  martirio  coronatas.     Laetati  sunt  ^gyptii  vehementer, 

fidelibus  subsannantes,   et  in   obprobrium  eorum   buccinis   per- 

strepentes  ;  et  e  converse^  moeror  et  luctus  Christianos^  invasit. 

Adolf  von   Tunc  Frisones  et  Theutonici,  quorum  dux  fuit  comes  Aldulphus 

Berg,  the     de  Monte,  vir  nobilis  et  potens,  navem  quandam  cum  propug- 

the  Ger-      n^-culis  munierunt,  in  summitate  mali  castellulo  ordinate.     Ipsa 

mans.  vero  navis  a  bellatoribus  civitatis,  turris,  et  pontis,  igne  Graeco 

impetebatur  et  jaculis  vehementer.     QuEe  tandem  igne  correpta, 

cum  timerent  Christiani  ne  penitus   consumeretur,'^  defensores 

ejus  ignem   viriliter  extinxerunt,  ac    deinceps  dampna  plurima 

per   balistarios,  qui    intus   erant,  Sarracenis  fecerunt.     Sed    et 

aliae    fidelium    naves    propugnaculis    munitae,    hujus    assultus  (Altered  , 

'_ from 

Oliver.) 
"  nium  animas  Christus  in  ctelum 


1  Christi']  Crucifixi,  O.  W. 

"  circumfluental  aquse  circumflu- 
entis  importunitatem,  O.  W.,  as 
Oliver. 

3  ut]  unde,  0.  W. 

^  O.  W.  have  "  sed  horum  om- 


"  levavit." 

*  converso]  contrario,  O.  W. 

^  Christianos]  Christianorum,  C. 

'  consumeretur ]     consumerentur, 
C. 


DE   TEMPORE   EEGIS   HENRICI   TERTII. 


37 


tempore  [quae]    ancoris    turri     adhoerebant    fixae,     multa     sus-  A.D.  1218. 
tinuerunt  rerum  et  hominuin  detrimenta. 

Tunc  ^  etiain  obiit  Landegravius  Thuringise,  vir    sci- 
licet Sanctse  Elizabeth. 


Be  captione  turris  ^jrcedictcB  et  mira  Ghristianorum  prohitate. 

Oliver.  Tandem   necessitate  ^    industriam  docente,  providentibus 

Scholast.  arcbitectoribus,  Tbeutonicorum  sumptibus  et  Frisonum  et 
col  1403  ^^^^^®  eorundem,  duos  cogones  conjunxerunt  fideles  trabibus 
fortissime  ac  fuuibus  cobserentes,^  quatuor  malos  et  totidem 
autempnas  erexernnt  in  illis,  in  summitate  castellulum  firmum 
asseribus  et  opere  craticulato  '*  contextum,  contra  macbinarum 
insidias  ^  coriis  COoperueruntillud.^  Sub  castello  ^  autem  fabrica- 
verunt  scalam*  fortissimis  funibus  suspensam,  et  triginta  cubitis 
ultra  proram  protensam,  opere  maximo  brevi  tempore  con- 
summate. Invitati  sunt  ad  illud  videndum  principes  militise 
Christi,  ut  siquid  deesset  quod  sumptibus  aut  bumano  ingenio 
indigeret,  suppleretur ;  et  accepto  responso,  quod  nunquam 
antea  tale  opus  ligneum  fuerat  fabricatum,  properandum  esse 
censuerunt  fideles,  ut  hoc  ingenium  adbiberetur  ad  turrim, 
quia  crebris  ictibus  macbinarum  pons  pro  magna  parte  de- 
structus  fuerat,  qui  de  civitate  hostes  fidei  ducebat  ad  turrim. 
Sexta  itaque  feria  ante  festum  Sancti  Bartholomaei  nudis 
pedibus  cum  processione  solenni  devotissime  processerunt  ad 
crucem  sanctam  fideles,  clero  cum  psalmis  et  letaniis  prse- 
cedente,  auxilium  bumiliter  implorantes  divinum,  ut  res 
omni  careret  invidia  et  jactantia  vana.  De  omni  gente,  quae 
tunc  in  exercitu  erat,  plures  ad  bujus  rei  ^  eiecutionem  invi- 
tabantur  a  majoribus,  licet  gens  Frisonum  et  Tbeutonicorum 
ad  naves  implendas  sufficeret  et  regendas. 
Id.  cap.  ix.  Die  tandem  beati  Bartbolomaei,  quae  tunc  feria  sexta  crat, 
col.  1404.  cum  Nilus  vcbementer  excrevisset,  et  aquarum  impetus  nego- 
tium    plurimum    impedisset,    cum    multa   licet    difficultate    et 


Death  of 
Louis  IV. 
landgrave 
of  Thurin- 
gia. 


Machines 
made  to 
attack  the 
tower. 


f.  53  b. 


Aug.  17. 


Aug.  24. 
Capture  of 
the  tower. 


^NotinC.    See  below,  p.  51,  n.  2. 

2  For  this  O.  W.  have  "Domino 
"  demonstrante,  et  architectoribus 
"  eo  donante  providentibus,"  nearly 
as  Oliver. 

^  O.  W.  ins.  "  et  socia  compagi- 
"  nationevacillandi  periculum  pro- 
"  hibentes,"  as  Oliver. 

*  craticulato']   reticulato,    O.    W. 
Oliver, 


°  O.  W.  ins.  coUocantes,  as  Oliver. 

^  O.  W.  ins.  "  per  circuitum 
"  architectores,  et  desuper  tectum 
"  erat  contra  iguem  Grajcum," 
nearly  as  Oliver. 

7  castello]  castellulo,  O.  W.,  as 
Oliver. 

^  scalam]  scalas,  B. 

3  rei  ....  majoribus']  ncgotii 
executiouem  invitaverunt  majores, 
O.  W.  ;  invitavimus,  Oliver. 


38 


MATTH.EI   PAKISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1218.  periculo,    insfcrumentum  trahebatur    ad    turrim.     Navis    autem  Oliver. 

Capture  of  huius    macliinEe     socia    velificando    processit.       Patriarclia   et  ^choiast. 

■I  .    cap.  IX. 

the  tower,    clerus   nudis   pedibus    ambulabant   per   litora,  Domino    suppli- ^^j   j^q^ 

canfces.     Cum    vero   ad    turrim    perventum  fuisset,  duplex   ilia 

com.positio    ad    latus^    occidentale   converti   non    poterat,    sed 

ascendendo     directe     ad     plagam    Aquilonalem     applicabatur ; 

funibus  tandem    et    ancoris   fixa  manebat,    licet   vis    aquarum 

inundantium  illam  repellere  moliretur.    Quod  cum  cognovissent 

Sarraceni,   macbinas    sex  erexerunt   super   turres    civitatis,  ad 

instrumentum  illud  concutiendum  ;  sed  una  casteris  perniciosior 

post  paucos  ictus  confracta  quievit.    Nee  alias  tamen  cessaverunt, 

sed  sine   intermissione    emittere    coeperunt   crebros    lapides   et 

dampnosos.     Nee  in  minori  periculo  prior  navis,  hujus  machinaa 

socia,  ad  pedem  turris  substitit   colloeata.     Nam  ignis  Grascus 

de  turri    eminus    projectus,  fulminis   instar   veniens,   pavorem 

non  minimum    fidelibus   incussit;  sed  per  liquorem    acetosum 

ac  sabulum  et  esetera  extinctoria  ^  est  subventum.     Tunc  facto 

insultu  acerrimo  ab  bis  qui  instrumentum  regebant  supradictum, 

jacebat    patriarcha  ante    lignum    crucis    prostratus  in    terram, 

stansque    clerus    nudis   pedibus    clamavit    in    caelum.     Inimici 

crucis  et  turris   defensores   extensis  lanceis  anteriorem  sealse 

partem  asperserunt  oleo,  ac  deinde  ignem  Graecum  adhibentes, 

scalam   accenderunt ;  sed    fideles    Christi,  qui    intus  erant,    ad 

ignis  sufFocationem   accurrentes,  suo   pondere   caput   scalee  de- 

presserunt,  ita  ut   pons  tornatilis   fronti  turris  appositus   incli- 

naretur  deorsum.     Signifer    ducis  Auscrias  de  scaia   corruit,  et 

pagani  vexillum    ducis  cum  ^  irrisione   tulerunt ;    seque  vicisse 

existimantes,  vociferati  sunt  clamore  nimio,  aerem  verberando. 

Christiani  vero    hoc  viso    ad    supplicationem    se    prosternunt, 

complosisque   manibus    Deum  invocare  non   cessant.     Ad  banc 

quoque    populi   Christiani   devotionem    et    manuum   in   caelum 

elevationem   levavit  scalam   divina  pietas,  ignemque  accensum 

fidelium  lacrimae   extinxerunt.     Et   sic  fideles  Crucifixi,  viribus 

resumptis,    cum   defensoribus    turris    lanceis,    gladiis,     clavis, 

sagittis,   aliisque    bellicis     instrumentis    viriliter    pugnaverunt. 

Juvenis  quidam  Laodicensis  diocesis,  in  militia  expertus,  turrim 

prius    ascendit.      Friso    quidam   juvenculus    turrim    ascendens 

flagellum    ferreum   tenebat   tale,    quali  *  granum    excuti  solet, 

sed  ad   pugnandum   paratum.     Unde    fortiter  trans   murum  ad 

dextram  percutiens  hostes  fidei  et    ad  la3vam,  quondam  Sarra- 


^  latus]  litus,  B. 

2  O.   W.    ins.    laborantibus,    as 
Oliver, 


^  cam   irrisione']    Introduced   by 
Wendover. 

"*  quaW]  quo,  O.  W.,  as  Oliver. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTIT. 


39 


Oliver. 
Scholast. 
cap.  ix. 
col.  1405. 


(Not  in 
Oliver.) 


cenum  croceum  Soldaui  ferentem^  signum  stravit,  et  vexillum  A.D.  1218. 
tulit.  Ac  deinde  alii  post  alios  ascendentes  hostes  resistentes  Capture  of 
senserunt  durissimos  et  crudeles.  Paganis  tandem  superatis,  ^^^  tower, 
post  fletum  et  gemitum  gaudium  successit  fidelibus  et  trium- 
phus.  Nam  multi  Sarracenorum.  turris  angustiam.  non  valentes 
perferre,  per  fenestras  praecipites  evadere  cupiebant ;  quorum 
multi  submersi  perierunt,  flumen  ebibere  non  valentes ;  ad 
centum  quoque  ex  eis  vivi  capti  sunt  et  ad  redemptionem 
reservati.  Tunc  Sarraceni,  qui  [in]  interioribus  sese  receperant 
turris,^  igne  supposito,  superficiem  turris  combusseruni;. 
Unde  Christiani  victor es,  calorem  sustinere  non  valentes, 
regressi  sunt  super  scalam ;  ac  deinde  pontem,  qui  in  inferiori 
parte  operis  prseparatus  fuerat,  demiserunt  Christi  milites 
usque  ad  pedem  turris,  aquis  profundis  et  undique  circum- 
fluentibus  angustum.  Sed  malleis  ferreis  januam  turris  aggressi 
sunt  fideles,  defendentibus  earn  intrinsecus  Sarracenis.  Stabat 
utrumque  opus  immobile  turri  adbserens,  sed  asseres  scalas 
pro  parte  discussi  fuerunt.  Ambitus  tamen  operis  machinarum 
ictibus  multis  perforatas  .  in  locis,  ab  bora  nona  sext^  ferise 
usque  ad  horam  decimam  sequentis  [sabbati]  immobile  per- 
severabat.  Tandem  Saracenis  in  defensione  turris  omnino 
deficientibus,  colloquium  de  pace  petebant,  ac  sese  sub  pactione 
vitae  duci  Austriae  reddiderunt.  Capta  itaque  turri,  munierunt 
eam  fideles  victualibus  et  armatis,  sperantes  de  castero  ut  si- 
militer civitatem  sibi  subjugarent. 


Id.  cap.  xi 
col.  1406. 


Id.  cap. 
xiii.  col. 
1409. 


De  morte  Saphadini,  et  destructione  murorum  Jerusalem. 

Post  captam  itaque  turrim  in  Nilo  flumine  sitam,  Saphadinus 
dierum  malorum  inveteratus,  fratruelumque  suorum  exhsereda- 
tor,  ac  regni  Asise  usurpator  nequissimus,  dolore  cordis,  ut 
asseritur,  tactus  intrinsecus,  mortuus  est  ^  et  sepultus  in  inferno. 
Cui  '*  successit  filius  ejus  Coradinus,  vir  crudelis  et  ssevus,  qui 
ob  ultionem  obsidionis  Damietse  Jerusalem  famosissimam  civi- 
tatem  foris  et  intus  destruens,  muros  ejus  et  turres  omnes, 
praeter  templum  Domini  et  turrem  David,  in  acervos  redegit. 
De  sepulchro  quoque  Domini  glorioso  destruendo  consilium 
habuerunt  Sarraceni,  quod  per  literas  comminati  sunt,  quas 
civibus    Damiatas    ad    eorum    solatium    transmiserunt.     Yerun- 


Imperti- 
nens. 
Death  of 
Saphadin, 
(Malek-el- 
Adel.) 
Coradiu 
(Malek-el- 
Moadd- 
ham)  de- 
stroys the 
walls  and 
towers  of 
Jerusalem. 


^  ferenteni]    ferens,   B.   O.    W. ; 
tenentem,  Oliver. 

'^  turris]  so  Oliver ;  turribus,  B. 
O.  W. 

'*  In  the  margin  his  face  is  drawn, 


dying,  with  the  soul  like  a  black 
crow  issuing  from  the  mouth. 

*  Cui  .  .  .  Damietce']  Introduced 
in  error  by  Wendover.  Malek-el- 
Adel  was  succeeded  by  Malek- 
el-Kamel. 


40 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1218. 
Reverence 
of  the  Sa- 
racens for 
the  Holy 
Sepulchre. 


S.  Luc.  i. 
26. 

f.  54. 


Character 
of  Ma- 
homet. 


Arrival  of 
the  legate 
Pelayo, 
and  other 
crusaders 
from  Eng- 
land, 
France,  &c. 


Oliver. 
Scholast. 
cap.  xiii. 
col.  1409. 


tamen  propter  tanti  loci  reverentiam  nemo  eorum  manum 
apponere  prsesumpsit.  Nam  in  Alchorano  libro  legis  eorum 
scriptum  habent,  Jesum  Christum  Dominum  nostrum  de  Maria 
Yirgine  fuisse  conceptum  et  natum,  quern  sine  peccato  vixisse 
inter  homines,  prophetamque  et  plusquam  prophetam  esse  pro- 
fitentur.  Caecos  Eum  illuminasse,  leprosos  mundasse,  et  mortuos 
suscitasse  astruunt.  Yerum  ^  quoque  asserunt  Eum  ad  caelum 
ascendisse.  Unde  quando  tempore  treugarum  sapientes  eorum 
Jerosolimam  ascendebant,  et  postulabant  sibi  codices  Evan- 
geliorum  exhiberi,  deosculabantur  eos  ac  venerabantur  propter 
munditiam,  quam  Christus  docuit,  et  prascipue  propter  Evan- 
gelium  Lucae,  Missus  est  Gabriel,  quod  saepius  retractant  ac 
repetunt  literati  eorum.  Lex  autem  illorum,  quam,  diabolo 
dictante,  ministerio  Sergii  monachi  apostatae  et  haeretici,  Ma- 
chometus  Arabice  scriptam  Sarracenis  dedit  ac  docuit,  a  gladio 
coepit,  per  gladium  tenetur,  et  in  gladio  terminatur.  Tste 
Macometus  illiteratus  fuit,  sicut  ipse  in  Alchorano  suo  testatur, 
qui,  quae  praenominatus  hsereticus  dictavit,  ipse  praedicavit. 
Et  quia^  potens  erat  et  Arabum  princeps,  per  comminationes 
suas  legem  statuit  observari.  Luxuriosus  autem  fuit  et  belli- 
cosus,  et  ideo  de  immunditia  et  vanitate  legem  dedit,  quam 
carnaliter  yiventes  in  partem  voluptatis  observant;  et  sicut 
legem  Ohristi  Veritas  et  munditia  muniunt,  ita  errorem  ipso- 
rum  timor  mundanus  et  humanus  voluptasque  carnalis  ex- 
tollunt. 

De  adventu  Pelagii  legati  apud  Damietam,  et  aliorum  pere- 
grinorum  de  partibus  Occidentalihus. 

Subjugata  igitur,  ut  dictum  est,  turri  Damietae,  venerunt  ad 
passagium  sanctse  Crucis,  quod  tunc  instabat,  de  diversis  mundi 
partibus  peregrin!  multi.  Inter  quos  venit  Pelagius  Albanensis  Id.  cap.  x. 
episcopus  et  Apostolicee  sedis  legatus,  cum  magistro  Roberto  ^^^-  1"*^^- 
de  Ourcum  et  Romanis  multis.  Yenerunt  et  episcopi  multi 
cum  comite  Nivernensi,^  qui  imminente  periculo  cum  Ohristia- 
norum  periculo'*  recessit.  Yenit^  et  tunc  temporis  vir  illustris 
comes  Cestrensis    Ranulfus  de   regno    Angliae,  cum  ^  comitibus 


^  Verum  .  .  .  ascendisse^  ver- 
bum  quoque  ac  spiritum  Dei  vivi 
ad  cselos  ascendisse  non  discredunt, 
O.  W.,  nearly  as  Oliver ;  ad  cselos 
ascendisse  ad  caelum,  C. 

2  quia  .  .  .  princeps']  Introduced 
by  Wendover. 

3  Herve. 


^  periculo']  confusione,  0.  W.  ; 
scandalo,  Oliver. 

^  Ve7iit .  .  .  Ranulfus]  Nearly  in 
these  words  in  Gale's  edition  of 
Oliver,  p.  442.    Not  in  Eckhard. 

^  cum  .  .  .  multa]  This  mention 
of  the  English  nobles  (except  the 
Earl  of  Chester  and  John's  son 
Oliver)  is  due  to  Wendover. 


1 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


41 


(Not  in 
Oliver.) 

Oliver. 
Scholast. 
cap.  X. 
col.  1406. 


Saero  Wintonicnsi  et  Willelmo  Harundelensi,  et  baronibus  A.D.  1218. 
Roberto  filio  Walteri,  Johaniie  constabulario  Cestrias,  Willelmo 
de  Harecurt  cum  sequela  multa,  et  Olivero  filio  regis  Anglian. 
Venerunt  etiam  comites  do  Marchia  ^  et  Barri-  cum  filio  ^  suo, 
Willelmus  de  Carnoto/  Iterius''  de  Tocce,  et  Herveus  de  Ursone, 
et  aliis  multis. 


Be  duahus  invasionibus  factis  a  Sarracenis  contra  Ghristianos 

apud  Damietam. 

Id.cap.xi.       Saraceni    postmodum  in    festo   beati*"  Dionisii  cum  galeis  et  Oct.  9. 

viris    armatis   ex   improviso   venientes,    et    principia  castrorum  Attacks  of 
ubi   E/omani  tentoria   fixerant   invadentes,  modica  manu  Chris-  ^^^  Sara- 
tianorum   repulsi   sunt,  ad    galeias    suas    celeriter   recurrentes ;  ^^^  eaten 
sed  gladios   insequentium   ac   fluminis  voraginem   effugere    ne- 
quiverunt.     Submersi  sunt  enim  in  Nilum  ad  viros  mille  quin- 
gentos,    sicut    fideles    postea   a   paganis    didicerunt.      In   festo 
iterum    beati    Demetrii    summo    diluculo  castra   Templariorum  Oct.  8. 
invaserunt  hostes,  sed  modicum  fidelibus  dampnum  intulerunt ; 
quia  per  expedites  eorum  equites  fugati  sunt  ad  pontem,  quern 
procul  construxerant,  ubi  interempti  sunt  a  fidelibus  ad  nume- 
rum  quingentorum. 


Id.  col. 
1407. 


De  inundatione  Nili  fluminis,  unde  Christiani  nimis  dampnificati 

fuerunt. 

His  ita  gestis,  in  vigilia  beati  Andrese  Apostoli,  nocte  "^  media, 
intumuerunt  fluctus  maris,  crescentes  et  excursum  facientes 
terribilem  usque  ad  castra  fidelium,  quos  ab  alia  parte  fluvius 
inundans  occupavit  incautos.  Natabant  tentoria,  perierunt 
cibaria ;  pisces  fluviales  et  marini,  quasi  nihil  metuentes,  fide- 
lium se  cubiculis  ingerebant,  quos  manibus  capientes  illis 
tamen  deliciis  carere  maluissent.  Et  nisi  salubri  consilio  ante 
provisum  fuisset  de  fossato,  quod  tamen  ad  usus  alios  factum 
fuerat,  mare  conjunctum  flumini  homines  cum  jumentis,  naves 
cum  victualibus  et  armis,  detraxisset  ad  hostes.  Nee  tamen 
hoc  periculum  evaserunt  quatuor  cogones,  super  quos  fabricata 
fuerant  propugnacula   ad   turrim  capiendam,  qui^    uno  impetu 


Nov.  29. 
Injuries 
done  to 
the  cru- 
saders by 
an  inunda- 
tion of  the 
Nile. 


1  Hugh  ie  Brun. 

2  Milo   III.,  Count  of   Bar-sur- 
Seine. 

3  Walter. 

'*  Oliver,  adds,   "  magist.  militise 
Templi." 


^  Veit  von  Tille,  Wilken,  vi.  p. 
209. 

"  beatil^   saucti,  C. 

<"  7iocte  media']  om.  O.  ;  not  in 
Oliver. 

8  qui]  que,  B.  O.  W. 


42 


MATTHJ5I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1218.  cum  quinta  navi,  quae  inter  eas  hserebat,  ad  oppositam  ripam  Oliver. 

vi  ventorum  praecipitati,^  ante   oculos   eorum   igne  G-rasco  sunt  ^cnolast. 

combusti.^     Pepercit  siquidem  Deus  operibus  Frisonum  et  Then-  col.'l407. 

tonicorum,  quibus  turris  capta  fuerat.     Sed  naves  oneratae,  quse 

in    portu    maris    stabant,    ruptis    repente    funibus,    perierunt. 
The  storm  Haec  ^    tempestas    adeo   generalis   fuit,    quod   etiam    in  (Not  in 


general. 


Angiia  et    Scotia  tonitruum    et   fulgura   et  ventum  in- 


Oliver.) 


comparabilem  generavit. 


De  quadam  peste  qucB  muUos  in  exercitu  Christianos  afflixit. 

Plague  Invasit    ea    tempestate    multos   de   exercitu   pestis   quaedam,  Id. 

among  the  contra  quam  phisici  nullum  ex  arte  sua  poterant  invenire"*  re- 
crusaders,  medium.  Dolor  enim  occupavit  repente  pedes  et  crura,  in 
quibus  apparuit  caro  corrupta  et  nigra,  gingivas  et  dentes,'"* 
nigredo  obdurata  potentiam  abstulit  masticandi ;  sicque  longo 
doloris  tractu  afflicti,  multi  ad  Dominum  migraverunt.  Qui- 
dam  vero  usque  ^  tempus  vernale  durantes  caloris  beneficio 
mortis  periculum  evaserunt. 


De  translatione  Sancti  Wlstani,  cujus  costa  collata 
ecclesice  Sancti  [Alhani]. 

Dedication      Eodem  anno  dedicata  est  ecclesia  Sanctse  Marige  Wi-  Cogges- 
Mar  's       gornise,  et  corpus  gloriosi  episcopi  Wlstani,  prsesentibus  p^  ^'^^ 
Worcester,  episcopis  et  magnatibus  quos  dinumerare  longum  esset, 
fation  oTs  tmnslatum    est  uno   et   eodem    die,  septimo  idus  Junii, 
Wuistan,    litera  Dominicali    G.,  videlicet   die  Jovis   in  septimana 

Pentecostes,    pr^esidente    eidem    ecclesise    Silvestro    epi- 
^.,y  scopo,  aliquando  priore  ejusdem  ecclesiae  et  monacho ;  et 

obtains  a  divisse  sunt  reliquise,  ut  magis  sanctus  venerabilis  ha-  (Not  in 
his^reUcks  ^®^^^^^-  CoUata  ^  est  ecclesiye  costa  una  quam  reverenter  h^if T^' 
for  St.  Al-  auro  et   argento   abbas   ecclesise    Sancti   Albani  Willel- 

mus  collocavit. 

Gualo  recessit  ab  Angiia,  tendens  Romam   circa   fes-  Id. 


June. 
Abbat 


ban's. 


prcecipitati^  prsecipitate,  B.  O. 


W. 


-  comhustr\  combuste,  B.  O.  W. 
3  This  is  in  rubrick  in  the  margin. 
It  is  not  in  C 

*  invenire]  dare,  C.  . 


^  The  sentence  is  obscured  by- 
its  being  abridged  and  altered. 

^  C.  ins.  ad. 

'  See  Gesta  Abbatum,  i.  p.  283  ; 
Annales  de  Wigornia,  Anna!. 
Monast.  iv.  p.  409. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIl. 


43 


Cogges-      turn  Sancti  Andrese.      Pandulfus    Norewicensis   elcctus  A.D.  1218. 
^^^j^^g        successit  ei  in  legationem.     K,ex  Henricus  III.  proprium  Wate  ^u 
Id.  p.  187.  sigilluin  regni  optinuit.  place  of 

Walo. 


Bicardus  de  Marisco  fit  episcopus. 


New  seal. 


Eodem   anno,  procurante   Walone  ^  legato,   Ricardus  de  Ma-  Richard  de 
risco  clericus,  de  familia  et  moribus  ^  regis  Johannis,  factus  est  rr^"^^^" 
Dunelmensis    episcopus ;    qui    nono    kalendas    Augusti    munua  Durham, 
suscepit  consecrationis. 


Willelmtts  Marescall/us  diem  clausit  extremum. 

Anno  Dominican  incarnationis  mccxix.  Rex  Henricus,  quarto 
regni  sui  anno,  fuit  ad  Natale  Domini  apud  Wintoniam ;  cui 
Petrus^  episcopus  omnia  necessaria  ministravit.  Quo  etiam 
tempore  Willelmus  senior  Marescallus,  regis  et  rector  regni, 
diem  clausit  extremum,  et  Londoniis  apud  Novum  Tem- 
plum  honorifice  tumulatur,  scilicet  in  ecclesia,  die  As- 
censionis,  videlicet  xvii.  kalendas  Junii.^  Post  cujus 
mortem  memoratus  rex  in  custodia  Petri  Wintoniensis  episcopi 
remansit.  Obiit  Willelmus  Marescallus,  miles  incompa- 
rabilis.     De  quo  quidam^  versificator  ait, 

Sum  quern  Saturnum  sibi  sensit  Hibernia,  Solem 
Anglia,  Mercurium  Normannia,  Gallia  Martem. 

Fuit  enim  Hibernicis  nocivus  edomitor,  Anglis  honor 
et  gloria,  Normannis  negotiator,  quia  in  ea  multa  com- 
paravit,  Gallicis  bellicosus  et  miles  invincibilis.  Plura 
habentur     epitaphia   scripta    de    eo     in    libro*"     fratris 


Henry  III. 
at  Win- 
chester. 
Death  of 
the  Earl 
Marshal, 
who  is 
buried  at 
the  New 
Temple, 
16  May. 


His  epi- 
taph, and 
character. 


^  O.  W.  ins.  apostoliccc  sedis. 

-  moribus']  Altered  in  the  Hist. 
Angl.  to  consiliariis.. 

"*  O.  W .  ins.  ejusde/iL  civilatis. 

4  Junii  ]  Aprilis,  B.  In  the 
margin  is  his  shield  reversed. 

^  Gervasius  de  Melckeleia,  opti- 
mus  astrologus.  Hist.  Angl.  ii.  p. 
232. 

''  This  book,  which  was  given  by 


Matthew  Paris  to  S.  Alban's,  is 
now  in  the  Cambridge  University 
Library,  Dd.  xi.  78.  To  the  table 
of  contents  given  on  the  fly  leaf 
Matthew  Paris  has  made  some  ad- 
ditions, one  of  which  is  "  De  epi- 
'•  taphio  comitis  Marescalli  "  ;  but 
the  leaves  that  contained  the  epi- 
taphs referred  to  above  are  now 
gone.     Henry  of  Avranches  was  a 


44 


MATTHJSI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1219.  M.  Parisiensis    quern    habet    de    versibus    Henrici    de 
Abrincis. 

Hoc  quoque  anno  facta  est  amicabilis  compositio  inter 
ecclesiam  Lincolniensem  et  ecclesiam  Sancti  Albani 
super  vicaria  de  Luitona,  tempore  Hugonis  Lincolni- 
ensis  episcopi,  scilicet  secundi,  et  Willelmi  abbatis  Sancti 
Albani.     Quae  compositio  plenius  scribitur  in  libro  Ad- 

resp"ctkig"  ditamentorum,^  videlicet  ad  tale  signum  CHI^^HB^  •  ^^^ 

the  vicar-   ^^qq  eodem  anno  ante  hoc  capitulum. 

age  of  Lu-  ^ 

ton,  Beds. 


Composi- 
tion be- 
tween the 
bishop  of 
Lincoln 
and  the 
abbey  of 
St.  Alban's 


Progress 
of  the 
siege  of 
Daraietta. 


De  ohsidione  civitatis  Damietce,  et  de  affiictione  varia  Christia- 

norum  in  exefi'citu. 

Eodem  ^  tempore  Pelagius^  Apostolicse  sedis  legatus,  ardens 
habens  desiderium  civitatem  Damietae  obsidendi,  Christianos 
post  turrim  captam  hortabatur  ad  Nili  fluminis  transitum,  Oliver, 
qui  cum  magno  periculo  per  fliimen  sursum  cum  navibus  as-  Scholast. 
cendentes  inter  civitatem  et  turrim  captam,  machinis  civitatis  cq^  1407 
et  Jgne  Graeco  sunt  non  mediocriter  impediti.  Uude  accidit, 
ut  una  navis  Templariorum,  vi  torrentis  impulsa,  prope  ripam 
civitatis  capta  fuisset,  quae  cum  prsecipitaretur  ad  hostes,  cum 
barbotis  et  uncis  ferreis  ipsam  diutius  impugnarunt,  ignem 
Greecum  super  eam  proicientes  de  turribus  civitatis.  Et  cum 
praevalere  propter  defensorum  audaciam  non  potuissent,* 
certatim  navem  ascendentes  increduli,  praecipites  in  earn  ad 
Templarios  descenderunt.  Ubi  cum  diutius  pugnaretur,  navis 
tandem  perforata,  sive  ab  hostibus,  sive  a  fidelibus  ut  potius 
creditur,  profundum  fluminis  petiit,  submergens  -^giptios  et 
Christianos,  ita  ut  vix  mali  summitas  appareret;  et  sicut 
Samson  plures  stravit  mo[riens  quam  vijvens,  sic  et  isti  mar- 
tires  Christi  plures  secum  in  aquae  voraginem  traxerunt,  quam 
gladiis  perdere  potuerunt.  Deinde  pontem  reparantes  pagani 
aperturam  adeo  reliquerunt  angustam,  ut  naves  fidelium  sine 
periculo  fluminis  ascendere  non  valerent. 

Sed  Frisones  et  Theutonici,  zelo  justee  indignationis  accincti,  Id.  cap.  xii. 
cum  majori  navi,  cujus  ministerio  turris  capta   fuerat,  pontem  col.  1408. 


kind  of  court  poet  to  Henry  III. 
See  Warton's  History  of  English 
Poetry,  ii.  p.  48  (ed.  Hazlitt,  Lond. 
1871)  and  the  references  there 
given.  This  sentence  is  not  in  C. 
1  i.e.  MS.  Nero.  D.  1,  f.  63.     It 


is  also  given  in  the  Gesta  Abbatum, 
i.  p.  275  (Riley). 

2  Eodem  .  .  .  hortabatur.']  This 
is  Wendover's. 

^  C.  ins.  et. 

^  potuissenf]  valerent,  O.  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


45 


Oliver. 

Scholast. 
cap.  xii. 
col.  1408. 


Damietta. 


Ab. 


viriliter   iuvaserunt ;    auxilium    qnoque   non   habentes    nisi    do  A.D.  1219. 
C£elo,    circiter  ^  decern    viri  de  geiite   praedicta  contra    omnem  Progress  of 
fortitudinem  Babilonis  pontem  ascendcntes,  spectante  Christiano-  ^e  siege  of 
rum  multitudinc,  et  hanc  audaciam  plurimum  admirautc,  frege- 
runt  eundem;  et  sic  cum  quatuor  navibus,  super  quas  erat  pons 
fundatus,  reversi  sunt  cum  triumpho,  liberam  viam  et  apertam 
Christianis   sursum   velificare  volentibus    relinquentes.      Et  his 
ita   gestis,    Saraceni    periculum,  quod   illis    imminebat,    atten- 
dentes,  ripam  fiuminis  fidelibus   oppositam  fossatis  et  argillosa 
materia  cum   propugnaculis   ligneis    et   rebus  aliis  munierunt, 
machinas    cum    petrariis    locantes    ibidem,    per    locum    ilium 
transeundi    spem    omnimodam    fidelibus    auferentes.      A  casali 
etiam,  quod  per  miliare  fere  distabat  a  civitate,  ubi  nova  base 
munitio  terminabatur,    per   transversum  fluminis  navium  fece- 
rant    submersiones,^    cum    palis    gurgiti    latenter  infixis.      Sed 
Christi^    milites,    cogones    cum    castellulis    ac    propugnaculis, 
armatis  muniti    bellatoribus,  cum   galeis   aliisque  navibus  sub- 
sequentibus,    preescriptas   submersiones,  Christo   duce,   penitus 
evaserunt.      Hostes    vero    fidei,    omni   metu    dissimulato,    tres  f. 
ordines  armatorum  stationi  navium  Cbristianorum  opposuerunt, 
unam    peditum,    super   ripam    fluminis,   cum   targiis    eleganter 
ordinatam,  secundam  posb  tergum   eorum,  similem  priori,  ter- 
tiam  equitum,  longam   et   terribilem,  ictibus   lapidum   et  telo- 
rum  plurimum  vexantes  fidelium  stationem.     Sed  fidelis  Deus, 
qui  non  patitur  te^nptari  suos  su])er   id   quod  possunt  sustinere,  ICor.x.  13. 
respiciens  ad   castra   servorum  suorum,    moerorem    fidelium    et 
tristitiam    in    gaudium    et    exultationem   convcrtit.       Nam   in 
nocte  solennitatis  beatae  Agatha3   martiris,  cum  ordinatus  esset  Feb,  5. 
exercitus    Cbristi,  qui   sequenti   die    fluvium    erat   transiturus,  Retreat  of 
pluviae  et   venti   magnam  difficultatem   Christicolis   intulerunt ;  "^^ '^^^^" 
sed    nocte    eadem,    Deo    procurante,    tantus    pavor    Soldanum 
Babilonis  et  ejus   exercitum  invasit,  ut  relictis  tentoriis,  igno- 
rantibus  etiam    paganis  quos  ad   resistendum  fidelibus    ordina- 
verat,  in  sola    fuga    spem    haberent.      Unde    quidam   apostata, 
qui  diu'^  Cbristianorum  legem   transgressus    sub  Soldano  mili- 
taverat,  stans  in  ripa^  fluminis,  Gallica  lingua  clamare  coepit; 
'•  Quid  moramini?    quid   trepidatis  ?    Soldanus    recessit."      Et 
hoc    dicto,    se   recipi    in    Cbristianorum   naviculam    postulavit. 
Sicque  fidelibus  fidem  faciens,  illos  ad  transitum  fluminis  ani- 
mabat.      Et  summo   diluculo,  cum   inchoatum  esset  missaB  offi- 


cens. 


^  circitef]  pauciores  quam,  W. 

2  suhmersiones'\         subversiones, 
W. ;  immersionem,  Oliver. 


^  Christi  milites]  Introduced  by 
Wendover. 

^  diu]  multo  tempore,  O.  W. 
^  ripa]  ripam,  C. 


46 


MATTHiEI   PAKISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1219.  cium,    Gaudeamus  omnes    in    Domino,^    per    oratoria    Christia-  Oliver. 
The  cru-      norum,  nunciata  sunt  lisec  regi   et  legato.      Itaque  fugientibus  Scholast. 
saders  Saracenis,  Ohristiani   absque    sanguinis    effusione   et   omni  im-  ^^F'-i^^i'e 

cross  the  pedimento  flumen  transierunt ;  sed  adeo  limosa  et  aquis  pro- 
invest  Da-  fuiid.ioi'ibu3  difficilis  fuit  ad  applicandum  terra  hostilis,  ut  vix 
mietta.  earn  equi  ascendere  potuissent.  Templarii  autem  prseduces  in 
ascensu  prospero  cursu  ad  civitatem  festinaverunt,  sternentes 
perfidos,  qui  audacter  de  portis  egressi  Christicolis  venientibus 
occurr^runt.  Sed  illis  in  civitatem  redire  compulsis,  exercitus 
Christi  tentoria  Soldani  occupavit  ac  spolia  fugientium  paga- 
norum.  Targias  multas  et  galeias,  cum  barbotis  et  navibus 
aliis,  quae  infra  casale  usque  ad  civitatem  inveniebantur, 
Christicolse  rapuerunt.  IJjide  perfidorum  multitudo,  relictis 
uxoribus  ac  parvulis  propter  fidelium  inopinatum  transitum, 
de  Damieta  fugerunt.  Deinde  per  girum  Damieta  obsessa  est, 
exercitu  exercitui  per  pontis  compositionem  continuato,  utram- 
que  ripam  fluminis  contingentem. 


De  primo  iwijpetu  Saracenorum  in  CJiristianos  post  dbsidionem 

DamietcB. 

First  at-  Oivitate    itaque    obsidione    vallata,    bostes     fidei,    resumptis  Id.col. 

tack  of  the  yiribus,    cum    Soldano    et    Alapinis     ac     multitudine    copiosa  1409. 

boldan  and  Ioq^jj^  occupant,  ad    quem   fideles   transitum   fecerant   inspera- 

forces.  tum.  Et  nisi  per  consilium  divinum  et  auxilium  prima  castra, 
quae  erant  inter  mare  et  fluvium,  retenta  fuissent,  et  maxime  per 
probitatem  Theutonicorum,  negotium  Christi  magnum  pericu- 
lum  incurrisset.     JSTam   pleni   amfractibus    Saraceni  ad  tantam 

9  March,  prorupti  sunt  temeritatem,  ut  diluculo  die  Sabbati  ante  Do- 
minican! qua  cantatur  Oculi  mei  semper  ad  Dominum,^ 
fidelibus  ignorantibus,  cum  multitudine  gravi  bellatorum, 
usque  ad  fossatum  suum  sese  praecipitarunt,  sed  peditum 
illorum  et  equitum  fuerunt  probitate  repulsi.  Fecerant  enim  (Not  in 
Christiani  fossatum  a  tergo  sui  latum  satis  et  altum  ad  cau-  Oliver.) 
telam,  ut  si  forte  bostes  fidei  impetum  facere  vellent  in  eos, 
hujus  fossati  praesidio  munirentur. 


^  The  beginning -of  the  office  for 
S.  Agatha's  day,  "  Gaudeamus  om- 
"  nes  in  Domino,  diem  festum  cele- 
"  brantes  sub  honore  Agathse  mar- 


"  tyris,  de  cujus  passione  gaudent 
"  angeli  et  coUaudantFilium  Dei." 
"  The  beginning  of  the  office  for 
the  third  Sunday  in  Lent. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  47 

Be  secundo  impetu  facto  contra  Clirlstianos.  A.D.  1219. 

Oliver.  In  die  iterum   Palmarum  inimici   crucis,  collecto   innumera-  31  March. 

bcnoiast.     i^^j-  gxercitu   ac  nimis   terribili,  fossatum  undique  fidelium  in-  Second 

col.  1410.  vaserunt,  et  prsecipue  pontem  Templariorum  et  ducis  Austriae,  attack, 
quern  ipsi  cum  Theutonicis  defendcre  viriliter  studuerunt. 
Sed  illi  cum  electis  militibus  suis  ab  equis  dcscendentes  cum 
Christianis  atrociter  pugnaverunt.  Ceciderunt  hinc  inde  mor- 
tui  ac  vulnerati  multi;  sed  tandem  adeo  prsevaluerant  in- 
creduli,  quod  pontem  ascendentes  partem  ejus  combusserunt. 
Tunc  dux  Austrise  prgecepit  suis,  ut  sese  retrahentes  hostibus 
darent  ingressum;  sed  illi  ingredi  non  audebant.  Mulieres 
quoque  bellatoribus  Christianis  aquam,  vinum,  panem,  ac 
lapides^  ministrabant ;  sacerdotes  vero  orationi  insistebant,  Deum 
orantes,^  et  sauciatorum  vulnera  alligantes.  In  ipso  die  sancto 
non  est  Christianis  spatium  datum  alias  gestandi  palmas 
quam  balistas,  arcus,  lanceas,  gladios,  clipeos,  et  sagittas ; 
adeo  enim  instabant  inimici  eorum  atrociter  studio  liberandse 
civitatis,  quod  ab  ortu  solis  usque  ad  horam  diei  decimam 
fidelibus    requiem    non    dederunt  ;    sed   tandem    fatigati    sese 

Itl.  cap.        cum  dampno  maximo  de  loco  certaminis  retraxerunt.     In  festo  16  May. 

xiv.  col.  iterum  Dominicse  Ascensionis,  more  solito,  per  terram  et  aquam 
irruerunt  perfidi  in  Christianos,  ac  multotiens  illos  attemp- 
tantes,  preevalere  non  potuerunt,  sed  prope  castra  eos  provo- 
cantes  mutuo  ad  invicem  dampna  pertulerunt. 

De  teHio  impetu  crudeliter  facto  ah  incredulis  contra 
Christianos. 

Id.  Collegerunt    denique    hostes    fidei    pridie    kal.  Augusti  om-  31  July, 

nem  quam  habere  poterant  copiam  bellatorum,  qui  post  ^^^^d 
diutinos  assultus  fossatum  ^  contra  militiam  Templi  tandem 
transeuntes,  ac  violenter  licias  dirumpentes,  pedites  Christia- 
norum  in  fugam  verterunt,  ita  quidem  ut  universe  exercitui 
periculum  immineret.  Milites,  equites  simul  et  pedites,"*  ter 
conati  sunt  ipsos  a  fossato  repellere,  sed  nihil  profecerunt. 
Clamor  exortus  est  insultantium  paganorum,  aucta  est  timi- 
ditas  Christianis.  Sed  spiritus  consilii  et  fortitudinis  Templa- 
rios  animavit.  Nam  magister^  Templi  cum  marescallo  CEeteris- 
que  fratribus,  per  exitum  satis  angustum  impetu  facto,  viriliter 


^  O.  W.  ins.  intrepide,  as  Oliver. 
2  orantes^   benedicentes,  O.  W., 
as  Oliver. 

^  B.  le^e&tB  fossatum  contra. 


"*  O.  W.  ins.  seculares,  as  Oliver. 

^  Peter  de  Montaigii.  William  of 
Chartres  died  through  illness  folio-w- 
ing the  inundation  of  the  Nile. 


48 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1219.  incredulos  convertit  in  fugam.     Domus  Theutonicornm  et  Fri- Oliver, 
sones,^  comites  et  barones,  atque  ex  diversis  nationibus  milites,        o  as  • 

'  C&D.  XIV. 

videntes  Templi  militiam  in  periculo,  per  exitus  sibi  expositos  col.'l411. 
illis  in  auxilium  proruperunt.  Tunc  pedites  perfidorum,  pro- 
jectis  clipeis,  truncabantur  ad ^  centum,  prseter  illos  qui  in  fos- 
sato  pragcipites  perierunt.  Deinde  peditibus  Christianis  egres- 
sis,  per  modicum  spatium  sese  subtraxerunt  hostes.  Acies 
hinc  inde  substiterunt  armatse,  donee  crepusculum  vespertinum 
certamen  diremit,^  Saraceni  prius  recesserunt  ;  occisorum 
jacebant  corpora  juxta  fossatum  multa,  prseter  illos  qui  sauciati 
letaliter^  ad  castra  sunt  reducti.  Pauci  de  fidelibus  per  vir- 
tutem  Dei  et  Templariorum  audaciam  perempti  fuerunt  et  cap- 
tivi.  Dum  haec  agerentur  ibidem,  combusta  sunt  omnia  fere 
instrumenta  fidelium,  qu£e  erecta  erant  contra  civitatem,  a  de- 
fensoribus  ejus,  prseter  scalas,  in  magnum  Christianorum  de-  (Not  in 
trimentum.  Post  has  igitur  factas  a  Soldano  invasiones  non  Oliver.) 
est  ausus  congredi  cum  Christianis,  sed  non  longe  ab  obsi- 
dione  fixis  tentoriis  in  insidiis  permanebat. 


and  Sara 
cens 


De^  proelio  camjpestri  inter  Christianos  et  Saracenos  commisso. 

Battle  be-  Exercitus  autem  Christi  cum  diutius  usu  petrariarum  et 
tween  the  trebuculorum  aliarumque  machinarum  muros  civitatis  subver- 
hyr^^So^I^  tere  laborasset,  nee '  quicquam  profecisset,  a  prudentioribus 
populi  perspicue  deprehensum  et  veraciter  est  intellectum, 
non  nisi  sola  virtute  divina  Damietam  fore  capiendam ;  unde 
inter  multos  surrexit  murmuratio  in  castris,  communibus  exi- 
gentibus  peccatis  et  discordice  fomentis.  Nam  quorundam  fuit 
prsesumptio,  ut  cum  Soldano,  qui  non  longe  [a  castris]  Chris- 
tianorum fixis  tentoriis  manebat  in  insidiis,  campestre  prselium 
consererent;  ut,  eo  subjugato,  cum  ipso  subjugarent  etiam  Da- 
mietam. E  contra  consilium  regis  Jerusalem  erat  et  multorum 
cum  eo,  ut  obsidio  tarn  diu  ageretur  incoepta,  quousque  vel 
virtute  divina  vel  etiam  fame  inclusi  deficerent.  Nam  qui- 
cunque  per  posticum  ^  vel  de  muris  civitatis  praecipites  evade- 
bant,  inflati  et  fame    afflicti,  concivium    suorum  evidenter  an- 


f.  55. 


Oliver. 
Scholast. 
cap.  xiv. 
col.   1412. 

(Not  in 
Oliver.) 


Id.  cap.  XV, 
col.  1414. 


^  Frisones'\  Introduced  by  Wen- 
dover,  as  barones  immediately  after- 
wards. 

2  ad  centum]  Introduced  by  Wen- 
dover. 

^  direniit]  dirempsit,  O.  W-,  in- 
teremit,  Oliv. 


*  letaliter]  graviter  vel  leviter, 
Ohv. 

^  At  the  foot  of  the  page  is  a 
drawing  of  the  Christians  and  Sa- 
racens fighting. 

6  posticum']  posticium  O.  W., 
and  so  Eckhard,  col.  1414. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


49 


gustiam  indicabant.  Sed  illis  tandem  prsevalentibus  qui 
decreverant  immutabiliter  cum  Soldano  certamen  inire,  in  die 
Decollationis  Sancti  Johannis  Baptistse  ad  castra  Babiloniorum 
ita,  licet  discordes,  confluebant,  nt  vix  invenirentur  viri  qui  in 
obsidione  urbis  remanerent.  Tandem  inter  mare  et  fiumen,  ubi 
dulcis  aqua  repperiri  non  poterat  ad  bibendum,  proficiscentes, 
invenerunt  hostes  fidei  in  tentoriis  commorantes ;  sed  ipsi,  papi- 
lionibus  sublatis,  fugam  simulabant.  Et  cum  a  fidelibus  pro- 
cessum  fuisset  adeo,  quod  appareret  adversaries  nolle  directa 
fronte  confligere,  capitanei  fidelis  populi  longum  inierunt  con- 
silium, utrum  procederent  an  redirent.  Discors  inter  eos  fuit 
sententia,  unde  inter  ^  consilia  sine  consilio  soluta3  sunt  acies, 
prseter  ordinationem  illorum,  quos  disciplina  ligavit  et  obedi- 
entia  militaris.  Equites  Cipri,  in  dextro  cornu  constituti, 
Saracenis  incursum  a  latere  facientibus  timiditatem  suam  os- 
tenderunt.  Eomani  pedites  primi  fugerunt,  et  cum  postea 
equites  ex  nationibus  diversis,  cum  quibusdam  Hospitalariis 
Sancti  Johannis.  Legatus  et  patriarcba,  qui  crucem  portabant, 
multum  sed  frustra,  ut  resisterent,  supplicabant.  ^stus  solis 
vehemens  erat,  unde  pedites  armorum  pondere  premebantur; 
calor  auxit  laborem  vias,  et  qui  secum  detulerant  vinum,  bibe- 
runt  illud  purum,  propter  aquae  defectum,  in  angustia  sitis ;  qui 
post  primes  fugientes  anhelo  cursu  terga  dederunt,  extinctique 
sine  vulneribus  corruerunt.  Bex  vero  Jerusalem,  cum  Templa- 
riis  et  domo  Theutonicorum  et  Hospitalariis  ^  Sancti  Johannis, 
de  Outhlandia,"*  de  Wiche,^  de  Saleberge,*^  et  Cestrise  comitibus, 
cumque  Waltero  Bertoldi,  Beginaldo  de  Ponte,  Francigenis, 
Pisanis,  et  militibus '  ex  nationibus  diversis,  impetum  sustinu- 
erunt  ^  paganorum ;  et  pro  muro  fuerunt  fugientibus,  quotiens 
illis  ^  suas  facies  ostendebant.  Bex  vero  Jerusalem  igne  Graeco 
fere  fuit  combustus.  Capti  sunt  autem  in  illo  conflictu  ex 
Christianis   electus^"    Belvacensis,    et    frater   ejus    Andreas  de 


A.U.  1219. 
Defeat  of 
the  Chris- 
tians. 
Aug.  29. 


I?ijvrtu- 
nhini  mag- 
num populi 
Christiani. 


*  hitej-  .  .  .  consilio']  Introduced 
by  Weudover. 

2  postea']  post,  O.  W.,  as  Oliver  ; 
CMW  postea  are  written  by  Par.  in 
the  margin.  C.  has  primo,  altered 
to  postea. 

^  hospitalariis]  hospital',  B.,  hos- 
pitahs,  O.  W. 

*  Outhlandia]  Ortblandia,  C.  ; 
Hoilandia,  Oliver  ;  i.e.,  William  I., 
Count  of  Holland. 

*  George  Count  of  Wied. 

VOL.   III. 


6  Saleherye]  This  is  William 
Earl  of  Salisbury.  See  L'Estoire 
de  Eracles,  32,  cap.  xii.,  p.  343. 
This  name  and  that  of  K.  de  Ponte 
are  not  in  Eckhard's  edition. 

^  O.  repeats  militibus.  "W.  iu- 
troduces  multis. 

^  sustinuertmt]  sustinent,  O.  W. 
It  is  altered  by  Paris  in  B. 

9  illis]  illas,  B. 

"'  Milo  de  Chatillon  Nanteuil. 


D 


50 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1219. 
Names  of 
the  crusa- 
ders taken 
prisoners. 


Pagano- 
rum  vic- 
toria sed 
cruentis- 
sima. 


Nantes,^  vicecomes^  Belli  Montis,  Walterus  ^  regis  Francorum  Oliver, 
camerarius    ac   filius    ejus,^   Johannes  de  Arcis,^  Henricus  ^   de  Scholast. 
Ulmo  ;  Templarii  triginta  tres  capti    sunt  vel   interfecti,'^  cum  ^^a^^^' 
marescallo  ^  Hospitalis  Sancti  Johannis,  et  fratribus  quibusdam  (Gale), 
ejusdem   domus  ;    nee    domus     Theutonicoram    absque    damno 
evasit.     Sunt  prseterea  alii    multi   trucidati  et  in   captivitatem 
adducti.     Militia  autem  Templi,  quae  in  congressione  solet  esse 
prima,  in  regressu  fuit  ultima  ;   unde  cum  ad  fossatum  Chris- 
tianorum   novissima  rediret,  tamdiu  foris^  substitit,  quousque 
anteriores     intra     mcenia     fuissent    ingressi.      Tunc    increduli 
reversi  sunt  ad  abducendos  captives  suos  et  spolia  colligenda. 
Et   sicut   a  perfidis  postmodum  didicerunt  fideles,  quingenta^*' 
capita  Christianorum  Soldano   prassentata  fuerunt.     Christianis 
vero   hoc    certissime    constat,    quod    in    praecipua  militia    sua 
damna   sibi    luctuosa   sustinuerunt    increduli,    unde    Soldanus, 
unum  de   captivis    suis    ad    Ohristianos  mittens,  de  treuga  vel 
pace    tractare    coepit,    in   quo   tractatu   reparaverunt    fossatum 
suum  eleganter^^  et  alias  machinas  Christiani. 


Many  of 
the  pil- 
grims de- 
sert. 

Attack  of 
the  Sara- 
cens. 
26  Sept. 


Arrival  of 
Savary  de 
Mauleon. 


QuaUter  peregrini  quidam   a  Damieta  non  licentiati  recesserunt. 
De  advenht  Savarici  de  Maloleone  insperato. 

ISTautae  quidam  eo  tempore  Christiani tatis  proditores,  et  cum  Id.  cap.  xv. 
eis  Christiani  multi,   ante  tempus  consueti   passagii,  exercitum  P-  448,= 
Christi  in    summo  periculo    reliquerunt,  qui  recedentes    Chris-  %'i.ij^  (i\ 
ticolis    moestitiam,     Babiloniis    audaciam     contulerunt.      Unde 
tractatum  pacis    intermittentes  increduli,  in  vigilia  Sanctorum 
Cosmse  et   Damiani    et   proxima  die    sequenti,  cum   galeiis   et 
barbotis   armatis,    per    flumen    et   terram,    cum   mangonellis,^- 
targiis,    et    fruticibus  pro  implendo  Christianorum  fossato,    pe- 
tierunt    eos   impetu    consueto  et  barbarica   feritate,    multosque 
fideles   hoc    subito   impetu    peremerunt.     Sed    triumphator    in 
Israel,  omnipotens  Deus,  castris  suis  providit,  misso  per  mare 
Savarico   de    Maloleone   cum^^  galeiis  armatis   et     bellatoribus 
multis.      Tunc  Christiani  hoc  viso,  in  illo  necessitatis  articulo 


^  Nantes']  Nantolio,  the  Camb. 
MS.  of  Oliver.     Nanteuil. 

2  Ralph. 

2  Walter  of  Nismes. 

*  Adam. 

5  Arcis]  Arciis,  Camb.  MS.  of 
Oliver;  Aras,  Eckhard,  col.  1413; 
Arcie,  L'Estoire  de  Eracles,  32,  iil. 
p.  332. 

^  Henricus  de  Ulmo]  in  Eck- 
hard's  edition,  though  not  in  Gale's. 


^  ititerfecti]  interfecto,  B. 

^  Aymar  de  Layron,  L'Estoire 
de  Eracles,  32,  iv.  p.  333. 

9  /oris']  so  O.  W.  as  Oliver  ;  for- 
tis,  B. 

1°  quingenta']  quinquaginta,  Oliv. 

^^  eleganter]  alacriter,  Oliver. 

12  C.  ins.  et. 

13  cuni]  qui,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTII. 


51 


clamaverunt  in  caelum,    Deum    laudantes,    et  non    trepidantes ;  A.D.  1219. 
sed  in  praelio  hostibus  viriliter  resistentes,  incredulos  recedere 
compulerunt  lUius  virtute  Qui  sal  vat  sperantes  in  Se. 


De  Sancta  Elizabeth  Alemannica. 

Ipsis  diebus  signipotentissima  sancta  Elizabeth,  regis  ^ 
Hungari?e  filia,  Landgravise  Thuringise  sponsa,  miraculis 
et  vitse  sanctitate  supra  sexum  muliebrem  floruit  in 
Alemannia,  cujus  hortatu  vir  suus  Landegravius,  no- 
mine Ludowicus,  crucem  suscepit,  et  apud  Damiatani 
obiit,^  sanctissimse  precibus  uxoris  suae  E[lizabeth]  cselo 
receptus.  Post  cujus  obitum  sancta  Elizabeth  jam 
vidua  habitum  religionis  de  manu  magistri  Conradi 
viri  sanctissimi  suscepit,  et  adeo  de  virtute  in  virtu- 
tem  ascendit,  ut  ante  et  post  obitum  ejus  tota  Ale- 
mannia ejus  virtu tibus  et  fama  illustraretur.  Et  scien- 
dum quod  ipsa^  E[lizabeth]  filia  fuit  illius  reginse,^ 
de  qua  per  Innocentium  Papam  interpretata  est  in 
melius  hsec  locutio  amphibologica,  cum  de  consensu 
communi  accusaretur  archiepiscopus  quidam ; 

Keginam    interficere    nolite,  timere  bonum  est :    et  si 
omnes  consenserint,^  ego  non,  contradico. 

In  qua  locutione  hsec  fuit  accusantis  intentio ; 

Reginam    interficere  nolite    timere,  bonum    est;  et  si 
omnes  contradixerint,^  ego  non  contradico. 


Account  of 
S.  Eliza- 
beth of 
Hungary. 


Doubtful 
speech 
about  her 
mother's 
murder. 


Et     sic    per    propitium     interpretem 
muneribus  liberatus  est  accusatus. 


intervenientibus 


^  Andrew  II. 

*  An  error;  he  died   at  Otranto 

in  1227.     They  were  not  married 

till    1221.     See  Madden's  note   2, 
Hist  Anglor.  ii.  p.  233. 

3  ipsa']  ilia,  C. 

^  Gertrude  of  Meran.  The 
**  archiepiscopus  quidam "  was 
John    de   Merania,   archbishop   of 


Strigonium  (Gran).  See  Alberic's 
chronicle,  p.  473. 

^  consenserint']  Written  by  Par. 
over  an  erasure ;  contradixerint, 
Hist,  Angl. ;  consensenserint,  C. 

^  contradixerint'}  sic,  Par.  pro. 
bably  forgetting  to  alter  it ;  consen- 
serint, Hist.  Angl. ;  C.  has  consen- 
tierint  in  the  text,  contradixerint  in 
the  margin. 

D    2 


52 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1219. 

Famine 
and  pesti- 
lence 
within 
Damietta. 


The  Sol- 
dan  thinks 
of  offering 
terms  to  the 
Crusaders. 


De  mortalitate  qua  affligebantur  inclusi  urhe  Damietoe. 

Nunc  autem  de  his  quas  in  civitate  gesta  sunt  aliquid 
referamus.  Damieta  igitur  obsidione  longa,  ferro,  fame,  et 
pestilentia  graviter,  et  ultra  quam  credi  vel  scribi  possit, 
afflicta,  in  spe  sola  fidem  habuit,  quam  civibus  Soldanus  pro- 
misit,  ut  pro  eis,  si  necessitas  instaret,  cum  Christianis  com- 
poneret,  ut  mortem  evadere  potuissent.  Sed  hoc  tempore  in 
urbe  tanta  fames  invaluit,  ut  "vitalis  refectio  deesset  inclusis. 
Durabilis  enim  non  est  annona  Egipti,  propter  molles  glebas 
in  quibus  crescit,  nisi  superius  circa  partes  Babilonias  servetur 
per  annum.  Postremo  autem  portas  suas  obstruxerunt  in- 
creduli,  ne  aliquis  exiret  qui  calamitatem  eorum  fidelibus 
nunciaret,  quia  dies  afflictionis  miseros  possiderunt.  Illis 
etiam,  qui  foris  in  exercitu  Soldani  j&deles  obsederunt,  copia 
pabuli  decrescere  coepit,  et  ita  quidem,  quod  coctanum  unum 
xii.*  bizantiis  vendebatur.  Inter  csetera  incommoda,  quas 
miseri  sustinebant  diebus  "  ac  noctibus,  velut  aurisia  percussi, 
oculis  apertis  nihil  videbant.  Nilus  praeterea,  qui  i30st  festum 
Sancti  Johannis  Baptistge  usque  ad  Exaltationem  sanctaB  Crucis 
solet  excrescere  et  -^gypti  planitiem  irrigare,  hoc  anno  more 
solito  non  ascendit,  sed  magnam  terras  partem  siccam  relin- 
quens,  terram  illam  nee  seminari  permisit  ^  nee  arari. 
Unde  Soldanus  famem  timens,  amore  retinendse  Damietae, 
cum  Christianis  pacifice  componere  cogitavit.  Auxit  autem 
propositum  ejus  ad  compositionem  miraculosa  turris  subjugatio, 
et  Christianorum  constantia  prseliandi,  qui  totiens  cum  ad- 
modum  paucis  fidelibus,  omnem  Paganismi  fortitudinem 
audacter  inyadentes,  de  preelio  turpiter  fugaverunt,  et  multa 
ex  eis  milia  peremerunt. 


Oliver. 
Scholast, 
cap.  XV. 
col.  1413. 


Id.  cap. 
xvi. 


(Not  in 
Oliver.) 


Qualiter  Soldanus  regiium  Jerusalem  optulit  Christianis  ita 
ut  a  Damieta  recederent. 

Speech  of  Soldanus  igitur,  convocatis  magnatibus  suis  et  consiliariis 
the  Soldan.  fidelissimis,  dum  esset  in  mentis  angaria  consLitutus,  coram 
eis  locutus  est  in  hunc  modum.  "  Deus,"  inquit,  "  Christia- 
"  norum  magnus  est,  fidelis,  et  potens  in  prselio,  quod  nos 
"  comprobavimus  omnes,  et  maxime  in  hoc  instanti  articulo, 
"  in  quo  manifeste  pugnat  contra  nos  pro  inimicis  nostris.     Et 


^  xii.^  xi.,  Oliver. 
2  diebus  acj  Introduced  by  Wen- 
dover. 

*  permisit]   So  Par.  in  the  mar- 


gin, for  poterat,  which  B.  O.  W. 
have,  as  Oliver.  C.  has  terra  ilia 
....  poterat,  with  permisit  in  the 
margin. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


53 


de  Eracles 
«mpereiir, 
i.e.,  Cout. 
Will.  Tyr. 
lib.  32,  cap 
xi.  p.  342 
(Recueil 
«les  Histo- 
riens  des 
Croisades, 
Par.  1859, 
T.  ii.) 
Oliver 
Scholast. 
cap.  XV  i. 
col.  1414. 


procul    dnbio  inanis   erit    actio  nostra  tota,    quamdiu   fideles  A.D.  1219. 

ipsum  habebunt  placabilem.  adjutorern.     Ecce,  imminet  captio  f.  55  b. 

Damietae,   quae  clavis  est  totius  Egypti  ;   quae  si  capta  fuerit, 

in   maximum  nostri  ac  legis  nostrae  proveniet  detrimentum. 

Cf.  I'Estoire  '*'  Quia    cum    multotiens    legatur   a   Christianis    obsessa,    nun- 

"  quam    tamen  legitur  ^  subjugata.     Unde  nobis  utile  reor,    ut 

"  reddamus   Deo    Christianorum    ea    quae   sua   fuerunt   omnia, 

"  ne  simul  cum  suis  auferat  a  nobis  quee  nostra  esse  videntur. 

"  Sicque    cum  Justus   sit  et    aliena   non  concupiscat,  si   banc 

"  pacem    recusaverint   et   aequitatem    Christiani,    maxime  sibi 

^'  tam    honorabilem,    provocabunt    Deum    suum    in    odium   sui 

"  per  concupiscentiam  iniquam,  et   sic  superborum  aspernator 

*'  ab  eis  recedet,  habebuntque  impugnatorem,  quem  habuerant 

"  propitium    adjutorem."     Et   licet   hoc  consilium    multis    dis- He  offers  to 

pliceret,    missis     tamen     nunciis     Christianis      optulit     veram  restore  the 

crucem,    qua3    olim    a    Salaadino    capta    fuerat,    cum    captivis  ^^^^^  ''"^ 
•  1  •  -r.  1  -1      •       .     T-w  ...  captives, 

omnibus,  qui  per   regnum  hJabilonis  et    Damasci  vivi   poterant  anci  h^q 

repperiri,    cum     sumptibus    necessariis    ad    reparandos    muros  kingdom  of 

Jerusalem    et    civitatem    in     statum     pristinum    reducendam.  Jerusalem, 

Optulit    insuper    totaliter    regnum  ^    Jerosolimitanum,    praeter  ^^^^P'^'^r 

Craccum   et  Montem  Regalem,  pro  quibus  retinendis  tributum  Montreal 

optulit,  singulis  annis  videlicet^    xii.    milia  bisantios,  quamdiu  (Petra), 

ilia  teneret.     Sunt    autem  duo   castra   haec  in    Arabia,    septem  and  to  pay 

firmissimas  munitiones  habentia,  per  quee  negotiatores  paganorum  +y.ggg  ^  ^^ 

et  peregrin!  Mecham  tendentes  vel  ab  ilia  revertentes  transire 

sclent ;    et    qui  haec   tenuerit,  Jerusalem    cum   vineis    graviter 

et  agris  laedere  valebit.      Hanc  compositionem   acceptandam  et  Several  of 

utilem   esse   Christianitati     rex   Jerusalem,    comes    Cestrensis,  f^®  crusad- 

et    omnes    Francigenae,    cum    capitaneis    Theutonicorum    con-  ^°S/^^^^^s 

.  °  .  Avish  to 

stantei     censuerunt.    iNec  hoc  mirandum  est,  cum  multo  minore  accept  the 

pace,    quje   prius    oblata   fuerat,    contenti    fuissent    Christiani,  terms 

nisi    insano    consilio    eis    fuisset    obviatum.      Legatus    autem,  v  x^^^ 

concupiscentia    retinendee    civitatis    ductus,    et    per    eum     pa-  legate  and 

triarcha    cum    clero    universe,    huic    compositioni  se   opponunt,  the  clergy 

asserentes   constanter   ante    omnia   Damietam    fore    capiendam.  oppose 

Opinio  diversa  peperit    discordiam,   unde 

recesserunt. 

multitudinem   magnam    peditum   per    palustria    ad   Damietam, 

quorum    ducenti    quadraginta,    Christianis    dormientibus,    Do- 


nuncii  Soldani  Iceti  l]"^"^'  ^"^^ 
Cumque  haec  Soldano  nunciata  fuissent,  misit  clam  refused. 


^  legittu'l  om.  C. 

2  regnum']  om.  C. 

*  vid.  .  .  .  bisantios']  Introduced 
by  Wendover.  The  Estoire  de 
Eracles,  pp.339,  342, has  "  xv.  mile 
"  besans." 


*  constariter]  pertinaciter,  O.  W. 
as  Oliver. 

5  unde  .  .  .  fuissent]  Introduced 
by  Wendover. 


54 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1219.  minica   nocte    post   festiim  Omnium    Sanctorum,    licias    eorum  Oliver, 
intraverunt;    sed  per   clamorem  vigilum  ^  exercitus   capti   sunt  cap.  xvi. 
vel  interfecti,  quos    ad   centum  ^  vel   plures   numeraverunt    ex  ^^    1415. 
captivis. 


Capture  of 
Damietta, 


Dreadful 
condition 
of  the  city, 


The  three 
sieges  of 
Damietta. 


De  cajotione  miraculosa  urhis  Damietce  et  civibus  subjugatis. 

His^  ita  gestis,  cum  populus  Christianus  civitatem  Damietae'* 
acerrime  invasissent,  perspexerunt  murorum  propugnacula 
omni  carere  defensore,  unde  cum  festinatione  scalis  ad  murum 
applicatis,  civitatem  certatim  intraverunt  fideles.  Sicque  Sal- 
vatore  mundi  procurante,  nonas  Novembris  capta  est  Damieta 
sine  defensione,  absque  tumultu  et  violenta  deprasdatione,  ut 
soli  Filio  Dei  victoria  ascribatur.  Et  cum  caperetur  ^  civitas  ^  in 
oculis  regis  Babilonis,  non  fuit  ausus  more  solito  Christianos 
aggredi,  sed  confusus  aufugiens  propria  castra  combussit. 
Christo  itaque  duce,  milites  Christi  Damietam  ingressi  plateas 
invenerunt  stratas  cadaveribus  mortuorum,  ex  quibus  eis 
occurrit  foetor  intolerabilis  et  miserabilis  humanitatis  aspectus. 
Mortui  vivos '  interfecerunt :  vir  et  uxor,  pater  et  filius,  dominus 
et  servus,  mutuis  foetoribus  perierunt.  Nee  solum  plateas  civi- 
tatis  mortuis  erant  plenas,  quia  in  aedificiis  et  cubiculis  jace- 
bant  defuncti.  Juvenes  et  parvuli  petierunt  panem,  sed  non 
erat  qui  frangeret  eis ;  infantes  ad  ubera  matrum  pendentes 
inter  amplexus  morientium  oscitabant ;  divites  delicati  inter 
acervos  tritici  fame  perierunt.  Octoginta  milia  a  tempore 
obsidionis  perierunt  in  urbe,  exceptis  illis  quos  sanos  vel 
languidos  invenerunt  fideles,  qui  ad  tria  milia  et  amplius 
numerantur ;  ex  bis  autem  trecenti  nobiliores  ad  redemptionem 
captivorum  suorum  vivi  reservantur  a  populo  Christiano, 
praeter  baptizatos  qui  crediderunt  in  Christum.  Haec  civitas 
primo  a  Grsecis  ^  obsessa  legitur,  qui  in  ejus  captione  defecerunt ; 
secundo  obsessa  fuit  a  Latinis,  sub  Amalrico  rege  Jerosoli- 
morum,  sed  minime  profecerunt ;  hac  tertia  vice  tradidit  earn 
servis  suis  Rex  regum  et  Dominus  dominantium,  Jesus  Christus 
Dominus  noster,  Qui  vivit  et  regnat  in  saecula  saeculorum. 


(Not  in 
Oliver.) 


Id. 

cap.  xvii. 

col.  1415. 


Id.  cap. 
xxi.  col. 
1418. 


Id.  cap. 
xxii. 


Id.  cap. 
xvii.  col. 
1415. 


*  vigilum']  ■vdgilium,  B. 

2  centum']  cc.  et  duos,  Oliver 
(Eckhard),  ducentos  et  plures 
(Gale). 

'  At  the  foot  of  the  page  are 
t-wo  drawings  of  the  attacks  on 
"  Turris  Damiatse  "  and  "  Civitas 
*•  Damietse." 


^  Damieta:']  cm.  C. 

^  caperetur]  captura,  W. 

^  civitas]  civitatis,  O.  W.  B. 
has  the  same,  but  with  the  ti  ex- 
puncted. 

7  vivos]  nimioSj  O.  W.,  uiuuos, 
B. 

^  Oliver,  has  Greeds  et  Latinis. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI    TERTIl. 


OO 


Oliver. 
Scholast. 
cap.  xvii. 
col.  1415. 
Id.  cap. 
xxii.  col. 
1419. 


Id.  cap. 
xviii.  col. 
1416. 
Id.  xxiii. 
col.  1419. 


Dg  spoUis  DamietcB  imjj^'eciahilibus.  A.D.  1219. 

Invenerunt   autem    in    civitate    fideles    aurum   et    argentum  Spoils 
multum   nimis,    pannos    sericos,  vestes   pretiosas,    cum    ornatii  ;f    p  ^^ 
steculari,  et  varia    supellectili  in  abundantia   magna  valde.     In  sa(lers  in 
commune  juraverunt  omnes,  quod  asportata    de  civitate    spolia  Damietta. 
redderentur,  inter  victores  aequaliter  dividenda ;   hoc  etiam  sub 
anathemate     praeceptum     fuit     a    legato ;     sed     concupiscentia 
oculorum  multos  fures  fecit.     Perceperunt  autem  ad  utilitatem 
reipublicas    magnam    partem     divitiarum    Egypti    in    auro     et 
argento,  perlis,  pomis  ambrae,  filis  aureis,  philateriis,  et  pannis 
pretiosis,    quae    distributa    sunt    per    exercitum    Domini    cum 
annona    in    civitate    reperta.     Episcopus  ^    Acbonensis  parvulos 
omnes,  qui   in   urbe  reperti    sunt    vivi,  baptizavit,    solvens    ex 
ea    Deo    primitias     animarum.     Legatus    quoque     de    maxima 
mahomeria  civitatis  fecit  ecclesiam  in  honorem  Beatae  Yirginis 
Marias  et^   omnium  Apostolorum,   ad   gloriam  et   exaltationem 
fidei  Christianse  et  Sanctse  Trinitatis. 


Id.  cap. 
xvii.  col. 
1415. 

Id.  cap. 
xxii.  col. 
1418. 


Id.  cap. 
xvii.  col. 
1415. 


Descriptio  civitatis. 

Civitas   autem   Damietae,  praeter   naturalem   loci   situm,    quo  Descrip- 
munitur,    triplici   muro    cingitur,    babens    extrinsecus    murum  ^^  9^ 
humilem    ad   custodiam   fossati  exterioris,   secundum    altiorem,  ^     ^ 

ac  tertium  secundo  eminentiorem.  Murus  medius  viginti 
octo  turres  babet  principales,  binas  vel  ternas  testudines  con- 
tinentes,  quae  omnes  integrae  remanserunt  praeter  unam,  quae 
crebris  ictibus  trebuculi  Templariorum  aliquantulum  concussa 
fuit.  Yoluit  enim  Deus  integram  tradere  eam  servis  suis,  ut 
clavem  et  antemurale  totius  terrae  Egypti.  Sita  est  autem 
civitas  inter  Ramasse  et  campum  Tabneos  in  terra  Gersen, 
ub  conicere  possunt  Christiani ;  quae  ^  pascualis  est,  quam  filii 
Israel  tempore  famis  petierunt  a  Pharaone,  sicuf*  legitur  in  Gen.  xlvif. 
Yeteri  Testamento.  4. 


Id.  cap. 
xxiv.  col. 
1420. 


Be  captioTie  castri  Thajpneos. 

Capta  igitur  Damieta,  missi  sunt  exploratores  ad  ^  [numerum]  Capture  of 
virorum  mille  in  festo  Sancti  Clementis,  in  naviculis  per  par-  ^^^  castle 
vum  flumen  quod  Thapnis  appellatur,  ut  de  castellulis  et  villis  ^g  ^  ^°^^' 


^  James  of  Yitri. 

^  et  .  .  .  Trinitatis']  Introduced 
by  Wendover.  The  previous  clause 
is  not  in  Gale's  edition  of  Oliver. 

^  qua]  quia,  Oliver. 

"*  sicut  .  .  .  Testamento]  Intro- 
duced by  Wendover. 


^  ad[numerum]  virorum  mille]  ad 
viros  mille,  O.  ;  ad  viri  mille,  W.  ; 
numero  quasi  mille  viri,  Oliver.  B. 
had  viri,  over  which  Par.  has  written 
-orum. 


56 


MATTH.EI    PAllISIEXSIS   CHROXICA   MAJORA. 


A.D.  1219. 
f.  56. 


Ps.  xxvii. 
12,43. 
Isa.xix.  13. 

Position  of 
Thanis. 


Return  of 
Eanulph, 
E.  of  Ches- 
ter. 

Bishops  of 
Hereford. 


victualia  qnasrerent,  et  situs  locorum  diligentius  explorarent.  Oliver. 
Cum  autem  appropinquassent  ad  castrum  quoddam  de  nomine  Scholast. 
fiuminis  appellatum,  Saraceni  qui  in  ejus  praesidio  erant,  visis  ^*?*j^^q' 
Christianis,  existimabant  exercitum  totum  advenire,  portis 
obseratis  fugerunt ;  Christiani  vero  Christum  ibi  solum  capi- 
taneum  invenientes,  castrum  alacriter  intraverunt.  Testati 
snnt  fideles  rerersi,  se  nunquam  in  piano  castellum  fortius 
inspexisse ;  habet  enira  turres  septem  fortissimas,  et  desuper 
testudines  per  gyrum ;  dupplici  fossato  cingitur  et  utroque 
murato,  habens  antemurale.  Lacus  se  diffundunt  in  latum 
per  circuitum,  unde  in  hjeme  aditus  equitibus  dijBficilis  ^  est ; 
atque  in  restate  adeo  impossibilis,^  ut  nunquam  per  obsidionem 
a  quolibet  caperetur.  Lacus  ille  valde  piscosus  est ;  nam  de 
piscariis  ejus  quatuor  milia  marcarum  Soldano  annis  singulis 
solvebantur.  Avibus  abundat  et  salinis.  Casalia  multa  per 
girum  serviebant  ei ;  nam  civitas  ante  castrum  olim  famo- 
sissima  fuit,  ac  major  Damieta,  sed  postea  ruinosa.  Hsec  est 
Tapbnis,  cujus  carapi^  in  Psalmo  meminit  propheta  David  et 
Ysaias,  Stidti  irrincipes  Taphneos,  et  caetera.  In  hac  autem 
urbe  Jeremias  dicitur  lapidatus,  ut  '^  babes  in  Yeteri  Testamento. 
Distat  autem  Taplmis  a  Damieta  itinere  unius  diei  per  mare,  Id.  col. 
versus  Terram  Promissionis ;  ut  facile  sit  de  Acbon  vel  de  I'^^^l. 
Damieta  per  mare  vel  per  terram  praesidium  ibidem  ponere  et 
victualia  destinare.  Damna  plurima  Christianis  fecit  in  obsi- 
dione  Damieta^,  quando  naves  ^  ad  exercitum  accedentes,  vel  ab 
60  recedentes,  delatee  fuerunt  illuc.  Nam  litus  maris  ante 
Tapnis  arenosum  est,  et  sine  portu;  sinum  habet  latum,  in 
quo  naves  devolutee  recedere  non  valent  absque  vento  multum 
opportuno. 

Eodem  tempore,  vir  nobilis  Eanulfus  comes  Cestrensis, 
postquam  fere  per  biennium  in  servitio  Dei  militaverat,  cum 
legati  licentia  et  benedictione  et  totius  exercitus  favore  re- 
patriavit.  Obiit  ^  Hugo  de  Maneport,  episcopus  Here- 
fordensis,  circa  Pascha ;  cui  successit  Hugo  Foliot,  et 
consecratur  Cantuarise  festo  Omnium  Sanctorum. 


^  difficilis  and  '  impossihilis  are 
interchanged  in  Oliver.  Par.  has 
impas.,  i.e.,  impassibilis,  in^  the 
margin. 

'  campil  campis,  B.  O.  W. 

*  ut  .  .  Testamento']  Introduced 
by  "VYendover.  The  story  of  Jere- 
miah's death  at  Tahpanhes  is  given 
here  by  Oliverius.   The  Old  Testa- 


ment passage  referred  to  in  Oliver, 
is  Jer.  xliii.  9. 

^  naves']  manes,  B. ;  C.  has  been 
corrected. 

^  This,  which  is  in  the  margin, 
is  between  a  mitre  and  pastoral 
staff  inverted,  and  the  same  erect 
C.  ins.  eodem  tempore  before  ohiit. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


57 


Ut  Lodowicus  ad  Tholosam  hostiliter  accedens  confusus  redierlt.  A.D.  1219. 


Siege  of 
Toulouse 
by  Louis 
son  of 
Philip  II. 


Death  of 
Simon  de 
Montfort. 

Death  of 
Robert  de 
Montfort. 


Circa  hoec  ^  tempora  Lodowicus,  filius  Philippi  regis  Fran- 
corum  primogenitiis,  ad  instantiam  patris  sui  innumerabilem 
collegit  exercitum,  ut  haereticos  Albigenses  impugnaret ; 
veuiensque  cum  omni  multitudine  sua  ad  urbem  Tholosanam, 
cujus  habitatores  ex  diu  bseretica  dicebantur  pravitate  foedati, 
illam  obsidione  vallavit.  Machinis  igitur  per  girum  collatis," 
insultus  acerrimos  crebrius  iterabant.  Quod  cum  cives  cogno- 
vissent,  ad  defensionem  sese  pr^eparabant,  macbinasque  contra 
macbinas  erigebant.  Ubi  cum  Francorum  exercitus  diu  et 
inaniter  laborasset,  facta  est  in  populo  fames  valida;  quam 
etiam  subsecuta  est  dira  mortalitas  tam  bominum  quam 
equorum,  Simon  quoque  comes  Montis  Fortis,  qui  princeps 
militise  erat,  ante  portam  civitatis,  lapide  de  petrario  emisso 
in  capite  percussus,  toto  contrito  corpore,  subito  expiravit.^ 
Frater  quoque  ejusdem  Symonis,  in  obsidione  cujusdam  cas- 
tri,  quod  non  longe  a  Tholosa  distat,  ad  cumulum  doloris 
multorum,  lapide  similiter  ictus,  diem  clausit  extremum. 
Fuerunt  ^  autem  in  civitate  quidam  clerici  ^  geomantici 
qui  ante  obsidionem  mortem  comitis  prsedixerant. 
Quorum  unus^  natione  Anglus  de  ipso  sic  metrice 
ait, 

EpitapJiium. 

Dantur  item  fato  casuque  cadunt  iterato, 
Simone  sublato,  Mars,  Paris,  [atque  Cato] :  ^ 
Mars  quia  bellicosus,  Paris    [quia  formosus],  et  alter 
vJato  fuit,  quia  virtut[ibus  multis  adornatus]. 

Igitur   in   exercitu    Lodowici,  ut   prsedictum    est,   ingruente  Louis 
fame    cum    hominum    mortalitate   et   rerum   omnium  damnosa  J"ctwrns 
nimis   diminutione,    idem   Lodowicus   cum   reliquiis  populi  sui 
confusus  ad  Gallias  remeavit. 


Epitaph  on 
Simon  de  • 
Montfort. 


1  hcBc  tempora']  hoc  tempus,  W. 

2  collatis']  eollocatis,  O.W. 

3  In  the  margin  is  a  drawing  of 
his  death,  and  his  shield  reversed, 
with  below,  "  Obruitur  lapide  pe- 
"  trarino  comes  de  Monteforti  S[i- 
«  mon]." 


"*  This  introduction  is  not  in  C. 

5  clerici]  chorici,  Hist  Angl. 

^  Rogerus  de  Insula,  Hist.  Angl. 
ii.  p.  240. 

7  The  MS.  is  injured  here ;  the 
words  in  brackets  are  from  the  Hist. 
Anglor. 


58 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1220. 

Henry  III. 
keeps 
Christmas 
at  Marl- 
borough, 
and  is 
crowned  at 
Westmin- 
ster, 17 
May. 

Treaty  of 
marriage 
between 
Alexander 
II.  and 
Joanna, 
11  June. 
John, 
abbat  of 
Fountains, 
bishop  of 
Ely,  8 
March. 


Hugh, 
bishop  of 
Lincoln, 
canonized. 


Letter  of 
P.  Hono- 
rius  HI. 


Be  secunda  coronatione  regis  Henrici. 

Anno  Domini  mccxx.  Eex  Henricus  fuit  ad  Natale^  apud 
Merlebergiam,  adhuc  sub  custodia  Petri  Wintoniensis  episcopi 
constitutus.  Quo  etiam  anno,  coronatus  est  idem  rex  apud 
Westmonasterium,^  in  die  sancto  Pentecostes,  a  Stephano 
Cantuariensi  ^  archiepiscopo,  praesente  clero  et  populo  totius 
regni,  decimo  sexto  kalendas  Junii,  anno  regni  sui  quinto. 
In  cujus  rei  testimonium  et  memoriam  exiit  proecep- 
tum  et  regale  edictum  ut  quilibet  prseter  ordinatos 
sertis  florum  uteretur.^  Deinde  in  festo  Sancti  Barnabas 
Apostoli  convenerunt  ad  colloquium  apud  Eboracum  rex  Anglo- 
rum  Henricus  et  rex  Scotorum  Alexander,  ubi  inter  eos 
tractatum  est  de  matrimonio  contrahendo  inter  regem  Scotias 
et  Johannam  sororem  regis  Angliee  ;  atque  ibi  foedere  con- 
firmato,  rex  Scotorum  ad  propria  remeavit.^  Eodem  ^  anno 
consecratus  est  in  Elyensem  episcopum  Johannes  abbas 
de  Fontibus  apud  Westmonasterium,  in  crastino  sancta- 
rum  Perpetuse  et  Felicitatis. 

De  canonizatione  Sancti  Sugonis  Lincolniensis  episcopi. 

Eodem  anno  et  die,  Sanctus  Hugo  Lincolniensis  episcopus 
a  Papa  Honorio  canonizatus  est,  efc  in  cathalogo  sanctorum 
admissus,  facta  prius  miraculorum  ejus  inquisitione  a  Ste- 
phano Cantuariensi  archiepiscopo  et  abbate  de  Fontibus  Jo- 
hanne,  sicut  in  hoc  sequenti  domini  Pap^e  autentico  conti- 
netur :  "  Honorius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dilectis 
filiis  universis  Christi  fidelibus  prsesentem  paginam  inspec- 
turis,  salutem.  et  Apostolicam  benedictionem.  Divinse  dig- 
natio  pietatis  sanctos  et  electos  suos,  in  caelestis  regni 
felicitate  locates,  ad  hoc  in  terra  miraculorum  coruscatione 
clarificat,  ut  fidelium  per  hoc  excitata  devotio  eorum  suf- 
fragia  digna  veneratione  deposcant.  Cum  igitur  sanctse 
recordationis     Hugonem    Lincolniensem    episcopum,     quern, 


Ralph  of 
Cogges- 
hale, 
p.  187. 

(Not  in 
Coggesh.) 


Ralph  of 
Cogges- 
hale, 
p.  187. 


^  C.  ins.  Domini. 

2  Westmonasteriuni]  Written  by 
Par.  over  an  erasure  ;  Cantuariam, 
O.  W. 

2  Cantuariensi']  Written  by  Par. 
over  an  erasure  ;  ejusdem  civitatis, 
O.  W. 

*  Below  this,  which  is  inserted  at 


the  top  of  the  page  (and  is  not  in 
C),  is  a  drawing  of  "  Archiepisco- 
"  pus  Cant.  S."  crowning  "Rex 
"  Henricus  III." 

^  Par.  has  written  illud  in  the 
margin  as  if  to  come  in  here. 

^  A  mitre  and  pastoral  staff  are 
drawn  in  the  margin. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


59 


sicut  nobis  plenarie  constat,  divini  muneris  largitas,  tarn  A.D.  1220. 
in  vita,  qiiam  etiam  post  vestem  mortalitatis  exutam,  in- 
signium  miraculorum  multitudine  illustraverit,  sanctorum 
catalogo  ascripsimus ;  universitatem  vestram  monemus  et 
exhortamur  in  Domino,  quatinus  ejas  apud  Deum  patro- 
cinia  devote  imploretis,  ad  haec  statuentes,  ut  in  die  deposi- 
tionis  ipsius  ejusdem  festivitas  annis  singulis  devote  de 
csetero  celebretur.  Data  Yiterbii,  xiii.  kalendas  Martii,  17  Feb. 
pontificatus  nostri  anno  quarto." 


Ralph  of 
Cogges- 
hale, 
p.  188. 


De  capHone  castrorum  de  Sauveia  et  de  Rokingeham. 

Eodem  anno  rex  Henricus,  Willelmo  comite  de  Albemarlia 
invito,  cepit  subito  castella  de  Eokingebam  et  ^  Sauveia  in  vigi- 
lia  Apostolorum  Petri  et  Pauli.  Yeniente  autem  praefato  rege 
hostiliter  ad  castella  prsedicta,  invenit  ilia  penitus  omni  vic- 
tualium  genere  destituta;  ita  quidem  quod  nee  etiam  tres 
panes  invenirentur  in  eis. 

Sabbato  ^  autem  in  vigilia  scilicet  Pentecostes,  incep- 
tum  est  novum  opus  capellae  beatae  Yirginis  apud 
YV'estmonasterium,  rege  Henrico  existente  fundatore  et 
primum  lapidem  operis  in  fundamento  ponente. 

De  translatione  Sancti  ThomoB  Cantuariensis  archiepiscopi. 


Capture  of 
the  castles 
of  Rock- 
ingham 
and  Sau- 
vey, 
28  June. 

Founda- 
tion of  the 
Lady 
chapel, 
West- 
minster 
Abbey, 
16  May. 


Eodem   tempore,    levatum   est    de    lapide    marmoreo    corpus  Transla- 

beati  Thomae  arcbiepiscopi  et  martyris  a  Stepbano  Cantuariensi  ^?^  ^^' 

,  .      .  ^        r  J  r  .         .     ,   ^.       Thomas  of 

arcniepiscopo,   prsesente  rege    et   omnibus  fere  episcopis  totius  Canter- 

regni,  cum  abbatibus,  prioribus,  comitibus,  baronibus,  clero  et  burv, 
populo  multo,  in  crastino  octavarum  Apostolorum  Petri  et  Pauli.  7  July. 
Cujus  corpus  sanctissimum  collocatum  est  bonorifice  in  feretro, 
ex  auro^  et  lapidibus  pretiosis  mirabiliter  fabrefacto.  Inter- 
fuerunt  etiam  buic  translationi  archiepiscopi,  episcopi,  abbates,"* 
priores,  dominus  quoque  Walterus,  monachus  et  sacrista 
ecclesise  Sancti  Albani,  mirabilis  artifex,^  cujus  docu- 
mento  omnia  tractabantur,  et   alii    multi    de   regno   Fran- 


1  W.  ins.  de  ;  so  C,  omitting  et. 

2  This  is  in  the  margin. 
'  auro']  aureo,  B. 

*  C.  ins.  et. 

*  artifez^  artificis,  B.     This  in- 
troduction, which  is  in  the  margin. 


is  not  in  C.  This  "Walter  is  Walter 
of  Colchester,  the  Sacrist,  Hist. 
Anglor.  ii.  242,  where  Elyas  of 
Durham,  canon  of  Salisbury,  is  also 
mentioned  as  one  of  the  artists  of 
the  shrine. 


60 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA    MAJORA. 


A.D.  1220.  corum  aliarnmque  diversarum  regionum;  qui  ob  lionorera  et 
reverentiam  beati  martyris,  nt  tantae  adessent  solennitati, 
alacriter  conveuerunt.  Nam  dignissimum  omnibus  videbatur, 
nt  sanctum  martyrem  Christi  generaliter  honorarent  et  cole- 
rent,  qui  pro  universali  ecclesia  sanguinem  suum  fundere  et 
ad  finem  usque  non  timuit  fideliter  decertare. 

Death  of         Obierunt  ^  hoc  anno  Henricus  de  Bourn  comes  Hert-  Ralph  of 

the  earls  oi  .      .  -,    .  .        .  Coo"o"es- 

Hereford     fordise,  Saerus  de  Quinci  comes   Wintoniensis.^  hale^ 

aud  Win-  p.  i88. 

Chester. 

De  ohsicUone  castri  de  BiJiam,  et  perturhatione  regni. 


Henry  III. 

at  Oxford. 


William 
earl  of 
Albemarle 
occupies 
Bytham 
Castle  and 
ravages 
f.  56  b. 
the  neigh- 
bourhood. 

His  abet- 
tors. 


He  seizes 
Fotherin- 
gay  Castle. 


Anno  Domini  mccxxi.  Eex  Henricus  ad  Natale  Domini  apud 
Oxoniam  tenuit  curiam  suam,  prsesentibus  comitibus  et  baroni- 
bus  regni ;  ubi  regiis  obsequiis  cum  lastitia  et  pace  transactis, 
singulis  quod  justum  erat,  secundum  antiquam  regni  consue- 
tudinem,  distribuit  affluenter.  Willelmus  quoque  de  Forz, 
comes  Albemarlise,  volens  pacem  regni  turbare,  sequenti 
nocte  non  licentiatus  recedens,  ad  castellum  de  Biam  cum 
festinatione  perrexit.  Ubi  post  dies  paucos,  collectis  viris 
armatis,  ad  villam  de  Tenbam  ^  hostiliter  accedens,  illam  spoli- 
avit,  et  bladum  canonicorum  de  Bridlintona  ad  castellum  de 
Biam  asportari  fecit.  Yillam  etiam  de  Depinge'^  cum  aliis 
ejusdem  provincise  villis  spoliavit,  homines  cepit,  et  post 
gravissimum  membrorum  cruciatum  ad  redemptionem  coegit. 
Habuit  autem,  ut  dicebatur,  hujus  factionis  incentores,  Falca- 
sium,  Philippum  Marc,  Petrum  de  Maloleone,^  Engelargum 
de  Atbie,  et  alios  multos,  qui  clam  miserunt  ei  viros  armatos, 
ut  pacem  regni  turbaret.  Inter  haec  quoque  homines  regionis 
illius  ad  ecclesias  conyolantes  bona  sua  in  cimiteria  detule- 
runt.  Convenerunt  ^  interim  magnates  Angliae  ad  regem  apud 
Westmonasterium,  ut  de  negotiis  regni  tractarent.  Comes 
vero,  qui  cum  ceeteris  vocatus  fuerat,  simulavit  se  illo  ire; 
sed  callidus  viator  propositum  mutans  ad  castellum  de  Fothe- 
ringeia    divertit.      Erat    tunc    castellum    in    custodia    Eanulfi 


'  This  is  in  the  margin.  C.  has 
at  the  foot  of  f.  218b,  "Anno  quo- 
"  que  sub  eodem  obierunt  viri  nobi- 
"  les  et  magnifici  Saerus  de  Quinci, 
*'  miles  strenuus  et  elegans,  prae- 
"  mortuo  Roberto  filio  suo  primo- 
"  genito,  quo  non  ut  creditur  fuit 
"  in  mundo  miles  speciosior,  et 
"  Henricus  de  Bouum  miles  [s/c] 
"  Herefordiae,"  as  the  Hist.  Angl. 


-  Their  two  shields,  reversed, 
are  drawn  in  the  margin. 

3  Tenham']  sic  MSS.  Madden 
suggests  Edenham  in  Lincolnshire 
for  it.    (Hist.  Angl.  ii.  p.  243,  n.  6.) 

"*  Depinge]  Diepinge,  O.  Pinge, 
C,  and  so  the  Hist.  Angl. 

5  Maloleonel  Malolacu,  Hist. 
Angl. 

^  Convenerunf]  Cognoverunt,  O. 


DE   TEMPORE   REGIS    HENRTCI   TERTII. 


61 


comitis  Cestrensis,  a^  militibus  fere  ^    ac  servientibus    destitu- A.D.  1221. 
turn.      Quod    cum    comes     prsedictus    cognovisset,    scalas    ad 
murum    adhibens,    armatis    suis    ingressum   paravit.     Et    sine 
mora     subjugato     castello,    paucos    quos    invenerunt    custodes 
vincTilis  constrinxerant.     Delude  impositis   in   castello  armatis, 
ad  municipium  de  Biham   celeriter  convolavit,  quo   facto,  cum 
armatis  suis  totam  adjacentem  provinciam  spoliavit,  castrum- 
que   suum  de  damnis  aliorum  munivit.      Sed  cum  tandem  ista  Bytham 
prgesumptio   ad   regem   et  ejus  consilium   pervenisset,  exercitu  Castle  be- 
magno    celeriter    convocato,    feria    quarta   post    Purificationem  p^u^o 
beata3  Marise,  castellum  de   Biham  cuneis   militaribus   circum-  and  cap- 
cinxit.      Et,    ne    diutius     protrahamus     sermonem,    locatis    in  tured 
girum  castelli  ^  macbinis,  muros  ejus  et   sedificia   diruerunt   in  ^^"-  ^ 
brevi ;   ita  quod  defuit  locus  inclusis,  ubi  sub  salvo   capita  re-  ^ 
clinarent.     Qui  aliud  refugium  non  habentes,   exierunt   omnes 
de  ruina  castelli,  et  sexto  '*   idus  Februarii  sese  regi   proesenta- 
runt.     At   rex  jussit   eos   vinculis   mancipari,    donee   consilium 
haberet     quid    de    illis    sibi    foret    agendum.      Yenit    interea  The  earl  is 
comes    de  Albemarlia  sub  conductu  Walteri  Eboracensis  archi-  reconciled 
episcopi   ad   regem;    et    Pandulpho  ^    legato  impetrante,  cum  73  ^^     ^ 
ipso  pacificatus  est,  eo  quod  eidem  regi  ac  patri  suo   in   werra  throuffh 
sua   servierat   fideliter   ac    potenter.     Milites    etiam   omnes    et  Pandulph's 
servientes  sine  poena  et  redemptione   relaxati   sunt  a  rege,  qui  influence, 
pessimum  aliis  dedit  exemplum,  ut  contra  eum  hac   fiducia  in 
casu  consimili  rebellarent. 


De  dissensione  inter  Ricardum  Diinelmensem  ejpiscopum  et 
monachos  exorta. 

Sub  his  denique   diebus   exorta   est   magna    inter    Ricardum  Quarrel 

de  Marisco  episcopum  Dunelmensem   et   ejusdem  ecclesiae  mo-  between 

nachos    dissensio   pro   quibusdam   libertatibus   antiquis  et   con-  y,^  -^^      * 

,.    .,  ^..T  ^  ,  .  .  ^  Mansco, 

suetudimbus,  quas  iidem   monachi   se   gavisi  sunt  multis  retro  bishop  of 

temporibus  habuisse.''     Episcopus  autem  fraudulenter  monachis  Durham, 
significavit  prasdictis,  ut  venirent  ad   eum  cum  privilegiis  suis  ^^^  ^^^ 
et  ecclesia3  suae  '  instrumentis,  ut,  si  quid  in  eis  esset  corrigen- 
dum ad  perfectam  eorum  libertatem,  ipsius  arbitrio  suppleretur. 
Prior  ^  vero  et   monachi  fraudem   episcopi   habentes  suspectam, 
instrumenta  sua  ei  nullatenus  ostendere  voluerunt.    Episcopus 


^  a]  om.  C. 

2  fere']  om.  C. 

3  castelli]  castellum,  B. 
'*  sexto]  octavo,  C. 

^  Pandulpho]  Written  by  Par. 
over  an  erasure  ;  Walone,  O.  W. 

^  See  the  settlement  of  these 
questioBS,  "  Le  convenit,"   in  the 


Feodarium  Prioratus  Dunelmensis, 
p.  212  (Surtees  Soc.  vol.  58).  See 
also  the  Appendix  to  the  Hist. 
Dunelm.  Scriptores  tres,  p.  Ixx. 
(Surt.  Soc.  vol.  9). 

'  suai]  om.  C. 

8  Ralph. 


62 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1221. 


Letter  of 
P.  Hono- 
rius  III.  to 
the  bishops 
of  Salis- 
bury and 
Ely,  direct- 
ing them 
to  inquire 
into  the 
bishop 
of  Dur- 
ham's 
conduct. 

^leiv  mi 


itaque  cum  munimentorum  inspectionem  habere  non  potuit, 
juravit,  quod  omnia  bona  eorum  in  suos  usus  converteret; 
adiciens  quod  si  aliquem  ex  monacliis  extra  portas  curiae  suae 
inveniret,  non  aliam  quam  caput  ^  redemptionem  acciperet. 
Juravit  insuper  audientibus  multis,  quod,  eo  vivente,  pacem 
Dunelmensis  ecclesia  non  haberet.  ISTec  multo  post,  cum  ser- 
vientes  episcopi  monacbum  quendam  ab  ecclesia  quadam  vio- 
lenter  extraxissent,  et  usque  ad  sanguinis  efFusionem  fla- 
gellassent,  monacbo  conquerenti  et  super  hoc  coram  episcopo 
querelam  deponenti  respondit  episcopus,  quod  melius  fecissent 
ministri  ^  si  monacbum  occidissent.  Sicque  deinceps  ita  ^  mona- 
cbis  praefatis  idem  episcopus  injuriosus  extitit  et  infestus,  ut 
necessitate  cogente,  ad  praesentiam  domini  Papae  appellantes, 
sese  et  sua  omnia  sub  ejus  protectione  ponerent.  Ac  deinde 
Eomam  clericos  mittentes  et  monacbos,  episcopum  accusaverunt 
in  multis.  Contra  quam  accusationem,  hoc  sequens  rescriptum 
impetraverunt  a  Papa. 

"  Honorius^  episcopus  Saresberiensi  et  Helyensi'  episco- 
"  pis  salutem,  et  caetera.  Ita  nobis  in  odore  bonae  opinionis 
■'  fratrum  et  cooperatorum  nostrorum  convenit  delectari,  ut  in 
"  pestilentibus  vitia  non  palpemus,  cum  non  deceat  pro  reve- 
"  rentia  ordinis  sustinere  peccantes,  quorum  culpa  tot  eos 
"  mortibus  dignos  facit,  quot  ad  subjectos  perditionis  exempla 
"  transmittunt,  qui  sola  qua3  pravitatis  exempla  conspiciunt^ 
"  imitantur.  Hinc  est,  quod  cum  de  venerabili  fratre  nostro 
"  Dunelmensi  episcopo  s£epius  nobis  insinuata  fuissent,  quae 
"  ab  episcopali  honestate  nimium  dissonabant,  tandem  in^  con- 
"  cultatis  funibus  clamoris  excitati,  ut  non  pateremur  cum 
"  perditione  multorum  quiescere  amplius  in  suis  enormitati- 
"  bus  episcopum  memoratum;  de  quo  insinuatio  clamosa  pro- 
"  cessit,  quod  postquam  fuit  ad  oJEcium  pontificale  promotus, 
*'  reus  sanguinis,  simoniae,  adulterii,  sacrilegii,  rapinae,  per- 
"  jurii,  ac  dilapidationis  multiplicis,  est  effectus  j  non  formi- 
*'  dans  clericos,  orpbanos,  ac  viros  religiosos  opprimere,  tes- 
"  tamenta  decedentium  impedire,  regia  jura  contra  scientiam 
"  dilecti  filii  nostri  Pandulfi  Norwicensis  electi  munire,  ac 
"  excommunicatione  ligatus  ingerere  se  divinis.  Item  etiam 
"  appellationibus  non  defert  ad  Romanam  ecclesiam  interpo- 
"  sitis;  statuta  generalis  concilii  non  observat;  nunquam  pro- 
*'  ponit  populo   verbum   Dei;  lingua   et  exemplo  vitas  pravum 


^  caput']  capitis,  C 

2  C.  ins.  sui. 

^  ita']  om.  C. 

^  This  letter  is  only  known  from 
this  aource.  Potthast,  Eegesta 
Pontif.  p.  548.     He  gives  25  Oct. 


1219  to  May  29,  1220,  as  the  limits 
between  which  it  was  written. 

^  B.  ins.  et.     It  is  not  in  C. 

^  conspiciunt]  compisciunt,  B. ; 
concupiscunt,  C. 

''  in  concultatis]  incultatis,  O.  W 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  68 

subditis  pra3bet  exemplum.  Coram  multis  juravit,  quod  A.D.  1221. 
pacem  ipso  vivente  Dunelmensis  ecclesia  non  habebit.  Con- 
querente  sibi  quodam  monaclio  Dunelmensi,  se  a  servienti- 
bus  suis  ab  ecclesia  quadam  fuisse  extractum  et  usque  ad 
sanguinis  effusionem  pulsatum ;  respondit  ei,  quod  melius 
factum  fuisset,  si  servientes  episcopi  monacbum  peremissent. 
Ij^se  insuper  apostolicam  regulam,  continentem  qualis  debeat 
esse  episcopus,  penitus  calcavit  in  cunctis.  Nos  ergo,  ne 
alienee  culpae  simus  auctores,  si  clausis  oculis  tot  et  tanta  ^ 
preedicti  episcopi  transeamus  errata,  cum  adeo  ad  nos  clamor 
super  his  ascenderit,  ut  dissimulationi  amplius  non  sit  locus  ; 
dignum  duximus  ex  officii  nostri  debito  descendere,  ut  baec 
an  ita  sint,  vel  aliter,  videamus.  Quocirca  fraternitati  ves- 
trse  per  Apostolica  scripta  mandamus,  quatinus,  inquisita 
super  his  et  cognita  sollicite  veritate,  qusB  inveneritis,  ves- 
tris  fideliter  inclusa"  sigillis,  ad  nostram  prsesentiam  remit- 
tatis,  ut  auctore  Deo,  quod  super  hoc  faciendum  fuerit,  sta- 
tuamus.    Datum  Yiterbii,  pontificatus  nostri  anno  quarto." 

Tit  episcopus  Dunelmensis  contra  monachos  Bomam  petierit. 

Cum    autem    literse    domini    Papae    ad   notitiam    executorum  Sammons 
pervenissent,    ex    officio    sibi    injuncto     vocaverunt    episcopum  of  the 
Dunelmensem,  cum  abbatibus,  prioribus,  archidiaconis,  decanis,  f.  57. 
apud  Dunelmum    ad  suum  consistorium,  et   alios  laicos  et  cle-  bishop  of 
ricos  illius   provinciae,  quoscunque  hujus  rei  esse  conscios  ere-  -^'urnam  to 
diderunt.     Illis   autem   omnibus  die  sibi  et  loco  statuto  coram  before 
executoribus    comparentibus,    recitatae    fuerunt    literae    domini  the  tAvo 
Papae,    audientibus   cunctis,  aperte   et   distincte   ad   intelligen-  bishops, 
dum.     Quibus   perlectis    et    intellectis,  surrexerunt   clerici  Du-  but  he  ap- 
nelmensis    episcopi,    quasdam    recusationes  frivolas   et   fallaces  ^jjg  pope, 
allegantes    contra   executores   praedictos,  atque,  ne  procederent 
in  inquisitione  preedicta,  praesentiam  domini  Papse  appellarunt. 
Et  sic  facta  appellatione   episcopus   cum   clericis   suis  recessit, 
diem   statuens   adversariis,    qua    contra   eum   in   domini    Papse 
praesentia  comparerent.     Interposita  itaque  appellatione,  saepe- 
dictus  episcopus    Romanam    adivit    curiam,    prsemissis   clericis 
suis,  qui  sibi  supervenienti  domini  Papae  gratiam  prsepararent. 
Unde    contigit,    ut    antequam    monachi    Dunelmenses   Romam 
venissent,    clerici    memorati    actionem   eorundem    monachorura 
non    mediocriter   infirmaverant ;    unde   post    multas  hinc    inde 
coram  Papa  altercationes  tam  episcopus  quam  monachi,  immo-  The  pope 
deratis  profusis   expensis,  remissi   sunt    in  Angliam   ad  execu-  refers  the 
question 

^  tantal  tantis,  W.  |       ^  i7iclusa'\  inclusis,  B. 


64 


MATTHJ^.I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1221.  tores  supradictos,  ut    coram    eis  quod  justum  fuerit  sententia- 
back  to        liter  statuatur.     Duravit  autem  haec  din  inter  eos  semel  suborta 
the  two        contentio,   donee    mors   episcopi   litem,    sicut   ipse   prasdixerat, 
terminavit. 


Siege  of 
Builth 
Castle  by 
Llewellyn- 
ap-Jor- 
werth.  * 


The  king 
relieves 
the  place, 
goes  to 
Montgo- 
mery, and 
builds  a 
castle 
there. 


Nota  scu- 
tagium. 


De  constructione  novi  castelli  apud  Montem  Gomericum. 

Eodem  anno,  circa  Nativitatem  Beatae  Marise,  Loelinus  rex 
Wallise  cum  exercitu  copioso  castellum  quod  Buet  appellatur 
obsedit.  Reginaldus  quoque  ^  de  Brausia,  cujus  illud  munici- 
pium  erat,  regis  constanter  imploravit  auxilium,  ut  per  eum, 
cum  ipse  ad  hoc  non  sufficeret,  obsidio  solveretur.  Rex  vero, 
qui  suis  magnatibus  deesse  non  debuit,  cum  exercitu  magno 
illuc  tendons,  fugientibus  ex  more  Wallensibus,  obsidionem 
amovit.  Tunc  ^  versus  Montem  Gromericum  tendons  cum  exer- 
citu suo,  quaeque  sibi  obvia  de  rebus  "Walensium,  in  armentis 
pecorum,  cum  spoliis  damnosis  multis,  secum  ad  sustentatio- 
nem  suorum  conducere  prsecepit.  Deinde  cum  ad  Montem 
G-omericum  pervenisset  et  loca  ilia  vagando  perlustrasset,  de- 
prehenderunt  prudentiores  exercitus  locum  idoneum  ad  castel- 
lum construendum,^  cujus  situs  cunctis  inexpugnabilis  vide- 
batur.  Jussit  itaque  rex  ad  securitatem  regionis  illius  propter 
creberrimas  Walensium  irruptiones  ibidem  castellum  firmari. 
Et  ita  singuli,  accepta  licentia,  ad  propria  remearunt,  conce- 
dentibus  ^  magnatibus  de  quolibet  scuto  duas  marcas  argenti. 


Letter 
from  Peter 
de  Mont- 
aigu,  Mas- 
ter of  the 
Templars, 


De  statu  Terrce  Sanctce  post  captionem  Damietce  et  Tanis. 

Inter  ^  has  mundi  volubilitates,  hos  de  Terra  Sancta 
aure  patula  rumores  a  fide  dignis  occidentales  didi- 
cerunt. 

"  Fratri  in  Christo  reverendo  IST.  Dei  gratia  Elimenensi  ^  epi- 
"  scopo,  frater  Petrus  de'  Monte  Acuto,  magister  militum 
"  Templi,  salutem.  Quomodo  autem  in  negotio  Domini  nostri 
"  Jesu  Christi  post  captionem  Damietee  et  castri  Taphneos 
"  hactenus   sit  processum,  paternitati   vestras  litteris^  prsesen- 


1  quoque']  vero,  C. 

2  O.  W.  insert  rex;  there  is  an 
erasure  in  B. 

3  In  the  margin  is  a  representation 
of  the  "  Castrum  montis  Gomerici." 

^  concedentibus]  concessis,  O.  W., 
and  so  B.,  but  it  is  altered  by  Paris. 

^  For  this  sentence,  which  is  in 
the  margin,  O.  has  "  Per  idem  tem- 


"  pus  mandavit  magister  militum 
"  Templi  literam  quae  sequitur  de 
**  statu  Terrae  Sanctse."  It  is  not 
in  W. 

^  Probably  Walter,  bishop  of 
Elne.  See  Gallia  Christiana,  vi. 
col.  10.51. 

'  de  Monte  Acuto]  ova..  C. 

^  C.  ins.  nostris. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


65 


tibus  declaramus.     ISToveritis  igitur,  quod  in  primo  passagio  A.D.  1221. 

post    captionem    prasdictam   apud    Damietam     tot   peregrini  to  [Wal- 

applicuerunt,  quod   una    cum   residuo    remanontis    exercitus  j^^'J 

possent  sufficere    ad  munitionem  ^    Damietse    et   defensionem  j^j^^  ^^  ^j^^ 

castrorum.     Dominus  quidem  legatus  una  cum  clero,  promo-  condition 

tioncm  exercitus    Jesu    Christi    prasoptans,    populum    pluries  of  the  cru- 

ac  dili center  admonuit  de  faciendo  equitatu  super  infideles  ;  ^^^^"^S 
,    ,  ^  .  .....    army  in 

sed    barones    exercitus,    tam    trausmarini    quam    cismarini,  Egypt  and 

considerantes  quod  gentes  exercitus  ad  munitiouem  dictarum  of  the  Holy 
civitatum  et  castrorum  et  ad  progressum  ulterius  faciendum  Land, 
ad  Christianitatis  utilitateni  non  possent  sufficere,  in  hoc 
consentii'e  noluerunt.  Soldanus  enim  Babilonioe,  cum  iufinita 
perfidorum  multitudine  non  longe  a  Damieta  castrametatus, 
super  utrumque  fluminis  brachium  pontes  construxit,  ad  im- 
pediendam^Christianorum  progressum.  Qui  cum  tanta  mul- 
titudine ibidem  expectat  armatorum  quod  maximum  pericu- 
lum  de  ulterius  equitando  fidelibus  immineret.  Yeruntamen 
civitatcm  preedictam  et  castra  fossatis,  et  litus  undique 
munivimus;  expectantes  a  Domino  consolari  per  subsidium 
nobis  advenientium  in  succursum.  Sed  Saraceni  nostrum 
perpendentes  defectum  qnamplurimas  armaverunt  galeias 
per "  aliquod  tempus  magnum  per  mare,  quee  Christianis 
in  subsidium  Terree  Sanctas  adventau  tibus  damna  immania 
intulerunt.  Tantus  enim  in  exercitu  nostro  pecuniae  erat 
defectus,  quod  galeias  nostras  per  aliquod  tempus^  tenere- 
non  potuimus.  Comperientes  igitur  per  prjedictam  "^  Sarace- 
norum  multitudiliem.  Christiauo  maximum  imminere  dis- 
pendium,  galeias  nostras  et  galiones  aliaque  vasa  incontinenti 
armavimus,  ad  praedictis  galeiis  rcsistenda.  Et  sciatis,  quod 
Coradiuus,^  Soldanus  Damasci,  congregata  Saracenorum 
multitudine  infinita,  comperiens  ^  civitatem  Archon  et  Tyri 
militia  et  populo  sibi  resistere  valenti  penitus  destitutas, 
damna  illis  gravissima  clam  et  palam  frequenter  infert. 
Ante  prceterea  castrum  nostrum  quod  Peregrinorum '  dicitur 
saspius  veniens,  sua  tentoria  fixit,  dispendia  nobis  multi- 
moda  inferendo.  Castrum  quoque  Caesarece  Palestinae  obsi- 
dens  subjugavit,  quamvis  plures  peregrini  tunc  apud  Achon 


*  munitionan  and  dcfensioncm  are 
interchanged  in  C. 

2  per  .  .  inagnum\  et  mense  Sep- 
tembrio  eas  constituerunt,  O.  W. 

^  O.  W.  ins.  magnum.     It  is  ex- 
puncted  in  B. 

VOX.   III. 


*  prcedictam  S.  multitudinem  ] 
pi-ffidictas  S.  gallias,  O.  W.  B.  had 
predictas,  but  the  s  is  erased. 

^  Malek  el  ]Moaddham. 

''  comperiens']  cooperiens,  C. 

7  i.e.  Athlit. 

E 


66 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1221. 


Bishop?  of 
London, 


Pandulph 
returns  to 
Rome. 
Marriage 
of  Alexan- 
der II.  of 
Scotland 
with  Jo- 
anna, and 


morarentur.  Cseterum  noveritis,  quod  Seraph,^  filius  Sapha- 
dini,  frater  Soldanorum  Babilonis  et  Damasci,  contra  Sara- 
ceiios  orientales  in  manu  forti  dimicans,  in  potentioribus 
sibi  obsistentibus  nuper  multum  prfevalait,  licet  non  de 
omnibus,  quia,  Domino  procurante,  de  facili  non  omnes  po- 
terit  superare.  Nam  si  guerram  illam  posset  ad  effectum 
perducere,  terra  Antiochise  vel  Tripolis,  Acbonensis  sive  ^ 
Egiptiaca,  ad  quamcunque  illarum  declinaret,  maximo  peri- 
culo  subjaceret.  Et  si  aliquod  castrorum  nostrorum  obsi- 
dione  vallaret,  nullatenus  eum  araovere  possemus.  Yerun- 
tamen  dicta  dissentio  gaudiam  nobis  confert  et  solamen. 
Expectavimus  jam  praeterea  diu  imperatorem  et  nobiles  alios, 
per  quos  speravimus  relevari ;  in  quorum  adventu  opus  mul- 
torum  manibus  inchoatum  ad  finem  speramus  perducere 
optatum.  Si  vero  de  spe  succursus  hujus  in  proxima  sestate, 
quod  absit,  frustraremur,^  utraque  terra,  Syriae  videlicet  et 
Egipti,  tam  ilia  quae  nuper  est  adquisita,  quam  ilia  quse  diu 
possessa  est,  in  casu  sunt  dubio  constitutfe.  Nos  itaque  et 
alise  gentes  cismarinae  tot  et  tantis  sumptibus  in  exequendis 
Jesu  Christi  negotiis  adeo  prasgravamur,  quod  ad  consuetas 
expensas  non  sufficimus,  nisi  divina  dementia  et  fidelium 
virorum  subsidio  nobis  in  proximo  succurratur.  Data  Achon, 
xii.  kalendas  Octobris." 

Ipso  *    quoque    anno,    Willelmus    de    Sanctse    Marine  Ralph  of 
Ecclesia  Londoniensis  episcopus    resignavit   sponte  epi-  hale 
scopatnm  suum   in   crastino  Conversionis  Sancti    Pauli.  P-  i^^- 
Eustachius  de  Faucunberge,  tunc  Scaccarii  thesaurarius, 
quinto  kalendas  Martii  in  episcopum  Londoniensem  eligi  - 
tur ;  cnjus  electio  a  legato  Pandulfo  confirmatur,  et  sep- 
timo  ^  kalendas  Maii  apud  Westmonasterium  consecratur.  (^«t  in 
Anno  eodem  cessavit  legatio  Pandulfi,  ipso  Romam  re-  haleO^^' 
vertente.      Henricus   rex   dedit  Alexandro   regi    Scotise 
Johannam  sororem  suam  seniorem  in  uxorem,  quse  de- 
sponsata  fuit  in  crastino  Sancti  Johannis  Baptistse  apud 


1  Malek    el   Aschraf,   prince   of 
Chelat  (or  Khelath)  in  Armenia. 

2  sive']  sue,  B. 

^  frustrareniur]  frustraremus,  B. 

*  Above  this,  which  is  in  the 
margin,  are  two  pastoral  staves  and 
mitres,  one  inverted  and  the  other 


erect.  Below  is  in  rubrick,  "Obiit 
"  comes  Harundel,"  with  his  shield 
inverted,  and  "  Desponsatur  Jo- 
"  hanna  soror  regis  H[enrici]  III. 
"  Alexandro  regi  Scotise." 

5  septimo]   quinto,  C.     This  date 
is  not  given  in  Coggeshale. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  67 

A.D.  1221. 

Eboracum,    et   pr^esentibus    ipsis    regibus    sunt   nuptise  of  Hubert 
solempniter    celebratae.       Hubertus    quoque    de    Burgo  ^^^^^  M^r 
sororem  dicti   regis    Scotiae    in   ipsa   civitate    duxit   in  garet. 
uxorem.     Ipso  quoque    anno    obiit  Willelmus  de  Albi-  ^^.^}}^  "^ 

n      XT  1   n       •  -1  •    •  William 

neio,  comes  de  Harundelle,  in  partibus   transmarinis,   a  earl  of 
Damiata  rediens,  cuius  corpus  per  Thomam  monachum  ^^^^^.^^^ 

,  ,  ^  .     who  IS 

de  Sancto  Albano  in  Angliam  transportatur,  apud  Wi-  buried  at 

mundham    Sancti  Albani    prioratum,  cujus  ipse    comes  J^^^*^ 

patronus  fuerat,  tumulandus.     Eustachius    Londoniensis  Appeal  of 

episcopus  petiit  ab  abbate  Willelmo  et  conventu  West-  Vestmin- 

monasteriensi  processionem,  procurationem,  visitationem,  ster  against 

et  omnimodam  jurisdictionem,    propter  quge  ad    Papam  diction^of 

fuit  appellatum.  the  bishop 

of  London. 

De  peregrinatione  PJdli^pi  de  Alheneio  ad  Terram  Sanctam. 

Anno    Domini    mccxxii.    Rex    Anglorum    Henricus    fait   ad  Henry  III. 
Natale  apud   Wintoniam,   episcopo   civitatis   Pefcro^  omnia  sibi  ^*  vvin- 
necessaria    ministrante.       Quo    etiam    tempore    Philippus    de 
Albeneio,  miles  strenuus,  ac  morum  honestate  commendabilis,  ^-  ^^  ^* 
regisque     Anglorum    magister    et    eruditor    fidelissimus,    iter  -'-^^o^!?.^»^ 
Jerosolimitanum    arripiens,  illuc   cum    prosperitate  ac  sine  re-  ^f  Albini 
rum    diminutione    pervenit.      Qui    pi^otinus    ut     statum    terras 
didicisset,   Eanulfo    comiti    Cestri&3   literas    in    hsec   verba    di- 
rexit  ^  : 

Be  amissione  Damietce. 

"  Reverendo   domino  et  amico,  R[anulfo]    comiti   Oestriae   et  Letter  of 
Lincolniae,  suus  ubique  P[hilippus]  de  Albeneio,  salutem   et  \  ,,^'.^P.  ^* 
veraB  dilectionis  aflfectum.     Yestrae  notifico  excellentise,  quod  ^^yq  loss  of 
in  die  ^  Assumptionis  Virginis  Marine  extra  portum  Marsiliae  Damietta. 
velificavimus,   et    in   die^    Lunae   ante    Nativitatem  ejusdem 
Yirginis  ante  Damietam  venimus.     Ibique  invenimus  multas 
naves    recedentes    de    villa;     et    tantum    locutus    fui    cum 
quadam    barca,    et    tantum    hominibus    dedi,    quod    ad    nos 
loqui  venerunt,  et  nobis  rumor es  multum  tristes  narraverunt. 
Quod    videlicet   gens    nostra   de    Damieta   et    magnates,  qui 
intus  erant,  rex  scilicet  Jerusalem,  et  legatus,  dux  Belvariae, 
Templum    et    Hospitale,    cum  aliis    multis,   ita  quod  bene 


^  C.  ins.  suhscripta. 
2  Aug.  15. 


3  Sept.  5. 

E   2 


68 


MATTHiEI  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1222.  "  fuerant  mille  milites  crace  signati  et  alii  equites  quinqae 
Account  of  •''  xnilia  cum  quadraginta  milibus  peditum,  hi  omnes  fecerunt 
the  OSS  ot  ((  ^j^Qjjj  equitaturam  erga  terram  Babilonis,  contra  volun- 
*'  tatem  regis  Jerusalem,  ut  dicitur,  et  iter  arripuerunt  ad 
"  festum  Sancti  Petri  ad  Yincula.  Et  in  ilia  equitatara  per 
"  tres  septimanas  vel  plus  morati  fuerunt,  et  fere  in  media 
"  via  fuerunt  Damietas  et  Babilonis.  Tunc  Soldanus  Babiloniae 
"  et  Coradinus  frater  ejus  venerunt  cum.  quanto  exercitu 
"  habere  potuerunt;  et  ssepius  gentes  nostras  appropin- 
**  quando  invaserunt/  et  saepius  de  gentibus  suis  amiserunt. 
**  Et  quando  gentes  nostra3  apud  Damietam  redire  voluerunt, 
'*  fiumen  excrevit  et  per  dies  plurimos  exivit.  Et  gentes 
"  nostras  inter  duo  brachia  fluminis  erant,  et  fecerunt  Saras- 
"  ceni  de  uno  brachio  ad  alium  foveam  quandam  retro  exerci- 
"  tum  nostrum;  flumenque  tam  magnum  excrevit,  quod  gentes 
"  nostrge  in  aqua  erant  usque  ad  braccarios  et  cinctoria  ad 
"  magnam  miseriam  et  dolorem.  Itaque  mortui  et  capti  fuis- 
"  sent,  si  Soldanus  Babilonise  voluisset.  Treugas  sumpserunt 
'*  gentes  nostras  usque  ad  octo  annos  erga  Soldanum  tali 
*'  pacto,  quod  gentes  nostree  Damietam  redderent  et  omnes  es- 
"  clavos  quos  tenebant  in  captivitate.  Propter  hanc  pactionem 
"  tenendam  rex  Jerusalem  et  legatus  et  dux  Balvarios  et 
"  alii  divites  in  hostagio  remanserunt.  Soldanus  vero  pro 
"  jam  dicta  pactione  ex  parte  sua  viginti  in  hostagio  tradidit. 
"  Quando  vero  hos  rum  ores  audivimus,  ms.gnum  dolorem 
"'  habuimus,  sicut  omnes  Christiani  habere  debent.  Ideoque 
*'  consilium  habuimus,  quia  ad  reddendam  Damietam  esse 
"  noluimus,  ut  versus  Achon  iter  arriperemus ;  ubi  in  crastino 
9  Sept.  **  Nativitatis  beatse  Marias  Yirginis  ^  applicuimus,  et  in  die 
"  proxim.0  post  reddita  fuit  Damieta  ad  Soldanum,  et  ipse 
"  omnes  esclavos,  quos  tenebat,  deliberavit.  Item  vobis  signi- 
"  fico,  quod  dominus  rex  Jerusalem  in  partes  vestras  venturus 
"  est,  ideoque  devote^  precor,  quod  super  promissa  ei  facta 
"  erga  regem  et  alios  magnates  auxilium  prsebeatis.  Debitum 
"  enim  ejus  tam  magnum  est,  quod  mirum  est  enarrare. 
"  Yalete." 

Item  alia  epistola  de  eodem. 

Letter  "  Frater  P[etrus]  de  Monte  Acuto,  militum  Templi  magister 

from  the      <«  humilis,  dilecto  fratri  in  Christo,  A[lano]  Martel,  locum  prse- 

*'  ceptoris  tenenti    in  Anglia,  salutem.     Etsi    quandoque  pros- 


^  So  altered  by  Par.  from  appro- 
pinquaverunt,  which  B.  O.  W.  have. 
2   Virginis']  om.  C. 


3  devote^  Written  over  an  era- 
sure;  vobis,  O.  W.  ;  C.  has  vobis 
expuncted. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIT. 


69 


pera   qua?  nobis   in  negotio   Jesu   Christi   succedebant   vobis  A.D.  1222. 

significavimus,  nunc    sinistra,    peccatis   nostris    cxigentibus,  the  Tem- 

in  terra  Egipti  nobis  inflicta,  pr^esenti  vobis   scripto   secun-  P^^''  ^^  ^"^ 

•      loss  of 
dum  rei  seriera  declaramus,  sane  cum  post   captam   Damie-  T)flm;pttn 

tarn  exercitus  Christianus  otio  ibidem  tempore  longo  vacaret, 
gens  tarn,  cismarina  quam  transmarina  super  hoc  nobis  con- 
vitia  et  redargutiones  assiduas  inferebat.  Yeniens  igitur  dux 
Balvariae  locum  tenens  imperatoris  omnibus  patefecit  se  ad 
hoc  venisse,  ut  expugnaret  inimicos  fidei  Christianae,  et^  non 
segnitie  ibidem  pigritaret.  Habito  igitur  super  hoc  consilio 
domini  legati,  ducis  Balvariee,  magistrorum  Templi  et  Hospi- 
talism et  domus^  Theutonicorum,  comitum  quoque^  et  baronum, 
et  aliorum  omnium,  super  progressu  faciendo  omnes  unani- 
miter  consenserunt.  Illustris  autem  rex  Jerosolimitanus 
vocatus  venit  cum  baronibus  suis  et  galeiis  navibusque 
armatis  apud  Damietam,  inveniens  exercitum  Christiano- 
ram  in  tentoriis  extra  liceas  habitantem.  Post  festum  vero 
Apostolcrum  Petri  et  Pauli  dominus  rex  et  legatus  totus- 
que  exercitus  Christianus,  tarn  per  fluvium  quam  per  terram 
ordinate  procedendo,^  invenit  Soldanum,  et  cum  eo  inimicos 
crucis  innumeros,  sed  tamen  ante  faciem  ejus  fugientes. 
Sicque  processum  est  sine  damno,  donee  perventum  fmb 
ad  tentoria  Soldani,  flamine  tamen  medio,  quod  nequivit 
exercitus  pertransire,  sed  in  ripa  fluminis  fixit  tentoria, 
prseparans  pontes  ad  faciendum  transitum  ad  Soldanum. 
Itaque  flumen  Taphneos,  a  magno  flumine  Nili  se  derivans, 
a  castris  Soldani  nos  separavit.  Cumque  ibidem  moram  fa- 
ceremus,  recesserunt  ab  exercitu  multi  non  licentiati,  ita 
quod  in  decem  milibus  armatorum  et  amplius  fuit  exer- 
citus diminutus.  Soldanus  ^  interim  per  vallum  antiquitus 
factum  galeias  et  galiones,  Nilo  crescente,  misit  in  flumine 
ad  impediendum  navigium  nostrum,  ne  nobis  victualibus 
destitutis  a  Damieta  venirent  alimenta,  cum  per  terram, 
prohibentibus  Saracenis,  venire  minime  potuissent.  Inter- 
clusa  itaque  via  tarn  terrse  quam  fluminis  ad  necessaria  nobis 
deferenda,  habuit  consilium  exercitus  de  reditu  faciendo; 
sed  fratres  Soldani,  Seraph'  scilicet  et  Coradinus,^  Soldani 
AlapiaB  et  Damasci,  atque  Soldani  alii,  Camelse^  videlicet  et 


^  This  addition  is  in  the  margin. 
2  Guerin  de  Montaigu. 
^  Hermann  de  Salza. 

^  quoque  et]  in  the  margin  in  B.; 
not  in  C. 

*  procedendo]   So  altered  by  Par. 


from  procedentes.  The  clause  is 
not  in  C. 

^  C.  ins.  iyitur. 

7  Malek-el-Aschraf. 

*  Malek-el-Moaddham. 

5  Malek  Almodschaled  Schir- 
kuh,  prince  of  Emessa. 


70 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


the  loss  of 
Damietta 


f.  58. 


A.D.  1222.  "  Haman  ^  et  Coilanbar,^  cum  regibus  paganorum  quamplurimis 
Account  of  "  et  multitudine  paganorum,  qui  in  ejus  subsidium  advenerant, 
nobis  reditum  denegabant.  Exercitus  tamen  noster  de  nocte 
recedens,  [per  flumen]  et  per  terram,  amisit  victualia  quae  fe- 
rebat  in  flumine,  et  homines  multos  ;  quia,  excrescente  Nilo, 
Soldanus  fecit  aquam  derivari  per  meatus  occultos  et  canales 
rivulosque  antiquitus  constitutes,  ad  impediendum  regressum. 
populi  Christiani.  Cum  igitur  in  paludibus  summaries,  supel- 
lectilia,  clitellas,  currusque  ac  omnia  fere  necessaria  exercitus 
Christi  amisisset,  nee  ultra  procedere  vel  reverti  aut  alicubi 
confugere  potuisset,  victualibus  destitutus,  nee  pugnam 
facere  cum  Soldano  propter  lacum  medium,  inter  aquas  in- 
clusus  sicut  piscis  reti  includitur,  fecit  invitus  et  in  angaria 
positus  pactum  de  reddenda  Damieta  Soldano,  et  sclavis 
ejus,  qui  ^  inveniri  poterant  in  Tyro  et  Achon,  pro  vera  cruce 
et  pro  sclavis  Christianis  regnorum  Babilonise  et  Damasci. 
Nos  igitur  cum  aliis  nunciis,  de  communi  legatione  totius 
exercitus,  Damietam  adivimus,  populo  civitatis  pactienes 
nobis  injunctas  omnibus  ostendentes,  quse  episcopo  "*  Acho- 
nensi,  cancellario,^  et  Henrico  cemiti  de  Malta, ^  quos  ibidem 
invenimus,  plurimum  displicebant.  Yoluerunt  enim  civi- 
tatem  defendere;  quod  nes  multum  approbaremus,  si  utiliter 
fieri  potuisset.  Mallemus  quidem  in  carcere  perpetuo  de- 
trudi,  quam  civitas  a  nobis  ad  dedecus  Christianitatis  incre- 
dulis  redderetur.  Sed  habita  per  civitatem  indagatione 
sagaci  rerum  et  persenarum,  nee  pecuniam  invenerunt  nee 
gentem,  quibus  civitatem  defendere  potuissent.  Nos  itaque 
huic  pactieni  adquiescentes,  sacramento  et  obsidibus  eam 
firmavimus,  treugamque  firmam  octo  annorum  statuimus. 
Soldanus  igitur  usque  ad  compositionem  factam  fideliter 
tenuit  quod  spopondit,  exercitui  nostro  famelico  per  dies 
fere  quindecim  pan  em  conferens  et  prebendam.^  Yes  ergo 
nostris  miseriis  compatientes,  nobis  in  quantum  poteritis 
subveniatis.     Yalete." 


^  Malek  Annaser  Kilidsch  Arslan, 
prince  of  Hamah. 

2  This  seems  to  be  intended  for 
Baalbeck.  If  so,  the  prince  was 
Maiek  el  Amdsched  Bahramschah. 
See  Wilken,  vi.  p.  332,  n.  45. 

3  qui']  So  C. ;  que,  B. 
*  Jajnes  of  Yitri. 


^  Walter  of  Palear,  bishop  of 
Catania. 

6  Malta  quos]  Par.  has  MaP  q  in 
the  margin ;  and  C.  is  similarly 
corrected.  This  is  Henry,  count 
of  Malta,  admiral  of  the  fleet  of 
Frederick  H. 

^  Par.  has  in  the  margin,  vel  po- 
lentam  ;  C.  has  polentam  in  the  text. 


DE  TEMPOKE   KEGIS   HENRICI   TERTII. 


71 


Hoc^    etiam  anno  comprehensus  fuit  quidam,  paucis  A.D.  1222. 
diebiis   ante    concilium    celebratum    Cantuarise  ^   a   ma-  ^'^I'^ish- 

ments  in- 

gistro    S[tepliano]    Cantuariensi    archiepiscopo,    nabens  flicted  at 
in    corpore  et   membris,  scilicet   in  latere,    manibus,   et  ^^^.^i-q  ^°^^^ 
pedibus,  quinque  vulnera  Crucifixionis ;  et  in  dicto  con- ford], 
cilio  simul  cum  eo    [quidam]  utriusque    sexus,    scilicet 
Ermofroditus,  ejusdem  erroris  quo  prior  fuit  obcsecatus 
cum  suo  complice  prsesentatus.     Super  quo  convicti,  et 
publice  confessi,  judicio  ecclesiae  puniti  fuerunt.     Simi- 
liter ^  et  quidam  apostata,  Judseus  factus  ex  Christiano, 
diaconus,    qui  similiter  est   judicialiter  punitus ;   quern 
Falco  statim  arreptum  suspendi  fecit. 

De  morte  Hugonis  de  Neville. 
Eodemque  anno  obiit  Hugo  ^  de  Ne villa,  qui  in  tota  -Death  of 
juventute  sua  tempore  regis  Ricardi  de  familia  speciali  jq^efille.^ 
ejusdem  regis  extiterat.     Inter  csetera  suae  probitatis  et 
audacise  insignia,  in  Terra  Sancta  leonem  interfecit.    Leo 
prius    sagittatus    in   pectore,  postea  gladio    transverbe- 
ratus,  eliquato  sanguine  expiravit. 

Viribus  Hugonis  vires  periere  leonis. 
Hujus  corpus  in  ecclesia  de  Wautham   in  nobili  sar-  His  burial 
cophago  marmoreo  et  insculpto  traditur  sepulturse.  tham^' 

De  luctamine  et  discidio  Londoniensis  urhis. 

Eodem  anno  in  die  Sancti   Jacobi  Apostoli    convenerunt   ad  Kiots  in 
luctamen  apud  hospitale  Matildis  reginse  extra  urbem  Londo-  London 
niarum   cives     urbis     prsedictee   contra    comprovinciales    extra  ^"^^^g 
urbem    positos,  nt  luctamine,^  quis   eorum    videretur   viribus  ^vrestlins; 
esse    major,    decertarent.^       lUis^    autem  diu    decertantibus,  match, 
et   hinc   inde   tumultuantibus,  cives,   aliis   confusis,  victoriam 


^  This  in  the  margin  of  f.  57  b. 

2  Cantuaria]  An  error  for  Oxo- 
nice. 

3  This  sentence,  which  has  been 
added  to  the  other  in  the  margin  in 
B.,  is  not  in  C. 

■*  His  shield  (with  the  vert  and 
or  portions  designated)  is  given  in 
the  margin  reversed,  as   also   the 


lion,  piei'ced  with  the  arrow  and 
sword.  This  entry  is  at  the  foot  of 
f.  57  b.     It  is  not  in  C. 

^  luctamine]  Written  over  an 
erasure ;  scirent,  O.  W. 

^  decertarent]  decertabant,  B. 

7  Two  men  are  drawn  wrestling 
at  the  foot  of  the  page. 


72 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJOKA. 


A.D. 1222. 

Riots  in 

London, 

arising 

from  a 

wrestling 

match. 


One  Con- 
stantine, 
the  ring- 
leader, 


reportarunt.  Inter  alios  quoque  senescallus  abbatis  West- 
monasterii  confusus  recedens,  quomodo  se  suosque  complices 
vindicaret,  anxius  cogitabat.  Tandem  bunc  vindictae  modnm 
excogitans,  statuit  arietem  in  die  Sancti  Petri  ad  Yincula, 
denuncians  per  provinciam,  nt  omnes  ad  luctamen  venirent 
apud  Westmonasteriam,  et  qui  melior  in  lactamine  trium- 
pharet,^  arietem  pro  mercede  reportaret.^  Prsedictus  interea  ' 
senescallus  congregavit  viros  robustos  et  in  luctamine  expe- 
ditos,  ut  sic  saltern  victoria  potiretur.  Gives  vero  ex  victoria 
iterata  gaudei  o  cupientes,  in  manu  valida  convenerunt  ad 
ludum,  atque  liinc  inde  certamine  inchoate,  diu  et  fortiier  sese 
mutuo  prosternebant.  Senescallus  quoque  ssepedictus  cum 
4suburbanis  et  comprovincialibus,  qui  potius  ^  vindictam  quam 
ludum  sitiebant,'*  sine  causa  ad  arma  prosiliunt,  atque  cives, 
qui  inermes  advenerant,  graviter  et  non  sine  sanguinis  ef- 
fusione  pulsaverunt.  At  cives  turpiter  vulnerati,  fugam  arri- 
pientes,  cum  maxima  confusione  ingressi  sunt  civitatem.  Qui- 
bus  ingressis,  surrexit  tumnltus  in  populo,  signoque  communi 
pulsato,  cives  pariter  convenerunt.  Et  re  gesta  cunctis  per 
ordinem  declarata,  diversi  diversam  vindictae  sententiam  pro- 
tulerunt.  Serlo  tandem  major  civitatis,  vir  prudens  et  paci- 
ficus,  consilium  dedit,  ut  abbas  ^  Westmonasterii  super  ilia 
conveniretur  injuria;  quam  si  vellet  pro  se  suisque  corrigere 
competenter,  hoc  sufficeret  universis.  Ad  bsec  Constantinus,  vir 
quidam  magnus  in  civitate,  cum  tumultu  populi  sententiam 
protulit,  ut  omnia  sedificia  abbatis  Westmonasterii  et  domus 
senescalli  praedicti  diruerentur  et  solo  tenus  complanarentur. 
Ex  bis  dictis  exivit  edictum,  ut  quantocius  Constantini  sen- 
tentia  compleretur.  Quid  plura  ?  Irrationabile  vulgus  cum 
aliis  de  civitate  sine  ordine  procedentes  civile  bellum  Con- 
stantino praBvio^  commiserunt,  atque  multis  subversis  aedibus, 
damnum  non  modicum  abbati  intulerunt,  quasi  '^  pro  edicto 
frequenter  proclamante  alta  et  reboante  voce  eodem 
Constantino  "  Montis  gaudium,  Montis  gaudium,  adjuvet 
"  Deus  et  dominus  noster  Lodowicus."  Et  hie  clamor 
maxime  amicos  regis  exasperavit,  et  ad  vindictam,  ut 
inferius  dicetur,  provocavit.      Sed  res  gesta,  qu»  diu  latere 


^  triumpharet  .  .  luctamine]  om. 
C. ;  triumpharet  is  written' over  an 
erasure  ;  inveniretur,  O.  W. 

2  reportaret]  Written  hy  Par.  in 
the  margin  ;  acciperet,  O,  W.  It 
has  been  erased  in  B. 

2  potius']  So  Par.  in  the  margin  ; 
totius,  B. 


'*  sitiehant]  sciebant,  B.,  in  error  ; 
quserebant,  C,  not  knowing  the 
true  correction. 

*  William  de  Hmneto. 

^  prcBvio]  primo,  C. 

"  This  is  in  the  margin.- 


BE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  73 

non    potuit,  cum    ad   aures   Hubert!   de   Burgo,  Anglice    justi-  A.D.  1222, 

ciarii,    pervenisset,    collectis    armatorum    copiis,    ad    turrem 

Londoniarum   perrexit ;    ac   nuncios   mittens  in  civitatem  prae- 

cepit,    ut    majores    natu    ad    cum    cum   festinatione    venirent. 

Qui  cum  essent  in  ejus  prtesentia  constituti,  sciscitabatur  ab  eis, 

qui  factas    seditionis  principales  erant  auctores   ac   subversores 

regise   civitatis,  et   qui  pacem  regis   infringere  prcesumpserunt. 

Tunc    Constantinns,  qui  constans  fuit  in  seditione,    constantior 

extitit  in  responsione,  asserens  se  illud  factum  warantizaturum, 

atque  audientibus  cnnctis  conqueritur   se    minus   fecisse  quam 

de  jure  fieri  debuisset.    Confidebat  ^  enim  in  Sacramento 

tarn  regis  quam  Lodowici,  scilicet  quod    utriusque    im- 

prisii    et    amici    pacem    haberent.      Unde    sacramenti 

transgressio  postea  objecta  fuit  regi  primo  facta  ab  eo ; 

unde  jure  negavit  restituere  Lodowicus  jura   postulata 

regi  Anglorum.      At  justiciarius,  audita  ejus  confessione,  re-  seized  and 
tinuit  eum    absque    omni    tumnltu,  et   duos  alios  cum  eo.     Et  hanged, 
facto    mane,  misit    Falcasium    cum    armatis    multis   per   Tha- 
mensem  fluvium,  qui  Constantinum  prcedictum    ad  suspendium 
perduxerunt.     Cum  autem  laqueum  collo  suo    appositum  et  se 
omni  auxilio  destitutum  conspexisset,  optulit  pro  vita  habenda 
quindecim    milia    marcas    argenti ;    sed   nihil  omnino  profecit. 
Suspensus  est  autem  ille,  et  Constantinus  nepos  ejus,^  cum  quo-  SuspaidL 
dam   Gaufrido,  qui  edictum   Constantini   in   civitate  proclama-  ^"''  Coii- 
verat ;  et  sic,  civibus    ignorantibus    et    sine   tumultu,  lata     in  s^a/'j^"J«<s 

•  •    >  TtOulllS 

eum  sententia  executioni  extitit  demandata.  Et  his  ita  gestis,  g^-j,^-^  Zon- 
ingressus  est  in  civitatem  justiciarius  cum  Falcasio  et  aliis  doniarum. 
armatorum  copiis,  et  quoscnnque  prsedict^  seditionis  depre- 
hendit  culpabiles  capi  fecit  et  in  carcerem  retrudi ;  quorum 
truncatis  pedibus  sive  manibus,  illos  abire  permisit.  Unde 
multi  praj  timore  ab  urbe  fugientes  nunquam  postea  sunt 
reversi.  Rex  vero,  ad  majorem  vindictam  ©mnes  urbis  magis- 
tratus  deponens,  novos  constituit  in  civitate  prsefectos. 

Be  concilio  archiepiscopi  S[te])liani\  et  de  mortibus  quorundam. 

Eodem  anno  magister  S[tephanus]  de  Langetuna  Can-  Marg.  of 
tuariensis  ^  archiepiscopus  generale  concilium  celebravit  \  ^^^\ 
apud    Oxoniam,    in    quo  multa  fuerunt  statuta  ad    re-  Oxford  '^ 
formationem    status    ecclesise   Anglicanse  et   monasticse  ""<^^^ 

archbishop 
Langton. 


^  This     introduction    is    in    the 
margin.     It  is  not  in  C. 


"  e jits']  om.  C. 

3  Cant,  arch.']  om.  C. 


74 


MATTH^I   PARISIENiSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1222 

Abbats  of 
Westmin- 
ster. 


Bishops  of 
Chichester. 


Death  of 
W.  of  Ely, 
the  trea- 
surer. 


Storms. 

Grantham 
church 
struck  by 
lightuing. 


14  Sept. 


Nota  mi- 
rum  de 
tonitru 
quodam. 
30  Nov. 
At  Piller- 
ton. 


.  religionis,  sicut  in  dicto  concilio  alias  plenius  contine- 
tur.  Eodem  quoque  ^  anno  obiit  Willelmus  de  Humeto, 
abbas  Westmonasteriensis,  xii.  kalendas  Maii.  Cui 
successit  Ricardus  de  Berking,  ejusdem  ecclesise  prior ; 
qui  eodem  anno,  xiv.  kal.  Octobris,  a  domino  Petro 
Wintoniensi  ^  in  ecclesia  Westmonasterii  munus  bene- 
dictionis    suscepit.     Ipso  quoque  anno    Ranulphus  ^  Ci- 

'  cestrensis  episcopus,  aliquando  ofiicialis  postea  prior 
Norwicensis,  viam  universse  carnis  est  ingressus ;  cui 
successit  Radulphus  de  Novilla,  qui  antea  custos  et 
bajulus  sigilli  regii  extiterat,  regis  fidelissimus  cancel- 
larius,  assensu  totius  regni,  itaque  scilicet,  ut  non  de- 
poneretur  ab  ejusdem  sigilli  custodia  nisi  totius  regni 
ordinante  consensu  et  consilio ;  qui  post  susceptum 
prgesulatum  mansit  cancellarius.  Electus  quidem  fuit 
circa  festum  Omnium  Sanctorum,  sed  sequenti  anno 
coniirmatus.  Anno  quoque  ipso  obiit  Willelmus  de 
Ely,  AngliiB  thesaurarius. 

De  tempestatibus  illius  anni. 

Eodem  anno,  sexto  idus  Februarii,  audita  sunt  tonitrua 
terribilia,  ex  quorum  collisione  fulmen  exiens  ecclesiam  de 
Graham  in  comitatu  Lincolniae  sitam  terribiliter  accendit;  ubi 
tantum  talemque  foetorem  emisit,  quod  multi,  qui  in  ecclesia 
erant  fugientes,  foetorem  sufferre  non  valebant.  Tandem  sacrae 
candelee  illuminatione  et  aqu£e  benedictee  aspersione,  vix  ignis 
extinctus  est.  Yestigia  bujus"*  rei  adhuc  in  illo  monasterio 
manent.  Item  eodem  anno,  in  die  Exaltationis  sanctEe  Crucis,  per 
totam  Angliam  mugierunt  horrenda  tonitrua;  et  secuta  est 
inundatio  pluviarum  cum  turbine  et  impetu  ventorum,  quae 
tempestas,  cum  aeris  intemperie  usque  ad  Purificationem  beatae 
Marise  perseverans,  multis  et  maxime  colonis  molesta  fuit. 
In  Eestate  vero  sequenti  frumentum  duodecim  solidis  vende- 
batur.  Eodem  etiam  anno,  in  festo  Sancti  Andreas  Apostoli, 
audita  sunt  tonitrua  per  totam  Angliam  generalia,  qu£e  ecclesias 
et  ecclesiarum  turres,  domos  et  aedificia,  castrorum  muros  et 
propugnacula,  subverterunt.     In  villa  quoque  quae  Pilardestuna 


1  quoque  anno']  tempore,  C. 
-  C.  adds  episcopo. 


3  In  the  margin  is  a  mitre  and 
inverted  pastoral  staff. 
*  hujus']  illius,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   IIENRICI   TERTIl.  75 

dicitur,  in    pago    Warewicensi    sita,  irruit    tempestas    ilia    in  A.D.  1222. 
sedificiis    cujusdam    militis,  opprimens    uxorem    ejus  cum  octo 
hominibus    utriusque    sexus,     in    admiratione    multorum,    qui 
casum    inspexerunt.     Deinde    tempestas  ilia  debacchando  inva- 
lescens  turbariam   quandam  in  eadem  villa,  aquis  profundis  et  f.  58  h. 
palude  circumdatam,  quasi    in   ictu  oculi   adeo  reddidit  siccam 
quod,  nee  herbam  aut  lutum  in  ea  relinquens,  sicci  lapides  tan- 
tummodo  remanserunt.     Item  in  vigilia  Sanctae  Lucise  virginis,  12  Dec. 
ventus  vehemens  et  repentinus   superveniens  crudelius  prasfata 
tempestate  desseyit.   Nam  generaliter  per  totam  Angliam,  quasi 
jflatu  diabolico  agitata,  oedificia  diruit,  ecclesias  et  earum  turres 
prostravit,  arbores  silvarum  cum  pomeriis  radicitus  evulsit,  ita 
quidem   quod  vix   aliquis    immunis    evasit,  a    cujus   se  injuria 
refrsenaret. 

Eodem^  anno  sedata  est  controversia  inter  Eustachium  The  abbey 
episcopum  Londoniensem  et  capitulum  Sancti  Pauli  ex  ^juster' 
una   parte,  et  Willelmum  tunc  abbatem  et  conventum  declared 
Westmonasteriensem  ex  altera,  per   S[tephanum]    Can-  cTent^of ' 
tuariensem     archiepiscopum,     P[etrum]     Wintoniensem,  ^^^  see  of 
E.[icardum]    Saresberiensem    episcopos,    et   Thomam    de 
Meretona  et  Ricardum  de    Dunestaple    priores,  in    quos 
ambse  partes,  tanquam  arbitros  et  pacis  ordinatores,  con- 
senserunt ;  qui  monasterium    Westmonasterii   ab   omni- 
moda  subjectione  et  jurisdictione  episcopi  Londoniensis 
penitus  exemptum  declaraverunt,  et  ordinaverunt  quod 
ecclesia  de  Stanes  cum  pertinentiis  suis  in  usus  proprios 
ecclesise    Westmonasteriensis   convertatur,    et   manerium 
de  Sunnebiria^  in  proprietates  episcopi  Londoniensis,  et 
ecclesia  ejusdem  manerii  cedat  in  usus  proprios  ecclesise 
Sancti  Pauli  in  perpetuum. 

TJt  Stejplianus  Cantuariensis  archiepiscojpus  Uhertates  a  rege 

exegerit. 

Anno    Domini    mccxxiii.     ^JRex    Henricus    ad    Natale    tenuit  The  arch- 
curiam  suam   apud  Oxoniam.     Et  postmodum,  in    octavis  Epi-  bishop  and 
phaniae,  apud  Londonias  veniens  cum  baronibus  ad  colloquium  ^^^i^j      t^_ 


^  This  paragraph  is  in  the  mar-  |  ^  i.e.  Sunbury  in  Middlesex.  The 
gin,  "with  Hoc  hic  intrabit  written  living  is  still  in  the  gift  of  the  dean 
above  it.  I  and  chapter  of  St.  Paul's. 


76 


MATTHiEI   PARISIENSIS    CHRONICA   MAJORA. 


confirma- 
tion of 
Magna 
Charta. 


A.D.  1223.  requisitus  est  ab  archiepiscopo  Cantuariensi  et  magnatibus 
mand  the  aliis,  ut  libertates  et  liberas  consuetudines,  pro  quibus  guerra 
mota  fuerat  contra  patrem  suum,  confirmaret.  Et  sicut  archi- 
episcopus  ostendit  evidenter,  idem  rex  diffugere  non  potuit 
quin  hoc  faceret,  cum  in  recessu  Lodowici  ab  Anglia  juraverit,^ 
et  tota  nobilitas  regni  cum  eo,  quod  libertates  preescriptas  omnes 
observarSnt,  et  omnibus  traderent  observandas.  Quod  audiens 
Willelmus  Briwere,  qui  unus  erat  ex  consiliariis  regis,  pro 
rege  respondens,  dixit;  "Libertates  quas  petitis,  quia  violenter 
"  extortae  fuerunt,  non  debent  de  jure  observari."  Quod  ver- 
bum  archiepiscopus  moleste  ferens,  increpavit  eura,  dicens ; 
"  Willelme,"  inquit,  "  si  regem  diligeres,  pacem  regni  non  im- 
"  pedires."  Yidens  autem  rex  arcbiepiscopum  in  iram  com- 
motum,  dixit;  "  Omnes  libertates  illas  juravimus,  et  omnes 
•'  astricti  sumus,  ut  quod  juravimus  observemus."  Et  rex, 
protinus  babito  super  hoc  consilio,  misit  litteras  suas  ad  singu- 
los  vicecomites  regni,  ut  per  milites  duodecim  vel  legales  ho- 
mines uniuscujusque  comitatus  per  sacramentum  facerent 
inquiri,  quae  fuerunt  libertates  in  Anglia  tempore  regis  Henri ci 
avi  sui,  et  factam  inquisitionem  apud  Londonias  mitterent  ad 
regem  in  quindecim  dies^  post  Pascha. 


War  in 

Wales 

between 

Llewellyn- 

ap-Jor- 

werth  and 

William 

Marshal. 


De  altercatione  inter  Walenses  et  Willelmum  Marescallum. 

Eodem  anno,  dum  Willelmus  Marescallus,  comes  Penbroc, 
fuit  in  Hibernia,  Loelinus  rex  Walensium  in  manu  forti  cepit 
duo  ^  castella  preedicti  Willelmi,  et  omnes  quos  in  eis  invenit 
capitibus  privari  fecit,  et  impositis  in  eisdem  castellis  Walen- 
sibus  suis  recessit.  Sed  cum  post  dies  paucos  ad  notitiara 
prsedicti  Marescalli  res  gesta  pervolasset,  rediit  cum  festina- 
tione  in  Angliam,  et  exercitu  magno  congregate,  castella 
prsedicta  obsedit  et  cepit.  Et  quia  Loelinus  prius  omnes 
homines  Marescalli,  quos  in  castellis  ceperat,  capitibus  ampu- 
tatis  interfecerat,  Willelmus  Marescallus,  Walensibus  talionem 
reddens,  eorum  capita  detruncari  fecit.  Ac  deinde  ad  majorera 
vindictam  terram  Loelini  hostiliter  ingressus,  igne  et  ferro 
qu£eque  sibi  obvia  devastavit.  Quod  audiens  Loelinus,  venit 
contra  Marescallum  in  fortitudine  gravi ;  sed  Marescallus, 
Marte  sibi  propitio,  hostes  acriter  invadens,  multis  ex  Walen- 
sibus interfectis,  omnes  in  fugam  coegit,  quos  Marescallus 
potenter  insecutus  immisericorditer  trucidavit.  Estimati  sunt 
autem  interfecti  et  vinculis  mancipati  ad  novem  milia  homi- 
num,  paucissimis  ex  omnibus  per  fugam  elapsis. 


^  juraverit]  juraverat,  C. 
2  dies]  diebus,  O.  W. 


3  Aberteiyi     and     Caermarthen. 
Brut  y  Tywysogion,  p.  312. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRTCI   TERTII.  77 

Eodem  anao  circa    festum    Dominicaa    Ascensionis   Walterus   A.D.  1223, 

Malus-clericus  consecratus  est  Carleoleusis  episcopus'    per  ma-   Walter 

num  Walter!  Eboracensis  archiepiscopi.  Mauclerc 

bishop  of 

Carlisle. 

De  oleo  sancto. 

Circa  idem  tempus    prorupit    oleum  lacidissimum   in  magna  Oil  from  S. 
ecclesia    apud    Eboracum   de    tamba   beati    Willelmi,  ejusdem  William's 
ecclesiee    quondam   archiepiscopi.      Eodem    anno     Rom^e    pluit  -r>i     j 
terra  sanguinea  per^  tres  dies,  admirantibus  multis.  rain  at 

Rome. 
De  morte  Philip^i  regis  Franeorum. 

Eodem  tempore,  circa  festum  Sancti  Petri  ad  Vincula,  tertio  ^  Death  of 
idus  Augusti,    Philippus    rex   Franeorum  diem   clausit  extre-  a      '^^ 
mum;     cujus   mortem  cometa    ardens    et    crinita,    quee   paulo  21  Aug  fa'a 
ante    apparuerat,  indicavit.     Cujus    obitu    divulgate,  Henricus  error  for 
rex  Anglorum  misit  archiepiscopum  Cantuariensem  cum  tribus"*  ^"^  July]. 
episcopis  ad  Lodowicum  filium  ejus,  jam  in  regem  coronatum,  Henry  III. 
constanter   rogans,    ut    redderet    sibi    Normanniam    cum    aliis  ?^"  -^  ^ 
terris   transmarinis,  sicut  juraverat    in    recessu    suo  de   regno  demand 
Angliae,  quando  pax  facta  fuerat  inter  ipsum  et  regem  Anglige,  Normand3% 
consentientibus  ^  magnatibus  universis.    Ad  base    Lodowicus  Refusal  of 
respondens  dixit,  se  Normanniam  et  terras  alias  juste  possidere,  I^o^is. 
sicut  ostendere   paratus  erat°  in  curia   sua,  si    rex  Anglise    ad 
eam  yoluerit  venire,  et   ibidem    juri   parere.     Respondit    pree- 
terea,    quod   juramentum   in   Anglia    factum    ex     parte    regis 
Anglorum    fuerat    violatum,    dum    imprisii  sui,  qui    apud    Liu- 
colniam  capti  fuerant,  ad  redemptionem  gravissimam  sunt  com- 
pulsi.    Hoc^   prsecipue  dictum  est  pro  Constantino  cive 


'  A  mitre  and  pastoral  staff  are  1  ^  The  three  bishops  were  Eustace, 
drawn  in  the  margin.  The  entry  |  bishop  of  London ;  Richard,  bishop 
really  belongs  to  the  year  1224,  as  I    of  Salisbury    [or  John,  bishop  of 


Ascension  Day,  1223,  was  June  1, 
and  Hugh,  the  previous  bishop  of 
Carlisle,  did  not  die  till  June  3, 
1223.  Waverley  Annals,  Annal. 
Monast.  ii.  p.  298. 

"  per  unum  diem,  Alberic.  See 
Coggeshale,  p.  194. 

3  The  date  is  added  in  the  mar- 


Ely,  Coggeshale,  p.  197]  ;  and 
Pandulf,  bishop  of  Norwich.  They 
met  the  king  after  his  coronation 
at  Compiegne.  Dunstable  Annals, 
Annal.  Monast.  iii.  p.  81. 

^  consentientibus']  So  Par.  over 
an  erasure  ;  et,  O.  W. 

^  erat']    So  Par.,  correcting  erit. 


gin  by  Paris.     Alberic  has  "  pri-  which  B.  O.  W.  have.     The  Hist. 

*'  die  idus  Julii  [14  July],"  Chron.  Angl.  has  erat. 

p.  511.     Philip's  crown  and  shield,  ^"  Added  in  the  margin, 
reversed,  are  in  the  margin.                 | 


78 


MATTH^I   PARISIENSTS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1223.  Londoniarum,  de  cujus  suspendio  jam  certificabatur  et 
causa  et  modo.  De  libertatibus  autem  regni  Angliae,  pro 
quibiis  guerra  mota  fuerat,  quae  in  recessu  suo  concessae  erant 
et  ab  omnibus  juratae,  ita  actum  est,  quod  non  solum  illae 
leges  pessimee  ad  statum  pristinum  sunt  reductse,  sed  et  illis 
nequiores  per  totum  regnum  Angliae  sunt  generaliter  consti- 
tutse.  Quod  audientes  arcbiepiscopus  et  episcopi,  cum  aliud 
responsum  habere  nequiverant,  ad  propria  sunt  reversi,  regi 
Angliae  ea  quae  audierant  referentes. 


Imperti- 
nens  sed 
verum  us- 
que hue.  ^ 
Bartholo- 
mew, anti- 
pope  of  the 
Albigeois. 
Letter  from 
Conrad, 
bishop  of 
Porto,  on 
this. 

S.  Joh.  iii. 
11. 

2  Thess.  ii. 
4. 


De  quodam  ATbigensium  antipapa. 

Circa  dies  istos  haeretici  Albigenses  constituerunt  sibi  anti- 
papam  in  finibus  Bugarorum,^  Croaticae,  et  Dalmatiae,  nomine 
Bartholomaeum.  Cujus  partibus  error  illorum^  adeo  invaluit, 
ut  etiam  episcopos  et  alios  multos  regionum  illarum  ad  suam 
allexerit  pravitatem.  Contra  quem  C[onradus]  Portuensis  epi- 
scopus  et  in  partibus  illis  Apostolicee  sedis  legatus,  Rothoma- 
o-ensi  archiepiscopo^  scripsit  in  haec  verba:  "  Yenerabilibus 
"  patribus,  Dei  gratia  Rothomagensi  archiepiscopo  et  ejus 
"  sufFraganeis  episcopis,'*  salutem  in  Domino  Jesu  Christo.  Dum 
"  pro  sponsa  veri  Crucifixi  vestrum  cogimur  auxilium  implo- 
'*  rare,  potius  compellimur  lacerari  singultibus  et  plorare.  Ecce 
"  quod  vidimus  loquimur,  et  quod  scimus  testificamur.  Ille 
"  homo  perditus,  qui  extollitur  super  omne  quod  colitur  aut 
''  dicitur  Beus,  jam  habet  perfidiae  su»  praeambulam  haere- 
*'  siarcham,  quem  haeretici  Albigenses  Papam  suum  appellant, 
*'  habitantem  in  finibus  Bugarorum,  Croaticae,  et  Dalmatiae, 
"  juxta  Hungariorum  nationem.  Ad  eum  confluunt  haeretici 
"  Albigenses,  ut  ad  eorum  consulta  respondeat.^  Etenim  ^  de 
"  Carcasona  oriundus,  vices  illius  antipapse  gerens,  Bartholomaeus 
"  hsereticorum  episcopus,  funestam  ei  exhibendo  reverentiam, 
"  sedem  et  locum  concessit  in  villa  quae  Porlos''  appellatur, 
"  et  se  ipsum  in  partes  transtulit  Tolosanas.  Iste  Bartholo- 
"  meeus  in  litterarum  suarum  undique  discurrentium  tenore,  se 
"  in  primo  salutationis  alloquio  intitulat  in  hunc  modum ; 
''  '  Bartholomaeus,  servus  servorum  sanetae  fidei,  tali  salutem.' 


Cf.  Cog- 
geshale, 
p.  195. 


Abridged 
from  the 
original 
letter, 
which  see 
inMartene 
Thesaur. 
Nov. 
Anecd.  i. 
col.  901. 


1  i.e.  Bulgaria. 

2  So  Par.     B.  had  illis,  as  O.  W. 
^  Theobald  of  Amiens. 

*  episcopis']  om.  C. 

^  respondeat  ]  respondeant,  B.  ; 
Par.  puts  cons,  in  the  margin ;  con- 
spondeant,  C. 


^  Etenim']  Est  enim,  O.  W.,  as 
the  copy  in  Martene.  JEt  is  written 
over  an  erasure  in  B. 


7  Porlos']        Poiors, 
Poios,  Coggeshale. 


Martene 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTil. 


79 


**  Ipse  etiam  inter  alias  enormitates   creat  episcopos,  et  eccle-  A.D.  1223. 

"  sias    perfide   ordinare    contendit.     Rogamus  igitur  attentius, 

"  et    per    aspersionem     sanguinis     Jesu   Christi  ^     propensius  f.  59. 

"  obsecramus,  auctoritate  domini  Papse,   qua-^  fungimur  in  hac 

"  parte,  districte    praacipientes,    quatinus    veniatis    Senonis    in 

*'  octavis    apostolorum   Petri    et   Pauli    proximo    futuris,    ubi 

*'  et   alii  prselati    Francise,    favente    Domino,    congregabuntur, 

*'  parati   consilium   dare  in    negotio    praedicto;   et    cum    aliis, 

'*  qui     ibidem    aderunt,    providere    super    negotio    Albigensi. 

'*  Alioquin    inobedientiam    vestram    domino    Papse    curabimus 

*'  significare.     Data  Planium,-"*  sexto    nonas  Julii."     Sed   hunc 

tandem  tumultum  mors  prasdicti  antipapae  celeriter  terminavit. 


De  qnibusdam  haronibus  scisma  excitare  volentihus. 

Eodem  anno  surrexit  murmuratio  non  modica  a  magnatibus  Murmurs 
Anglige    contra  Hubertum  de  Burgo   justitiarium,    qui    pacem  ^''^"^*^* 
regni    conati    sunt    perturbare.      Dicebant    enim    ad    invicem,  Bu^rgh^ 
quod  animum  regis  exasperabat  contra  illos,    et  quod  similiter 
non    sequis   legibus   regnum   regebat.      Accessit    prseterea    ad 
majoris  odii  incentivum   adventus   nunciorum   regis,    quos  Ro- 
mam  miserat ;  qui  bullam   domini  Papae  archiepiscopis  Angliae  The  Pope 
et  eorum  suffraganeis  deferebant,'*  quae    talem  continebat  sen-  <^eclares 
tentiam,  "videlicet,  quod   dominus  Papa   regem   Anglise    plenee  ,  ^v^^^f 
aetatis  adjudicaverat,  quod  ^  ex  tunc   negotia   regni  idem    rex  f^ji  ^„q^ 
principaliter    cum    suorum     domesticorum    consilio    ordinaret. 
Significavit    etiam    executoribus  preelibatis   dominus  ^  papa  in 
litteris    supradictis,    quatinus    auctoritate  Apostolica   denuntia- 
rent   comitibus,"  baronibus,    militibus,    et    aliis   universis,    qui 
custodias    babebant    castrorum,  honorum,  et  villarum,  qu£e   ad 
regis     dominicum    spectabant,    ut   continue   visis   litteris   regi 
illas  redderent;   contradictores    autem   per  censuram  ecclesias- 
ticam     ad    satisfactionem    compellerent.      Unde    pars    maxima  Conspiracy 
comitum  et  baronum,  quorum  corda   concupiscentia  possidebat,  j^rt'^^^iist 
hujusmodi    praacepta   indigne    ferens,  bellumque  suscitare    dis- 
ponens,    convenit   in  unum ;    et    conspiratione    absque    follibus 
conflata,    supradictas   occasiones  prsetendebat,    ut  pacem  regni 


'  B.  ins.  et. 

-  qua  fungimur]  om.  C. 

3  Planium  .  .  Julii']  Provin  .  .  . 
Junii,  Martcne.  The  place  is  Pro- 
vins,  near  Molun. 

*  defer ebant]  So  altered  by  Par. 


from  deferentes,  which  O.  W.  have. 
It  is  altered  in  C. 

^  quod  ex  tunc]  So  altered  by 
Par.  from  ut  de  cetero^  as  O.  W. 

^  dominus]  Written  by  Par.  over 
an  erasure  ;  dictus,  O.  W. 

7  C.  ins.  et. 


80 


MATTH^I  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D,  1223.  perturbaret.  Custodias  autem  jam  dicfcas  per  admonitionem 
archiepiscoporum  et  episcoporum  regi  reddere  supersedit,  vo- 
lens  potius  arma  movere,  quam  regi  satisfacere  de  praemissis. 
Sed  hsec  infra. 

De  cruce  Dominica  apud  Bromliohn  delata. 

Miracles  at      Eodem  anno  apud   Bromholm  crebrueruut  ^    divina  miracula 

Bromholm.  ^^   gloriam    et    honorem    salutiferae    crucis,    in    qua    Salvator 

mundi  pati-  diguatus  est  pro  redemptione  generis  humani.     Et 

quoniam    tanto   thesauro  Britannia   in  oceano  constituta  divina 

largitate  meruit   beatificari,    dignum    est,    immo  dignissimum, 

memoriis    posterorum    imprimere,    quo  ordine   a   tarn    remotis 

History  of  partibus  in  Britanniam  sit  delata.     Yerum   comes  Flandrensis 

the  holy       Baldewinus,  ex  comite  Constantinopolitanus  imperator  effectus, 

-D     '  ,    ,      ubi   per   multorum   curricula   annorum    strenue   vixit,  contigit 

ilium    a    perfidis  regibus  quodam    tempore   graviter  infestari, 

contra    quos  cum   impetu  et  absque    deliberatione  progrediens 

lignum   Dominicum   cum    aliis  ^   reliquiis,    quee    semper     ante 

ilium  a  patriarcba  et  episcopis  deferri   consuev^erant,  quotiens- 

cunque  adversum   inimicos  ^  crucis  prselium  commissurus  per- 

rexit,  hac  vice  portare  neglexit ;  quod  eadem  die    experimento 

miserrimo  recognovit.     Nam  dum  temere  cum  exercitu  modico 

non    habito    respectu    ad   multitudinem    barbarorum,    qui  in  ^ 

decuplo  exercitui  sue  superabundabant,  in  bostes  prorupit,  et 

in  momento  tam  ipse  imperator   quam  totus  ejus  exercitus  ab 

inimicis  Orucifixi  circumvallati,    omnes  aut   interfecti  sunt  aut 

in  captivitatem    adducti.    Pauci   quoque    ex    omnibus   qui   per 

fugam   elapsi   sunt,    de    imperatore    quid    actum    sit    vel    quo 

devenerit,    penitus    ignorabant.      Erat    autem     ea     temjoestate  Cf.  Cog- 

capellanus  quidam  natione  Anglicus,  qui  in  capella  imperatoris  geshale, 

cum  suis   clericis  divina  celebravit   misteria,  qui  unus   fuit  ex  PP"  -^^~ 

203  a 
custodibus    reliquiarum    et    anulorum    aliarumque    rerum   dicti  different 

imperatoris.     Hie  itaque    cum  casum  cognovisset  de  morte,  ut  account  to 

omnes  preedicabant,  domini   sui  imperatoris,  ab  urbe  Constan-  this. 

tinopolitana    cum    dictis    reliquiis     et     anulis    et     rebus    aliis 

multis   cum   lapidibus  pretiosis  latenter    recedens,  ad  Angliam 

usque   pervenit.     Yeniensque    ad    Sanctum    Albanura,    cuidam 

ibidem   monacbo    quandam    crucem    argenteam    et    deauratam 


-  crehruerunt']  So  altered  by  Par. 
from  retribuerunt ;  increbuerunt,  O. 
W.  The  cross  is  drawn  in  the 
margin. 

2  pati  .  .  esf]  om.  C. 


^  urns']  aliquis,  B. 
'*  inimicos]  inimicum,  C. 
5  in  dectiplo]  So  altered  by  Paris 
from  decies,  which  0.  W.  have. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  81 

cum  duobus  digitis  de  Sancta  Margareta  et  anulis  aureis  A.D.  1223. 
lapidibusque  pretiosis  vendidit,  quse  omnia  nunc  in  monasterio  ^^^^5^^"^'  °^ 
Sancti  Albani  in  magna  veneratione  habentur.  Deinde  dictus  ^j-oss^of 
capellanus,  de  mantica  sua  quandam  crucem  ligneam  extrahens,  Bromholm. 
ostendit  earn  quibusdam  monachis;  de  qua  etiam  affirmavit 
cum  juramento,  quod  indubitanter  erat  ex  ^  ligno  illo  in  quo 
Salvator  mundi  pro  redemptione  generis  humani  pependit.  Sed 
quia  non  credebatur  dictis  ejus  ibidem,  recessit  inde,  thesaurum*' 
impretiabile,  licet  ignotum,  secum  gerens.  Habuit  autem  idem 
capellanus  duos  filios  parvulos,  de  quorum  sustentatione  et 
cura  nimis  erat  sollicitus,  qua  curiositate  ductus  in  pluribus 
monasteriis  tali  conditione  prsedictam  optulit  crucem,  ut  ipse 
et  filii  ejus  reciperentur  ad  ordinem  monachatus.  Qui,  cum 
multis  in  locis  inter  divites  repulsam  passus  fuisset,  venit 
tandem  ad^  cellam  quandam,  qua3  Bromholm  nuncupatur, 
pauperrimam  et  aedificiis  omnimodis  destitutam,  in  territorio 
Norfolcensi  sitam,  et  accersito  ad  se  priore  cum  quibusdam 
de  fratribus,  ostendit  eis  crucem  supradictam,  quas  dupplici 
ligno  ex  transverse  fuerat  fabricata,  habens  fere  longitudinem 
manus  humange ;  et  rogavit  bumiliter,  quatinus  cum  ipsa  cruce 
et  aliis  reliquiis  quas  babebat  ipsum  et  filios  suos  reciperent 
ad  ordinem  monachorum.  Prior  vero  et  fratres  ejus,  de  tanto 
exbilarati  thesauro,  illico  procurante  Domino,  qui  honestam 
semper  amplectitur  paupertatem,  dictis  capellani  adhibuerunt 
fidem,  et  lignum  Dominicum  reverenter  accipientes,  detulerunt 
illud  in  oratorium  suum,  et  cum  quanta  potuerunt  devotione 
in  loco  honestissimo  servaverunt.  Hoc  denique  ^  anno,  ut  prse- 
dictum  est,  coeperunt  divina  celebrari  miracula  ad  laudem 
et  gloriam  vivificse  crucis,  in  monasterio  praedicto ;  ubi  mortuis 
vita,  csecis  visus,  claudis  gressus  restituitur,  leprosis  caro 
munda  donatur,  obsessi  a  dsemonibus  liberantur,  et  quicunque 
infirmus  cum  fide  ad  lignum  prasdictum  accesserit,  incolumis 
et  sanus  recedit.  Frequentatur  ^  autem,  adoratur,  et  colitur 
crux  praefata,  non  solum  a  gente  Anglicana,  verum  etiam  ab 
hominibus  de  regionibus  longe  positis,  et  qui  de  ilia  divina 
audierunt  miracula,  devotissime  venerantur. 

Tertio  autem    idus  August!  mortuus    est,  sicut   pree-  Death  and 
t actum    est,   rex   sapientissimus    Francorum    Philippus,  pj,"|-^^  ?( 
et  apud  Sanctum  Dionysium    sepultus;    qui  suscipiens 
regnum  patre    suo  Lodowico  vivente,  amio  ?etatis    suae 


^  exyde,  C.  \       ^  ad  cellafn']  ora.  C. 

■  thesaurum  impretiabile]   So  B.,  ^  denique']  quoque,  C. 

as   O.  W. ;    carelessly   altered   by   |       ^  Frequentatur]  Frequenter,  W. 
Par.  to   "  thesaurus  impretiabilis." 
O.  has  inprincipale. 

VOL.    III.  F 


82 


MATTH^I    I^ARISIENSTS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1223.  qiiindecimo,    regnavit  annis    quadraginta  quatuor.     Cui 
yjjj^         successit  Lodowicus  filius  ejus ;  sed    multiim    dissimiles 

hie  vir  et  ille  puer. 
John  de  Johannes    de    Brennes,    rex    Jerusalem,    et   magister 

and  Guerin  Superior  Hospitalis  fratrum  Jerusalem,  venerunt  in  An- 
de  Mont-  gljam  circa  octavas  Apostolorum  Petri  et  Pauli,  pro 
England,  auxilio  postulando  ad  subsidium  Terrae  Sanctse. 
Death  of  Eodem  anno  magister  S[imon]  de  Apulia  episcopus 
Exeter  and  Exoniensis  circa  festum  Exaltationis  Sanct^  Crucis, 
Lichfield,  et  Willelmus  de  Cornhulle  episcopus  Cestrensis  circa 
idem  tempus  obierunt. 

Anno  etiam  eodem,  per  singulos  menses  continues 
anni  tanta  fuit  inundatio  pluviarum  et  eruptio  aqua- 
rum  et  aeris  ineequalitas,  ut  pro  tanta  incommoditate 
temporis  frugum  tardissima  fuit  maturitas  ;  adeo  ut  in 
mense  Novembri  vix  fruges  in  horreis  raptim  recon- 
derentur ;  mense  quoque  Januarii  turres  et  maceriae 
ecclesiarum,  cum  roboribus  nemorum,^  turbine  ventorum 
sibi  dissidentium  pr^ecipitio  quaterentur  et  ruerent. 

Eisdemque  ^  temporibus  Leolinus  princeps  Norwal- 
lise  et  quidam  Angiici,  scilicet  Hugo  de  Lascy  et  ejus 
sequaces,    in    odium    regis   sibi    cohserentes,    et    despe- 


14  Sept. 

Great  rain 
fall,  and 
conse- 
quent late 
autumn. 


Rising  of 
the  Welsh 
under 
JjleweUyn- 

werth  and  I'antes  ex  arbore  nequam  fructum  bonum,  id  est,  ex 
rege  Johanne  bonum  hseredem  proventurum,  crebris 
expeditionibus  Willelmum  Marescallum,  in  primis  sci- 
licet seniorem,  postea^  autem  juniorem,  et  quosdam 
alios  domini  regis  barones,  ad  deditionem  premere  cona- 
bantur.  Sed  tota  regio  contra  ipsos  ad  arma  excita- 
batur,  et  sic  ipsi  irreverenter  coacti  sunt,  et  qui  facti 
sunt  hostes  in  capite  corruerunt  retrorsum  in  manu 
hostili,  de  qua  non  potuerunt  deinceps  resurgere. 


Hugh  de 
Lacy 


Their 
defeat 


Henry  HI. 
at  North- 
ampton. 


Qualiter  rex  Anglorum  invitis  haronihus  dominica  castella  sua 
in  usus  suos  receperit. 

Anno    Domini    Mccxxiv.     Eex    Henricus    ad    Natale     tenuit 
curiam    suam     apud     Norhamtonam,     prsesente     archiepiscopo 


^  C.  ins.  et. 

'  eisdemque   temporibus'\    eodem 
tempore,  C. 


postea  autem]  et  postea,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   ITENRTCI    TERTIT.  83 

Cantuariensi    cum    suis    siiffraganeis,  et   militia    magna  nimis.  A.D.  1224. 

Comes   vero  Cestrensis,    cum    suis    coiispiratoribus,  apud    Lei-  f.  59  b. 

cestriam  tenuit  festum  suum,  tumens,  et    minas  contra   regem  Opposition 

et   iusticiarium  intendens  pro  custodiis  castrorum  ac  terrarum,  SA      ,^"  J, 
.  .  .  ijlundevil 

quas   idem    rex    exigebat    ab    illo.      In    crastino    autem    post  ^^^^  of 

missarum    solemnia    arcbiepiscopus     Cantuariensis     cum     suis  Chester, 
suflfraganeis  episcopis,  albis  induti  vestibus  et  candelis  accensis,  ^"^^  others, 
excommunicaverunt   omnes    regis    et    regni    perturbatores,    Gt  ^T  ^' ^^^   , 
sancfca3    ecclesia^    et  rerum  ecclesiasticarum  invasores.     Deinde  y^r\x\^  g^. 
idem  archiepiscopus    misit    solennes  nuntios    apud  Leicestriam  communi- 
ad    comitem    Cestriae    et    suos    complices,    firmiter    denuntians  cation ; 
singulis    et    universis,    quod,    nisi    in    crastino    resignarent    in 
manus  regis  omnia  castella  et  honores  ad  coronam  spectantes, 
ipse  et  omnes  episcopi  nominatim  excommunicarent  illos,  sicut 
eisdem  a  domino  Papa  fuerat.  demandatum.     Tunc  comes  Ces- 
trensis et  ejus  complices,  cum  per  exploratores  edocti  fuissent 
quod  rex  majorem  quam  ipsi  habuit  numerum  armatorum,  con- 
sternati    sunt  valde,   quia,  si  facultas  eis  suppeteret,  in  regem 
propter  justiciarium  potenter   arm  a    moverent.     Sed   cum  pro- 
prium   conspexissent    defectum,    verebantur    dubium    certamen 
inire ;    et    pra^terea    timuerunt    arcbiepiscopum    et    episcopos, 
ne  forte   illos  excommunicarent,    nisi    desisterent   ab    incoeptis. 
Unde  saluberrimo    usi    consilio,  venerunt    apud   JSTorhamtonam  a»(l  at 
ad    regem  univcrsi,    et    a   comite    Cestrensi  incipientes,    reddi-  ^o™^arnp- 
derunt  singuli  castella  et  mnnicipia,  bonores  et  custodias  regi,  ^^^^.^  gu^.i-en- 
quae    ad    coronam    spectare   videbantur.      Mansit    nibilominus  der  their 
eorundem   magnatum  indignatio  adversum  regem,   quia  noluit  castles, 
ad    illorura     instantiam    justitiarium    amovere.      Erant    autem  Names 

buius  discidii  incentores  comes  Cestrensis,  comes  Albemarlensis      ,^  „. 

'  reDellious 
Jobannes  constabularius  Cestrise,  Falcasius  cum  suis  castellanis,  barons 

Kobertus  de  Veteri  Ponte,  Brienus  de  Insula,  Petrus  de  Malo  ^ 

Leone,    Pbilippus    Marc,    Ingelardus    de   Athie,  Willelmus    de 

Cantello   et   Willelmus   filius   ejus,  et    multi   alii,    qui^  pacem 

regni  perturbare  summopere  conabantur. 

Qualiter  Locloivicus  rex  Francorum  Rupcllam  cum  residuo 
Pictavice  sibi  subjugavit. 

Eodem    anno     rex    Francorum    Lodowicus     duxit    exercitum  Surrender 
grandem    ad    Kupellam,    ut    et^    illam    vel    armis   vel    pretio  <^f  ^^ochelle 
sibi    subjugaret.     Quo    cum    pervenisset,    optulit    civibus   non  vill'^^^ 
modicam   pecuniam,  ut  villam    suam    ei   reddentes  fidelitatem 


*  Malo  Leone']  Malo  Lacu,  Hist. 
Angl. 

-  O.  W.  ins.  omnes. 


3  et  illani]  So  altered  by  Paris 
from  villam,  which  O.  W.  have ;  et 
is  not  in  C. 

F    2 


84 


MATTH^I   PARTSIENSIS    CHRONICA   MAJORA. 


A.D. 1224. 

Surrender 

ofEoehelle. 


Only  one 
citizen 
faithful  to 
Henry  HI. 


His  son 
promoted 
to  St. 
Julian's. 


Council  at 
Northamp- 
ton, 
16  June. 


The  justi- 
ces itine- 
rant at 
Dunstable. 

Fawkes  de 

Breaute  is 
heavily 
fined,  and 
in  revenge 


sibi  facerent,  essentque  illi  ^  de  caetero  intendentes .  At  cives, 
cum  a  rege  Anglorum  se  quasi  derelictos  reputassent,  tain 
prece  quam  precio  inducti,  regi  Francorum  Kupellam  tradide- 
runt.  Tunc  rex  tarn  in  villa  quam  in  castello  milites  posuit 
et  servientes;  ac  deinde  de  tota  Pictavia  securitate  recepta,^ 
sine  sanguinis  effusione  ad  propria  pacifice  remeavit.  Est 
autem  Eupella  portus  in  Pictavia,  ubi  reges  Anglorum  et 
milites  ad  defensionem  regionum  illarum  applicare  consueve- 
rant ;  quibus  nunc  via  prasclusa  est  per  insidias  quae  sibi  a 
suis  baronibus  in  Anglia  parabantur. 

0  ^  innata    Pictavensibus    proditio !     Non    erat    qui 

opponeret  se  ad  defensionem  regis  Angiise  domini    sui, 

praeter  unum  civem,  qui  postea  deprehensus  est  occultasse 

signum  regis  Angiise  ubi   illud  proferret  aliquando  re- 

vocato  eodem  rege  Angiise  ;  captus  est  proditione  con- 

civium    et    suspensus.     Unde    quia    pro  justitia   obiit, 

constat    ipsum   martyrem  esse    gloriosum.     Ejus   filius, 

scilicet  Willelmus,  promotus  est  apud  Sanctum  Albanum 

ad  regimen  ecclesise  ^  Sancti  Juliani. 

De  ohsidione  castri  Bedefordensis,  et  de  concilio  Norliamtonensi. 

Per  idem  tempus  convenerunt  ad  colloquium,  in  octavis 
Sancta)  Trinitatis,  apud  Norhamtonam  rex  cum  arcbiepiscopis 
episcopis,  comitibus,  baronibus,  et  aliis  multis,  de  regni 
negotiis  tractaturi.  Yoluit  enim  rex  uti  consilio  magnatum 
suorum  de  terris  transmarinis,  quas  rex  Francorum  paulatim 
occupaverat ;  sed  secus  accidit  quam  sperabat.  Nempe  fuerunt 
eo  tempore  apud  Dunestabliam  justitiarii  regis,  quos  itine- 
rantes  appellamus,  Martinus  scilicet  de  Pateshulle,  Thomas  de 
Multona,  Henricus  de  Braibroc,  et  alii,  qui  ibidem  tenebant 
placita  regis  de  nova  dissaisina.  Ubi  Falcasius  inter  alios, 
qui  multos  spoliaverat,  cecidit  in  misericordia  regis  de  plus- 
quam  triginta  paribus  litterarum,  de  -quibus  singulis  in  centum 
libris  erga  regem  debuerat^  condemnari.  Hoc  itaque  cum 
Falcasio  fuerat  inti^natum,  iratus  est  valde.  Unde  nimis 
inconsulte  agens,  jussit  militibus  qui  in  preesidio  castri  Bede- 
fordensis erant,  quatinus  in  manu  armata  ad  Dunestapliam 
accedentes  justitiarios   praefatos    caperent,  atque   vinculis  con- 


^  illi  de  caiero']  de  sibi,  C. 
2  recepta']  accepta,  C. 
^  This  addition  is  in  the  margin. 
It  is  not  in  C. 


•*  For  the  foundation  of  this 
church  and  hospital  see  the  Gesta 
Abbatum,  i.  p.  77. 


dehuerat]  debuit,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  85 

strictos  apud  castrum  de  Bedeford  in  obscuritatem  detruderent  A.D.  1224. 
carceralem.        Sed   justitiarii    talia     cognoscentes     recesserunt  seizes  and 
cum  festinatione,  quo  impetus  eos  ducebat.     Inter  quos  Henri- ^P^iso^s 
cus    de    Braibroc    incaute    fugiens,    captus    a    militibus    ssepe  jgy^iij"^!,^^ 
dictis  et  satis  inhumane  est  tractatus,  apud  castrum  praelibatum  in  Bedford 
est  carcerali   custodies  mancipatus.     Eumore   itaque  divulgate,  ^^^^^le. 
venit  uxor  ^  prsedicti  Henrici  apud  Norhamtonam  ad  regem,  et 
audiente  universo  concilio,  de  viro  suo  cum  lacrimis  querelam 
deposuit.     Quod    rex    factum   nimis    indigne    ferens,    quassivit 
consilium  a  clero  simul  et  populo  quid  sibi  super  tanta  injuria 
foret  agendum.     At  omnes    una  voce  consilium   regi    dederunt 
quatinus,  sine  mora  et  omnibus  aliis  praetermissis  negotiis,  in 
manu    valida    et    armata    ad    castrum     preelibatum    accedens, 
tantam   temeritatem   studeat  vindicare.     Cumque   domino  regi  Siege  of 
dicta   placuisset  sententia,   ipso  jubente,  omnes  ad  arma  quam  Bedford 
citius  convolantes,  ad  castellum  de  Bedeford  tam  clerus  quam  ^^^^  kic*^ 
populus  pervenerunt.     Missis  igitur  a  rege  nunciis  ad  magistros 
castellanos,^  petiit  ingressum   sibi   dari,  et  Henricum  justitia- 
rium  suum  reddi  mandavit.     Willelmus  quoque  de  Breute,  fratei' 
Falcasii,  et  alii  inclusi,  nunciis  responderunt  se  castellum  non 
reddituros,  nisi  inde  a  domino  suo  Falcasio  prseceptum  haberent, 
et  ob   hoc  pra3cipue,  quod   regi  de   homagio  vel   fidelitate  non 
tenebantur  astricti.     Quod    responsum    cum    regi   renunciatum 
fuisset,  indignatus   est  valde,  et  iratus  jussit  castellum  cuneis 
militaribus   circumcingi.     Illi  vero,  sese   ad  defensionem   pree- 
parantes,  muros  et  propugnacula  undique  defendere  vacaverunt. 
Tunc   archiepiscopus    et  episcopi    universi    ipsum     Falcasium 
et  omnes  qui   in  castelli  praesidio  erant,  candelis  accensis,  ex- 
communicationis  mucrone  percusserunt.      Obsessum  est  autem 
castellum  xvi.^  kalendas  Julii,  die  videlicet  Jovis  proxima  post  20  June, 
octavas   Trinitatis.      Et   his   ita  gestis,  venerunt  ex  preecepto 
regis    bellica    instrumenta,    petrariee     scilicet    et   mangonella, 
quibus  in  girum  locatis,  insultus   acerrimos   assidue  faciebant. 
Inclusi  e  contrario   defensioni  vacantes,  tela  mortifera  viriliter 
emittebant.      Quid  plura?    vulnerabantur  mutuo  multi  et  occi- 
debantur ;   inter  *  quos  cecidit  Giffard  miles  eximius, 

spicule  balistse  percussus.   Interea  rex  misit  manum  armatam, 
ut  Falcasium  quaereret  et  inventum  regi  prassentaret ;   sed  ille 

1  Christiana,  daughter  and  heir  i  other  date  given  is  correct.  See 
to  Wischard  Ledet.  Dugdale,  Ba-  j  Madden,  Hist.  Angl.  ii.  264,  note  1. 
ronage,  i.  728,  from  the  fine  rolls.  j  The  council  at  Northampton  only 

2  castellanos']  castelli,  O.W.  The  met  on  the  16th  of  June. 
Hist.  Angl.  has  custodies  castelli.  ^  This  addition  is  not  in  C; 

^  oryi.]  An  error  for  xii.,  if  the   | 


86 


MATTH^l    PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


Bedford 
castle. 

f.  GO. 


A.D.  1224.  per  exploratores  prsemunitus  ad  Walliam  usque  confugit.^  Unde 
Siege  of  iiuntii  ad  regem  revertentes  se  laborasse  inaniter  fatebantur. 
At  rex  in  iram  provocatus  juravifc  per-  animam  patris  sui, 
quod,  si  per  vim  caperentur  iuclusi,  patibulo  suspenderet  U7ii- 
versos.  Illi  vero  per  minas  regis  ad  majores  provocati  inju- 
rias,  prohibuerunt  regiis  nunciis,  ne  quis  eos  ulterius  de  red- 
dendo castello  parlamentando  ^  soUicitaret.  Crevit  igitur  bine 
iude  mortale  odium  ex  multitudine  peremptorum,  ita  quod  neo 
fratres  fratribus,  neo  pa.rentes  filiis  pepercerunt.  Tandem 
vero,  post  "^  stragem  nimiam  mutuo  illatam,  artifices  regis  cas- 
tellum  fecerunt  ligneum,  altum,  et  architectoria  ^  arte  fabri- 
catura ;  in  quo  balistarios  collocaverunt,  qui  omnem  castelli 
possent  circumstautiam  perscrutari.  Nee  deinceps  erat  aliquis 
in  castello  qui  ab  armis  exiret,  quin  protinus  mortaliter  Isede- 
retur.  Nee  iccirco  inclusi  prosternere  adversarios  omiserunt ; 
nam  in  confusionem  propriam  duos  milites  de  exercitu  regis, 
qui  se  nimis  temere  morti  exposuerunt,  cum  multis  aliis  pe- 
remerunt,  undecunque  in  se  adversariorum  suorum  animos 
provocantes. 


Capture  of 

Bedford 

castle. 


Be  captione  castri  pvcBdidl  et  milihim  suspensione. 

Kex  autem  interim  de  maneriis  Falcasii  efc  terris  ubiquc 
per  Angliam  fecit  fruges  et  armenta  cum  rebus  aliis  distrahi 
et  infiscari,  ut  inde  in  *"  obsidione  diutina  ex  ejus  damnis  habe- 
ret  auxilium.  Tandem  cum  a  regis  bellatoribus  duse  testudines, 
quas  G-allice  hrutesches  appellant,  non  sine  multorum  laesione 
subactee  fuissent,  invaserunt  castellum  undique  consequenter, 
inclusosque  vellent  nollent  ingredi  compulerunt.  At  regales 
castellum  ingressi,  equos,  arma,  cum  victualibus  multis  et 
innumeris  rebus  aliis,  lucrati,  hilares  revertuntur.  Deinde 
turrim  aggredientes  regii  victores,  magnam  murorum  partem 
contriverunt.  Et  his  ita  gestis,  cum  viderent  inclusi  se  diutius 
resistere  non  posse,  in  vigilia  Assumptionis  beatce  Marise,  de 
castello  quidam  ex  eis  exeuntes  misericordiam  regis  implora- 
Its  defend-  bant.  Quos  rex  omnes  vinculis  jussit  arctissimis  constringi 
eis  hanged.  (jQ^ec  residuos  subjugasset.  In  crastino  autem,  cum  omnes 
vulnerati  et  plagis  letiferis  afflicti  exissent  et  ad  prsesentiam 
regis  adducti  fuissent,  addicti  sunt  ad  suspendium  universi. 
Suspensi  sunt  itaque  inter  milites  et  servientes,  qui  propter 
superbiam    suam,    quam    regi    ostenderant    in    obsidione    jam 


14  Ausr. 


^  confugif]  profngit,  C. 
-  per']  in,  C. 

•^  Written  by  Par.  in  the  margin  ; 
not  in  C. 


^  post]  per,  C. 

^  architecioria]  Written  by  Paris 
over  an  erasure  ;  geometrica,  O.  W* 
^  iji]  ex,  C. 


1)E   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


87 


finita,    non   potuerunt    misericordiam   impetrare,   viginti   qua-  ^-^-  ^^24. 
tuor.^     Henricus    vero    de    Braibroc,    sanus    et    iiicolumis    ad  Safety  of 
regem  veuiens,  multas  ei  gratiarum  retulit  actiones.     Falcasius  Braibroc^ 
autem,  spe  falsa   seductus,  credidit   suos   per  annum   integrum 
castellum  posse  a  captione  defendere  ;  sed  tandem,  cum  fratres  Subniis- 
suos  et  alios  omnes    suspensos  certa  relatione  cognovissct,  sub  ^""^ 
conductu  Alexandri  Coventrensis  episcopi  apud  Bedeford  venit  Breaute 
ad  regem ;   et  corruens   pronus    ad  pedes  ejus  misericordiam 
postulavit,  quatinus  pro  magnis  obsequiis  suis  et  laboribus  sump-  . 
tuosis,  sibi   ac  patri   suo  tempore  hostilitatis  impensis,  miseri- 
cordiam  adhiberet.      Tunc   rex    per    consilium   tradidit    ilium, 
castellis,    terris,    ac     rebus    omnibus   spoliatum,    sub    custodia 
Eustachii   Londoniensis    episcopi,    donee  quid    de   illo    ageret  - 
esset  sententialiter  diffinitum.     Tunc  ^   claruit  inflictio  vin-  Fawkes 
dictse    Sancti    Pauli ;    Falcasius   enim  proditor  cruentus  ha<^i  de- 
ecclesiam    Sancti    Pauli    Bedefordensis    diruerat,  ad    sui  s.^Rmi's 
castri  structuram  et  munimen,  qui  jam  in  beati  Pauli  Bedford, 
custodia  quasi  carcerali  tenebatur.     Unde  abbatissa   de 
Helnestue,*  audiens  Falcasium   in  beatuni   Paulum   de- 
ssevisse,  sed  inde  adhuc  impunitum  fuisse,  auferri  jussit 
a   manu  imaginis    Sancti   Pauli  gladium  quern  tenebat, 
et  post  vindictam  merito  restitui.     Et  sic  quasi  in  momento 
idem   Falcasius   de   ditissimo    pauperrimus    etfectus    multis     et 
maxime  '"  nocentibus   poterit  fieri   in   exemplum.     De  hoc  vero 
casu  fortunaj  quidam  sic  ait : 

"  Perdidit  in  mense  Falco  tam  fervidus  ense 
*'  Omine  sub  sievo  quicquid  qua3sivit  ab  a3vo." 

Uxor  quoque   stepedicti   Falcasii,   Margareta^  scilicet  de  Ri-  His  yvih 
pariis,   conspectui  se  regis  et  archiepiscopi  repr^sentans,  dixit  ^"^^^j-o^^  ^ 
se  in  eum  nunquam  consensisse  ut  illi  matrimonio  jungeretur; 


*  viginti  quatuor]  Written  in  the 
margin  by  Paris,  who,  in  the  mar- 
gin on  the  other  side  of  the  column, 
has  written,  "  dub.  de  numero." 
The  number  is  not  given  in  O.  W. 
The  Dunstable  Annals  say  "  octo- 
"  ginta  et  plures."  Annal.  Monast. 
iii.  p.  88.  At  the  foot  of  the  page 
the  castle  is  drawn  with  the  royal 
standard,  and  some  of  the  prisoners 
hanging  below. 


"  ageret']  ageretur,  O.  W. 

3  This  is  in  the  margin,  referred 
to  this  place  in  the  words,  "  Hoc 
"  intrabit  ad  hoc  signum  antece- 
"  dens  0-."     It  is  not  in  C. 

^  i.e.  Helenstow  (Elstow),  near 
Be.iford. 

^  W.  has  letis  after  maxime.  It 
is  expuncted  in  B.  C. 

^*  M.  sc.  de  liipariis]  in  the  mar- 
gin ;   C.  has  only  Margareia, 


88 


MATTHJil   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


Grant  to 

the  kin^z 


A.D.  1224.  unde,  cum  tempore  hostilitatis  violenter  capta  esset  et  absque 

consensu   desponsata,  divortium  fieri  postulavit.      Tunc  archi- 

episcopus  statuit  illi  diem,  ut  interim  deliberationem  haberet 

quid  agere  debuisset.       Eex  vero  concessit  ei  terras   omnes  et 

possessiones   suas   per   totam    Angliam,    et   earn    sub   custodia 

Willelmi  comitis  de  Warenna  deputavit.     Eegi  vero  pro  mag- 

nis  laboribus   suis   et   expensis  tarn   a  prselatis    quam   a  laicis 

concessum    est    per   totam   Angliam    carucagium,  de    qualibet 

carucaduo-^  solidi  argenti,     Magnatibus  item'^   concessit   rex 

scutagium,  videlicet   de  scuto  quolibet  duas   marcas   sterlingo- 

Bedford       rum  ;  ^  et  sic  omnes  ad  propria  recesserunt.      Castellum  quoque 

castle  illud   fecit   rex   complanari  et  redigi  in  acervos,   atque  domos 

destroyed.   ^q^[^  Willelmo   de  Bello  Campo    et  locum   cum   Eedificiis   uni- 

versis. 


Another 
account  of 
the  seizure 
of  Henry 
de  Braibroc 
by  FaAvkes 
de  Breaute, 
and  the 
siege  and 
capture  of 
Bedford 
castle  by 
the  king-. 


Qucedavii  ^  hrevis  cUctortim  et  dicendorum  comprchensio. 

Sub  illius  temporis  curriculo,  Falcasius  de  Breute, 
Neiister  et  spurius  ex  parte  matris  atque  bastardus, 
qui  in  vili  jumento  manticato  ad  regis  paulo  ante 
clientelam  descenderat^  qui  castrum  Bedefordise,  tempore 
guerrae  motse  inter  regem  J[ohannem]  et  barones  suos 
pro  voluntate  ejusdem  regis  sibi  concessum,  in  territorio 
alterius  situm,  firmavit,  de  tali  munitione  et  divitiis 
suis  et  de  quibusdam  consiliariis  ^  regis  sibi  ^  confoede- 
ratis  confisus,  et  faciens  fulcimen  de  baculis  arundineis, 
terras,  possessiones  liberorum  hominum  suorum  et  vici- 
norum  injuste  auferre  non  formidavit,  prsecipue  xxxii.'^ 
liberos  homines  in  manerio  de  Luituna  sine  judicio 
de  suis  tenementis  disseisiavit,  et  quasdam  pasturas 
communes  sibi  appropriavit.  Super  quibus  cum  que- 
rela ad  dominum  regem  pervenisset,  rex  H[enricum] 
de  Braibroc  et  quosdam  alios  justiciarios  assignavit, 
coram  quibus    fieret   recognitio  de    conquerentium    dis^ 


^  duo  solicW}  Written  by  Par. 
over  an  erasure  ;  due  marce,  O.  W. 

2  item  concessit  rex']  idem  rex 
concessit,  C. 

^  sterlingoruni]  argenti,  C. 

'^  This  is  in  the  margin  of  f .  61, 


but  referred  to  here.  It  is  in  f.  224 
in  C,  introduced  in  the  middle  of 
the  legend  given  below,  p.  99. 

^  C.  ins.  donwii. 

^  sibi']  est,  C. 

7  xxxii.]  xxxiii.,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  89 

seisina.  Qui  receptis  secundum  consuetudinem  recog-  A.D.  1224. 
nitionibus,  dictus  Falcasius,  tenementis  dictis  spoliatis 
judicial! ter  restitutis,  in  damna  et  jactura[s]  eorum 
extitit  condemnatus.  Quod  non  ?equo  ferens  animo 
Falcasius,  contra  pacem  regis  supra  se  levatus,  dictum 
Henricum  de  Braibroc  violenter  cepit  et  in  castro  suo 
de  Bedeford  incarceravit.  Quo  audito  rex  apud  Nor- 
hantonam  existens,  cum  magnatibus  suis  de  subven- 
tione  Pictavipe  tractatum  habens,  mutato  proposito  ex 
casu  incidenti,  divertit  ad  castrum  Bedefordise  et  illud 
obsidione  vallavit,  in  quo  dictus  H[enricus]  detinebatur 
incarceratus.  Et  facta  trina  monitione  per  tres  dies 
continues  militibus  in  castro  existentibus  super  dedi- 
tione  castri,  archiepiscopus  S[tephanus]  Cantuariensis 
et  alii  episcopi  ibi  existentes,  cum  abbatibus  et  aliis 
praelatis,  Falcasium  et  sibi  consentientes  excommunicave- 
runt,  ipsum  utlagari  decernentes.  Per  machinas  igitur 
et  varias  insultationes  regales  dictum  castrum  expug- 
narunt  viriliter,  et  corruerunt  aliqui  de  regiis  militibus 
per  spicula  balistariorum  obsessorum.  Inter  quos  '^ 
Giffard'^  corruit  spiculo  percussus,  miles  elegantissimus. 
Tandem  in  vigilia  Assumptionis,  cum  circiter  per  novem  u  Aug. 
septimanas  obsidionem  continuassent,  captum  est  cas- 
trum, et  omnes  ministri  Falcasii  qui  in  eo  inventi 
sunt,  quibus  prserat  Willelmus  Martel  de  Breute, 
frater  Falcasii  et  multi  Angiici  et  Normanni  ^  nobiles, 
qui  omnes  suspendio  sunt  adjudicati ;  sicut  plenarie  in 
antecedentibus  praedictum  est. 

De  *  consecrationibus  quorundam  episcoporiim. 

Southwark       Eodem     anno     consecrantur    in    episcopos    magister  New 
fcouon.     ^exander   de  Stavenesby  in  Cestrensem  Komse   a  do- ^''^""P'' 

Faust.  A.    mino     Papa    Honorio    die    Paschse,     Willelmus    nepos 
8,  f.  143).    '_ 

y 


'  There  is  a  blank  in  B.  (as  above, 
p.  85)  for  the  Christian  name.  It 
is  filled  up  in  C.  with  quidam  rniles. 


2  Giffard]  Giffiirdensis,  C. 
'  Normanni']  Normannici,  C. 
^  This  title  is  from  C. 


90 


MATTHifil   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1224.  Willelmi   Bruere   senioris   in  Exoniensem,  Radulfus  de 
Neville  in  Cicestrensem    a  domino  S[tephano]  Cantua- 
Character    riensi  archiepiscopo.      Qui  dico  Radulphus  Cicestrensis,  (Not  in  the 
Nellie        cancellarius    domini  regis,    in    multis    postea    periculis  ^^n.) 
bishop  of    fidelis  expertus,  et  singularis  in  regiis  negotiis  columpna 
ic  es  ei.  g^g^ji^jj^g  jfidelitatis  et  veritatis. 


Return  of 
Baldwin 
IX.,  count 
of  Flan- 
ders, em- 
peror of 
Constanti- 
nople. 


He  is  put 
to  death 
ignomini- 
ously  by 
his  daugh- 
ter as  an 
impostor. 


Story  of 
his  crime 
and  pen- 
.ance. 


De^  morte  comitls  Flandrensis. 

BaldeAvinus    comes     Flandrensis,    qui    et    imperator  Southwark 
Constantinopolitanus,  post  annosam  et  morosam  incar-  /Q^J^tton 
cerationem    et  poenitentialem  peregrinationem,  rediit  in  Faust.  A. 
Flandriam ;  et  cum  a  quamplurimis  viris  qui  eum  antea   '  ' 
cognoverunt,    licet   in    multis  alteratus    fuisset,  eognos- 
ceretur,  recepit   homagia  et   fidelitates  a  multis  civita- 
tibus   et  oppidis  Flandrise.     Sed  filia  ^   ipsius  invidens,  (Not  in  the 
exasperavit  regem^    contra  ipsum,  affirmans  ipsum  non  ^^^V 
esse  patrem  [suum,^  nee  ipsum  esse  quem  se  fecit ;  pro- 
curavitque  ut  prsedictus  B(aldewinus)  ignominiose  sus- 
penderetur,  nam  hinc  et  inde  fecit  duos  canes  veteres, 
scilicet  mirgos,^  suspendi.     Hoc  tamen   asserunt   multi, 
quibus  confessionem  fecit,  peccatis  suis  exigentibus  prse- 
meruisse,   quia  a  carcere  evasit  cum    sociis    suis   incar- 
ceratis,  qui  capti  fuerunt  cum  eo  in  prselio,  opitulante 
quadam  puella  nobili,  eo  pacto,  ut  baptizaretur  quam  cito 
venirent  liberati  in  Christianitatem.     Sed  B(aldewinus) 
imperator  cum    suis  sociis,  cum  pervenissent  cum  ipsa 
puella  in  loca  tutiora  Christianorum,  illam  quam    pro- 
misit  ducere  in  uxorem  et  Christianam  facere  et  mori- 
bus  Christianorum  informare,  ante  lavacrum    regenera- 
tionis   occulte   fecit   necari.       Unde  tarn  diu  ad  se  re- 


1  This  title  is  from  C. 

-  Jeanne,  countess  of  Flandersj 
afterwards  wife  of  Thomas  of  Sa- 
voy. 

3  i.e.  the  king  of  France,  Louis 
VIII.  See  the  Dunstable  Annals, 
Annal.  Monast.  iiii  p.  95. 


^  The  rest  of  this  was  on  the 
corner  of  the  leaf  (f.  60  6)  which 
has  been  torn  from  the  MS.  It  is 
supplied  in  B.  by  a  hand  of  Parker's 
time.     The  text  is  from  C. 

^  mirgos']  Sic  for  mergos,  retrie-' 
vers. 


Dl:   TEMPORE   KEGIS   HENRICI  TERTIT.  91 

versus  fecit  poenitentiain,  ut  vix  a  familiaribus  etiam  A.D.  1224. 
cognosceretur,  Papa  injungente  poenitentiam  tarn  gra- 
vem,  quia  nondum  baptizatam  occidit.  Omnes  auteiii 
qui  huic  consilio  assensum  pra3buerunt  turpi  morte 
perierunt ;  quorum  unus  cum  ad  uxorem  suam  per- 
venisset,  et  ab  eadem,  quia  jam  alium  virum  habuerat 
et  filios  ab  eodem  susceperat,  bene  cognosceretur,  prae- 
cipitatus  est  in  puteum,  hoc  uxore  clam  procurante  ;  et 
sic  alii,  quilibet  suo  casu,  Deo  irato,  qui  non  vult  mala 
pro  bonis  solvi,  miserabiliter  perierunt.  Nee  eoruni 
superior,  qui,  poenitentiam  non  continuando,  in  liumili- 
tate  et  contritione  suo  perpetuo  non  permansit,  nee 
fecit  dignos  fructus  poenitentise,  scilicet  B(aldewinus) 
pra3notatus,  poenas  evasit,] 

Goncessa  est  regl  Auglorum  quinfadecima  pars  renun  mdhiUum. 

Anno  Domini  mccxxv.    Eex  Henricus  ad  Natale  tenuit  curiam  The  king 
suam  apud  Westmonasterium,  praesentibus  ^  clero  et  popnlo  cum  «t  West- 
magnatibus  regionis.     Solennitate  igitur,  ut  decebat,  completa,  ™^°^  ^^* 
Hubertus  de  Burgo,    domini   regis  justitiarius,  ex   parte  ejus- 
dem  regis  proposuit  coram  archiepiscopis,  episcopis,  comitibus, 
baronibus,  et  aliis   universis   damna  et  injurias  quse  regi  illata 
fuerant  in    partibus    transmarinis,  ex    quibus   non   solum   rex, 
sed  et  comites  multi  ac  barones  sunt  exheeredati  cum  ipso^  et 
cum   multi  sunt  in    causa,  multorum  subventio  erit  necessaria. 
Petiit  ergo    ab  omnibus  consilium    pariter  et  auxilium,  quibus 
corona  Anglic  dignitates   amissas    ac  jura   posset    pristina   re- 
vocare;   ad  hoc  quoque  plene   perficiendum,  regi  sufRcere  ere- Au  aid  of 
didit,  si  ei  quintadecima  pars   omnium  rerum  mobilium  totius  ^  fifteenth 
regni  Angliae  tam  a  personis  ecclesiasticis  quam  a  laicis  dona-  S^''^"*.^.^^  on 
retur.     His  in  hunc  modum  prosecutis,  archiepiscopus  et  concio  t^.^t  t^g 
tota   episcoporum,  comitum   et  baronum,  abbatum  et   priorum,  charters  of 
habita  deliberatione,   regi  dedere   responsum,  quod   regis  peti-  liberties 
tionibus  gratanter    adquiescerent,  si  illis  diu  petitas  libertates  r  .  ^ 
concedere  voluisset.     Annuit  itaque  rex  cupiditate  ductus  quod  sio-ned. 
petebant    magnates  ;    cartisque    protinus    conscriptis    et    regis 
sigillo  munitis,    ad   singulos    Angliae    comitatus  carta3    singulse 
diriguntur.      Et   ad  provincias  illas  quae    in   forestis  sunt  con- 


'  prasentibus']  praesente,  C- 


92 


MATTH^I   PARISIENSIS    CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1225.  stituta3,  duse  cartas  sunt  directas,  una  scilicet  de  libertatibus 
communibus,  et  altera  de  libertatibus  forestge.  Istarum  autem 
tenor  cartarum  superius  babetur^  expressius,  ubi  historia 
agitur  2  de  rege  Johanne ;  ita  quod  cartse  utrorumque  regum  in 
nullo  inveniuntur  dissimiles.  Tunc^  constitutus  est  dies  certus 
ad  mensem  post  Pascha,  ut  de  singulis  comitatibus  regni  xii. 
milites  et  legales  homines  eligerentur,  qui  addito  juramento 
novas  a  veteribus  discernerent  forestas,  ut  omnes  illee,  quae 
iuventae  fuerint  aforestatee  post  primam  coronationem  Henrici 
avi  istius  regis,  statim  deafforestentur.  Et  sic  solute  concilio, 
delatee  sunt  cart^  singulae  ad  singulos  comitatus,  ubi  ex  regis 
mandato  litteratorio,  interposito  juramento,  ab  omnibus  obser- 
vari  jubentur.    Ricardo  *  fratre  domini  regis  facto  milite, 

ters  deceit-  Hbertates  generales  tarn  forestarum  quam  aliarum  liber- 
tatum,  pro  quibus  tantum  cum  rege  J[ohanne]  decer- 
tatum  fuit,  licet  nihil  stabile  vel  solidum  secundum 
poUicita  redderetur  vel  observaretur,  sunt  deceptoriae 
acclamatge.  jif 


Juries  ap- 
pointed to 
view  the 
forests. 


The  char- 
ters sent 
to  every 
county. 
The  char- 


TJt  rex  Angloi'um  Ricardum  fratrem  suum  in  Wasconiam  miserit 

Expedition      Eodem   anno,    in   die    Purificationis  beat£e   Marine,    Eicardus 

into  Gas-     frater  regis  Angiise,  ab  eodem  rege  donatus  est  cingulo  militari, 

P'^h  ^^  ^^  et  decem  nobiles  cum  eo,  qui  ad  ejus  sunt  obsequium  deputati. 

'      Qui  postea  tempore  vernali  a   rege  cum  "Willelmo   comite    Sa- 

resberiensi  et  Philippo  de  Albeneio  militibusque  sexaginta  ^  in 

"Wasconiam  die^  Palmarum  missus,  velis  prosperis  in  civitate 

Burdegalensi   omnes   feliciter   appulerunt.      Quorum   adventus 

cum  archiepiscopo -^  et  civibus  divulgatus  fuisset,  honorifice  ab 

omnibus  sunt  recepti.      Deinde  congregatis   civibus  coram  ar- 

chiepiscopo    et   nunciis   regis,  Eicardus   frater   regis   prsedicti, 

litteras  fratris  sui  archiepiscopo  et  civibus  cunctis  porrexit;  in 

f.  60  b.        quibus  rex  humiliter   supplicavit,  quatinus  omnes  homines  et 

fideles   sui   de    regionibus   illis   fratrem   ejus    amicabiliter  sus- 

ciperent,  et  consilium  ei  pariter  et  auxilium  prsestarent,  quibus 

terras  amissas  revocare  valuisset.     At  omnes  gaudenter  ipsum 


^  habetur~\  est,  W. 

2  agitur']  agit,  W. 

3  There  is  an  effaced  rubrick  in 
B.  in  the  margin. 

*  This,  which  is  in  the  margin,  is 
not  in  C. 


^  sexaginta  ]  quadraginta,  W., 
and  so  the  Hist.  Anglor. 

•5  die  Palmarum']  In  the  margin, 
C.  has  dominica  Palmarum  in  the 
margin. 

7  William  II. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  93 

suscipientes     regi    per    ilium    Aiigiia3    siibjectionem    fecerunt.  A.D.  1225. 
Venerunt  igitur  ad  eum  multi  de  partibus  illis  milites  et  ser- 
vientes,    miinera  -^  sequentes  cum  retributionibus,    quibus 
cum    stipendia    suflScienter   ministrasset,   in   ejus   obsequio   re- 
manseruut.     Dederat   ei  namque  rex,   antequam  ilium  miserat  earl  of 
ad  partes  transmarinas,  Cornubise  comitatum,  cum  tota  Pictavia,  Cormvall 
undo  ab  omnibus  comes  Pictavensis  vocabatur.     Ttaque  comes 
Ricardus  cum  avunculo  suo  Willelmo  comite  Saresberiensi    et 
Philippe   de  Albeneio    et   militia   copiosa    processit   per   villas 
et  castella^  Wasconias  regionis  ;    et  quoscunque   contradictores, 
qui  homagium  regi^  et   fidelitatem   facere    noluerunt,    invenit, 
castella  eorum  et  villas  obsedit,  et  potenter  omnia  subjugavifc. 
Nam  Riolense  castrum,  quod  ^  Regula  nuncupatur,  cum  villa  He  takes 
longa   obsidione   cepit,  villam    Sancti   Macarii   cum  municipio  g'  -^^      ' 
optinuit,    Bregerac  castrum    obsedit  et   dominum  ejus  ad  regis  caire,  and 
fidelitatem    revocavit.       Sed    dum    in    longa     obsidione     apud  Bregerac. 
Riolense  castrum   acerrimos   insultus  et   crebros  ageret,    Lodo-  He  defeats 
wicus    rex   Francorum   Hugoni    comiti  Marcbice    aliisque   Pic-  Hugh, 
taviee    baronibus  dedit  in  mandatis,  quatinus  ad  castrum  pra3-  Mj^rgi^e 
fatum   hostiliter   accedentes    comitem   Ricardum    captura    sibi 
praesentarent   et   obsesses   a   periculo   liberarent.     Comes  vero 
Marchiae,  junctis  sibi  quibusdam  baronibus  et  militibus  armatis, 
cum   apparatu   non   modico    ad   praedictam    obsidionem  dissol- 
vendam   processit.      Sed   Ricardus   comes   cum    sociis   suis,  de 
adventu  hostium  per  exploratores  pr^emunitus,  paravit  eis  insi- 
dias ;    et  parte   exercitus  sui  ad   obsidionem  dimissa,  ipse  cum 
parte  armatorum  probatissima  ad  nemus  quoddam,  quod  prope 
erat,  divertens  bostes  venientes  expectavit  ■*  ibidem.     Qui  dum 
locum    insidiarum    versus     obsidionem    pertransissent,    comes 
Ricardus  et   socii  ejus    cum  strepitu  buccinarum  et  vibramine 
hastarum  irruerunt  in  ipsos,  et  dirissimo  conflictu  inter  partes 
confecto,    in    fugam    adversaries    compulerunt.       Quos  comes 
Ricardus  ardenter  insecutus,  bigas  hostium  et  summaries   cum 
spoliis  et  vasis   argenteis   subegit,  multis  ex  fugientibus  inter-  and  redu- 
fectis;    et  sic  in  brevi  tetam  sibi  "Wasconiam^  subjugavit.  ces  all 

Southwark      Eedem  anno,  Johannes  Eliensis  episcepus  diem   clausit   ex-  p''^^^^^^* 
Annals,       tremum ;  cui  successit  Gaufridus  de  Burgo,  archidiacenus  Nor-  ^^,  Burffh 
wicensis,   consecratus  in  episcopum  in  passione  Aposto-  bishop  of 
lorum  Petri  et  Pauli  apucl  Westmonasterium.     •  '^Vjune 


^  In  the  margin.     Not  in  C.  i       "^  expectavit]  expectaret,  C. 

"  castella]  terras,  C.  ^  Paris  inserts  sihi, 

3  regi]  om.  O.  1 


94 


MATTHiET    PARISIEXSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1225. 


De  cxilio  Falcasil  p'oditoris. 


Council  Circa  hos    quoque  dies,    Marfcio    scilicet   mense,   convenerunt 

at  V\  est-      apud  Westmonasterium  ad  colloquium  rex  Anglorum  cum  niag- 

.  J,  ■       natibus    suis,    ubi   idem   rex  jussit  sententialiter  difRnire   quid 

ment  of       ^®   proditore   suo  Falcasio   foret   agendum.       Proceres  vero   in 

Fawkes  de  boc  pariter  consenserunt  cum  rege,    eo  quod  sibi   et    patri  suo 

Breaute.      multis    fideliter    servierat   annis,    ne   de  vita   periclitaretur  vel 

membris;    sed  ut  Angliam    aeternaliter   abjuraret,  omnes  com- 

muniter    addixerunt.       Quo    facto,    praecepit   Willelmo    comiti 

Warenne   rex,    ut   ipsum    sub    salvo    conductu   ad   mare   con- 

duceret,  et  navi  impositum  committeret  ventis  et  velis.     Quod 

cum  factum    fuisset,    dum  Falcasius    navem    ingrederetur,   ad- 

juravit  comitem   prsedictum  cum   lacrimis,  ut   saluta[ret  domi- 

num     suum]    regem,    affirmans    omnes  ^    perturbatio[nes    quas 

fecerat  in   regno]    instinctu  majorum   regni  Anglise  se  fecisse. 

Sicque  cum  quinque  tantum  servientibus  in  Normanniam  trans- 

vectus,  confestim  ut  applicuit,  a  ministris  regis  Francorum  cap- 

tus  est,  et  regi  prajdicto  prsesentatus,  et  quia  multos  Francos 

in  Anglia  Iseserat,  fere    suspensus ;    sed  per  prsedictum 

jusjurandum  vix  est  salvatus ;  '-^   et  ^  quia   inventus    fuit  ^ 

He  goes  to  cruce  signatus,  dimiserunt  eum,  qui  ilico  Romam  profectus  est, 

^^"^'         pecunia    sgepe    spoliatus,  tandem    cum   Eoberto   Passeleawe 

clerico  suo  Papas  praesentatus,^  sicut  suo  loco  dicetur. 


De  visione  qnce  forestce  deaforestari  deheantur. 

Juries  ap-  Eodem  anno,  ad  mensem  post  ^  Pascba  missi  sunt  a  rege 
P?'"*^^  ^^  Angliae  Hugo  de  Nevilla  et  Brienus  de  Insula  cum  aliis  ad 
forests.  ^^^  assignatis  per  Angliam,  ut  in  singulis  forestarum  provinciis 
duodecim  milites  vel  liberos  homines  et  legales  eligerent^ 
ad  deambulandum  metas  forestarum,  ut  per  sacramentum 
eorum  quae  forestae  remanere  ^  ut  fuerunt  prius  et  quae  dea- 
forestari debeant,  discernatur.  Facta  itaque  in  brevi  regii  ex- 
ecutione  mandati,  licet  non  sine  magna  contradictione  pluri- 
morum,  concessis  libertatibus  singuli  usi  sunt,  de  boscis  suis 
propriis  vendentes,    essarta  facientes,  bestias  venantes,  terram 


1  omnes  is  over  an  erasure  in  B. 
Of  W.  ins.  cum  juramento  quod. 
-  salvatus']  ereptus  a  laqueo,  C. 
3  et  quia']  sed  quoniam,  O.  W. 
*  fuit]  est,  C. 


^  O.  W.  ins.  est. 

^  post]    So  Far.  in  the  margin ; 
de,  O.  W. 

7  eligerent]  eligerentur,  O.  W. 
^  remanere]  remanerent,  C. 


DE  temporp:  regis  iienrici  tertii. 


95 


arabilem  de  inculta  sulcantes,^  ita  quod  de  nemoribus  deafores-  A.D.  1225. 
tatis  omnes  pro  libitu  disponebant.  Et  non  solum  homines, 
verum  etiam-  canes,  qui  prius  cxpeditari  solebant,  has  liber- 
tates  se  habere  gaudebant.  Communibus  vero  libertatibus 
magnates,  milites,  et  libere  tenentes  adeo  usi  sunt,  quod  nee 
iotha  unum  in  regis  carta  contentum  extitit  praetermissum. 

J)c  coUedione  quintcGcleclmce  ad  opus  regis. 

Circa   eosdem   denique    dies,    quintsedeciniae  partis   medietas  Collection 
totius  regni  omnium   mobilium  et    rerum   habitarum   colligitur  ^^  ^^^ 
ad  opus  regis,  concessis  induciis  de   altera  medietate  usque  ad       ^^"  '* 
festum    Sancti   Michaelis.      Eodem   anno    Hugo   Bigod,    comes  Death  of 
Orientalium  Anglorum,   humanae  naturaB  debitum  solvit,  cujus  |j^."»" 
terras  et  honores  omnes  rex  sub  justitiarii  oustodia  deputavit.   of  Norfolk 

De  concuhinis  sacerdotum. 

Eodem  ^  anno  exivit  decretum  ab  archiepiscopo  Cantuariensi  Imperti^ 

et    episcopis    ejus    suffraganeis,    in   hunc   modum.      Concubinae  ne^s. 

sacerdotum  et    clericorum,    qui   infra    sacros  ordines  constituti  Decree 

et   beneficiati  sunt,    ecclesiastica    careant    sepultura,    nisi    sane  ''^S^^^st  the 

.  .  .  .  .         concubines 

se  correxerinb,  et  quia"*  scnptum   est    Vivens,  t'if^ris,  i^^se  of  priests 
confitehitiir    tihi,    incolumes,    vel   tanta    earum   in    extremis  ^      clerks. 

Too 

appareat  poenitentia,  propter  quam  non  immerito  cum  eis  de-  xxxviii  19 
beat  dispensari.  Item  non  recipiantur  ad''  osculum  pacis,  nee 
panem  benedictum  percipiant  in  ecclesia,  quamdiu  concubinarii 
eas  detinent  in  domibus  suis,  vel  publico  extra  domes.  Item 
si  pepererint,  non  purificentur,  nisi  prius  sufficientem  praesti- 
terint  cautionem  archidiacono  vel  ejus  officiali  de  satisfactione 
in  proximo  capitulo  post  purificationem  earum  facienda.  Item 
sacerdotes,  in  quorum  parochiis  concubinre  talium  commorantur, 
si  non  hoc  ostenderint  archidiacono  vel  ejus  ofRciali,  suspen- 
dantur ;  et  priusquam  relaxentur,  gravi  poenitentiae  subjaceant. 
Item  quae**  convinci  poterit,  quod  sacerdos  earn  carnaliter  cog- 
noverit,'  publicam  agat  poenitentiam  et  solennem,  ac  si  de 
adulterio    esset   convicta,  [etiam''    si    soluta  fuerit;  si  vero  de- 


'  sulcantesl  facientes,  C. 
-  C.  ins.  et. 

2  C.  has  in  the  margin,  "  Vide  si 
"  sit  in  concil.  Oxon." 
*  This  is  in  the  margin. 
»  ad']  in,  C. 


^  quce']  qui,  B. 

"  coynoverit~\  cognoverat,  W. 

^  etiam  .  .  convicta']  Thfs  clause, 
which  is  carelessly  omitted  by  the 
scribe  of  B,,  is  from  O.  W. 


96 


MATTHJil   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A,D.  1225.  sponsata  super  rem  hujusmodi  fuerit  convicta,]  tanquam  pro 
duplici  adulterio  puniatur,  ne  taiiti  ^  reatus  impunitas  aliis 
transeat  in  materiam  delinquendi. 


Danger  of 
William 
earl  of 
Salisbury, 
at  sea. 
f.  61. 


Miracle. 


Tit  comes  Saresheriensis  a  naufragio  fuerit  liheratus. 

Per  idem,  tempus  Willelmus  comes  Saresberiensis,  qui  cum 
comite  Ricardo  militaverat  in  partibus  transmarinis,  ad  An- 
gliam  transiturus  naves  intravit.  Sed  cum  longo  maris  peri- 
culo  et  ventorum  turbinibus  per  dies  plurimos  et  noctes  in 
partes  diversas  jactaretur,  cum  ipsis  nautis  et  aliis  omnibus, 
qui  in  navi  erant,  de  vita  desperatus,  anulos  preciosos  et  quae- 
cunque  in  auro  vel  argento  aut  preciosis  vestibus  possidebat, 
fluctibus  pelagi  commisit;  ut,  sicut  ad  vitam  nudus  intravit 
temporalem,  ita  ab  omni  honore  terreno  spoliatus  ad  patriam 
transiret  seternam.  Et  cum  in  suprema  fuisset  desperatione 
constitutus,  visus  est  cereus  ingens  et  magno  splendore  corus- 
cans  ab  omnibus  qui  in  navi  periclitabantur,  in  summitate 
mali,  et  juxta  cereum  stantem  viderunt  puellam  quandam 
nimia  pulchritudine  decoratam,  quee  lumen  cerei,  quod'-^  noc- 
turnas  ^  tenebras  illustrabat,  a  ventorum  pluviarumque  irruen- 
tium  robore  conservaret  prEeclarum,  Et^  bac  quoque  caelestis 
visione  claritatis  tam  comes  ipse  quam  nautae  omnes,  securi- 
tate  concepta,  divinum  sibi  adesse  auxilium  confidebant.  Et 
cum  universi  qui  in  navi  erant,  quid  hsec  visio  portenderet, 
ignorarent,  solus  "VVillelmus  comes  praefatus  hujus  benignitatis 
gratiam  beatse  Mariee  Virgini  assignavit ;  siquidem  comes  sae- 
pedictus,  die  qua  primo  donatus  cingulo  fuerat  militari,  cereum 
unum  ante  altare  beatissima}  Matris  Dei  ^  assignavit,  ut  ad 
missam,  qu93  diebus  singulis  in  honorem  ejusdem  Dei  Geni-* 
tricis  cum  horis  canonicis  devote  solent  decantari,  jugiter 
arderet,  invenit/  et  pro  lumine  temporali  lucem  commutaret 
astern  am. 


Qualiter  idem  comes  liostium  insidias  evaserit. 

He  lies  "^^^    ^^^  gestis,    cum    crastina    dies    illuxisset,    projectus    est 

concealed  comes  cum  sociis  isuis,  ventis  impellentibus,  ad  quandam  maris 

from  the  insulam,  quas   Re   dicebatur,  tribus  a   Rupella  distans  miliari- 

enemy  m  |^^g^    ^^-^   brevibus   ingressi    kymbis    ad   insulam    navigabant. 


^  taring  tanta,  B. 

2  quod']  per,  W. 

3  nocturnas]  nocturas,  B. 
<  Ef]  Ex,  O.  W. 


^  Matris  Dei~\  Yirginis,  C. 
'^  invenit']  Introduced  by  Paris  in 
tlie  margin, though  spoiling  the  sense. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  97 

Est  autom  in  insula  ilia  abbatia^  qutedam  ordinis  Cisterciensis  A.D.  1225. 
sita,  ad  quam  comes  nuntios  dirigens,  postulavit  nt  tutus 
posset  ibidem  latere  ab  hostibus,  donee  aura  sibi  felicior  arri- 
deret.  Quod  abbas  loci  sibi  gratanter  anuuens,  cum  honorc 
ipsum  et  ejus  consortes  suscepit.  Erat  autem  insula  ilia  in 
custodia  Savarici  de  Malo  Leone,  qui  tunc  tcmporis  cum  Lodo- 
wico  Francorum  rcge  militabat,  et  maris  insulas  nonnullas 
cum  armatis  non  paucis  observabat.  Cujus  duo  servientes,  qui 
comitem  plene  noverant,  et  cum  aliis  multis  ad  insularum 
custodian!  fuerant  deputati,  amicabiliter  acccdentes  ad  eum, 
postquam  per  triduum  delituerat  ibidem,  dixerunt,  quod  nisi 
ante  lucem  crastinam  ab  insula  recederet,  caperetur  a  suis 
sodalibus,  qui  cum  illis  insulas  et  maris  semitas  observabant. 
Tunc  comes,  datis  servientibus  praedictis  viginti  libris  sterlin- 
gorum,  ad  naves  celeriter  convolavit,  et  maris  sese  fluctibas  Ilis  escape. 
commendans,  fere  per  tres  menses,  antequam  in  Angliam 
applicaret,  inter  undas  saavientes  continue  laborabat. 

Ut  maglster  Otho  lyro  negotlls  domini  Pa^Ke  in  Angliam  venerit. 

Eodem   anno   magister   Otto,   domini   Papas   nuntius,  in  An-  Arrival  of 

prliam  veniens    pro    magnis    ecclesiae    Romauas    negotiis,   regi  ]^}^,  "".^^cio 
.  .  o  ^        o    (jtho  in 

litteras  pracsentavit.     Sed  rex,  cognito  literarum  tenore,  respon-  Eno-land 

dit,  quod  solus  non  potuit  diftinire,  nee  debuit,  negotium  quod 

omnes    clericos    et   laicos    generaliter    totius    regni    tangebat. 

Tunc  per  consilium  Stephani  Cantuariensis  arcbiepiscopi  datus 

est  dies  a  rege   in   octavis  Epiphaniae,  ut,  convocatis   omnibus 

clericis  et  laicis,  super   prcefato   negotio   tunc   tractarent  apud 

Westmonasterium,    et    ibidem    fieret  -    quod   justum    singulis 

videretur. 

Ut  idem  Otto  Falcasium  regi  jpacijicare  lahoraverit.  J 

Eodem  tempore  magister  Otto,  ex  parte  domni  Papse,  regem  Otho  at- 
Anglice  humiliter  rogavit,  ut  Falcasio  sibi  reconciliato  uxorem  tempts  to 
cum  terris  et  omnibus  rebus   amissis   ad  integrum  restitueret,  ^*^^^^^^ 
et  ipsum,  qui  patri  suo  et  sibi  in  werra  sua  tarn  fideliter  ser-  u'reauto 
vierat,   pura,  ut   decebat,   diligeret   caritate.      Ad   hoc    quoquc  M'ith  the 
rcspondit  rex,  quod  propter   proditionem  manifestam  ab  omni  ki"&- 
clero   et   populo    regni,    per  judicium    curiae   suae,   ab   Anglia 
fuerat  in  exilium  pulsus,    et    licet    regni  cura    specialiter   ad 
ipsum  spectare  videretur,  debet  leges'^  quidem  et  bonas  regni 


^  N.  Dame  de  I'isle  de  Re.  I       ^  leges']  legis,  B. 

2  Jieret]  So  C. ;  fuerat,  B.  | 

VOL.    III.  G 


98 


MATTH^I  PARISIENSIS   CHRONICA   MAJOilA. 


A.D.  1225.  consuetudines   observare.     Haec   autem  cum   audisset  magister 

Exactions    Otho,   cessavit   ulterius   de    Falcasio    sollicitare   ree^em.     Tunc 

?  idem  Otho  cepit  ab   omnibus   ecclesiis  An2:liae   conventualibus, 

nuncio.  .  ^    .      .       ,  °  , 

nomine  procurationis,  duas   marcas  argenti.     Et  sciendum  est. 

Papal  quod,  tempore    quo   magister  Otho  venit  in  Angliam,  dominus 

exactions.    Papg,   misit  nuntios   per  orbem   universura,  exactiones  ubique 

indebitas  exigens,  sicut  inferius  dicetur. 


Imperti- 
nens  usque 
ad  hoc 
signum 

Legend. 


Be  puella  qiiadam  quce  sceculum  relinqiiens  ad  ordinem  Minorum 

confugit. 

Circa  eosdem  dies,  erat  puella  quaedam  in  finibus  Burgundiae, 
generis  nobilitate  praeclara,  quam  parentes,  de  possessionibus 
non  modicis  hseredem  sibi  constituere  decernentes,  cuidam 
viro  ex  illustri  prosapia  genifco  nuptam  tradere  voluerunt.  Sed 
l^uella,  quae  ab  annis  puerilibus  studiis  fuerat  liberalibus  im- 
buta,  in  secreta  cordis  puritate  virginitatem  suam  Deo  dedi- 
cay  erat.  Parentum  clam  deserens  palatium,  in  habitu  pere- 
grine, ut  se  liberius  a  paternis  conspectibus  amoveret,  contulit 
se  ad  contubernium  quornndam  fratrum  de  ordine  Minorum ; 
ubi,  ipsa  exigente,  de  illius  ^  rigore  ordinis  ad  plenum  erudita, 
calciamenta  deposuit,  saccum  et  cilicium  induit ;  atque  crines, 
in  quibus  luxuria  regnare  solet,  despicabiliter  prascidit,  et 
quibuscunque  modis  potuit,  naturalem,  quem  -  habebat,  corporis 
decorem  in  omnem  studuit  deformitatem  tran&ferre.  Sed  cum 
ad  hoc  nimis  inaniter  laborasset,  dum  non  potuit,  prohibente 
natura,  elegantissimam  sui  corjooris  [deformare]  ^  dispositionem, 
quse"*  in  omni  dimensitate  videbatur  quasi  incomparabilis,  illam 
solummodoj  quae  intus  erat,  carnis  munditiam  perenni  sponso, 
qui  in  caelis  est,  consecrare  disposuit.  Et  hoc  propositum  ut 
liberius  perduceret  ad  efFectum,  spontaneam  paupertatem  elegit, 
officium  sanctse  praedicationis  assumpsit,  vestium  asperitatem 
induit,  in  lecto  pro  stratu  mattam,  pro  cervicali  saxum  habuit, 
atque  ^  vigiliis  continuatis  et  jejuniis  carnem  affligens,  oratio- 
nibus  insistens,  in  rerum  supercaelestium  contemplatione  stu- 
duit infatigabiliter  conversari.  Tandem  cum  per  multorum 
curricula  annorum,  in  omni  perfectione  et  vitee  sanctitate  Deo 
placere,  et  Evangelium  pacis  per  civitates  et  castella  et  j^rae- 
cipue  sexui  muliebri  pr^edicare  studuerat,  invidit  ejus  perfec- 
tioni  humani  generis  inimicus,  et  per  septem  menses  in  tot 
puellam  ac  talibus   rerum   saecularium    temptationibus  exagi- 


1  illius']  ipsius,  C. 

2  guem]  quam,  B. 

5  deformare]   The  verb  is  want- 
ing in  all  the  MSS. 


''  quce]  qui,  O. 
^  O.  W.  ins.  m. 
B.  and  C. 


It  is  erased  in 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  99 

tare  ^  curavit,  quod  nisi  ei  diviniim  afFuisset  auxiliuni,  omnia  A.D.  1225. 
bona  vitae  prjBcedentis  studia  amisisset.  Keduxit  namque  ei  ad  Legcnrt. 
mcntem  diabolus  diebus  simiil  et  noctibus  prsedia  parentnm 
suorum  quce  reliquerat  foecundissima,  vinearum  fertilium  omo- 
lumenta,  spatia  pratorum  amoenissima  et  florum  diversoruni 
varietate  distincta,  fontium  scatnrientium  et  rivulorum  suaviter 
murmurantium  oblectamenta,  lignorum  in  nemoribus  proccri-  f.  61  J» 
tatem,  prolis  foecunditatem,  viriles  amplexus  ac  Veneris  inter 
marem  et  feminam  dclectationem,  lectorum  nobilium  mollitiem, 
astantium  joculatorum  ^  jocunditatem,  anulorum  ac  lapidiim 
pretiosorum  decorem,  piscium  et  volatilinm  ferarumque  silves- 
trium  gustum  delectabilem  et  snavem.  In  his  igitur  tempta- 
tionibus  et  aliis  consimilibus,  pnella  fere  desperata  et  in  diver- 
sas  meditationes  inducta,  utrum  derelicta  repeteret,  an  in 
proposito  religionis  perseveraret,  inefFabili  mentis  et  corpo- 
ris cruciatu  diebns  singulis  et  noctibus  torquebatur.  Sed 
miserator  et  misericors  Dominus,  qui  sperantes  in  se  ultra 
quam  possunt  pati  non  permittit  temptari,  oculum  puellee 
restituit  rationis,  ut  [cerneret]  quanta  in  rebus  temporalibus  et 
delectationibus  supradictis  curiosa  sit  sollicitudo,  in  carnali 
commixtione  turpitudo,  quanto  res  temporales  sudore  adqui- 
runtur,  et  cum  quanto  dolore  amittuntur,  quanta  sit  coram 
Deo  virginalis  munditia  qui  Matrem  Suam  foecundam  esse 
voluit  et  in  virginitate  permanere  disposuit,  quae  merces  se- 
quitur  fructum  boni  operis,  quce  dulcedo  sit  in  studio  sancta^ 
ac  divin36  contemplations s,  qna3  societas  civium  supernorum, 
quam  suavis  sit  et  delectabilis  sanctarum  refectio  animarum 
et  regnare  cum  Christo,  ubi  frigiditas  nullum  afficit,  fames 
et  sitis  neminem  affligit,  ira,  rixa,  vana  gloria,  invidia,  super- 
bia,  accidia,  avaritia,  cupiditas,  et  ebrietas  nullum  premit. 
Hasc  et  his  similia  virgo  beata  ssepius  mente  revolvcns,  et 
inter  temptationum  ^  turbines  virtutum  pra3teritarum  custos 
existens,  armis  accincta  divinis,  artes  Diaboli  fraudulentas 
omnes  '^  feliciter  superavit,  et  ipsum  ad  tartara  confusum 
direxit. 

Qualiter  puella  fuerit  Uherata  per  dcemonem  a  quodam  vito 

lihidinoso. 

Tandem   post   dies  paucos,  cum  puella  prsefata  ab   omnibus 
esset  diabolicis  incursionibus  penitus  absoluta,  diabolus  ad  eam 

^  exagitare']  So  Par.  in  the  mar-     joculatorum  interlined,  expuncting 
gin;  subjungere,  B.  ;  submergere,       '— '-^ 


O.  W. 

^  joculatorum  ]    So    altered    by 
Par. ;  balatronum,  B.  O.W.   C  bas 


balatronum. 

^  temptationum']  temptatorium,  B. 
tcmptatorum,  C. 

^  oinnes]  omnis,  B. 

G   2 


TOO 


MATTH^T   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1225.  reversus  salutavit  illam  ^  et  dixit;  "  Salve,"  inquit,  "  domina 
Legend.  "  mea,  et  Deo  ccelorum  virgo  dilectissima;  ego  vero  sura  ille 
"  Sathanas,  qui  te  jam  per  septem  menses  in  tot  temptationi- 
"  bus,  licet  inaniter,  induxi  ut  [a]  bono  te  proposito  revocarem, 
*'  et  meis^  laqueis  irretirem.  Sed  quoniam  inanibus^  meis 
"  fraudulentis  [temptationibus]"*  a  te  victus  defeci,^  boc  mibi 
"  pro  poena  a  Deo  cseli  inflictum  est,  ut  nunquam  de  csetero 
"  mibi  liceat  aliquod  bominum  genus  temptare,  vel  quempiam  a 
"  bonis  actibus  impedire.  Haj3eo  prasterea  mandatum  a  Domino, 
"  cui  optemperare  necesse  est,  ut  quodcunque  mibi  prseceperis 
"  cum  fcstinatione  perficiam,  et  etiam  quodcunque  supplicium 
"  preeceperis  cum  ^  festinatione  [sine]  mora  subire."  Hjbc 
audiens  puella,  ait  ad  dsemonem;  "  Conservet  me  Deus  a  ves- 
"  tro  consortio  et  famulatu,  novit  enim  Ille  quod  talem  mi- 
"  nistrum  nunquam  dilexi."  Et  bis  ita  gestis,  contigit  puellam 
quandam  ingredi  civitatem,  et  gratia  bospitaudi  domum  cujus- 
dam  matronas  ingressa,  bospitium  postulans  impetravit.  Yes- 
pere  autem  facto,  juvenis  quidam,  proadictee  matronoe  filius,  de 
negotiis  consuetis  domum  rediens,  cum  vidisset  virginem  quam 
mater  ^  ejus  caritative  bospitaverat,  coepit  admirari  in  babitu 
adeo  despicabili,  et  faciei  pallore  simul  et  macie,  omnium 
membrorum  ejus  naturalem  dispositionem,  in  qua  opus  naturas 
in  tantum  laudavit,  quod  a  planta  pedis  usque  ad  verticem  in 
nullo  deliquit,  sed  et  ^  totius  corporis  sui  dispositione  etiam 
generis  nobilitatem  evidenter  expressit.  Quid  ergo  ?  Exarsit 
juvenis  in  concupiscentia  virginis,  et  accedens  ad  eam  de  con- 
sensu carnali  puellam  convenit.  Ilia  e  contra  juveni  constan- 
ter  ^  quod  petiit  denegans,  affirmavit  se  virginitatem  suam  ab 
tetate  tenera  Domino  consecrasse;  et  pr^terea,  cum  voto  suae 
religionis  et  ordinis  castitas  sit  adnexa,  votum  infringere  esse 
nefarium  asserebat.  Et  bis  dictis  recessit,  ut  nocturnam  cape- 
ret  ^°  requiem;  ubi  in  quodam  domatis  angulo  mattam  sub  se 
pro  stratu,  et  saxum  pro  cervicali,  juxta  sui  ordinis  rigorem, 
capiti  supponebat.  Tunc  juvenis  ille,  libidinis  igne  ^^  succensus, 
statuit  immutabiliter  in  corde  suo,  quod  si  de  liberalitate  a 
puella  consensum  optinere  nequiret,  ipse  cum  ea  rem  ageret 
violenter.      Et    veniens    ad    illam,   expressit   ei    quod  ^-    facere 


*  illam']  eam  J  C. 
2  meis']  in  eis,  B. 
"^  inanibus]  in  artibus,  O.  W. 
^  tcmptationihus]  So  C. 
^  C.  adds  et  confasus  reccssi. 
^  cum  festijicitione]    oportct   mc, 
O.  \Y. 


"'  mater]  matre,  B. 

8  et]  in,  W. 

°  constanter]  iustanter,  C. 
10  caperet]  faceret,  C. 
'1  iyne]  ille,  B. 
1-  quod]  quid,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  101 

cogitabat.  At  femina  religiosa,  in  angaria  mentis  constiUita,  A.D.  1225. 
mctuebat  plurimum  ne  ejus  puritas  virginalis  per  ardorcm  Legend, 
adolcscentis  in  aliquo  loederetur,  et  reducens  ^  ad  mentem  quod 
sibi  a  diabolo  dictum  fuerat,  quod  videlicet  ad  nutum  ejus, 
quicquid  pra)ciperct,  illico  adimplerct,  extnlit  vocem  et  dixit; 
*'  Diabole,"  inquit,  "  ubi  es?"  Et  continue  daemon  respon- 
dit,"  dicens,  "  Assum,  domina.  Quid  tibi  placet?"  Et  puella; 
"  Libera  me,"  inquit,  "  cito  a  nebulone  isto,  qui  me  inquietat,^ 
"  somnum  capere  non  permittens."  ^  Et  continuo  daemon  juve- 
nem  per  pedes  truculenter  arripiens,  non  sine  la3sione  ilium 
longius  a  puella  projecit.^  Sicque  ter  nocte  ilia,  da3monc 
procurante,  dilecta  Deo  puella  ab  adolcscentis  ^'  ardore  liberata, 
in  crastino  recessit  ab  urbe,  salva  sibi  pudicitia  virginali.  De 
hac  quoque  puella,  quem  finem  habuerit,  quoniam  nullo  tra- 
dcnte  cognovi,  ea  qua3  dicta  sunt  piis  auribus  et  amatoribus 
sufficiant  castitatis. 

Be  quadam  indusa  qiico  ijer  seytennium  non  comedit. 

Eodem    anno    in    urbe  Legrecestrensi    obiit  puella  quoodam  Legend  of 
inclusa    religiosa,    quce    per    septenuiam  ante   obitum   nullum  a  fasting 
omnino   giistavit   cibum,    nisi  quod   diebus  Dominicis   corporis  ^. 
et  sanguinis  Domini  communionem  accepit.     Quod  miraculum 
cum  ad  audientiam    Hugonis    Lincolniensis   episcopi  pervenis- 
set,  fid  em    non   adhibuit  veritati,     sed    plane    incredulus   fecit 
per  dies  quindecim  a  prcsbiteris  et    clericis   inclusam   proedic- 
tam  arcta  nimis  observari   custodia,  quousque  compertum  fuit 
illam  in  toto  tcrmino  memorato  nullo  usam  fuisse  corporis  nu- 
trimcnto.     Faciem  quoque  semper  habuit  ut  liliura  candidissi- 
mam  roseoque  rubore  perfusam,  ad  indicium  pudicitise  et  mun- 
ditia3  virginalis.      i)-H-G 

Quod  comltlssa  Saresblvicnsis  marltum  rcsimerit. 

Circa  lios  quoque    dies    relatura  est  regi  Anglorum,  Willel-  Report  of 

mum    comitem    Saresbiriensem,  ipsius  regis  avuncuhun,  dum  the  end  of 

de    partibus    transmarinis    rediret  in  Angliam,  in   mare  fuisse  i^!t"^^^ 

submersum.     Sed   cum    rex   bujus    rei  eventum  nimis  moleste 

tulissct,  accessit  ad  cum  Hubertus,  regni  justitiarius,  exigens  Refusal  ot 

ab    CO,    ut    uxorcm    cjusdcm  "Willelmi    daret  Rcimundo  nepoti  ^^^5  ^^^ 

countess, 


^   redii.cens']  reductus,  W. 
''  A  fresli  hand  begins  here. 
■'  O.  W.  ins.  cl. 
^  pcnnitlens]  permittit,  O.  W. 


5  There  is  a  drawing  of  this  "iu 
the  margin. 

^'  adolcsccnlii)']  adolesccndis,  B. 


102         MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1225.  suo,  quam^  honor  comitatus  illius  jure  hasreditario  contingebat, 
to  marry  ut  earn  sibi  matrimonio  copularet.  Rex  autem  cum  petitionem 
Keimimcl,  g^g^^  annuisset,  si  posset  comitissam  inducere  ad  consensum, 
Hubert  de  ^i^it  ilico  justitiarius  Remundum  preefatum  ad  comitissam  in 
Burgh.  nobili  apparatu  militari,  si  possit  ad  ejus  amorem  animum 
f.  62.  mulieris  inclinare.     Cumque  earn  Reimundus  memoratus  blan- 

dis  sermonibus  et  promissionibus  magnis  ad  consensum  trahere 
conaretur,  ilia  cum  indignatione  maxima  respondit  se  nuper 
literas  accepisse  et  nuntios,  qui  comitem.  virum  suum  sanum 
esse  et  incolumem  fatebantur.  Eespondit  preeterea,  quod  do- 
minus  suus  comes  si  in  veritate  defunctus  fuisset,  nullo  modo 
ipsum  reciperet  sponsum,  quia  generis  ejus.nobilitas  id  fieri 
prohibebat.  "Alibi,"  inquit,  "  tibi  quasras  matrimonium,  quia 
"  experto  reperies  te  hue  inaniter  pervenisse."  At  Reimun- 
dus  hsec  audiens  confusus  ab  ilia  recessit. 


Quomodo  dominus  Papa  iwoehendas  sibi  dari  exegerit. 

Hem-y  III.      Anno  Domini  Mccxxvi.  Rex  Henricus  ad  Natale  Domini  cele- 

at  Win-       bravit  festum  suum  apud  Wintoniam,   prassentibus    quibusdam 

Tu^^  A^'        episcopis  "^  et    magnatibus   multis.     Solennitate  itaque  peracta, 

borouffh   "  P^^^f^ctus  est  rex  apud  Merlebergiam,  ubi  gravi  infirmitate  cor- 

reptus  per  multos  dies  ^  desperatus  jacebat.     Venit  interea  ter- 

Council  at   minus  concilii  ad  festum  Sancti  Hyllarii  apud  Westmonastcrium 

Westmms-  prg3fixus/   ubi  rex  cum  clero^  et  magnatibus  regni  comparere 
ter  to  coil-  ... 

sider  the      debuerat,  ut  domini  Papse    mandatum    audiret.     Multis   igitur 

message  of  ill  loco  prsefato  congregatis  episcopis  cum  aliis   prselatis  et  lai- 

the  Pope,     corum    turbis,    magister    Otto,  domini   Papee    nuntius,  de    quo 

habita  est  mentio  superius,  literas  aperte  coram  omnibus  reci- 

tavit,   in    quibus    idem    Papa  allegavit  scandalum  sanctas  Ro- 

manai    ecclesiaj   et   opprobrium   vetustissimum,    notam    scilicet 

concupiscentia),  quae  radix  dicitur  omnium  malorum,  et  in  hoc 

prascipue,''    quod    nullus    potest   aliquod   negotium  in  Romana 

curia  "^  expedire,  nisi  cum  magna  effusione  pecunia3  et  donorum 

exhibitione.    "  Sed  quoniam  scandali  hujus  et  infamias  Romana 

"  paupertas  causa  est,  debent  [omnes]  matris  inopiam  sullevare,^ 

"  ut   filii   naturales.     Quia   nisi  a  vobis  et  aliis  viris   bonis  et 

"  honestis    dona  reciperemus,  deficerent  nobis  necessaria  vitae, 

*'  quod  esset  omnino  Romana3  incongruum  dignitati.   Ad  istud 

^  quam']    Written   over    an   era-  I       ^  C.  ins.  et  populo. 
sure ;  cui,  0.  W.  |        ^  prcccipue]   quoque,  C. 

2  episcopis'l  abbatibus,  C.  17  cwki]   So  Par.  in  the  margin  ; 

•*  C.  ins.  ihi.     It  is  erased  in  B.        ccclesia,  B.  O.  W. 

^  probjixus']  pruelixi,  O.  VV.  ;       ^  (J.  W.  ius.  et  patris. 


lates. 


DE   TEMPOKE   KEGIS   HENRICI   TERTII.  103 

"  itaquc   scandalum   penitus   eradicandum,  per   consilium  fra-  A.D.  1226. 

"  trum    nostrorum,    sanctas     Eomana3     ecclesias     cardinalium, 

"  quandam  providimus  formam,  cui  si  volucritis  conscntirc,  a 

"  scandalo    matrem   vestram     poteritis     liberare     ct    in    curia 

*'  Romana    sine    donorum    obsequio    exhibitionem  justitia^  ob- 

"  tinore."     Forma  autem  provisa  haec  est :   "  Petimus    in   pri-  who  dc- 

"  mis  ab  omnibus  ecclcsiis  cathedralibus  duas  nobis  prosbendas  n^iinds  two 

"  exhiberi,  unam  de  portione  episcopi  et  alteram  de   capitulo.  l'^^^^'"'^'^. 

**  Et  similiter  do  coenobiis,  ubi  diversce  sunt  portiones  abbatis  cathedral. 

' '  et    conventus ;    a    conventibus,   quantum    pertinct  ad  unum 

"  monachum  cequali  facta   distributione   bonorum   suorum,   et 

"  ab  abbate  tantundem." 

Commune  responsum  proelatorum. 

His  in  hunc  modum  propositis,  persuasit  ex  parte  domini  Answer  of 
PapEG  magister  Otlio,  ut  consentirent  praelati,  allegans  supra-  t^^  P^^" 
dicta  commoda  quae  in  Uteris  continentur.  Hsec  autem  omnia 
audientes  episcopi  et  ecclesiarum  pra3lati,  qui  personaliter  in- 
terfuerunt,  divertentes  seorsum  ad  colloquendum/  cum  super 
rebus  propositis  diutius  deliberassent,  responsum  suum  in  ore 
magistri  Johannis  Bedefordensis  archidiaconi  communiter  pos- 
uerunt.  Qui  veniens  in  pra^sentia  magistri  Ottonis  per  haec 
verba  respondit;  "  Domine,  ista,  qmje  nobis  proponitis,  regem 
*'  Angliai  specialiter  tangunt,  generaliter  vero  omnes  eccle- 
*'  siarum  patronos  regni ;  tangunt^  archiepiscopos,  et  eorum 
"  suffraganeos,  necnon  innumeros  Anglius  preelatos.  Cum 
"  ergo  rex  propter  infirmitatem,  et  archiepiscopi,  nonnulli 
"  etiam  episcopi,  et  alii  ecclesiarum  praslati  sint  absentes,  in 
*'  eorum  absentia  vobis  respondere  non  possumus  nee  de- 
*'  bemus ;  quia  si  id  facere  praesumeremus,  in  prtejudicium 
"  omnium  absentium  fieret  prselatorum."  Et  his  dictis,  venit 
Johannes  Marescallus  et  alii  nuntii  regis  ad  omnes  preelatos, 
qui  de  rege  baronias  tenebant  in  capite  destinati,  districte 
inhibentes  ne  laicum  feodum  suum  Romana3  ecclesia3  obliga- 
rent,  undo  a  servitio  sibi  debito  privaretur.  Haec  autem  cum 
magister  Otho  intellexisset,  statuit  his  qui  aderant  diem  ibi  in 
media  Quadragesima,  dum  ipse  procuraret  regis  adventum  et 
absentium  pra3latorum,  ut  tunc  negotium  sortiretur  effectum. 
Sed  illi  absque  regis  et  aliorum,  qui  absciitcs  erant,  assensu 
praefixum  diem  admittere  noluerunt ;  undo  singuli  ad  propria 
sunt  reversi. 


^  colloquenduni]  So  altered  by 
Par.  in  the  margiu  ;  colloqiiium,  B. 
W.     0.  is  iujiiied  here. 


2  O.  W.  ins.  etiam. 


104 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


AD.  1226. 

Death  of 
William, 
caii  of 
Salisbury. 


Nota  mi~ 
raculum 
tale  quale 
contigit 
corpori 
Sancti 
Hugonis. 
[v.  ii. 
p.  271.] 


De  mortc  laudabill  Willehni  comitis  Sareshiriensis. 

Rex  Anglorum  iuterea  cum  apud  Merlebergiam  ab  infirmi- 
tate  sua  plene  convaluisset,  venit  ad  eum  ibi  Willelmus  comes 
Saresberiensis,  qui  post  longa  maris  pericula  antea  in  diebus 
Natalitiis  in  Cornubia  cum  difficultate  ^  applicuerat.  Qui  cum 
fuisset  a  rage  in  magna  susceptus  laetitia,  de  justitiario  coram 
dicto  rege  gravem  deposuit  querelam;  quod  dum  in  remotis 
partibus  esset  in  servitio  suo,  ipse  miserat  degenerem  virum 
quendam,  qui  eo  vivente  ^  cum  uxore  sua  fornicari  disposuit,  et 
adulterinum  cum  ipsa  matrimonium  contraliere  violenter  ;  ad- 
didit  insuper,^  quod  nisi  rex  plenam  sibi  de  justitiario  faceret 
justitiam  exhiberi,  ipsemet  quaereret  de  tanto  cxcessu  vindic- 
tam  in  gravissiraam  regni  perturbationem.  Tunc  justitiarius, 
qui  prjBsens  erat,  proprium  confessus  reatum  in  equis  pretiosis 
et  donativis  ingentibus  gratiam  sibi  comitis  reparavit.  Et  sic 
facta  Concordia,  invitavit  comitem  ad  mensam  suam  justitia- 
rius, in  qua,  ut  dicitur,  idem  comes  occulto  infectus  veneno, 
ad  castellum  suum  Saresberiense  profectus,  lecto  decubuit 
graviter  infirmatus.  Invalcscente  deinde  asgritudine,  cum  cer- 
tissima  suse  necis  indicia  cognovisset,  fecit  episcopum  '^  civitatis 
ad  se  venire,  ut  ea  quas  Christiani  sunt  in  confessione  et 
viatico  susciperet,  et  legitimum  de  rebus  habitis  conficeret 
testamentum.  Intrante  autem  episcopo  tbalamum,  in  quo 
jacebat  comes,  nudus  omnino  prseter  femoralia,  contra  eum 
corpus  Domini  ferentem^  ex  lecto  prosiiiens,  asperrimumque 
laqueum  circa  collum  connectens,  cum  jugi  lacrimarum  effusione 
se  prostravit  in  pavimentum,  summi  Regis  se  esse  proditorem 
contestans;  nee  de  loco  moveri  voluit,  nisi  facta  confessione  et 
vivifici  sacramenti  percepta  communione,  ut  se  sui  servum  os- 
tenderet  Creatoris.  Et  sic  per  dies  aliquot  in  suprema  perse- 
verans  poeuitentia,  spiritum  ^  suo  tradidit  Redemptori.  Contigit 
autem,  quod  dum  de  castello  ad  novam  ecclesiam  per  unum 
miliare  corpus  ejus  ad  tumulandum  portaretur,  cerei  qui  cum 
cruce  et  thuribulo  de  more  portabantur  accensi,  inter  pluvi- 
arum  effusiones  et  ventorum  turbines  lumen  continuum  in 
itinere  ministrabant,  ut  aperte  ostenderent  comitem  tarn  ardue 
poenitentem  ad  lucis  filios  pertinere. 


^  O.  W.  ins.  gravissima. 
"^  iiivente']  jubente,  C. 
^  msuper^  prseterea,  C. 


^  Richard  le  Poore. 

^  ferentem]  profereute,  C. 

^  C.  ins.  SUU1U. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


105 


Kota  ^  ejus  epitaphium.  -A..D.  1226. 

"  Flos  comitum  Willelmus   obit,  stirps  regia ;  longus  His  epi- 
"  Ensis  vaginam  coepit  habere  brevem." 


taph. 


Quod  magister  OtJio  Falcasmm  regi  reconciliare  studuerit.^ 

Venit  eodem  tempore  ad  regen  Anglorum  magister  Otto,  do- 
mini  Papae  nuntius,  petens  ex  parte  ejusdem  Papae  ut  Falcasio 
sibi  reconciliato  uxorem,  terras,  possessiones  ad  integrum  ei  et 
omnes  redderet  res  sublatas.  Cui  rex  respondit,  quod  ob  pro- 
ditionem  manifestam  ab  omni  clero  et  populo  regni  ab  Anglia 
sententialiter  est  expulsus,  perpetuo  exilium  subiturus,  quam 
sententiam  non  potuit,  nisi  vellet  venire  contra  regni  antiquas 
consuetudines,  infirmare.  Haec^  cum  audisset  magister  Otho, 
regem  ulterius  sollicitare  cessavit.  Et  his  ita  gestis  misit 
idem  Otho  literas  suas  ad  omnes  ecclesias  cathedrales  per 
Angliam  sive  conventuales,  exigens  procurationes  debitas 
nuntiis  Eomanis,  ita  quod  nulla  procuratio  numerum  quadra- 
erinta  excederet  solidorum. 


f.  62  b. 

Vacat 
quia 
prcBsm- 
hitur. 

Attempt  of 
the  nuncio 
Otho  on 
behalf  of 
Fawkes  de 
Breaute. 

Exactions 
of  Otho. 


De  concilio  Bituricensi,  cui  prcesedit  Bomanus  Francoriim 

legatus. 

Hoc  eodem  tempore  venit  magister  Komanus  ad  partes 
Gallicanas,  a  domino  Papa  missus,  ut  ibi  legationis  officio  fun- 
geretur.  Quo  cum  pervenisset,  fecit  convocare  regem  Fran- 
corum  cum  archiepiscopis,  episcopis,  et  clero  Gallicano  ad 
concilium  cum  comite  Tolosano,  pro  quo  specialiter  ad  partes 
illas  ■*  missus  fuerat,  sicut  sequens  relatio  declarabit.  Con- 
venerunt'  igitur  apud  Bituricam  civitatem  ad  concilium,  Lug- 
donensis,^  Eemensis,^  Eothomagensis,^  Thuronensis,^  Bithuri- 
censis,^*^  Auxianensis,"  archiepiscopi  ;  Burdegalensis  ^^  vero 
Romse  fuit,  et  Narbonensis  ecclesia  vacabat.  Convenerunt 
igitur  ^^  novem  provinciarum   suffraganei  circiter  centum  cum 


Tmperti- 
716718  ad 
ATiglicaTii 
historiam 
ad  hoc 
sigTiuni 
0-f- 

Council  at 
Bourges 
under  the 
legate 
Romanus. 


^  The  epitaph  is  omitted  in  C. 

2  This  chapter  is  a  repetition  in 
very  similar  words  of  what  has 
already  been  given,  p.  97,  as  the 
marginal  note  written  by  Paris 
shows. 

3  C.  ins.  autem. 

*  O.  W.  ins.  idem  legatus. 
^  This  is  given  in  nearly  similar 
words  by  Walter  of  Coventry,  who 
VOL.    III. 


places  the  council  at  Lyons,  ii.  p. 
276. 

^  Rainald  de  Fores. 

'  William  de  Joinville. 

8  Theobald. 

^  John  de  Faye. 

^®  Simon  de  SoUaco. 

^^  Garsias  II. 

12  William  II. 

^3  igittir']  etiam,  O.  W. 

G     5    4- 


h 


106 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1226. 


Demands 
of  Simon 
de  Mont- 
fort. 


Oflfer  of 
Raymond, 
count  of 
Toulouse. 


abbatibus  et  prioribus  et  singulorum  procuratoribus  capitulo- 
rum,  mandatum  summi  pontificis  audituri.  Sed  quoniam 
Lugdunensis  archiepiscopns  vendicabat  sibi  primatiam  super 
arcbiepiscopum  Senonensem/  et  Rothomagensis  super  Bitu- 
ricensern,  Auxianensem,  Narbonensem,  et  eorum  suffraganeos, 
timebatur  de  discordia;  et  ideo  non  fuit  sessum  quasi  in  con- 
cilio,  sed  ut  in  consilio.  Quibus  sedentibus,  et  lectis  in  pub- 
lico legationis  literis,  apparuerunt  comes  Tholosanus  ex  una 
parte,  et  Simon  de"^  Monte-forti  ex  altera,  qui  petiit  sibi  re- 
stitui  terram  Eeimundi  comitis  Tholosani,  quam  dominus 
Papa  et  rex  Francorum  Philippus  sibi  et  patri  suo  contule- 
runt,  exbibens  super  donatione  facta  utriusque,  Papee  scilicet 
et  regis,  munimenta;  additque,  comitem  Reimundum  abjudi- 
catum  fuisse  Romge  in  concilio  generali  propter  baBresim,  quae 

dicitur  hseresis  Albigencium,  ad  minus  a  parte  majori  terra? 
quam  nunc  tenet.  E  contra  comes  E-eimundus  optulit  se  fac- 
turum  erga  regem  Francorum  et  ecclesiam  Romanam  quic- 
quid  facere  deberet  pro  b^reditate  sua.  Tunc  cum  peteret 
pars  ad  versa  ab  eo,  ut  subiret  judicium  duodecim  parium 
Gallise,  respondit  Reimundus  ;  "  Recipiat  rex  bomagium  meum, 
"  et  paratus  sum  subire,  quia  forte  non  baberent  me  pro  pari, 
"  si  secus  fieret."  Cumque  bine  inde  fuisset  plurimum  alter- 
catum,  prsecepit  arcbiepiscopis  singulis  legatus  tunc  ^  praesen- 
tibus,  ut  convocatis  seorsum  unusquisque  ^  suflPraganeis,  cum  eis 
deliberarent  super  negotio  preefato,  et  traderent  legato  con- 
silium suum  redactum  in  scripto.  Quo  facto,  legatus  excom- 
municavit  omnes  qui  super  boc  sua  consilia  revelarent,  dicens 
se  ea  velle  domino  Papee  significare  et  Francorum  regi 
ostendere. 


Quod  legatus  dedit  procuratoribus  in  dolo  licentiam  recedendi. 

Craft  of  Post  baec,  legatus   dedit  in  dolo   procuratoribus  capitulorum 

the  legate  licentiam  ad  propria  revertendi,  retentis  tantum  arcbiepiscopis, 
episcopis,^  et  abbatibus,  et  simplicibus  prselatis.  Unde  non 
immerito  timuerunt,  ne  procurata  eorum  absentia,  qui  majoris 
prudentise  erant  et  experientiee  et  prse  multitudine  poten- 
tiores  ad  contradicendum,  aliquid  statueretur  in  praBJudicium 
absentium  prselatorum.  Quocirca  dicti  procuratores  post 
deliberationem    diutinam    miserunt    ad    legatum    procuratores 


^  C.  ins.  et  Bothomagensem. 
2  de  Monte-forti]   Montis-fortis, 
O.  W. 


^  tunc]  cum,  B. 
^  O.  W.  ins.  suis. 
^  episcopis']  om.  C. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII.  107 

metropolitcanarum  ccclesiarum,  qui  coram  co  sic  ^  allcgaverunt ;  A.D.  1226. 

•'  Domine,  audivimus  quod  habetis  literas  speciales  a  curia  Eo- 

"  mana    de    exhibendis  prccbcndis  in  omnibus  ecclesiis  conven- 

*'  tualibus     sivc    cathedralibus.       Quocirca   multum   miramur, 

"  quod  non  in  hoc  concilio  proposuistis  cas  nobis  audientibus, 

"  quos    sj)ecialiter    tangunt.      Unde   rogamus   in    Domino,    no 

*'  istud     scandalum    oriatur    per     vos    in     ecclesia    Gallicana, 

"  scientes  quod  sine   maximo  scandalo  et   insestimabili   damno 

"  non  posset  hoc  ad  efFectum  perduci ;   quia,  esto  quod  aliquis 

"  assentiret,  nullus  esset    ejus  assensus    in   rebus    qua3   omnes 

"  tangunt,    cum    fere    omnes    majores,    et    generaliter    omnes 

"  subditi,   necnon    et    ipse   dominiis    rex   et   omnes  principcs 

*'  parati  sint  contradicere  et  resistere  usque  ad  capitis  exposi- 

"  tionem  et   omnis   honoris  privationem,  prsesertim  cum   vide- 

*'  atur   imminere  propter   hoc    scandahim    subversio^    regni   et 

"  ecclesiee   generalis.      Ratio    autem    nostri   timoris    est,    quod 

"  cum    CEEteris    regnis    non    habuistis    sermonem,    quibusdam 

"  eijiscopis  prcecepistis  et  abbatibus,  ut,  cum  praibcnda";  vaca- 

"  verint,  ad  opus  domini  Papa3  reservarent."  ^ 

Quod  legatus  a  prcelatis  exec/it  duces  prcebendas  dari  ecclGsim 

Romance. 

His    auditis,    cum    niteretur    legatus    persuadere   ut    omnes  The  leo-iite 
consentircnt,  ostendit  tunc   prime    domini   Papa3   auctenticum,  displays 
in  quo  exegit  a  singulis  ecclesiis  cathedralibus  duas  prjebendas,  the  Pope's 
unam   a   capitulo    et    alteram    ab    episcopo.      Et    in    cosnobiis  ^^"^'^^  ^^ 

TWO   T1T*C-*— 

similiter,  ubi'*  sunt  diversas  portiones,  abbatis   scilicet  et   con- bends  from 
ventus,  •  duas    exegit    ecclesias,    unam  ab    abbate,    et    aliam    a  every 
conventu;    ajquali  facta  distributione  bonorum  suorum,  a  con-  cathedral, 
ventibus  quantum  pertinet  ad  unum  monachum,  sicut  ipse  in- 
tcrpretatus    fuerit   legatus,    et    ab    abbate   tantundem.      Tunc 
allegavit  commoda   qua3  possent  inde  provenire,  illud  videlicet, 
quod  amovcrctur  scandalum  a  Pomaiia  ecclesia,  quie  mater  est 
omnium  ccclesiarum,   concupiscentia    scilicet,    qua)    radix    est 
omnium    malorum ;    cum    nullus    pro    aliquo    negotio    in  curia 
llomana  facicndo  aliquid  ofierret,  vol  aliquis  oblata  reciperet.'^ 

Objectio7ies  ]proGuratoTum  contra  iniquissimas  exactiones 
pramotatas. 

Ad    hoc    respondit    procurator    archiepiscopi    Lugdunensis  ;  Objections 

"  Domine,  nullo   modo   volumus   esse   sine   amicis  in  curia  et^^^^^Pi'^- 

lates. 


'  sic]  hujiismodi,  O.  W.  I        ^  uhi  sunt:]  nisi  sinf,  B. 

-  ().  W.  ins.  ([uv.  ■>  recipcrci]  rccipict,  O.  W. 

•*  reservareHt\  rcserveut,  O.  \V^      ' 


108 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1226.  "  largitate  donorum."  Alii  seque  sua  incommoda  allegabaiit. 
Objections  damna  scilicet  rerum,  consiliorum,  auxiliorum,  obsequiorum, 
of  the  in    liunc    modum;    "  Erit    enim    in    qualibet    diocesi,    vel    ad 

prelates.  <«  minus  in  provincia,  nuntius  unus  continuus,  procurator 
"  Eomanus,  qui  non  vivet  de  proprio,  sed  graves  exactiones 
"  et  procurationes  exiget  ab  ecclesiis  majoribus  et  forte 
"  minoribus,  ut  nullus  remaneat  impunitus,  nomenque  pro- 
*'  curatoris  habens  legati  officio  fungetur."  Item  dixerunt 
imminere  turbationes  capitulorum ;  forte  enim  demandaret 
clominus  Papa,  cum  vellet,  procuratori  suo  vel  alii,  ut  vice 
sua  interesset  electionibus,  qui  eas  turbaret ;  et  sic  lapse  tem- 
pore devolveretur  electio  ad  curiam  Romanam,  qu£e  in  omnibus 
f.  63.  vel  pluribus  ecclesiis  Eomanos  jDoneret,  vel  ^  tales  qui  eis  pluri- 

mum  essent  devoti.  Et  sic  nullse  essent  partes  indigenarum 
praslatorum  vel  principum,  cum  multi  sint  viri  ecclesiastici 
qui  potius  curias  Eomana3  quam  regi  vel  regno  providerent. 
Item  addiderunt,  quod  si  proportionaliter  fieret  bonorum  dis- 
tributio,  omnes  in  curia  fierent  divites,  cum  multo  plus  essent 
recepturi  quam  rex  proprius,  et  sic  majores  non  solum 
divites,  sed  et  ditissimi,  fierent.  Cum  igitur  vermis  divitum 
sit  superbia,  majores  vix  causas  audirent,  sed  eas  in  immen- 
sum  difFerrent,  et  minores  scriberent  inviti ;  cujus  rei  experi- 
mentum  in  evidenti  est,  quia  et  modo  negotia  protrahunt, 
etiam  post  pei'ccpta  obsequia  et  securitate  percipiendij  et  sic 
periclitaretur  justitia,  et  oporteret  conquerentes  mori  in  januis 
Komanorum,  tunc  plenissime  dominantium.  Item,  cum  vix 
possibile  sit  fontem  capiditatis  desiccari,  quod  nunc  faciunt 
per  se,  tunc  facerent  per  alios,  et  suis  multo  majora  quam 
nunc  dari  munera  procurarent ;  modica  enim  nulla  sunt  in 
conspectu  divitum  cupidorum.  Item,  multas  divitise  facerent 
Romanes  insanire,  et  sic  inter  divcrsas  parentelas  tantse  oriren- 
tur  seditiones,  quod  posset  timeri  totius  excidium  civitatis  ; 
cujus  etiam  et  ^  modo  penitus  expers  non  est.  Item  dixerunt, 
quod  licet  se  obligarent  qui  modo  pra^sentes  sunt,  id  non 
susciperent^  eorum  successores,  nee  illam  obligationem  ratam 
haberent.  Kovissime  autem  sic  negotium  concluserunt ; 
"  Domine,  moveat  vos  zelus  universalis  ecclesias  et  sancta3 
"  sedis  Eomana) ;  quia  si  omnium  esset  universalis  oppressio, 
*'  posset  timeri  ne  immineret  generalis  discessio,  quod  Deus 
Reply  of  "  avertat."  His  auditis,  respondit  legatus,  ut  videbatur, 
the  legate,   plurimum  commotus  in  his  ^  omnibus,    se  cum  esset  in  curia 


1  vel  tales']  om.  C. 

'  et  .  .  .  est'}  nee  modo  est  ex- 
pers omuino,  O.  W-,  as  Walter  of 
Coventry. 


•5  O.  Vi.  inn.  forte,  as  W.  of  C. 
^  his  omnibus']  bono,  O.  W.,  and 
so  W.  of  C. 


DK  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


109 


nunquam  huic  exactioni  consensisse,  et  ipsum  literas  accepisse,  A.D.  1226. 
postquam  Galliam  fuerat  ingressus,  et  se  multum  super  hoc 
doluisse.  Addidit  etiam,  super  hoc  *  quicquid  pra^cepit,^  tali 
conditione,  licet  tacita,  intellexisse,  si  imperium  et  alia  regna 
consentirent.  Adjunxit  insuper,  se  nihil  amplius  super  hoc 
attemptaturum,  donee  per  regna  alia  praslati  consenserint, 
quod  credidit  proveniro  non  posse.  ©"^ 


Quod  magister  Otho  Bomam  invitus  redierit. 

Eodem  anno,  cum  magister  Otto,  domini  Papse  nuntius,  tem- 
pore Quadragesimali  ad  Northanhumbriam  profecturus  et 
procurationes  desideratas  exacturus,  Norhamtonam  usque 
pervenisset,  venerunt  ad  eum,  Oantuariensi  archiepiscopo 
procurante,  literae  domini  PapsB,  in  quibus  continebatur  ex- 
pressum,  ut  statim  visis  literis  Komam  veniret,  ejus  potestate 
penitus  enervata.  Obliquo  igitur  oculo  literis  inspectis,  de- 
misso  vultu  eas  projecit  in  ignem.  Atque  ilico  proposito 
mutato,  clitellis  vacuis  ab  Anglia  recessit  confusus ;  injuncto 
Stephano  Oantuariensi  archiepiscopo,  sicut  erat  in  literis 
domini  Papge  expressum,  ut,  convocatis  rege  et  omnibus 
Anglias  pra^latis,  responsum  eorum  super  negotio,  pro  quo 
idem  Otho  missus  fuerat,  domino  Papa?  transmittere  non 
omittat.  Magistro  igitur  Ottone  Angliam  ^  a  tergo  salutante, 
Stephanus  Cantuariensis  archiepiscopus,  vocatis  ad  concilium 
cunctis  apud  Westmonasterium  post  Pascha,^  quos  negotium 
tangebat,  recitari  fecit  literas  suprascriptas  de  beneficiis  Eomanee 
ecclesiae  conferendis  coram  rege  et  praslatis  Anglic,  qui  ad 
ejus  vocationem  plene  convenerant.  Sed  illis  auditis  ac  dili- 
genter  intellectis,  singuli  singulos  ad  risum  movebant  super 
concupiscentia  Komanorum,  qui  illud  morale  non  intelligunt, 
videlicet. 

"  Quod  virtus^  reddit,  non  copia,  sufficientem  j 
"  Et  non  paupertas,  sed  mentis  hiatus,  egentem." 

Tunc  rex,  convocatis  seorsum  prselatis  et  quibusdam  magnati- 
bus,  hoc  archiepiscopo  dedit ''  responsum;  "Ista*^  qua3  suadet 
"  nobis  dominus  Papa,  universam  Ohristianitatis  latitudinem 
'*  respiciuntj  et  quoniam  nos  quasi  in  extremis  orbis  constituti 


Eecall  of 
the  nuncio 
Otho. 


Council  at 
Westmin- 
ster under 
the  arch- 
bishop, at 
which  the 
Pope's  de- 
mands are 
considered. 


*  O.  W.  ins.  quod. 

2  O.  W.  ins.  se. 

3  Anyliam  .   .  salutante]  Anglia 
.  .  salutata,  O.  W. 

^  W.  repeats  cunctis. 
VOL.   III. 


W. 


virtus  reddit^    facit   virtus,    O. 

6  dedit']  dedcre,  O.  W, 
^  O.  W.  ins.  inquiunt. 

G   7  -»- 


110         MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJOR  A. 

A.D.  1226.  "  sumus  partibus,  cum  viderimus  qualiter  caetera  regna  erga 
"  tales  se  habuermt  exactiones,  dominus  Papa,  cum  ab  aliis 
"  regnis  habuerimus  exemplum,  in  obsequiis  ^  nos  inveniet^ 
"  promtiores."  Et  bis  dictis,  concessa  est  omnibus  licentia 
recedendi. 

Quod  motio  magna  facta  est  super  comitem  Tholosanumi. 

Crusade  Per  idem  tempus  facta  est  prasdicatio  in  partibus  Gallicanis 

against  the  a  legato  Romano  generalis,  ut  omnes  qui  possent  arma  mo- 
TvT^  ^  vere  se  cruce  signarent  super  comitem  Tholosanum  et  popu- 
lum  ejus,  qui  omnes  hasretica  foeditate  dicebantur  infecti.  Ad 
ejus  quoque  prsedicationem  multitudo  maxima  prselatorum  et 
laicorum  crucis  signaculum  susceperunt,  plus  metu  regis  Fran- 
corum  yel  favore  legati,  quam  zelo  justitias  inducti.  Yide- 
batur  enim  multis  abusio,  ut  hominem  fidelem  Christianum 
infestarent ;  prascipue  cam  constaret  cunctis  eum  in  concilio, 
nuper  apud  civitatem  Bituricam  habito,  multis  precibus  per- 
suasisse  legato,  ut  veniret  ad  singulas  terrge  suEe  civitates,  in- 
quirens  a  singulis  articulos  fidei,  et  si  quempiam  contra  fidem 
inveniret  sentientem  Catholicam,  ipse  secundum  judicium 
sanctae  ecclesise  justitiae  ex  eis  plenitudinem  exliiberet;  et  si 
civitatem  aliquam  inveniret  rebellem,  ipse  pro  posse  suo  earn 
cum  habitatoribus  suis  ad  satisfactionem  compelleret.  Pro  se 
His  offers ;  ipso  autem  optulit,  si  in  aliquo  deliquit,  quod  se  fecisse  non 
recoluit,^  plenam  Deo  et  sanctse  ecclesise  satisfactionem,  ut 
fidelis  Christianus ;  et  si  legatus  vellet,  etiam  fidei  examen 
which  are  gnbire.  Heec  quoque  omnia  legatus  contempsit,  nee  potuit 
re  used.  comes  catholicus  gratiam  invenire,  nisi  pro  se  et  liseredibus 
suis  baBreditatem  suam  deserens  [abjurar]et.  Rex  vero  Fran- 
corum  ad  ejusdem  legati  exhort [ationem  cruc]e  signatus,  no- 
luit  expeditionem  bellicam  prom[overe,  nisi  literis]  prius  a 
domino  Papa  impetratis  ad  regem  Anglorum  inhibitoriis,^  ne 
sub  poena  excommunicationis  regem  Francorum  inquietaret, 
vel  arma  contra  eum  moveret  de  aliqua  terra  quam  in  prse- 
senti  possidebat,  sive  juste,  sive  injuste,  dum  idem  rex  esset 
in  servitio  suo  et  ecclesiae  Roman  as,  ad  exterminandum  hsere- 
ticos  Albigenses  et  eorum  fautorem  et  complicem  comitem 
Tholosanum,  sed  eidem  regi  ad  exaltationem  fidei  consilium 
et  auxilium  impendere  non  tardaret.  Et  liis  ita  gestis,  rex 
Francorum  Lodowicus  et  legatus   omnibus  cruce  signatis  diem 


^  O.  W.  ins.  suis. 

2  O.  W.  ins.  aliis. 

3  recoluiQ  recolit,  W. 


'  inhihitoriis  .  .  Francorum']  om. 
O. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  Ill 

statucrunt  percmptorium,  ut  in  Ascensione  Domini  apud  Lug-  A.D.  1226. 
dnnum    cum    equis    et    armis    sub    poena    excommunicationis-  May  28. 
convenirent,  ipsos  ad  cxpeditionem  propositam  secuturi. 

Quod  rex  Anglorum  do  transfretando  'propositum  Qnutavit. 

Rex   Anglorum    interea,    qui    ardenti    desiderio    sitiebat    ad  Henry  III. 
partes  transmarinas   hostiliter   transfretare,    convocatis   consili-  Ppstpones 
ariis  suis,  fecit  recitari  literas  sibi  a  domino  Papa  transmissas,  ^^^^  ^^ 
qua3rens  ab  cis  consilium,  quid  super  tali  inhibitione  sibi  forct  invading 
agendum.     Placuit  itaque  praalatis  et  magnatibus  universis,^  ut  France, 
differretur     negotium    desideratum,    donee    constaret    de    rege  t  G3  b. 
Francorum,  qui  tam  difficile  opus  et  propositum  habebat  adeo 
sumptuosum,  quem  res  esset  exitum  habitura.     Erat  igitur  rex 
Anglorum  de   fratre   suo  Ricardo,  qui   tunc   in  Gasconia  belli- 
cas    agebat    expeditiones,    valde    sollicitus,    supra    modum    ad 
ipsum  desiderans  transfretare.     Sed  dum   rex   circa  fratrem  et 
de   ejus   subventione   satis   curiosus    existeret,    venerunt   nuntii 
ejus  ad  regem   cum  Uteris,  dicentes   ipsum   sanum   esse  et  in- 
columem  et  quod  omnia  sibi  prospere  succedebant.     Erat  autem 
tunc  inter   regis   consiliarios  magister    Willelmus   cognomento 
de   Perepund,^  in  arte  peritus  ^    astronomia?,    qui     constantcr 
coram  rege  affirmabat,  quod   si  rex  Francorum  inchoatam  ex- 
peditionem  exequeudam  assumeret,  vel  nunquam  vivus  rediret, 
aut  maximam  sui  et  rerum  suarum  suorumque  omnium  subiret 
confusionem.      Rex    autem    ex    his    quaa    audierat   plurimum 
exhilaratus,  suorum  consilio  adquievit. 

De  morte  JRdcardi  Dunelmensis  episcopi. 

Eodem    anno,   Ricardus  de   Marisco    Dunelmensis    episcopus  Death  of 
pro    turpissima    causa,    quam    agebat    contra   monachos    suos,  Ricliartl, 
utpote  monachorum  et    religiosorum   persecutor  ab  an-  i)ui.ham 
tiquo,  ad   diem    Londoniis   constitutum    cum    tumultu   valido  at  Peter- 
reboantium  legistarum  properans,  apud  burgum  Sancti  Petri  borough, 
in  abbatia    hospitatus   est.      Ubi   post   splendidam   refectionem 
cum   nocte   sequenti   lecto    sese   recepisset,  clerici   ejus,  mane 
facto  et  sole  jam  in  altum  ascendente,'*  tbalamum  ejus  intr antes 
et  ilium  excitare  volentes,  invcnerunt  eum  mortuum  et  omnino 
extinctum.     Qui  maxima  confusione   stupefacti  celaverunt  mor- 


^  universis"]  omnibus,  O.  W.  1       ^  arte  pci-itus  astronomioE:']  astro- 

'  Perepund]  Perepunt,  C. ;  Piere-       nomifc  perfectus  arte,  O.  W. 
punt,  O,  W.  I       *  ascendcnte]   vergente,  W. 


112 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1226.  tem  ejus  die  ilia  usque  ad  vesperam,  eo  quod  absque  confes- 
sione  et  viatico  expirasset.  Deinde  vero  casum  miserabilem 
priori  et  conventui  indicantes,  fabricata  cum  festinatione  lec- 
tica,  corpus  ad  sepeliendum  ad  Dunelmensem  ecclesiam  detu- 
lerunt.  Obiit  autem  prima  die  mensis  Mali,  a  primis  annis 
aulicus  et  curialis  regum  satelles,  et  theolenarius  do- 
mibus  religiosorum  exitialis,  postquam  vixerat  in  episco- 
patu  annis  circiter  novem.^ 


Epitaphiu'tn  Ricardi  de  Marisco   episcopi  Dunehiien- 
sis  editum  a  quodam  r)ionacho  Dunelmensi. 

His  epi-  Culmina  qui  capitis,  laudes  pompasque  sititis, 

*^P^'  Est  sedata  sitis,  si  me  pensare  velitis. 

Qui  populos  regitis,  memores  super  omnia  sitis 
Quod  mors  immitis  non  parcit  lionore  potitis. 
Vobis  prsepositis  similis  fueram,  bene  scitis 
Quod  sum  vos  eritis,  ad  me  currendo  venitis. 

De  hoc  quoque  episcopo  non  credimus  fore  tacendum,  quod 
circa    biennium    ante    mortem   ejus    rex    quondam    Anglorum 

Visio.  Johannes   apparuit   in   visione    nocturna    cuidam   monacho  [de 

Sancto]  Albano,  apud  Thinemuam  tunc  commoranti,  qui 
fam[iliaris]  erat-  regibus  Anglorum,  tam  regi  Ricardo  quam 
buic  Jobanni,  ita  quod  in  eorum  negotiis  exequendis  aliquando 
Romam,  aliquando  in  Scotiam,  et  ad  alia  loca  plurima  missus 
propensioribus  sibi  studiis  eorundem  regum  gratiam  compa- 
ravit,  Reimundus,  quondam  prior  ecclesise  Sancti  Albani. 

Apparition  Monacho  itaque^  in  lecto  quiescente,  astitit  ei  rex  prgefatus  in 

of  king  vestibus  regalibus,  de  panno  videlicet  qui''  imperialis  vulgariter 
J   ^r.^    appellatur.     Quern  monachus  recognoscens,  ac  memoriter  reco- 

S.  Alban's.  leiis  quod  mortuus  fuisset,  sciscitabatur  ab  eo  qualiter  se 
haberet.  Cui  rex;  "Ita  me^  habeo,  quod  nemo  pejus.  Nam 
"  hsec  mea  qu£e  vides  indumenta  adeo  ardentia  sunt  et  pon- 
"  derosa  ut  nullus  qui  in  ^  seccuIo  vivat  ilia  tangere  sufficeret 
"  prse  ardore,  vel  propter  ponderositatem  portare,  quin  protinus 


1  In  the  margin  are  an  inverted 
pastoral  staff  and  mitre.  The  epi- 
taph, which  is  at  the  foot  of  the 
page,  is  referred  to  in  the  words, 
"  Cujus  epitaphium  in  raargine  in- 
''  feriori  hujus  paginsB  scribitur." 


-  erat\  fuerat,  O.  W. 
^  itaque\  quidem,  C. 
^  qui  .  .    appellatur']   quem  im- 
perialem  appellant,  O.  W. 
^  O.  W.  ins.  inquit. 
6  C.  ins.  lioc. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  113 

'*  raoreretur.     Sed  tamen  per  Dei  clementiam  spero  et  gratiam  A.D.  1226. 
"  ineffabilem,  et  filii  mei    Henrici  largam    elemosinarum 
"  distributionem,  necnon  servitii  divini  honorem  quem 

"  Deo  devotus  impendit,  me  quandoque  misericordiam  adep- 

'*  turum.     Qu£eso  igitur  obnoxius  fraternitatem  tuam,  ut  dicas 

*'  Eicardo  de   Marisco,  nunc   Dunelmensi   episcopo,  quod  nisi 

*'  ante  mortem  suam  vitam   correxerit  flagitiosam,  et  eam  per 

"  pcenitentiam  et  satisfactionem.  condignam  emendaverit,  sedes 

''  ejus,  quse^  in  inferno  est,  eum  expectat  praeparata.     Et  si 

*'  his    dictis  tuis  et  mandatis   meis    fidem   adhibere   contemp- 

**  serit,    per   hsec   intersigna     omnem    deponat   ambiguitatem ; 

"  quod   dum   soli   essemus   in   loco   illo   sibi    notissimo,  dedit 

"  mihi  consilium,  tam   mihi   quam   sibi   nimis   damnosum,   ut 

"  videlicet  a  monachis  Cisterciensis  ^  ordinis  auferrem  lanam 

"  suam  unius   anni,   et  quod   multa   alia   dedit   mihi   consilia 

"  iniqua,  pro    quibus   nunc   perfero   inenarrabilia,  quse    etiam 

"  et  illi  debentur,  tormenta.     Quod  si   adhuc  dubitaverit  cre- 

*'  dere  mandatis  meis,  recolat  quod  in  loco  illo  et  hora  eadem 

"  dedit    mihi    unum    lapidem    pretiosum    quem   pro   ingenti 

"  pecunia  comparavit."     Et   his   dictis   rex   disparuit,  et  mo- 
nachus  expergefactus  evigilavit. 

Nota  continuationem. 

Defuncto  itaque  Eicardo  Dunelmensi  episcopo,  prior -"^  et  con-  Election  to 
ventus,  cum  "*  a  rege  peterent  licentiam  eligendi  pastorem,  rex  ^®  ^^^  ^^ 
optulit  eis  Lucam  capellanum  suum,  multa  rogans  supplica- 
tione,  ut  ilium  reciperent  in  pastorem.  Monachi  vero  ad  hoc 
responderunt,  quod  nullum  reciperent,  nisi  canonica  electione 
pr^emissa.  Eex  autem  e  contra  cum  juramento  aflHrmavit, 
ipsos  futures  ^  per  septennium  sine  episcopo,  nisi  prsefatum 
Lucam  admitterent  ad  pontificatus  honorem.  Conventus  vero 
ilium  ad  tantam  dignitatem  indignum  judicantes,  de  communi 
consensu  fratrum  elegerunt  magistrum  Willelmum  clericum 
suum,  virum  literatum  et  honestum,  Wigornieusem  archidi- 
aconum,  et  ipsum  regi  preesentaverunt.  Quem  cum  rex  ob- 
jectis  quibusdam  frivolis  exceptionibus  recusasset,  monachi 
quosdam  de  conventu  Eomam  miserunt  ut  electionem  factam 
auctoritate   Apostolica  ^    confirmarent.      Eex   autem,  cum  talia 


*   quce  .  .  prceparaid]  jam  parata 
est  in  inferno,  O.  W. 

2  Cisterciensis    ordinis^     Cister- 
ciensibus,  O.  W. 

3  Ralph  Kerneth. 

VOL.    III.  H 


''  cum  a  rege]  om.  C. 
^  futuros]  staturos,  W. 
^  Apostolica]    summi  Pontificis, 
O.W. 


114 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1226.  cognovisset,  misit  Eomam  contra  monachos,  episcopum^  scilicet 
Cestrensem  et  Lentoniae  priorem,^  nt  eorundem  monachoruni 
propositum  irritarent ;  et  sic  diu  illis  altercantibus,  negotium 
dilationem  accepit. 


Imperti- 

nens  ad 
Anglic  am 
historiam 
usque  hue 

Siege  of 
Avignon 
by  Louis 
VIII. 


f.  64. 


Quomodo  Lodowicus  rex  Francorum  Avinionem  ohsedit. 

Venit  interea  Dominicae  dies  Ascensionis,  qui  fuerat  a  rege 
Francorum  et  legato  Galligenis  cruce  signatis  peremptorie 
constitutus.  Rex  autem,  ad  expeditionem  necessariis  apud 
Lugdunum  rite  prseparatis,  cum  exercitu  quasi  invincibili  iter 
arripuit,  sequente  legato  cum  archiepiscopis,  episcopis,  et  aliis 
ecclesiarum  preelatis.  Estimati  sunt  autem  in  exercitu  mili- 
tum  et  equitum  bellatorum  ad  quinquaginta  milia,  prceter 
pedites  qui  quasi  sub  numero  non  cadebant.  Legatus  autem 
excommunicavit  publice  comitem  Tholosanum  et  omnes  ejus 
fautores,  et  terram  illius  totam  supposuit  interdicto.  Profectus 
itaque  rex  micantibus  clipeis  et  vexillis,  cujus  progressus  adeo 
erat  horribilis,  ut  castrorum  acies  ordinata  in  provinciam  per- 
venit  comitis  Tholosani.  Tandem  in  vigilia  Pentecostes  omnes 
Avinionem  venientes,  quse  civitas  proxima  illis  erat  de  potes- 
tate  comitis  supradicti,^  proposuerunt  eam  prius  impetere  et 
sic  terram  comitis  totam  ab  initio  usque  ad  finem  cum  habi- 
tatoribus  ejus  delere.  Ubi  rex  et  legatus,  transitum  civitatis 
in  dolo  a  civibus  postulantes,  dixerunt  se  illuc  pacifice  ad- 
venisse ;  et  non  ob  aliud  civitatis  transitum  postulasse,  nisi  ut 
itineris  compendium  sequerentur.  Gives  quoque  super  hoc 
colloquentes  fidem  eorum  assertionibus  non  dederunt,  djcentes, 
quod  plus  in  dolo,  quam  pro  vise  compendio,  exigebant  introi- 
tum  civitatis.  At  rex  in  furorem  versus  juravit  se  inde  non 
recessurum,  donee  comprehenderet  civitatem.  Et  machinis  in 
locis  congruis  collocatis,  jussit  urbem  acriter  infestari.  Fit 
igitur  ad  civitatem  assultus  gravissimus,  dum  petraria,  balista, 
scrofa,  catus,"*  funda,  ensis,  lancea,  scutum,  galea/  clava,  lorica, 
sagitta,  hinc  inde  quid  valeat,  experitur.  E  contra  civitas 
ante  dies  illos  ab  hostium  cuneis  prorsus  incognita,  fossatis, 
moeniis,  turribus,  propugnaculis  deforis,  intus  militibus,  ser- 
vientium  milibus,  equis  et  armis,  lapidibus  comportatis,  spi- 
culis  fabricatis,  repagulis  et  machinis  aptatis  et  victualibus 
redundanter  referta,  hostium  supervenientium  non  expavit 
incursum.     Defensores  enim  urbis  lapides   pro    lapidibus,  tela 


^  Alexander  Stavenby. 

2  John. 

3  supradictt]  Tholosani,  O.  W. 


*  O.  W.  ins.  arcus. 
^  O.  W.  ins.  umbo. 


DE    TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  115 

pro  telis,  sudes  pro   sudibus,  jacula   pro  jaculis    animosius  re- A.D.  1226. 
mittentes,  et   argumenta    pro    argumentis    excogitantes, 
vulnera  Galligenis  letifera  inferebant. 


De  mortalitate  et  fame  in  obsidione  Avinionis. 

Cumque  per  tempus  plurimum  protraheretur  obsidio,  deficien-  Progress  of 
tibus  alimentis,  periit  hominum  innumera  multitudo.  Comes  *^^  siege, 
enim  Tholosanus,  ut  bellator  peritissimus/  ante  Francorum 
adventum  omnia  alimentorum  genera,  cum  senibua,  mulieribus  ac 
parvulis,  necnon  et  animalibus  cum  jumentis,  ab  eorum  prsesentia 
longius  removens,  omne  eis  alimentorum  genus  subtraxit.  Nee 
enim  solummodo  homines,  verum  etiam  et  equos  exercitus  et 
jumenta,  [fames]  extinxit ;  fecerat  namque  comes  saspedictus 
prata  arari  totius  regionis,  nee  erat  jumentis  pabuli  subsidium, 
nisi  quod  ibi  delatum  fuerat  ex  partibus  G-allicanis.  Unde  ne- 
cessitate cogente,  multee  legiones  armatorum  a  castris  receden- 
tes,  ut  victualia  quEererent  bominibus  et  pabula  jumentis,  multa 
repugnantia  sibi  municipia  in  circuitu  ceperunt,  et  multoti- 
ens  a  comite  Tholosano,  qui  cum  suis  erat  agminibus  in  insidiis 
constitutus,  damna  non  modica  pertulerunt.  In  obsidione  vero 
Galligenis  multa  imminebant  necis  pericula,  inter  quae  ferve- 
bant  potissimum  mortalitas  bominum  et  equorum,  tela  mor-  Pestis. 
tifera,  et  damnosi  lapides  civium  se  viriliter  defendentium, 
fames  generalis  et  prascipue  inter  pauperes  quibus  deerat 
cum  pecunia  alimentum.  Atque  prseter  csetera  miseriarum  in- 
commoda,  quae  sine  intermissione  grassabantur  in  populo,  orie- 
bantur  ex  cadaveribus  jumentorum  et  hominum,  quae  passim 
moriebantur,  muscee  quaedam  grossae  et  nigerrimse,  quae  inter 
tentoria,  papiliones,  et  umbracula,  se  stridore  abominabili 
ingerentes,  dapes  inficiebant  et  pocula,  quas  cum  nemo  abi- 
gendo  arcere  poterat  a  calicibus  et  catinis,^  mortem  Galligenis 
subitam  inferebant.  Confusio  regem  et  praecipae  legatum  in- 
vasit ;  quia  si  tanta  talisque  expeditio  infecto  recedere  negotio 
cogeretur,  opprobrium  tarn  Franci  incurrerent  quam  Eomani. 
Tunc  principes  exercitus,  quibus  in  tot  mortibus  longa  vide- 
batur  mora,  minores  castrorum  cum  majoribus  ad  urbem  in- 
vadendum  sollicitant.  Unde  super  pontem  quendam,  qui  ultra 
Eodanum  fluvium  se  extendit,  ad  urbem  tanta  se  armatorum 
copia  ingessit,  quod  vel  a  civibus,  vel  etiam  prae  pondere  in 
eodem  pugnantium,  pons  fractus  praecipitavit  in  flumen  rapi- 
dissimum  ad  tria  milia  armatorum.  Quid  ergo  ?  vox  et  exul- 
tatio  civium,  dolor    et    confusio    fit    Francorum.     Tunc   cives. 


^  peritissimus]  industrius,  W.         |       -  catinis']  cariuie,  W. 

H    2 


116 


MATTHiEI  PARISIENSTS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1226.  visa  opportunitate,  dum  Franci  ad  mensam  sedentes  epulis 
Siege  of  intenderent  et  poculis,  die  quadam  exierunt  de  civitate  in  for- 
Avignon.  titudine  gravi,  et  facto  impetu  in  hostes  non  prasmeditatos, 
ad  duo  milia  ex  Francigenis  peremerunt,  et  absque  suorum 
Isesione  indempnes  civitatem  suam  ingressi,  tales  irruptiones^ 
fecerunt  in  hostes.  At  rex  Francorum,  animo  nimis  conster- 
natus,  jussit  interfectos  in  Eodanum  propter  corruptionem 
prsecipitari,  qui  aliud  cimiterium  in  tanta  cadaverum  multi- 
tudine  non  habebant.  Fecerunt  praeterea  inter  se  et  urbem 
fossatum,  spatiosum  satis  et  altum,  et  insuper  obsidio  a  civi- 
tate longius  arcebatur.  Legatus  autem  et  omnis  chorus  prae- 
latorum  comitem  Tholosanum  et  cives  cum  universo  populo 
regionis,  vindictse  genus  aliud  non  habentes,  sub  anathemate 
concluserunt. 


De  morte  Lodowici  regis  Francorum  apud  Avinionem. 

Death  of         Tunc  Lodowicus   rex   Francorum,  ut  pestilentiam   eflfugeret 
Louis  quae  nimis  fervebat  in   castris,  ad    quandam   abbatiam,  Munt- 

pancier  appellatam,  quae  non  multum  ab  obsidione  distabat, 
se  contulit,  donee  civitas  caperetur.  Ubi  venit  ad  eum  Hen- 
ricus^  comes  Campaniensis,  cum  jam  dies  quadraginta  in 
obsidione  peregisset,  petens  de  consuetudine  Gallicana  licen- 
tiam  ad  propria  remeandi.  Cui  cum  licentiam  rex  vetuisset, 
respondit  comes,  quod  factis  quadraginta  dierum^  excubiis  non 
tenebatur,  nee  voluit,  diutius  interesse.  Rex  autem  ad'*  haec 
nimia  succensus  ira,  affirmavit  cum  juramento,  quod  si  ita 
recederet,  ipse  terram  ejus  totam  incendio  devastaret.  Tunc 
comes,  ut  fama  refert,  procuravit  regi  venenum  propinari  ob 
amorem  reginse  ejus,  quam  carnaliter  illicite  adamavit ;  ^  unde 
libidinis  impulsu  stimulatus  moras  ulterius  nectere  non  vale- 
Obiit  rex  bat.  Comite  igitur  taliter  recedente,  infirmabatur  rex  usque 
Francorum  ^d  desperationem ;  et  pervagante  ad  vitalia  veneno,  perducitur 
ad  extrema;  licet  alii  asserant,  ipsum  non  veneno,  sed  morbo 
dissinterico  exspirasse.  Mortuo^  quoque  rege,  Romanus  qui 
afFuit  ApostolicaB  sedis  legatus,  et  prselati  qui  aderant, 
ejusdem  secreti  consiliarii,  mortem  regis  expediens  de- 
creverunt  celari  donee  civitas  redderetur;  quia  si  ita  solve- 
retur  obsidio,  magnum  inde   scandalum    oriretur.    Finxit  ergo 


Ludowicvs. 


^  O.  W.  ins.  scspe. 
2  Henricus']   An  error  for  Theo- 
baldus, 

^  O.  W.  ins.  in  obsidione. 


^  ad  hcec]  om.  C. 
^  adamavit]  amabat,  0.  W. 
^  In  the  margin  are  the  shield 
and  crown  of  France  inverted. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI  TERTII.  117 

legatus  et  praelati  qui  aderant,  regem  gravi  infirmitate  deten-  A.D.  1226. 
turn,  sed  ex  medicorum  judicio^  cito  convaliturum  dicebant; 
denuntiantes  principibus  legionum,  ut  urbem  viriliter  impug- 
narent.  Corpus  autem  defuncti  regis  fecerunt  multo  sale  con- 
diri,  et  iu  abbatia  ilia  ^  viscera  tumulantes,^  reliquum  corpus 
lintheaminibus  ceratis  coriisque  taurinis  jusserunt  involvi.  Et 
sic  legatus  cum  praelatis  ad  obsidionem  reversus  est,  corpore 
regis  in  abbatia  sub  tuta  custodia  deputato.  Cum  igitur 
vidisset  legatus  quod  nihil  in  obsidione  proficiebant,  sed  diver- 
sis  incommodis  prorsus  deficiebant,  de  consilio  majorum  qui 
erant  in  castris  nuntiavit  in  civitatem,  instantius  petens, 
quatinus  accepta  securitate  pacifice  veniendi  et  revertendi, 
mitterent  duodecim  ex  majoribus  civitatis  ad  legatum  et  veni- 
rent  quantocius  de  pace  et  concordia  tractaturi. 

Quod  civitas  Avinionis  dolo  sit  suhjugata. 

Datis  igitur  de  securitate  obsidibus,  venerunt  ad  colloquium  Capture  of 
legati  cives  duodecim,  et  de  pacis  forma  diutius  tractantes ;  Avignon 
persuasit  civibus  legatus  constanter  ut  se  redderent,  salvis  ^  cratt. 
sibi  et  suis  omnibus' possessionibus  et  rebus  cum  libertatibus 
universis,  sicut  hactenus  melius  et  liberius  habuerunt.  Ad 
haec  cives  respondentes  dixerunt,  quod  nullo  modo  se  redde- 
rent ut  sub  Francorum  viverent  pot  estate,  quorum  multotiens 
experti  fuerant  superbiam  et  insolentiae  feritatem.  Tandem 
post  multas  liinc  inde  disceptationes  '^  petivit  legatus,  ut  cum 
pra^latis  qui  aderant  posset  ingredi  civitatem,  ut  fidem  pro- 
baret  earn'  inhabitantium,  affirmans  cum  juramento,  se  non 
ob  aliud  obsidionem  protraxisse,^  nisi  ut  salutem  quaereret  ani- 
marum.  Addidit  etiam,  quod  clamor  infidelitatis,  qua3  in  urbe 
invaluerat,  ad  Papam  ascendit,  unde  scire  desiderabat  utrum 
clamorem  opere  complevissent.  Tunc  cives,  super  promissione  f.  64  b. 
sua  fiduciam  habentes,  et  de  fraude  nihil  sinistrum  suspicantes, 
sub  conditione  praedicta,  prsestito  utrinque  juramento,  conces- 
serunt  legato  cum  preelatis  simpliciter  et  eorum  sequelis  in- 
gressum  urbis;  quos  dolose,  ut  praslocutum  fuerat,  Franci- 
gena)  apertis  januis  violenter  subsequentes,  spreto  turpiter  jura- 
mento, cives  ceperunt  et  cos  vinculis  constrinxerunt,  urbem 
spoliaverunt,  multos  occiderunt,  et  dolosam  sic  adepti  vic- 
toriam  nobilissimas  civitatis  turres  et  mcenia  confregerunt. 
Novissime    vero     legatus,    civitatc    sub    Francorum    deputata 


^  O.  W.  ins.  ipsum. 
^  O.  W.  ins.  ejus. 
3  O.  W.  ins.  et. 


*  disceptationes']  dcccptationes,B. 

^  cani]  in  ea,  O.  W. 

^  protraxisse']  pertraxisse,  W. 


118         MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJOEA. 

A.D.  1226.  custodia,  soluta  obsidione,  corpus  regis  defuncti  cum  prselatorum 
tumultu  Parisius  jussit  deferri,  et  in  collegio  antecessorum 
[An  error  suorum  more  fecit  regio  sepeliri.  Obiit  autem  rex  mense  Sep- 
forNov.8.]  tembrio,  ut  dicunt,  cujus  mortem  per  mensem  et  eo  amplius 
celaverunt.  De  illis  autem,  qui  ad  obsidionem  venerunt  cum 
rege,  tam  de  interfectis  et  in  flumine  submersis,  quam  de 
pestilentia  et  morte  communi  defunctis,  plus  quam  viginti  duo 
milia  perierunt  ibidem,  filiis  et  uxoribus  lacrimarum  causam  et 
gemitum  relinquentes.  Unde  perspicue  constare  videtur  bellum 
injuste  fuisse  susceptum,  in  quo  concupiscentia  magis  exarsit 
quam  exterminium  hasreticse  pravitatis. 

De  coronatione  ^  Lodowici  regis  Francorum  filii  Lodowici  regis 

defuncti. 

Coronation      Defuncto    itaque    Francorum    rege    Lodowico,  regina   ejus^ 

of  Louis  Blanca  fecit  convocare  generaliter  arcbiepiscopos,  episcopos, 
et  alios  ecclesiarum  preelatos  cum  magnatibus  ad  coronam 
spectantibus,  ut  venirent  ad  coronationem  Lodowici  filii  sui 
et  regis  defuncti  Parisius  pridie  kalendas  Decembris.  Sed 
pars  maxima  optimatum  ante  diem  priefixum  petierunt  de 
consuetudine  Gallicana  omnes  incarcerates,  et  prsecipue  comites 
Flandrensem  Ferrandum  et  Bononiensem  Reginaldum,  a  car- 
ceribus  liberari,  qui  in  subversionem  libertatum  regni  jam  per 
annos  duodecim  sub  arctiori  custodia  in  vinculis  tenebantur. 
Petierunt  insuper  quidam  eorum  terras  suas  sibi  restitui,  quas 
pater  ejus  Lodowicus  et  avus  illius  Pbilippus  multo  jam 
tempore  injuste  detinuerant  occupatas.  Adiciunt  etiam  quod 
nullus  de  regno  Francorum  debuit  ab  aliquo  jure  suo  spoliari, 
nisi  per  judicium^  duodecim  parium,  nee  aliquis  bello  premi, 
nisi  prius  denuntiaretur  "*  per  annum,  et  ^  prsGmuniretur.  Eb 
cum  liaec  omnia  sibi  fuerint  emendata,  tunc  prime  ad  corona- 
tionem venire  non  tardabunt.  Eegina  vero  de  consilio  legati, 
metuens  ne  mora  periculum  pareret,  convocato  regni  clero, 
et  paucis  ex  proceribus,  quos  habere  poterat,  fecit  filium  suum, 

Opposition  puerum  scilicet  vix  decennem,  in  regem  die  Sancti  Andrese 
fth^^        Apostoli  coronari.    Subtraxerunt  se  quidem  ab  hac  coronatione 

nobles.        ^^^  Burgundiae,''  comes  Oampanise/  comes   de  Bar,^  comes  de 


1  A  small  shield  and  crown  are 
in  the  margin. 

^  O.  W.  ins.  domina. 

^  C  ins.  suorum. 

4  denuntiaretur]  denuutietur,  O. 
W. 


^  et  prcEmuniretur]  not  in  C. 
6  Hugh  IV. 


'  Theobald  IV. 
^  Henry  II. 


DE   TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTII. 


119 


Sancto  Paulo/   comes    Britanuiae,^   ct   fere   omnes,  ut  breviter  A.D.  1226. 
dicatur,  nobiles   ad  coronam   spectantes,  qui  sese    potius   pras- 
paraveruut  ad  pugnam  quam  ad  pacis  et  concordia9   unitatem. 

Oriebatur    interim"  rumor    irrecitabilis    ac    sinister ;  Scandal 
scilicet,  quod  dominus   legatus    secus    quam    deceret  se  J^^^\^^^, 
habebat   adversus    dominam   Blancam.      Sed    impium  ^  and  queen 
est  hoc  credere,  quia  semuli  ejus    hoc  disseminaverunt.    ^^^^^^*- 
Benignus  autem  animus  dubia  in  melius  interpretatur. 

Hoc  etiam  anno,  quarto  nonas  Octobris,  die  Domi-  Death  of 
nico,  beatus  Franciscus  in  civitate  Assisii,  de  qua  ortus  '  ^^"^^^* 
est,  apud  Sanctam  Mariam  de  Portiuncula,  ubi  Fra- 
trum  Minorum  ipse  ordinem  initiavit,  expletis  viginti 
annis  ex  quo  perfectissime  adhsesit  Christo,  Apostolo- 
rum  vitam  et  vestigia  sequens,  ad  contemplationem 
caelestium  avolavit.  Qui  postea  quam  promeruit  gloriam 
Dei  et  remunerationem  bonorum  operum  pro  mercede 
recipiens,  in  dicta  civitate  sepultus  est.  Cujus  vita 
et  mores  et  regula  in  anno  sequent!,  scilicet  M.ccxxvii., 
plenius  annotatur.  0o. 

Gontinuatio. 

Eex  autem  Anglorum,  audiens    discidium  procerum  pr^dic-  Embassy 
toruni,   m.isit    ad    partes  transmarinas   arcbiepiscopuna   Ebora-  of  Henry 
censem   Walterum.    et    Pbilippum    de    Albineto    militem    cum      ui       f 
aliis  solempnibus  legatis,  ad  optimates  JSTormannias,  Andegavise,  Normandy 
Britannise,    et  Pictaviae,    qui   sibi   subici   de  jure   tenebantur,  Anjou,  &c. 
postulans  cum  magnis   promissionibus  quatinus  ad  eos    ipsum 
venire  cupientem  fideliter  admittere  dignarentur. 

De  morte  Falcasii  et  de  p^'cesagio  mortis  ejus, 

Eodem  anno  Falcasius  exul  *  ab  Anglia,  dum  omnibus  nego-  Death  of 
tiis  in  curia  Eomana,  non  sine  interpositis  muneribus,  ex-  ^''^^kes  de 
peditis  ad  Angliam  properaret  ^  reverti,  apud  Sanctum  Ciriacum 


1  HughV. 

2  Peter  Mauclere. 

3  B.  had  pium.  The  im  is  in- 
serted above  the  Hne.  C.  inserts  n 
(noil)  afttr  pi  Kin. 


O. 


c. 


exuT\   cxscriptus,  W.  exulatus, 
properaret  rcverti'\  transracarct, 


120 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


Dream  of 

bishop 

Pandulf 

respecting 

him. 


A.D.  1226.  vitam  flagitiosam  terminavit.^  Dum^  enim  adhuc  viveret  praedo 
nequissimus,  postquam  villani  Sancti  Albani  crudeliter  spolia- 
verat,  homines  quosdam  interfecerat,^  nonnullos  captivos  ab- 
duxerat,  et  *  cocum  abbatis  Kobertnm  in  ecclesia  Sancti 
Albani  perimerat,  et  tam  ab  abbate,  quam  de  villa  tota, 
magnam^  pecuniae  summam  extorserat,  ne  ipsam  abbatiam  cum 
monasterio  et  villa  igne  concremarefc,  contigit  ipsura.  apud 
Sanctum  Albanum  casu  venire,  ut  cum  Pandulpho  Norewi- 
censi  episcopo  loqueretur.  Quem  cum  vidisset  episcopus  ad  se 
venientem,  audiente  ipso  abbate  et  aliis  multis,  quaesivit  ab  eo 
si  Sanctum  Albanum  in  aliquo  offendisset.  Cui  cum  Falcasius 
respondisset,  se  in  nullo  martirem  offendisse,  addidit  episcopus 
dicens;  *' Ideo  hoc  a  te  qusesivi,  quia  cum  nuper  in  stratu 
meo  nocte  quadam  dormirem,  vidi  per  somnium  me  esse 
in  ecclesia  Sancti  Albani ;  ubi  cum  starem  ante  majus 
altare,  et  facta  oratione  retro  aspicerem,  vidi  te  stare "  in 
choro  monachorum.  Et  cum  aspicerem  sursum,  vidi  lapidem 
uuum  de  turri  magnum  et  ponderosum  cum  tanto  impetu 
descendere  super  caput  tuum,  quod  cum  ipso  capite  tuo 
corpus  totum  contrivit ;  et  ita  subito  evanuisti,  ac  si  in 
terram  demersus  fuisses.  Unde  consilium  tibi  do,  quod 
si  recolis  te  vel  in  minimo  martirem  offendisse,  antequam 
lapis  super  caput  tuum  descendat  sibi  et  suis  omnibus  satis- 
facias  competenter."  Sed  miser  ille,  postmodum  cum  ab  ab- 
bate et  conventu  de  suis  excessibus  veniam  postulasset,  affirmavit 
expresse  quod  nullam  omnino  restitutionem  faceret,  CUm  tamen 
bene  posset,  ablatorum.  Unde  in  evidenti  est,  quod  ilia 
satisfactio  nulla  fuerit,  quia  non  dimittitur  peccatum,  nisi  re- 
stituatur  ablatum.  Iterum,  cum  de  stagno  suo,  quod  ad 
magnum  detrimentum  et  damnum  domus  levaverat 
apud  Luitonam,  conquereretur  abbas,  eo  quod  aqua 
superfluens  segetes  in  j)roximo  instante  autumno  esset 
absorbenda,  respondit  iniquissimus  Falco  prsenominatus, 
quod  poenituit  eum  non  expectasse  donee  omnis  annona 
in  horreo  collocaretur,  ut  redundans  unda  omnia  con- 
sumpsisset.     Lapidem  autem^   super  caput  suum  descendere 


'  His  shield  inverted  is  in  the 
margin. 

2  O.  W.  ins.  Falcasius  autem  be- 
fore dum. 

3  O.  W.  ins.  et. 

*  et  .  .  peremeraf]  This  is  in  the 
margin,   and   very  nearly  effaced. 


C.  reads  Roherti,  and  omits  in  ec- 
clesia. The  words  are  in  the  text 
inC. 

*  magnam']  maximam,  W. 

^  stare']   stantem,  C. 

7  autem]  quoque,  0.  W. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI   TERTII. 


121 


sensit,    cum    in    brevi    deinceps    apud    Bcdefordiam,  post  sus-  A.D.  1226. 
pensionem  fratrum  et  amicorum  suorum,    ipse    demum  pauper  Death  of 
exilium     subiit,    et     nunc    vitam     morte     raisera     terminavit.  J^^^^kes  de 
Utinam  non  adhuc  conterat  eum    lapis  iste  in    inferno 
plurimum  formidabilis.     Obiit  ^  autem  veneno  infectus, 
et    quodam    pisce   ingurgitatus,    efficacissime    venenato. 
Unde  post  ccenam  Cubans,  inventus  est  mortuus,  niger 
et  foetens,  intestatus,  et   sine  viatico  salutari    et   omni 
honore,  et  subito  ignobiliter  est  sepultus ;  et  sic  vitam 
facinorosam,    colligens    fructus    operum    suorum,  horri- 
biliter  terminavit,  siccis  lacrimis  deplorandus. 

Eodem  anno  defuncti  ^  sunt  episcopi  Benedictus  Rofensis,  et  Ohiit  Be- 
Pandulfus  Norewicensis.     Pandulfo  vero    successit    Thomas   de  ^^dictus 
Blundvilla,    clericus    de    scaccario    regis,    multum      adjutus     y(*. 
procuratione    Huberti    de    Burgo  tunc  justitiarii.     Et^jj^//-^^^ 
a  Stephano  Cantuariensi  archiepiscopo  Dominica  proxima  ante  Norwic. 
Nativitatem  Domini  munus  consecrationis  suscepit. 

Quod  rex  Anglorum  a  multis  ^ecuniam  extorserit. 

Anno  Domini  mccxxvii.   Eex  Anglorum  Henricus  ad  ISTatale  Henry  III. 
Domini  festum  celebravit  apud  E-adingum,  et  in  eisdem  diebus  ^*- ■^^^'^' 
natalitiis  obiit  ^  Willelmus  comes  Esexiae,  in  dolorem  multorum  -p.    ,, 
et  lamentationem,   adolescens  strenuus,  et  in  donorum  largi-  ^^q  earl  of 
tate    satis   profusus.      Deinde  rex  Londonias  veniens,  calump-  Essex. 
niavit  ^  cives,  quod  in  suum  praejudicium  dederunt  Lodowico  Demands 
regi    Francorum    nunc    defuncto    in    recessu    suo    ab    Anglia  ^^^^^^^^S* 
quinque   milia    marcas    argenti.      Unde    compulsi    sunt    idem 
cives  regi  persolvere  cavillatorum  consilio   eandem  pecunias  Cavillatio, 
summam.      Cepit    prseterea    ab    eis    quintamdecimam    partem  Extorsio, 
omnium   mobilium    suorum  et   totius   substantise  suae,  sicut   ei 
prius    fuerat    ab    Anglia    tota    concessum.      De     burgensibus  f.  65. 
autem  Norhamtunensibus  cepit  de  auxilio  mille  libras  et  du- 
centas,    praiter    quintamdecimam,  quam  generaliter    omnes    de 
regno  Anglige  persolvebant.    Compulsi  sunt  etiam  viri  religiosi 
et    clerici   beneficiati   hanc    quintam    decimam    dare    omnium 


^  On  the  upper  margin  is  a  de- 
mon sending  a  fish  into  Fawkes's 
mouth. 

-  defuncti  sunf\  obierunt,  C. 
Their  mitres  and  pastoral  staves 
are  drawn,  reversed,  in  the  margin. 


3  Ef]  qui,  W. 

^  His  shield  reversed  is  in  the 
margin. 

^  cahmipniavit]  So  Par.  in  the 
margin,  for  causatus  est,  which  B. 
O.  W.  have. 


122 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA, 


A.D.  1227.  bonorum  suorum,  tana  rerum  ecclesiasticarum  quam  laiearum. 
Nee  profuit  eis  appellatio  ad  dominum  Papam  interposita.  Sed 
ordine  turbato,  archiepiscopi  et  episcopi,  auctoritate  Papali, 
per  censuram  ecclesiasticam,  quos  laica  potestas  non  potuit, 
ad  solutionem  omni  destitutes  solatio  compulerunt. 


Offendicu- 
luni. 

At  Oxford 
Henry  III. 
declares 
himself  to 
be  of  age, 
and  dis- 
misses his 
governors. 

The  char 
ters  of 
liberties'  of 
the  forest 
quashed. 


Hubert  de 
Burgh 
accused  as 
the  author 
of  these 
measures. 


Quomodo  rex  in  concilio  apud  Oxoniam  habito  fecit  cancellare 

cartas  lihertatis. 

Eodem  tempore  rex  Anglorum,  mense  Februario,  apud 
Oxoniam  concilio  congregate,  denuntiavit  coram  omnibus,  se 
legitimse  esse  setatis,  ut  de  castero  solutus  a  custodia  regia 
negotia  ipse  principaliter  ordinaret.  Et  sic  qui  prius  tutorem 
habuit  et  rectorem  Willelmum  Marescallum,  dum  viveret,  et 
postmodum  Petrum  Wintoniensem  episcopum,  excussit  se  per 
consilium  Huberti  de  Burgo,  justitiarii  regni,  de  consilio  et 
gubernatione  dicti  episcopi  et  suorum,  qui  regi  fuerant  prius 
quasi  paedagogi ;  ita  quod  omnes  illos  a  curia  sua  et  cohabi- 
tatione  removit.  In  eodem  itaque  concilio  idem  rex  fecit  can- 
cellare et  cassare  omnes  cartas  in  ^  provinciis  omnibus  regni 
Angliae  de  ^  libertatibus  forestse,  postquam  jam  per  bien- 
nium  in  toto  regno  fuerant  usitatas ;  banc  occasionem  prse- 
tendens,  quod  cartas  illse  concess^e  fuerant  et  libertates  scriptce 
et  signatse,  dum  ipse  erat  sub  custodia,  nee  sui  corporis  aut 
sigilli  aliquam  habuit  potestatem,  unde  viribus  carere  debuit 
quod  sine  ratione  fuerat  usurpatum.  Facta  est  autem  super 
his  in  concilio  ingens  murmuratio,  et  omnes  justitiarium  hujus 
perturbationis  judicabant  auctorem.  Nam  deinceps  tanta  regi 
familiaritate  conjunctus  est,  ut  omnes  regni  consiliarios  praeter 
ipsum  pro  nihilo  reputaret.  Tunc  vero  denuntiatum  est  viris 
religiosis  et  aliis,  qui  suis  volebant  libertatibus  gaudere,  ut 
innovarent  cartas  suas  de  novo  regis  sigillo,  scientes  quod  rex 
cartas  antiquas  nullius  esse  momenti  reputabat.  Pro  quarum 
innovatione  non  juxta  singulorum  facultatem  taxatio  facta  est, 
sed  quicquid  justiciarius  sestimabat,  solvere  sunt  coacti. 


Death  of 

Honorius 

III. 

Gregory 

IX. 


Quod  nuncii  regis  a  Franciam  missi  inaniter  sunt  reversi. 

Eodem  anno,  defuncto  Papa  Honorio,  Gregorius  Hostiensis 
episcopus  successit^    decimo    quinto    kalendas    Aprilis.      Per 


^  in]  Written  by  Par.  over  an 
erasure ;  de,  O.  W. 

2  de]  Written  by  Par.  over  an 
erasure  ;  et,  O.  W. 


^  Two  crosiers  and  Papal  tiaras, 
one   erect  and    one    inverted,   are 


drawn  in  the  margin. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


123 


idem   tempus,    instanto    solempnitate  Paschali,    archiepiscopus  A.D.  1227. 

Eboracensis  et  episcopus    Karleolensis  cum  Philippo    de  Albe-  Return  of 

neio  milite,  nuntii  regis,  reversi  sunt   in  Angliam  de  partibus  *^g  ambas- 

transmarinis.     Missi  quidem  erant  ad  magnates  illarum  regio-  ^' 

num,  qui  de  jure  antique  ad  regem  ^  Anglia3  spectare  tenebantur.  France. 

Quibus  propositum^  fuerat  ex  parte  regis,  ut  blandis  exhorta- 

tionibus  cum   promissionibus  magnis  eos   inducerent   quatinus 

dictum  regem  ad  illos  venire    cupientem  reciperent,  et  recog- 

noscerent    ut   dominum   naturalem.      Sed  ne    diu   et    inaniter  Louis  IX. 

verba  protrahamus,^  antequam  nuntii  regis  ad  partes  illas  per-  reconciled 

venissent,  Francorum  rex,  matre  ejus  partes  suas  interponente,      J}  ^^^ 

cum  baronibus   illis  pacem  fecerat,  et   eorum   homagia    susce- 

perat,   distribuens   ipsis   affluenter   terras   et   castella,   ad   jus 

regis  pertinentia,   faciens    sihi   de  mammona  iniqidtatis  amicos.  S.  Luc. 

Comes  vero  Britannise,  cujus  filiam  "*  nuntii    petebant  regi  per  ^vi.  9. 

raatrimonium    copulandam,  nuntiis    regis    dedit   in    responsis,^ 

quod  ipse  cum  rege  Francorum  pacis  foedus  composuerat,  quod 

nullo   mode   potuit   violare.      Nuntii    autem    jam    ad    regem 

reversi,  quae    facta  fuerant  ^  per  ordinem  indicabant ;    et  ^   sic 

fraus  regis  Deo  vindice.  multa  parturivit  sibi  detrimenta. 

Eodem   tempore,  mense  Maio,  Eicardus  frater   regis  venit   in  Return  of 

Angliam,  qui  ab  ipso   rege  et  magnatibus   regni    cum   gaudio  Richard  of 

susceptus  est.      Et  eodem  tempore  Henricus  de  Sanford,  Can-     ^'^^'^^  • 

tuariensis    archidiaconus,    ad   Rofensem   episcopatum    canonice 

electus,  a  Stephano  Cantuariensi    archiepiscopo   munus   conse- 

crationis  suscepit.^    Quo   etiam  anno,  nonas   Februarii,  Huber-  Hubert  de 

tus,   Angliae  justitiarius,    gladio  accinctus   est   a  rege  Cantice  Burgb 

comitatus.  ^At  T^ 

of  Kent. 


Quomodo  commoti  sunt  barones  contra  regem  Ancjlorum. 

Tempore  eodem,  septimo  idus  Julii,  orta  est  discordia  inter  Quarrel 
regem  Anglorum  et  fratrem  ejus  Ricardum  Cornubice  comitem,  between 
hac  de  causa;   rex  Johannes,  Henrici  ^  pater,  adhuc   livens,  jj^j^^jIj^j^* 
quoddam  dederat    manerium    Walerano    Teuthonico    tunc    de  ard  of 
Berchamestede    castellano,  ad  Cornubia3    pertinens    comitatum.  Cornwall. 
Audiens  autem  comes  Eicardus,  qui  nuper  venerat  de  partibus 
transmarinis,  quod  manerium  illud  ad  suum  spcctabat  comita- 


1  regeni]  reges,  0.  W. 

2  propositum]  impositum,  O.  W. 
^  protrahamus']  protrahere  videa- 

mur,  O.  W. 
■•  lolantc. 
^  rcspo7isis^  iesi»onsuin,  C. 


**  O.  W.  ins.  ei. 
T  et  ,  .  detrimenta]  not  in  C 
'  A  mitre  and  pastoral  staff  arc 
drawn  in  the  margin. 

"  Jlenrici]  hujiis  ivgis,  ().  W. 


124 


MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1227. 


Richard  is 
joined  at 
Stamford 
by  many 
of  the 
nobles. 


turn,  praecepit  Yillatn  saisiri  in  manu  sua,  donee  sibi  eonstaret 
quale  jus  Walerannus  inde  haberet.  Cumque  prsefatus  "Wale- 
rannus  boc  a  referentibus  cognovisset,  venit  cum  festinatione 
ad  regem,  de  fratre  suo  Ricardo  querelam  deponens.  Tunc 
rex  fratri  suo  literatorie  nuntiavit,  quatinus  confestim  visis 
Uteris  manerium  redderet  Waleranno.  Ricardus  vero  ^  literis 
inspectis,  cum  festinatione  venit  ad  regem,  ostendens  sine  aliquo 
advocato,  rationabiliter  eimul  et  eloquenter,  ad  jus  suum  mane- 
rium illud  pertinere,  unde  paratus  fuit  curiae  regis  subire  ju- 
dicium et  magnatum  regni.  Eex  vero  et  justitiarius,  audientes 
nominare  magnates,  maxima^  sunt  indignatione  succensi.  Unde 
rex  voce  tumultuosa  et  nimis  festinata^  fratri  suo  praecepit, 
ut  incontinenti  manerium  Waleranno  redderet,  aut  a  regno 
Anglise  irrediturus  ^  exiret.  Ad  baec  comes  constanter  respondit, 
quod  nee  Waleranno  jus  suum  redderet,  nee  sine  judicio  parium 
suorum  a  regno  exiret ;  et  bis  dictis,  comes  ad  hospitium  suum 
cum  festinatione  perrexit.  Tunc  justitiarius,  ut  dicitur,  metuens 
ne  comes  pacem  regni  turbaret,  dedit  regi  consilium,  ut  nocte 
sequenti  fratrem  suum  sopore  depressum  a  militibus  armatis 
faceret  comprebendi,  et  ut  diuturna  pace  frueretur,  sub  arcta 
custodia  deputaret/  Sed  comes  Ricardus,  ab  amicis  praemu- 
nitus,  ab  urbe  festinanter  cum  uno  tantum  equite  clam  recessit ; 
nee  prius  fraenum  cobibuit,  donee  Radingum  usque  perveniret.® 
Commilitones  autem  ejus  ipsum  mane  sequentes  in  loco  sibi 
condicto  dominum  suum  sanum  et  bilarem  receperunt.  Tunc 
comes  versus  Merlebergiam  iter  dirigens,  invenit  ibi  Willelmum 
Marescallum  amicum  suum  et  sacramento  confoederatum,  et 
omnia  ei  quae  sibi  acciderant  indicavit.  Et  inde  simul  ad 
comitem  Cestriae  profecti  ei  rem  gestam  per  ordinem  retule- 
runt.  Qui  simul,  ut  erant  omnes  conjurati,  exercitum  grandem 
literis  discurrentibus  conger entes,  convenerunt  in  brevi  apud 
Stanfordiam  cum  equis  et  armis,  comes  Cestrensis  Ranulfus, 
comes  Willelmus  Marescallus,  comes  Ricardus  frater  regis, 
comes  Gloverniae  Gilebertus,  comes  Warennise  Willelmus, 
comes  Herefordia3  Henricus,-^  comes  [de]  Ferrariis  Willelmus, 
comes  Warewicensis  Willelmus,^  cum  baronibus  multis  et  in- 
genti  multitudine  armatorum,  significantes  regi  cum  minis 
ampuUosis,  ut  banc  injuriam  fratri  suo  illatam  confestim  emen- 


1  vero']  autem,  O.  W. 

2  maxima]  magna,  C. 

3  festinata]   indiscreta,  W.,  dis- 
creta,  O. 

4  irrediturus]  non  rediturus,  W. 

5  deputaret]    Written    by   Par. 
over  an  erasure  ;  deputari,  O.  W. 


^  perveniret]  pervenit,  C,  as  O. 
W. 

"^  Henricus]  Sic,  erroneously,  for 
Hurnfridus. 

^  Willelmus]  Sic,  an  error  for 
Henricus. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI   TERTIl. 


125 


daret,  cujus  transgressionis   culpam  non  regi,    sed  justitiario,  A.D.  1227. 
imputarunt.     Addiderunt  insuper,  regi  denuntiantes   atrociter, 
ub  cartas,  quas  nuper  apud  Oxoniam  cancellaverat,  de  liberta- 
tibus  forestce  sibi  absque  dilatione   restitueret    sigillatas.      Sin  f.  65  b. 
autem,  ipsi  ilium    gladiis   discurrentibus  compellerent,  ut  sibi 
super  his  satisfaceret  eompetenter.    Tunc  rex  statuit  illis  apud 
Norhamtonam   tertio   nonas   Augusti    diem,  ut  ibi   faceret   eis 
plenam  rectitudinem  exhiberi.     Partibus   igitur  ^   apud  urbem  The  king 
praefatam   die  statuta   convenientibus,  rex,  magnatibus  ad  hoc  gives  way, 
instantibus,  dedit  fratri   suo   dotera  totam   matris   suae  comiti  ^^  J^  m  ^ 
Eicardo,  addens  ei  terras  omnes  quae  ad  jus  comitis  BritanniaB  ^^^j^ 
pertinebant   in  Anglia  cum  omnibus  suis  terris,  quae    fuerant  Richard, 
comitis    Bononiae   nuper  defuncti;    et   sic^   pacifice  ad  propria 
recesserunt. 


Nova  proplietia,  sed  nimis  ohscii^ra. 

Eodem  anno  heremita  quidam  in  Alpibus  habitans  transma-  Nota. 
rinis,  dum  psalterium  suum  de  more  quodam  die  psalleret,^  cum  Imperti- 
venisset  ad  psalmum  "  Exurgat  Deus,"  invenit  subito  psalmum  ^*^^** 
deletum,  et  in  loco  psalmi  base  verba  scripta;'*    "  Excitabitur  ■P^^P'^^^y 
'  Romanus  contra  Romanum  et  Romanus  Romano  substituetur.  jj^j^^^n  ^q  ^ 
'  Romae   alleviabuntur    virgas   pastorum,  et  solatium  ^    erit   in  hermit  in 
'  otio.      Turbabuntur  seduli  et  orabunt,  et  in  lacrimis  multo-  the  Alps. 
'  rum   erit  requies.       Humilis  alludet  furibundo,  et  favor  ex- 
'  tinguens  palpabitur.     Novus  grex  serpet  ad  cumulum,  et  qui 

*  m.undantur  in  nemore  tenui  cibo  cibabuntur.  Frustrata  est 
'  spes  sperantium  et  requies  consolantium  in  quam  sperabant 
'  fiduciam.  Qui  in  tenebris  ambulant,^  ad  lumen  redibunt ;  et 
'  quae  diversa  erant,  per  diversa  consolabuntur.  Non  modica 
'  incipiet  pluere  nubes  quia  natus  est  immutator  saeculi.  Con- 
'  surget  favor  contra  simplicem,  et  simplicitas  attenuata  spi- 
'  rabit.     Decus  in  dedecus  commutabitur,  et  gaudium  multo- 

*  rum  in  luctum."  Hujus  '  autem  prophetiae  interpretationem 
sequens  rerum  eventus  luce  clarius  declarabit,  si  sollicite 
indagentur. 


^  iyitur']  autem,  0.  W. 
-  O.  W.  ins.  omnes. 

3  psalieref]  ruminaret,  O.  W. 

4  scripta]  inscripta,  O.  W. 


^  0.  W.  ins.  eorum. 
^  ambulant']  ambulabant,  O.  W. 
"  See  this  above,  under  the  year 
1109,  vol.  ii.  p.  135. 


126 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1227.  Amerciamenta'^  hominum  coram  ahhate  Sandi  Alhani. 

Fines  paid  In  hoc  anno  praeceptum  fuit,  xvii.  die  Aprilis,  anno 
abba^of  videlicet  regis  Henrici  tertii  duodecimo,  per  commune 
S.  Aiban's.  consilium  regni  quod  abbas  de  Sancto  Albano  habeat 
amerciamenta  hominum  suorum  de  Tynemutha,  et  quod 
ea  de  caetero  recipiat  ad  scacariam.  Item  vicecomes 
Northumbrise  reddidit  compotum  de  x.  solidis  de  Wil- 
lelmo  filio  Roberti  de  Sigingtune,  quia  non  est  prose- 
cutus,  de  X.  solidis  etiam  de  Willelmo  filio  Walteri  de 
Mortune  pro  eodem,  et  de  xl.  solidis  de  Edmundo  Broc 
et  Roberto  filio  Gamel  pro  dissaisina ;  in  thesauro  regis 
nihil  remanet.  Sed  monachi  Sancti  Albani  residentes 
apud  Tynemutham  receperunt  xl.  solidos  per  libertatem 
cartse  Sancti  Albani,  et  hoc  est  transcriptum  rotuli 
regis  Henrici  tertii  undecimi.  Item  vicecomes  North- 
folchise  reddidit  compotum  suum  de  novem  marcis  de 
hominibus  prioris  de  Wymundham;  item  de  quinque 
marcis  et  dimidia  de  hominibus  prioris  de  Binham. 
In  thesauro  regis  nihil  remanet,  sed  monachi  Sancti 
Albani  ad  pragfatas  cellas  residentes  retinuerunt  ad 
opus  proprium  per  libertatem  cartse  [Sancti  Albajni ; 
et  hoc  reperietur  in  rotulo  regis  Henrici  tertii  decimo 
quarto. 


Many  take 
the  cross. 


Quomodo  hoc  tempore  facta  est  motio  magna  in  opus  crucis. 

Eodem  anno,  in  fine  mensis  Junii,  facta  est  motio  magna  ^  in 
opus  crucis  per  orbem  universum  cruce  signatorum,  quae  adeo 
fuit  numerosa,  ut  ex  solo  Anglorum  regno  plusquam  sexaginta^ 
milia  proborum  hominum,  praBter  senes  et  mulieres,  profecti 
referantur.  Hoc  enim  professus  est  magister  Hubertus,  unus 
ex  prsedicatoribus  ^  in  Anglia,  asserens  veraciter  tot  ^  in  sue 
rotulo  conscripsisse.  Qui  omnes,  et  praecipue  pauperes  in  qnibus 
voluntas    divina  quiescere   solet  et  negotium  crucis    magis 


^  This  additional  chapter,  which 
is  at  the  foot  of  f.  65,  is  not  in  C. 

2  magna']  maxima,  O.  W. 


3  sexagintal  quadraginta,  O.  W. ; 
and  so  the  Hist.  Anglor. 
'^  O.  W,  ins.  crucis. 
^  O.  W.  ins.  se. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII. 


127 


prosperari,  cum  tanta  devotione  opus  crucis  assumpserunt,  ut  A.D.  1227. 
sibi  inde  procul  dubio  Tonantis  favorem  adquirerent,  quod  signis 
constat  evidentibus  ^  declaratum.     Siquidem  in  nocte  Nativitatis 
bcati  Johannis  Baptistse  ostendit  se  Dominus  in  firmamento  cruci- 
fixum,  quod  perspicue  apparuit  in  cruce  lucidissima  corpus  Domi- 
nicum  clavis  et  lancea  perforatum  necnon  cruore  respersum,   ut 
fidelibus  suis  patenter  ostenderet  Salvator  mundi  ex  hac  popu- 
lorum  devotione  se  fuisse  propitiatum.^     Hanc  quoque  visio-  Vision 
nem   cum    multis  aliis  vidit  mercator  quidam,  qui  piscem   in  ^^^"^  ^^^^ 
reda  tulit   ad  vendendum,    non  longe   a   vico   qui  Wxebrugge         "  ^ 
nuncupatur.     Qua  insolita  visione,^  splendore  quoque  perterri- 
tus,  et  quasi  in  extasi'*  raptus,  stetit  attonitus,  et  quid  ageret 
ignorabat.      Filius  vero   hominis   illius,  quern   unicum   habuit 
socium,   patrem  confortans   hortatur  ut  redam    sistat  et  Deum 
glorificet,  qui  sibi  talem  dignatus   est  ostendere  visionem.     In 
crastino   vero,   et   singulis    postea   diebus,    ubicunque    piscem 
suum    venalem    exposuit,    visionem    ceelestem,    quam   viderat, 
omnibus  aperte  prsedicavit,  adhibito  filii  sui  testimonio.     Undo 
sicut  multi  dictis  eorum  fidem  adhibuerunt,  ita  nonnulli  ^   con- 
tempserunt,  donee  per  similes ''  visiones  et  assiduas,  quee  eodem 
tempore   multis   in   locis   diversis  apparuerunt,  ad   credendum 
inducti  sunt.     In  quibus  ipse  Crucifixus  caelum  reserare  digna- 
tus   est    et   gloriam    Suam    mirabiliter  cum    immenso   lumine 
incredulis,  sicut  aliquando  ad  prsedicationem  magistri  Oli- 
veri  in  Alemannia  prsedicantis  fecerat,  revelare.    Inter  alios  The  bishops 
autem  qui    de   regno  Anglige    exierunt   in  opus  Crucifixi,  iter  ^*  ^^^- 
arripuerunt  viri  venerabiles,  Petrus  Wintoniensis  et  Willelmus  Exeter ' 
Exoniensis  episcopi,  qui   peregrinationis    suae  votum   fere   per  begin  their 
quinquennium  ad  salutem  multorum  et  honorem,  prsecipue  ^'^""s^^^^- 
omnium    Anglorum,    laudabiliter  atque    feliciter    comple- 
verunt. 


Quomodo  negotium  crucis  fuerit  hoc  temioore  hene  in  Domino 

prosperatum. 

Hoc    igitur   negotium    crucis   qualiter   in    hac    motione    sit  Letter  of 

prosperatum,  in   his   sequentibus   Uteris,  quas  Papa  Grogorius  ^°P^  ^^^" 

omnibus  Christi  fidelibus   direxit,  ostenditur  evidenter :  gory  IX. 

,r  /-I  .  •  T^   .  sending 

**  Gregorius  episcopus,  scrvus  servorum  Dei,  omnibus  Christi  the 


*  evidentibus']   evidentissimis,    O. 
W. 

2  propitiatuni]  placatum,  O.  W. 
^  O.  W.  ins.  nimis  et. 


^  O.  W.   ins.    id  est,  mentis  e.v- 
cessu. 

*  O.  W.  ins.  credere. 

^  similes'}  consimiles,  O.  W. 


128 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1227.  " 

letter  of  << 

Gerold,  ^  ^ 
patriarch 

ofJeru-  " 

salem,  on  <' 

the  cru-  k 
sade. 


fidelibus,  salutem,  etc.  Noverit  universitas  vestra,  nos  de 
partibus  transmarinis  sub  hac  forma  literas  suscepisse  : 
'  Gr[eroldus]  miseratione   divina   patriarcha  Jerosolimitanus, 

*  hnmilis  et  indignus  Apostolicae  sedis  legatus,  P[etrus] 
'  Caesariensis,  ]Sr[icbolaus]  Nazarensis,  et  N.^  Narbonensis 
'  arcbiepiscopi,  P[etrus]  Wintoniensis  et  W[illelmus]  Exoni- 
'  ensis  episcopi,  Hospitalis  ^  Sancti  Jobannis,  domus  ^  militias 
'  Templi,  et  Hospitalis  "*  Teutonicorum  magistri,  omnibus 
'  has  literas  inspecturis  in  Domino  Jesu^  salutem.  Univer- 
'  sitati  vestrse  necessitatem  nostrara  instantissimam,  et  Jesu 
'  Christi,  Qui  pro  universis  fidelibus  sanguinem  Suum  fudit, 
'  negotium  cogimur  intimare.     Non  enim  absque  intimantis 

*  fervore,  ac  multiplici  lacrimarum  effusione  accidit,  quod, 
'  sicut  sperabamus    communiter,    in  passagio    Augusti  nuper 

*  praeteriti    serenissimus    vir    dominus    imperator,     ut    pro- 

*  miserat,  in   Syriam  non    transivit.       Quo    audito,   illi    qui 

*  jam  adventum  ejus  pr^evenerant  peregrini  in  eisdem  par- 
'  tibus,  audientes  quod  dictus  imperator  non  veuerat  in 
'  passagio  memorato,  plus  quam  xl.  milia  virorum  fortium 
'  in  eisdem  navibus,  in  quibus  transierant,  redierunt/  magis 
'  in  homine  quam  in  Domino  confidentes.  Ibi  tamen  post 
'  eorum  recessum  octingenti  fere  milites  remanserunt,  cla- 
'  mantes  unanimiter  et  dicentes,  "Yel  treugas  rumpamus, 
'  "  vel  communiter  recedamus;"  qui  non  sine  magna  diflB- 
'  cultate  detenti  hac  occasione  fuerunt,  quia  vir  nobilis  dux  "^ 
'  de  Lemburgo  ex  parte  domini  imperatoris  erat  exercitui 
'  praeferendus.  Habito  igitur  consilio  virorum  prudentium, 
'  et  praecipue   domus    Hospitalis,    et   Templi,    ac   Hospitalis 

*  Alemannorum,  de  treuga  rumpenda,  pr^fatus  dux  faceret, 
'  quod  Christianitati  ac  Terras  Sanctse  videretur  potius 
'  expedire.     Sicque    accidit,  quod   dux,  requisitis  super  hoc 

*  consiliis  et  receptis,  die  quadam  specialiter  ad  boc  assignata 

*  comparuit  coram  nobis  et  quibusdam  nobilibus  terras  illius, 

*  ubi  proposuit  publice  quod  volebat  treugam  infringere, 
'  et  qualiter  utilius  ac  melius  in  hac  parte  valeret  procedere, 
'  ipsorum  auxilium  et  consilium  implorabat.  Verum  cum  ipsi 
'  duci  et  quibusdam  consiliariis  suis  diceretur,  quod  treugam 
'  periculosum   esset  infringere,^   et  cum  fuisset  juramento 


1  i\^.]  Probably  an  error.  Arnald 
died  Sept.  1225.  His  successor  was 
Peter  HI.    C.  has  B. 

2  Guerin  de  Montaigu. 

3  Peter  de  Montaigu. 
^  Herman  de  Salza. 


^  O.  W.  ins.  Christo. 
^  redierunt]  om.  W. 
7  Henry  IV.,  Duke  of  Limburg. 
^  infringere]  Written  by  Par.  in 
the  margin ;  rumpere,  O.  W. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  129 


*  firmata,  penitus  in  hone  stum ;   rcsponderunt,    quod   dominus  A.D.  1227. 
'  Papa    excommunicaverat  omnes    cruce  signatos  qui    in  isto  Letter  of 

*  passagio    non   transirent,    qui    sciebat   adhuc   treugam  per  *  .   ^^' 
'  biennium  duraturam ;  ac  per   hoc  intelligebant,    quod  vole-  -.  ' 

'  bat  treugam   non  servari,  nee  ipsi   peregrini  ibi  remanere  q^    *ii 

*  volebant  aliquatenus  otiosi.      Erant  etiam    multi  qui    dice-  on  the 

*  bant,  quod  si  contingeret   recedere   peregrinos,  post   reces-  crusade. 
'  sum    eorum    in    eos    insurgerent  ^    Sarraceni,    treuga    non 

'  obstante.  Movit  prgeterea  quosdam,  quod  Coradinus  "  cum 
'  dominis  de  Haman  ^  et  de  Oamele  "*  et  de  Halaph  '^  gravissi- 
'  mam  habet  guerram ;  undo  plus  solito  timet,  ne  ipsa 
'  treuga  a  Christianis  frangatur.  Quod  si  fieret,  credebatur 
'  quod  Coradinus,  cum  videret  guerris  se  undique  coarta- 
'  tum,  deberet  inde  certius  ^  similiter  procedere  verbum 
'  pacis.  Habito  igitur  super  his  longo  deliberationis  tractatu, 
'  tandem  unus  fuit  omnibus  spirit  us  et  vox  una,  in  sanctam 
'  tendere  civitatem,  quam  Dominus  Jesus  Christus  proprio 
'  sanguine    consecravit.     Et    ut    facilior    ad   eam    haberetur 

*  accessus,  fuit  communiter  ordinatum,  ut  primo  Ccesarea 
'  et  deinde  Jopen  muniantur  ;  quod  ante  passagium  Augusti 
'  sequentis    proculdubio    posse     fieri     sperabatur ;     et    tunc 

*  hyeme  sequenti  in  domum  Domini  cum  Ipsius  adjutorio 
'  Itetantes  valeant  proficisci.  Fuit  autem  heec  publicata  pro- 
'  visio  extra  civitatem  Aeon,  instante  festo  Apostolorum 
'  Simonis  et  Judge,  astantibus  peregrinis  omnibus;  ubi 
'  solemniter  est  imperatum,  ut  essent  omnes  parati  in  cras- 
'  tino  Omnium  Sanctorum,  versus  Cassaream  profecturi. 
'  Quod  audientes   peregrini,  qui   consilium  ignorabant,    quod 

*  exercitus  tractatum  haberet,  firmatis  munitionibus  pra3- 
'  dictis,  in  Jerusalem  procedendi,  tanta  subito  erant  devo- 
'  tione  succensi,  quod  excitaverunt  oculos  ad  abundantiam 
'  lacrimarumt  et  ^  videbatur  cuilibet  se  Spiritus  Sancti  gratia 
'  adeo  roboratum,  quod  unus  posset  mille  et  duo  decem  milia 
'  superare.' 

"  Non  igitur  oportet  ut  devotioni  vestrse  multis  supplica- 
tionibus  insistamue,  ubi  tantoe  necessitatis  evidens  instantia 
pro   se    clamat,   sibique    subvenire^   postulat   indilate;    quia 


^  0.  W.  in.s.  gravitcr. 

2  Malek-el-Moaddham,  sultan  of 
Damascus. 

3  Malek-Kilidsch-Arslan,   prince 
of  Hamah. 

^  Malek  Schirkuh,      prince      of 
Emessa. 

VOL,    111. 


^  Malek-el-Aschraf. 

^  certius']  So  Par.  in  the  margin, 
for  verius,  which  B.  has  ;  verisimi- 
liter,  W.  certius  verius,  C. 

^  cf]  ut,  W. 

^  suhvcnire]  subvcniri,  0.  W. 


130       matthtEi  parisiensis  chronica  majora. 

A.D.  1227.  "  mora  ad  se  trahit  periculum,  et  festinatio  plurimum  erit 
"  fructuosa.  Clamat  autem  ad  singulos  Christi  sanguis  de  terra, 
*'  supplicat  parvus  et  humilis  exercitus,  sed  devotus,  sibi 
"  celeriter  subveniri,  sperans  in  Domino,  et  conndens  quod 
"  negotium  humiliter  inehoatum  debeat  Ipso  concedente  feli- 
*'  citer  terminari.  Universi  igitur  et  singuli,  qui  Christum 
*'  induistis  per  fidem,  viriliter  accingimini  ad  Terrse  Sanctse 
•'  succursum,  cum  hie  causa  communis  agatur,  vestraa  scilicet 
"  fidei  ac  totius  fidei^  Christianae.  Nos  enim  promotioni  hujus 
"  negotii,  provisore  Domino  et  auctore,  non  cessamas  inten- 
"  dere,  sperantes  fiducialiter,  quod  in  manibus  fidelium,  fide- 
"  liter  perseverantium,  res  debeat  prosperari.  Data  Laterani, 
'*  decimo  kalendas  Januarii,  Pontificatus  nostri  anno  primo." 

Qualiter  negotium  Terroe  Sanctm  pro  defedu  imperatoris  fuerit 

impeditum. 

Injury  Imperator   autem   Eomanorum   Frethericus,   qui    cum    aliis 

to  the  cruce  signatis   sub  poena   excommunicationis   in    hoc   passagio 

th^^^  h  pr^escripto  a  Papa  terminum  habuit,  ut  vota  peregrinationis 
the  con-  persolveret,  ad  mare  mediterraneum  veniens  cum  parvo  comi- 
duct  of  the  tatu  naves  ascendit.  Sed  postquam  per  triduum  ad  Terram 
emperor.  Promissionis  tendere  videretur,  dixit  se  subita  infirmitate  pras- 
reptum,  ita  quod  maris  intemperiem  simul  et  aeris  corruptio- 
nem  non  potuit  sine  mortis  discrimine  diutius  sustinere;  unde 
retortis  velis  ad  portum,  quo  mare  ingressus  fuerat,  post  tres 
dies  applicuit.  Et  his  ita  gestis,  peregrini,  qui  ex  diversis 
mundi  pa^rfcibus  ad  Terram  Sanctam  ipsum  prsevenerant,  spe- 
rantes^ ilium  ducem  habere  et  defensorem  ad  crucis  inimicos 
debellandos,  cum  audissent  dictum  imperatorem  in  illo  mensis 
Augusti  passagio,  sicut  promiserat,  non  venisse,  animo  nimie 
consternati,  in  eisdem  navibus  quibus  venerant  plusquam  xl. 
armatorum  milia  sunt  reversi.  Quod  factum  imperatoris  dam- 
nose  nimis  in  dedecus  redundavit  et  in  praejudicium  totius 
negotii  Crucifixi.  Ob  hanc  ergo^  causam,  juxta  multorum 
opinionem,  ostendit  Se,  ut  praedictum  est,  mundi  Salvator,  in 
cruce  clavis  confixum  et  cruore  conspersum  populo  Christiano, 
quasi  singulis  et  universis  super  injuria  Sibi  ab  imperatore 
illata  querelam  deponens. 


^  JideQ  populi,  0.  W.  I       ^  *^5'o]  autem,  W. 

^  C.  ins.  autem. 


BE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  131 


De  miraculis  per  Sanctum  Franciscum  crebrescentibus.  A.D.  1227. 

Circa  dies  istos,  frater  quidam  de   ordine  Minorum,  nomine  Imperti- 

Franciscus,    qui  illius   ordinis  fuerat  ^    institutor   in    civitate  "^^'*  ^^ 
....  «J.         •  T         1  -TV  •  hisforiam 

Assisii  coepit  miraculis  choruscare.  De  quo  sic  nar-  jinglia 
ratur  contigisse.  Erat  autem  Franciscus  memoratus  generis  usque  hue 
nobilitate  praeclarus,  sed  tamen  multo  clarior  morum  probitate  ~^- 
refulsit.  Hie  siquidem,  puerilibus  annis  simpliciter  transactis,  History  of 
ccepit  de  mnndi  hujus  illecebris  et  rerum  temporalium.  mnta-  *  ''^^^^^* 
bilitate  ssepius  mente  revolvere,  et  quam  nulla  sunt,  quse 
temporaliter  defluunt,^  indesinenter  pensare.  Nam  ^  hoc  didi- 
cerat  in  Uteris  et  theologicis  disciplinis,  quibus  ab  setate  tenera 
incubuerat  usque  ad  notitiam  perfectam,  quo  ordine  rerum 
labentium  mutabilitatem  contemneret,  ac  viribus  totis  ad  cae- 
lestis  regni  desiderium  suspiraret.  Sed  quod  mente  conce- 
perat  ut  liberius  opere  compleret,  hcereditatem  paternam  non 
modicam  cum  cunctis  seeculi  oblectamentis  despiciens,  cu- 
cullam  et  cilicium  induit,  calciamenta  deposuit,  in  vigiliis 
carnem  et  jejuniis  maceravit.  Et  ut  spontaneam  eligeret  pau- 
pertatem,  nihil  omnino  proprium  habere  decrevit,  nee  etiam 
ipsam  refectionem  carnalem,  nisi  quod  de  elemosinis  fidelium 
sub  titulo  reciperet  caritatis.  Et  si  forte  post  tenuissimam 
refectionem  aliquid  superabundaret,  nihil  in  crastinum  reser- 
vans,  totum  pauperibus  erogavit.  Yestitus  etiam  de  nocte 
dormivit,  mattam  pro  stratu  cubiculi  habuit,  saxum  capiti  pro 
cervicali  supposuit,  cuculla  solummodo  et  cilicio,  quibus  in 
die  vestitus  incessit,  pro  nocturnalibus  operimentis  ^  contentus. 
Sicque  in  prceparatione  Evangelii  discahiatus  incedens,  etEph.vi.l5. 
vitam  Apostolicam  amplectens,  diebus  Dominicis  ac  festivis  in 
ecclesiis  parrochialibus  et  aliis  fidelium  conventiculis,  prsedi- 
cationis  officium  implevit.  Quod  tanto  efiicacius  cordibus 
audientium  imprimere  potuit,  quanto  a  carnalibus  desideriis 
et  castrimargise  crapulis  extitit  alienus.  Ut  autem  vir  Dei 
Franciscus  hoc  salubre  propositum  ad  effectum  perduceret, 
articulos  jam  dictos  [cum]  quibusdam  aliis,  qui  a  fratribus 
illius  religionis  usque  in  hodiernum  diem  strenuissime  obser- 
vantur,  in  scedula  conscriptos  sedenti  in  consistorio  EomaB 
PapaB  Innocentio  prassentavit,  et  suam  petitionem  confirmari  a 
sede  Apostolica  postulavit. 


*  fuerat  .  .  choruscare']  institu- 
tor fuisse  perhibetur  et  magister, 
Romse  mirabiliter  ex  hac  luce  mi- 
gravit,  O.  W. 


2  defluunf]  fluunt,  C. 

3  O.  W.  ins.  et. 

**  operimentis']  ccoperimcntis,  C. 

I  2 


132 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  122: 


The  rule 
of  S.  Fran- 
cis con- 
firmed by 
Pope  Inno- 
cent III. 


f.  66  h. 


Quomodo  dominus  Papa  ordinem  proedictum  privilegio 

confirmavit. 

Papa  itaque  in  fratre  memorato  habitum  deformem,  vultum 
despicabilem,  barbam  prolixam,  capillos  incultos,  supercilia 
pendentia  et  nigra,  diligenter  considerans,  cum  petitionera 
ejus  tarn  arduam  et^  executione  impossibilem  recitari  fecisset, 
despexit  eum  et  dixit;  "  Yade,  frater,  et  quaere  porcos,  quibus 
**  potius  debes  quam  hominibus  comparari,  et  involve  te  cum 
"  eis  in  2  volutabro,  et  regulam  illis  a  te  commentatam^  tradens, 
"  officium  tuse  prsedicationis  impende."  Qaod  audiens  Fran- 
ciscus  inclinato  capite  exivit  continue,  et  porcis  tandem  in- 
ventis,  in  luto  se  cum  eis  tamdiu  involvit,  quousque  a  planta 
pedis  usque  ad  verticem  corpus  suum  totum  cum  ipso  habitu 
polluisset.  Sicque  ad  consistorium  revertens  Papse  se  con- 
spectibus  praesentavit,  dicens ;  "  Domine,"  inquit,  *'  feci  sicut 
"  praecepisti ;  exaudi  nunc,  obsecro,  petitionem  meam."  Quod 
factum  cum  Papa  admirans  conspexisset,  contristatus  est  valde 
quod  ilium  despexisset;  atque  in  se  reversus,  pr^cepit  ut 
lotus  rediret  ad  eum,  qui  "*  celeriter  a  sorde  mundatus  reversus 
est  festinanter.  Commotus  itaque  Papa  super  eo,  petitionem 
ejus  admisit,  et  per  privilegium  Romanee  ecclesi£e  ofiBcium 
praedicationis  simul  cum  ordine  petito  ei  confirmans  cum 
benedictione  dimisit.  Deinde  famulus  Dei  Franciscus  orato- 
rium  in  urbe  Romana,  in  quo  contemplativos  meteret  fructus, 
construens,  spirituale  certamen  contra  spiritus  malignos  et 
carnalia^  vitia  egregius  bellator  assumpsit. 


De  prcedicatione  fratris  memorati  et  de  fine  ejusdem  nimis 

admirabili. 

His  Franciscus  igitur  per  Italiam  totam   et   caeteras  nationes,  et 

preaching-    prascipue  in    urbe  B/Oma,^  cum    ofRcium   praedicationis  devotus 

at  Rome,     impleret,  populus  Romanus,  totius  bonitatis  inimicus,  praedica- 

tionem  viri   Dei    adeo   despexit,    quod   nee    ipsum   audire,  nee 

Sanctis  ejus  voluerunt  exbortationibus  interesse.     Tandem  "^  cum 


^  W.  ins.  quasi. 

2  W.  ins.  luto. 

3  commentatam']  provisam,  W. 


qui 


mundatus']  quo 


mundato,  O.  W. 

5  carnalia  vitia]  carnalibus  vitlis. 
O.  W.  It  is  corrected  in  B.  by 
Par. 


^  Boma]  om.  C,  as  also  Bomanus 
in  the  next  line. 
7  In  the  margin  is : 
"  Sanctus    Franciscus    Romana 

*'  spretus  in  urbe 
"  Dia  serit  volucrum    sermonis 

"  semina  turbse." 
Below  is  a  picture  of  St.  Fran- 
ciscus preaching  to  the  birds.    He 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


133 


per  dies   plurimos   pra^dicationem  ejus   despexisset,  Franciscus  A.D.  1227. 

indurationem    eorum    graviter     increpavifc ;     "  Doleo,"    inquit,  rreaching 
'  multum  super   miseria  vestra,  quod   non    solum   mc    Christi    .  *^"  ^^^"" 
'  famulum  spernitis,  verum  etiam  Ilium  in  me  despicitis,  quo- 

*  niam  Eedemptorem  m.uiidi  evangelizavi  vobis.     Et  nunc  re- 

*  cedens  ab  urbe,  testimonium  Illius  invoco  super  desolatione 
'  vestra,  qui   est  testis  in  cselo   fidelis;   atque  in  confusionem 

*  vestram   vado   evangelizare   Christum    brutis   animalibus  et 

*  volatilibus  casli,  ut  audientes   salutifera  Dei  verba   obediant 
'  -et   adquiescant."      Sicque   ab   urbe  exiens   invenit   sedentes 

in  suburbio  in  morticinis  corvos,  milvos,  et  picas,  aliasque 
aves  multas  in  aere  volitantes,  et  dixit  eis;  "  Prsecipio  vobis 
"  in  nomine  Jesu  Christi,  quem  crucifixerunt  Judsei,  cujus 
"  praedicationem  miseri  despexerunt  Eomani,  quatinus  ad  me 
"  accedentes  audiatis  verbum  Dei,  in  nomine  Ejus  qui  vos 
"  creavit  et  in  archa  IsToe  ab  aquis  diluvii  liberavit."  Et 
continuo  ad  imperium  ejus  universa  avium  ilia  multitudo  illuc 
accedens  circumdedit  eum ;  et  facto  silentio,  omnique  garritu 
deposito,  per  diei  dimidium  spatium  verbis  viri  Dei  inten- 
dentes  de  loco  non  sunt  motas,  sed  semper  intuebantur  faciem 
prjedicantis.  Hasc  autem  res  admirabilis  cum  a  civibus  Ro- 
manis  simul  et  ab  intrantibus  urbem  et  exeuntibus  comperta 
fuisset,  et  per  triduum  a  viro  Dei  idipsum  avibus  convocatis 
replicatum  exstitisset,  exierunt  de  civitate  clerus  cum  populo 
multo,  introducentes  bominem  Dei  cum  veneratione  magna  in 
urbem.  Quorum  deinceps  corda  infructuosa  et  pertinaciter  ob- 
durata  oleo  praedicationis  obsecrantis  emolliens  in  melius 
commutavit.  Coepit  itaque  celebre  nomen  ejus  per  universes  Spread  of 
Italiee  fines  ita  dilatari,  quod  multi  nobiles^  ipsius  exemplum  ^^  ^^*^^'^* 
secuti,  relicto  saeculo  cum  vitiis  et  concupiscentiis  ejus,  sese 
magisterio  subdiderunt.  Crevit  igitur  in  brevi  hie  ordo 
fratrum  prasdictorum,  qui  Minores  dicuntur,  per  orbem  uni- 
versum,  qui  in  urbibus  habitantes  et  castellis,  deni  et  septeni 
exierunt  in  diebus,^  per  villas  et  ecclesias  parochiales  verburn 
vitao  praedicantes,  et  turbis  agrestibus  virtutum  plantaria  inse- 
rentes  fructum  plurimum^  Domino  optulerunt.  Nee  solum 
inter  fideles  semen  verbi  Dei   et  rorem  doctrinae  cselestis  con- 


is  saying  :  *'  Avete  aves,  laudato 
"  Creatorem  vestruin,  qui  vos  pas- 
"  cit  et  ordinatis  plumis  vestit,  nee 
"  laboratis,  netis,  aratis,  vel  semi- 
"  natis,  nee  in  horrea  eongregatis." 
Below  is  :  "  Dum  iter  agerct  per 
"  vallem   Spoletanam,  hoc  evenit, 


"  nee  tantum  de  columbis,  cornici- 
"  bus,  vel  monedulis,  sed  vulturi- 
'*  bus  et  vohieribus  rapacibus." 
This  is  not  in  C. 

^  nohiles]  homines,  C. 

'  O.  W.  ins.  festivis. 

'^  O.  W.  ins.  cum  usuris  etiam. 


134 


MATTH^I   PAEISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1227.  sperserunt,  verum  etiam  ad  gentilium  et  Sarracenorum  nationes 
se  conferentes,  perhibuerunt  testimonium  veritati,  inter  quos 
etiam  multi  ex  eis  ad  martirii  gloriam  pervenerunt. 


De  concwrsu  populorum  ad  ohitum  fratris  prcedicti. 

Death  of  Tandem  vero,  cum  amicus  Dei  Franciscus  in  urbe  Eoma 
S.  Francis,  gimul  et  terris  adjacentibus  cum  fratribus  suis  per  annos 
m.ultos  evangelium  pacis  prsedicasset,  et  talentum^  sibi  credi- 
tum,  ut  foenerator  optimus,  cum  usuris  multiplicibus  suo 
largitori  restituisset,  venit  hora  ejus,  ut  transiret  ex  hoc 
mundo  ad  Christum,  et  pro  mercede  laborum^  acciperet  coro- 
nam  vitse,  quam  Deus  se  diligentibus  repromisit.  Itaque 
quintadecima  die  ante  exitum  suum  de  corpore  apparuerunt 
vulnera  in  manibus  ejus  et  pedibus,  sanguinem  jugiter  emit- 
tentia,  sicut  in  mundi  Salvatore  in  ligno  pendente  apparue- 
rant,  cum  crucifigeretur  a  Judeeis.^    Latus  quoque  ejus  dextrum 


The  stig- 
mata. 


^  0.  W.  ins.  a  Domino. 

^  0.  W.  ins.  suorum. 

3  At  the  foot  of  the  page  is  a  re- 
presentation of  the  vision  of  St. 
Francis.  St.  Francis  is  reclining 
asleep;  the  stigmata  are  impressed 
on  him ;  above  is :  ''  Sanctus  Fran- 
"  ciscus  vitse  suse  anno  penultimo 
"  vidit  Seraphin  sic." 

Above  the  winged  seraph  is  : 
"  Angelus  magni  consilii,  sera- 
"  phin." 

The  wings  are  numbered;  the 
hands  are  described,  "Contempla- 
"  tio,"  "  Actio." 

Then  follow  six  tables  of  the 
feathers  of  the  six  wings  : 

PenncB  primce  alee. 

Veritas. 

Integritas. 

Firmitas. 

Humilitas. 

Simplicitas. 

Pennce  secundce. 

Devota  oratio. 
Elemosinarum  largitio. 
Carnis  maceratio. 


Lacrimarum  effiisio. 
Peccati  abrenunciacio. 

Penncs  tertice. 
Visus  pudicitia. 
Auditus  castimonia. 
<}lfactus  modestia. 
Gustus  temperantia. 
Tactus  sanctimonia. 

Pentice  quartce. 
Simplex  et  pura  oratio. 
Voluntatis  discretio. 
Munda  et  ordinata  cogitatio. 
Mentis  in  Domino  dilectio. 
Affectus  sinceri  plenitude. 

Penna  quintce. 

Nulli  nocere  verbo  vel  opere. 
Omnibus  prodesse. 
Propter  animam  dampna  sentire. 
Pro  fratre  animam  ponere. 
In  his  perseverare. 

Pennce  sextce. 
Alienatio  concupiscentisB. 
Sua  distribuere. 

Omnia  Deum  sequendo  relinquere. 
Abnegare  seipsum. 
In  his  usque  in  finem  perseverare. 
This  is  not  in  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


135 


adeo  aportum  et  cruore  respersum  apparuit,  ut  ctiam  secreta  A.D.  1227. 
cordis  intima  perspicua  viderentur.  Quid  ergo?  factus  est 
ad  eum  concursus  populorum,^  rem  tarn  insolitam  admiran- 
tium ;  inter  quos  etiam  ipsi  cardinales  accedentes  sciscitabantur 
ab  eo,  quid  base  visio  sibi  vellet?  Quibus  ille  ;  "Hasc^  visio 
in  me  iccirco^  ostensa  est,  quibus  misterium  crucis  prsedi- 
cavi,  ut  credatis  in  Eum  qui  pro  mundi  salute  haec  qua3 
videtis  vulnera  in  cruce  pcrtulit,  et  etiam  ut  me  sciatis 
Ejus  esse  servum,  quem  evangelizavi  vobis  crucifixum, 
mortuum,  et  resuscitatum ;  et  ut  omni  ambiguitate  remota 
in  hac  fidei  constantia  usque  in  finem  perseveretis,  haec 
vulnera,  quae  in  me  ita  videtis  aperta  et  sanguine  cruentata, 
statim  cum  defunctus  fuero,  adeo  sana  erunt  et  cohserentia, 
ut  carni  casterae  "*  similia  videantur."  Qui  continuo  absque 
omni  angustia  corporis  et  carnis  cruciatu,  corpore^  solutus^ 
spiritum  suo  reddidit  Creatori.  Quo  defuncto,  nulla  vulnerum 
praedictorum  in  latere,  vel  pedibus,  sive  manibus  stigmata^ 
remanserunt.  Sepulto  autem  viro  Dei  in  oratorio  suo,  Ro-  He  is 
manus  Pontifex  ipsum  in  catbalogum  Sanctorum  admisit,  et  canomzed. 
diem  ejus  depositionis  solenniter  instituit  celebrari. 


Gontinuatio. 


Pope. 


Dominus    autem    Papa    videns   propositum    et    opus  Limita- 
Fratrum  Minorum  prosperari,  necnon  eorum  numerum  f/^^^^^^^gj, 
diatim  multiplicari,  secundum  industriam  beati  Gama-  by  the 
lielis  intelligens    quod  Domino    disponente   felix  susci- 
peret  incrementum,    conversationem  ac   regulam  eorum 
certis    terminis,  ne  aliquando    aliis  religiosis    essent  in 
supplantationem    et   nocumentum,  limitavit;    videlicet, 
quod  civitates  et  castella,  in   prseparationem  Evangelii 
accincti,    ad     informationem    morum     circuirent,    plus 
gestus    maturitate   et   habitus   vilitate    docentes,  quam 
acri    verborum    correptione,''    non    contemnendo    come- 


'  populorum]  homiuum  utriusque 
sexus,  O.  W. 

*  O.  W.  ins.  inquit. 
'  O.  W.  ins.  vohis. 

*  cater  a]  cera,  O.  W. ;  cetera,  B. 
•''  corpore^  cainc,  W. 


^  stigmata]  A  blank  for  this  word 
iu  W.  It  is  in  the  margin  in  B., 
and  "interlined  in  C. 

"^  Par.  inserts  iu  the  margin  vel 
increpatione.  C.  has  correptione  vel 
increpatione  n  the  text. 


ISQ  MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1227.  dentes,  nee  moUibus  vestitos  aspernando,  cum  soli 
Deo  corda  pateant  universorum,  et  paupertatem  mani- 
festam,  quam  professi  sunt,  evidenter  prosequerentur. 
Nimia  enim  humilitas,  in  verba  prorumpens  ampulosa, 
indicium  latentis  est  superbise  manifestum.  Nee 
etiam  aliquem  prsedicando  tangerent  corripientes,  nee 
confessiones  alicujus,  si  eas  audire  contingeret,  quoquo 
modo  detegerent,  licet  ad  remota  transmigrantes  loca, 
ne  scandalum  alicui  oriatur  vel  fama  denigretur,  nee 
pax  ecclesise,  quae  a  Sanctis  Apostolis  et  magnis  ae 
Sanctis  patribus  ac  doctoribus  nostris  supra  firmam 
petram  stabilita  est  et  ordinata,  vel  in  temporalibus 
jacturam  incurrat  vel  quomodolibet  perturbetur.  Pee- 
cata  autem  caute  inquirant,  ne  ignotas  et  inauditas, 
qui  simplices  sunt,  discant  enormitates.  Nullum  in 
abyssum  terroribus  aut  minis  satirice  objurgantes  de- 
mergant,  sed  potius  in  spem  erigant  spiritualem. 
Fratres  omnes  Minores,  de  se  ipsis  primo  aliis  ex- 
empla  humilitatis  relinquentes,  viros  alterius  reli- 
gionis,  regulam,  vel  statuta  sibi  vel  suis  statutis  non 
postponant,  Omni  extremitate,  vilitate,  et  paupertate 
pro  Christo  contenti,  non  extollantur,  ut  meliores  aliis 
videantur.  Nee  ad  privilegia  vel  dignitates  in  prse- 
judicium  vel  detrimentum  aliquorum  aspirent,  nee 
sine  favorabili  assensu  vel  petitione  prsedicent,  vel 
alicui    consulant,  sese    ingerentes.     Et  cum    omnia   pro 

f.  67.  se    et    suis    sequacibus    irrefragaliter   Franciscus    novus 

Dei  tyro  [ordinasset],  dominus  Papa  regulam  suam 
approbavit,  annotavit,  et  confirmavit;  et  inviolabiliter 
jussit  ab  ipso  ct  fratribus  suis  in  perpetuum  observari. 
Reofula  autem  talis  est. 


Incipit  regula  et  vita  Frcctrum  Minorum. 

Rule  of  Eegula  et  vita  Fratrum  Minorum  haec  est.     Scilicet,  ^add 

S.  Francis.  Domini  nostri    Jesu  Christi    sanctum    Evangelium    ob-  Minor 

servare,    vivendo  in  obedientia,  sine   j)roprio,    in  casti-  gg^^" 


DE  TEMPORE    REGIS   HENRICl   TERT[I.  137 

tate.     Frater    Franciscus    promittit    obcdientiam  et  re-  A.D.  1227. 
vercntiam    domino    Papa3    N.    ac     successoribus     ejus  ^^[^^  ^^  . 

^  .  "^        S.  irancis. 

canonice  mtrantibus,  et  ecclesia3  Komanse.  Et  aiii 
fratres  teneantur  fratri  Francisco  et  ejus  successoribus 
obedire. 


De    his  qui   vohint  vitam   istcon  accipere,  et  quomodo 

recipi  deheant 

Si  qui  voluerint  banc  vitam  accipere,  et  venerint 
ad  fratres  nostros,  mittant  eos  ad  sues  ministros  pro- 
vinciales,  quibus  solummodo,  et  non  aliis,  recipiendi 
fratres  licentia  concedatur.  Ministri  vero  diligentcr 
examinent  eos  de  fide  catholica  et  ecclesiasticis  sacra- 
mentis.  Et  si  hsec  omnia  credant,  et  velint  ea  fide- 
liter  confiteri  et  usque  in  finem  lirmiter  observare, 
et  uxores  non  habent,  vel  si  habent,  et  jam  monas- 
terium  intraverint  uxores,  vel  licentiam  eis  dederint, 
auctoritate  diocesani  episcopi,  voto  continentise  jam 
emisso,  et  illius  sint  setatis  uxores,  quod  non  possit  de 
eis  oriri  suspicio,  dicant  eis  verbum  sancti  Evangelii 
quod,  scilicet,  vadant  et  vendant  omnia  sua,  et  ea  S.  Luc. 
studeant  pauperibus  erogare.  Quod  si  facere  non  ^^" '  ' 
potuerint,  sufficit  eis  bona  voluntas.  Et  caveant  fra- 
tres et  eorum  ministri,  ne  solliciti  sint  de  rebus  suis 
temporalibus,  ut  libere  faciant  de  rebus  suis  quic- 
quid  Dominus  inspiraverit  eis.  Si  tamen  consilium 
requiratur,  licentiam  habcant  ministri  mittendi  eos  ad 
aliquos  Deum  timentes,  quorum  consilio  bona  sua 
pauperibus  erogentur.  Postea  concedant  eis  pannos 
probationis,  videlicet  duas  tunicas  sine  caputio,  et 
cingulum,  et  braccas,  et  caparonem  usque  ad  cingulum ; 
nisi  eisdem  ministris  aliud  secundum  Deum  aliquando 
videatur.  Finito  vero  anno  probationis,  recipiantur  ad 
obedientiam,  promittentes  vitam  istam  semper  et  re- 
gulam  observare ;  et  nullo  modo  licebit  de  ista  re- 
ligione    exire,   juxta    mandatum    domini    Papa?.      Quia 


138 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1227.  secundum     Evangelium,     Nemo    mittens    manumj    ad 

^"!^  ^^  .    aratrnm,  et  aspiciens  retro,  aptus  est  regno  Dei.     Et 

S,  Luc.  ix.  illi    ^^^i  j^^    promiserunt   obedientiam,   habeant  unam 

^2-  tunicam     cum     caputio,    et    aliam    sine     caputio,    qui 

voluerint   habere.     Et    qui    necessitate    coguntur,    licet 

portare    calciamenta.     Et    fratres     omnes     vestimentis 

vilibus    induantur,  et  possunt  ea  reparare    de  saccis  et 

aliis  peciis  cum  benedictione.     Quos  moneo  et  exliortor 

ne    despiciant   neque    judicent    homines,    quos    vident 

moUibus   vestimentis    et  coloratis   indutos,  uti  cibis   et 

potibus    delicatis,    sed    magis   unusquisque    judicet    et 

despiciat  semetipsum. 


De  divino  officio  et  jejunio,  et  quomodo  ire  deheant 

per  mundum. 

Clerici^  faciant  divinum  officium  secundum  ordinem 
sanctse  Romanse  ecclesise,  excepto  psalterio,  ex  quo 
poterint  habere  breviaria.  Laici  vero  dicant  viginti 
quatuor  Pater  noster  pro  matutinis,  pro  laudibus 
quinque,  pro  prima,  tertia,  sexta,  nona,  pro  qualibet 
istarum,  septem,  pro  vesperis  autem  duodecim,  pro 
completorio  septem,  et  orent  pro  defunctis.  Et  jeju- 
nent  a  festo  Omnium  Sanctorum  usque  ad  Nativitatem 
Domini.  Sanctam  vero  quadragesimam,  quae  incipit 
ab  Epiphania  usque  in  continuos  quadraginta  dies, 
quam  Dominus  Suo  sancto  jejunio  consecravit,  qui 
voluntarie  eam  jejunant,  benedicti  sint  a  Domino,  et 
qui  noluerint,  non  sint  astricti ;  sed  aliam,  usque 
scilicet  ad  resurrectionem  Domini,  jejunent.  Aliis 
autem  temporibus  non  teneantur,  nisi  sexta  feria, 
jejunare.  Tempore  vero  manifestse  necessitatis  non 
teneantur  fratres  jejunio  corporali.  Consulo  vero, 
moneo,    et    exhortor    fratres    meos    in    Domino    Jesu 


^  In  the  margin  is  a  figure  of  a 
Minorite,  with  "Fratcr  Willelmus 


*'  natione  AngUcus   socius    Sancti 
"  Francisci "  in  rubrick  above. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  139 

Chris  to,  ut  quando  vadunt   per  mundum,  non  litigent,  ^-D.  1227. 

neque    contendant  verbis,  nee  alios   judicent ;   sed  sint  s  ^^rancis 

mites,  pacifici,  et  modesti,  mansueti,  et  humiles,  honeste 

loquentes  omnibus,  sicut  decet.     Et  non  debeant  equi- 

tare,  nisi  manifesta  necessitate  vel  infirmitate  cogantur. 

In    quamcunque    domum    intraverint,    primum    dicant, 

Pax  huic  domui.     Et  secundum  Evancfelium,  de  omni-  ^-  ^^^-  ^- 

57. 
bus  cibis  qui  apponuntur  eis,  liceat  manducare. 

Quod  fratres  non  recipiant  pecimiam.   ' 

Prsecipio  firmiter  fratribus  universis,  ut  nuUo  modo 
denarios  vel  pecuniam  aliquam  recipiant  per  se  vel 
per  interpositam  personam.  Tamen  pro  necessitatibus 
infirmorum,  et  aliis  fratribus  induendis,  per  amicos 
speciales  ministri  tantum  et  custodes  sollicitam  curam 
gerant,  secundum  loca  et  tempora  et  frigidas  regiones, 
sicut  necessitati  viderint  expedire.  Eo  semper  salvo, 
ut,  sicut  dictum  est,  denarios  vel  pecuniam  non 
recipiant. 

De  modo  lahorandi. 

Fratres  illi,  quibus  gratiam  dedit  Dominus  laborandi, 
laborent  fideliter  et  devote ;  ita  scilicet,  ut  excluso 
otio,  animse  inimico,  sanctee  orationis  et  devotionis 
spiritum  non  extinguant,  cui  debent  csetera  tempora- 
lia  deservire.  De  mercede  vero  laboris  pro  se  suisquc 
fratribus  corporis  necessaria  recipiant  prgeter  denarios 
vel  pecuniam,  et  hoc  humiliter,  sicut  decet  servos  Dei 
et  paupertatis  sanctissimae  sectatores. 


Quod  fratres  nihil  sihi  approprient,  et  de   elemosina 
petenda,  et  de  fratribus  infirmis. 

Fratres  nihil  sibi  approprient,  nee  domum,  nee  locum, 
nee  aliquam  rem.  Et  tanquam  peregrini  et  advenj© 
in   hoc    sacculo,    in    paupertate    et   humilitato    Domino 


140         MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1227.  famulantes,  vadant  pro  elemosina  confidenter.  Nee 
s'^Francis  ^portet  eos  verecundari,  quia  Dominus  pro  nobis  Se 
fecit  pauperem  in  hoc  nmndo.  Hsec  est  ilia  celsitudo 
altissimse  paupertatis,  qu8G  vos  carissimos  fratres  meos 
hseredes  et  reges  regni  cselorum  instituit,  pauperes 
rebus  fecit,  virtutibus  suUimavit ;  haec  sit  portio  nostra, 
qu83  perducit  in  terram  viventium,  cui,  dilectissimi 
fratres,  totaliter  inhserentes,  nihil  aliud  pro  nomine 
Domini  nostri  Jesu  Christi  in  perpetuum  sub  caelo 
habere  velitis.  Et  ubicunque  sunt  et  se  invenerint 
fratres,  ostendant  se  domesticos  invicem  inter  se,  et 
secure  manifestent  unus  alteri  necessitatem  suam. 
Quia  si  mater  nutrit  et  diligit  filium  suum  carnalem, 
quanto  diligentius  debet  quis  et  nutrire  fratrem  suum 
f.  67  b.  spiritualem  ?  Et  si  quis  eorum  in  infirmitatem  ceci- 
derit,  alii  fratres  debent  illi  servire,  sicut  vellent  sibi 
serviri. 

De  pcenitentia  fratrihus  imponenda. 

Si  quis  fratrum,  instigante  inimico,  mortaliter  pecca- 
verit,  pro  illis  peccatis  de  quibus  ordinatum  fuerit 
inter  fratres  ut  recurratur  ad  solos  ministros  pro- 
vinciales,  teneantur  prsedicti  fratres  ad  eos  recurrere 
quam  citius  poterint,  sine  mora.  Ipsi  vero  ministri, 
si  presbyteri  sunt,  cum  misericordia  injungant  poeni- 
tentiam ;  si  vero  presbyteri  non  sunt,  injungi  faciant 
per  alios  sacerdotes  hujus  ordinis,  sicut  eis  secundum 
Deum  melius  videbitur  expedire.  Et  cavere  debent, 
ne  irascantur  et  conturbentur  propter  peccatum  alicujus, 
quoniam  ira  et  conturbatio  in  se  et  in  aliis  impediunt 
caritatem. 

De  electione  genercdis  magistri  hujus  ordinis  et 
fratemitatis,  et  de  capitulo  Pentecostes. 

Universi  fratres  unum  de  fratribus  istius  religionis 
teneantur  semper   habere  generalem   ministrum  et  ser- 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRTCI   TERTII.  141 

vum     totins     fraternitatis,    et    ei     teneantur     firmitcr  A.D.  1227 

obedire.       Quo     deccdente,    electio    successoris    fiat    a  5"^^  ®^  . 

Ti  Ti  •  -1     S.  Francis 

mmistris     provincialibus     et     custodibus     m     capitulo 

Pentecostes,    in    quo    provinciales    ministri     teneantur 

semper   in  simul    convenire,  ubicunque   a  generali   mi- 

nistro  fuerit  constitutum,  et  hoc  semel  in  tribus  annis, 

vel  ad    alium    terminum    majorem  vel    minorem,  sicut 

a    prsedicto  minis tro    fuerit   constitutum  et  ordinaturn. 

Et  si  aliquo  tempore  appareat  universitati  ministroruni 

pro vinci  alium   et  custodum,  prsedictum   ministrum  non 

esse  sufficientem  ad  servitium  et  communem  utilitatem 

fratrum,  teneantur  praedicti  fratres,  quibus  electio  data 

est,  in  nomine  Domini  alium  sibi  eligere  in  custodem. 

Post   capitulum    vero    Pentecostes   ministri   tantum    et 

custodes  possint    singuli,  si   voluerint    et    eis    expedire 

videbitur,  eodem    anno  in   suis  custodiis    semel  fratres 

suos  ad  capitulum  convocare. 

Quod  non  liceat  alicui  fratrum  prcedicare,  nisi  de 
consensu  diocesani  et  nisi  prius  examinetur. 

Fratres  non  prsedicent  in  episcopatu  alicujus  epi- 
scopi,  cum  ab  illo  illis  fuerit  contradictum.  Et  nullus 
fratrum  populo  penitus  audeat  prsedicare,  nisi  a 
ministro  generali  hujus  fraternitatis  fuerit  examinatus 
et  approbatus,  et  ab  eo  sibi  officium  prsedicationis  con- 
cessum.  Moneo  quoque  et  exhortor  eosdem  fratres, 
ut  in  prsedicatione,  quam  faciunt,  sint  examinata  et 
casta  eorum  eloquia,  ad  utilitatem  et  sedificationem 
populi,  annunciando  eis  vitia  et  virtutes,  poenam  et 
gloriam,  cum  brevitate  sermonis  ;  quia  verbum  abbre-  Cf.  Isa.  x. 
viatum  fecit  Dominus  super  terram.  ^^* 

De  saluhri  ammonitione  et  correctione  fratrmn. 

Fratres  qui  sunt  ministri  et  servi  aliorum  fratrum 
visitent  et  moneant  fratres  suos  humiliter,  et  caritativo 
corrigant  eos;   non    preecipientes  eis    aliquid,    quod    sit 


142         MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1227.  contra    animam    suam    et   regulam   nostram.      Fratres 

Rule  of  ^  vero,  qui  sunt  subditi,  recordentur  quod  propter  Deum 
*  abnegaverunt  proprias  voluntates ;  unde  firmiter  prse- 
cipio  eis,  ut  obediant  suis  ministris  in  omnibus  quae 
promiserunt  Domino  observare,  et  non  sint  contrarii 
animse  suae  et  regulse  nostrse.  Et  ubicunque  sunt  fra- 
tres, qui  scirent  et  cognoscerent  se  non  posse  regulam 
spiritualiter  observare,  ad  suos  ministros  debeant,  si 
possint,  recurrere.  Ministri  vero  caritative  et  benigne 
eos  recipiant,  et  tantam  familiaritatem  habeant  circa 
ipsos,  ut  dicere  possint  eis  et  facere  sicut  servis  suis. 
Nam  ita  debent  esse,  quod  ministri  sint  servi  omnium 
fratrum.  Moneo  vero  et  exhortor  in  Domino  Jesu 
Christo,  ut  caveant  fratres  ab  omni  superbia,  vana 
gloria,  invidia,  avaritia,  cura,  et  sollicitudine  hujus 
sseculi,  detractione,  et  murmuratione,  et  non  curent 
nescientes  literas,  literas  discere ;  sed  attendant,  quod 
super  omnia  debent  habere  Spiritum  Domini  et  sanctam 
Ejus  operationem,  orare  semper  ad  Eum  puro  corde, 
et  habere  humilitatem,  patientiam  in  persecutione  [et] 
in  infirmitate,  et  diligere  eos  qui  vos  persequuntur 
et     reprehendunt     et     arguunt;   quia    dicit    Dominus, 

S.^  Matt.  V.  Diligite  inimicos  vestros,  et,  Orate  pro  persequentihus 
et  calurYipniantihus  vos.  Beati  qui  persecutionem 
patiuntnr   propter  justitiawi,    quoniam    ipsorum    est 

St.  Matt,  regnum  ccelorum.  Qui  cmtem  perseveraverit  usque  in 
finem,  hie  salvus  erit. 

Quod  fratres  non  ingrediantur  monasteria  mona- 

charv/m. 

Prsecipio  firmiter  fratribus  universis,  ne  habeant 
suspecta  consortia  vel  consilia  mulierum ;  et  ne  ingre- 
diantur monasteria  monacharum,  praeter  illos  quibus  a 
sede  Apostolica  concessa  est  licentia  specialis.  Nee 
fiant  compatres  virorum  vel  mulierum,  ne  hac  occasione 
inter  fratres  vel  de  fratribus  scandalum  oriatur. 


44,  10. 


xxiv.  13. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII. 


143 


Be  euntihus  inter  infideles. 


A.D.  1227. 


Quicunque  fratrum  divina  inspiratione  voluerint  ire  Kuie  of 
inter  Sarracenos  vel  alios  infideles,  petant  inde  licentiam  ^'  ^^^'^^^is. 
a  suis  ministris  provincialibus ;  ministri  vero  nullis 
eundi  licentiam  tribuant,  nisi  eis  quos  viderint  idoneos 
ad  mittendum.  Ad  hsec,  per  obedientiam  injungo 
ministris,  ut  petant  a  domino  Papa  unum  de  sanctpo 
Romance  ecclesiae  cardinalibus,  qui  sit  gubernator,  pro- 
tector, et  corrector  hujus  fraternitatis ;  ut  semper 
subditi  et  subject!  pedibus  ejusdem  ecclesise,  stabiles 
in  fide  catholica,  paupertatem  et  libertatem  et  sanctum 
Evangelium  Domini  nostri  Jesu  Christi,  quod  firmiter 
promisimus,  observemus.  — ^ 


Magister  Rohertus  /actus  est  episco^us  Sareshiriensis. 


Eodem   anno 


magister    Robertus 


de    BinjQ^ham   ex  Robert  de 

Bingham, 


canonico    Sarisberiensi    factus    est    episcopus    ejusdem  bishop  of 

ecclesise.  Salisbury. 


De  quibusda^n  novis  institutionihus  regis  Anglorum  BXenrici]. 

Anno    Domini    Mccxxviii.     Ecx    Anglorum  Hcnricus   festum  Henry  III. 

Dominicas  Nativitatis  apud  Eboracum  solempniter  celebravit,  et  ^*  York. 

protinus    inde  recedens   versus  Londoniam   recto  tramite   pro- 

peravit.     In  hoc  autem  itinere  mensuras  bladi,  vini,  et  cervisia)  ^  False 

falsitatis   arguens,  quasdam  ^  confreerit  et  comburere  nonnullas  ^^^^"J'^s 
•i.        \.  \.  1.-J.  '  •     '  of  gram, 

praecepit ;    et  vasa  substituens    capaciora,  panem  majoris   pon-  ^^ 

deris   jussif   fieri,  et   hujus  statuti  contemptores   poena   gravi  broken  up. 

pccuniaria  multari  prEecepit. 


De  morte  Bogeri  de  TJiony  militis. 

Eodem   tempore,   mense    Januario,  Kogerus   de   Thony,''  vir  Death  of 

nobilis  et  miles    strenuus,  non  longe    a   Radin^o  diem   clausit  £,^^^^  ^^ 

Tnony. 


^  There  is  a  mitre  and  pastoral 
staff  in  the  margin. 

2  cervisi(JE'\  celia),  O.  W. 

^  quasdam  .  .  nonnullas]  quccdam 
.  .  .  nonnulla,  W. 


"»  jussit']  fecit,  O.  W. 

^  His  shield,  inverted,  is  at  the 
foot  of  the  page. 


144 


MATTH^I   PAEISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


to  life  by 

his 

brother. 


f.  68. 


A.D.  1228.  extremnm.^  Cujus  frater  natu  major  Kadulphus,^  vir  quidem 
armis  strenuus,  genere  prseclarus,  cupiens  cum  ipso  dicto 
Legend  of  Kogero  liabuisse  vel  habere  colloquium,  antequam  obiret, 
his  recall  ^^^  summa  festinatione  venit  de  trigiiita  miliaribus  rap- 
tus  equo  velocissimo  ad  eum.  Sed  defuncto  jam  fratre, 
quem  totis  ^  visceribus  tenerrime  diligebat,  nee  vocem  "*  nee 
sensum,  membris  jam  rigescentibus^  et  algentibus,  invenit. 
Lacrimabiliter  ^  igitur  vociferabatur,  dicens ;  "  Adjuro 
"  per  Deum,  ut  mecum  loquaris,  frater  carissime." 
Cumque  coram  militibus  suis  et  aliis  multis  astantibus  cla- 
mores  et  obsecrationes  cum  ejulatu  iugeminaret,  addidit 
etiam,  quod  nunquam  deinceps  comederet,  nisi  ipsius  collo- 
quio  frueretur.  Tunc  mortuus  ille,  per"^  se  residens,  incre- 
pavit  acriter  fratrem,  quod  spiritum  ejus  inquietans  ad 
corpus  denuo  tam  importune  clamore  revocasset.  *'  Jam," 
inquit,  "  et  poenas  vidi  malorum  et  gaudia  beatorum,  necnon 
"  supplicia  magna,  quibus  miser  ego  deputatus  sum,  oculis 
*'  meis  conspexi.  Y^,  vae  mihi,  quare  unquam  tornearaenta 
"  exercui,  et  ea  tanto  studio  dilexi  ?  "  Cui  frater;  "  Nonne," 
ait,^  "  tu  salvaberis?"  Et  ille;  "  Salvabor,"  inquit;  "  unum 
*'  enim  opus,  immo  opusculum,  et  unum  munus,  immo 
''  munusculum,  contuli  in  honoremperpetuae  YirginisMariae, 
"  per  quod  Dei  ^  misericordia  certam  spero  liberationem." 
Cui  Kadulfus;  "  Nunquid  supplicia,  quibus  addictus  es,  ut 
"  dicis,  operibus  bonis,  Missis,  et  elemosinis  poterunt  miti- 
*'  gari.P"  Ad  hsec  Eogerus ;  "Poterunt  quidem."  "  Et  ego," 
ait  Radulfus,  "tibi  in  veritate  promitto,  me  pro  salute  vestra 
**  et  antecessorum  nostrorum  domum  facturum  religionis,  ho- 
"  nestis  ^^  personis  incolendam,  qui  pro  liberatione  anima- 
*'  rum^^  nostrarum  Deum  seternaliter  invocabunt."  Respondit 
Eogerus ;    "  Auxiliis  ^^  talibus  multum  indigeo.      Sed  nihil, 


^  exfremum']  siipremum,  O.  W. 

^  O.  W.  ins.  qui  tunc  ahsens  erat. 

2  totis  ....  diligebat']  multum 
dilexit,  O.  W. 

*  O.  W.  ins.  in  illo. 

^  rigescentibus]  frigescentibus,  C. 

^  For  this  sentence  0.  W.  have, 
"  Radulfus  vero  de  fratris  obitu 
"  valde  contristatus  coepit  cum  fletu 
"  et  vociferatione  maxima  fratrem 
"  jam  defunctum  adjurare,  ut  fra- 
"  terno  ductus  afFectu  secum  lo- 
*'  queretur." 


7  per  se]  in  lecto,  O.  W. 

8  O.  W.  ins.  et, 

^  Dei  .  .  liberationem']  salvabor, 
feci,  O.  W. 

^0  honestis  .  .  .  qui']  quam  cum 
monachis  religiosis  implevero,  O. 
W. 

^^  animarum  nostrarum]  animae 
vestrse  et  predecessorum  nostrorum, 
O.  W. 

'2  Auxiliis  talibus]  promissionibus 
tuis,  O.  W. 


I 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  145 

"  qaoeso,  mihi  promifctas,  nisi  quod  desideras  et  volueris  A.D.  1228. 
"  effectui^  mancipare."  Et  sic  fratri  cunctisque  astantibus 
valedicens,  spiritum  denuo  exhalavit.  Deinde  Radulfus  frater 
ejus,"  sicut  promiserat,  domum^  religionis  in  partibus  Occi- 
dentis  regni  Anglice  constituens,'*  eandem  prcediis  et  beneficiis 
nou  modicis  ampliavit. 

De  translatione  Ricardi  Sareshiriensis  episcojpi  ad  Dunelmum. 

Eodem    anno,    cassata    Roma3    electione    magistri    Willelmi  Ricliard 
Scoti   Dunelmensis  electi,  Eicardus  Sarebiriensis  episcopus   ad  y^     i*^!;®, 
eundem    episcopatum    electus   est,  postulatus,   et    translatus  ;  ^.^  j^^^j.^ 
post     cujus     promotionem     canonici     Sarebirienses     elegerunt  ham. 
magistrum  Robertum  de  Biingeham  canonicum^  suum  in  ani- 
marum    suarum    episcopum    et    pastorem.       Quo   utique  anno 
decisa  est  contentio  inter  monachos  Coventrenses  et  canonicos  The 
Lichesfeldenses  super  episcopo  eligendo  Romse  per  sententiam  quarrel  be- 
diffinitivam ;     ita    ut    deinceps    episcopos    alternatim    eligant,  tween  the 
raonacbi  primum,  et  canonici  eo  defuncto  alterum ;  h.oc  tamen  Coye^^try 
observato,  ut   prior  Coventrensis  in    electione  primam   semper  and 
habeat  vocem.     In  hac  autem  sententia  videtur  plurimum  juri  Lichfield 
monachorum  fuisse  derogatum,  qui   eatenus    semper   pontifices  settled, 
elegerant  absque    canonicorum  consensu.     Eodem    anno,  impe-  Death  of 
rator    Constantinopolitanus    humanae    naturae    debitum    solvit,  ^^^  em- 
filium  hceredem  relinquens  parvulum  ^  et  nondum  idoneum  ad  j^^^^gj.^  ^^ 
imperii  dignitatem.  Courtenay. 

De  sententia  in  im;peratorem  lata. 

Circa  dies  istos  Papa  Gregorius,  cum   imperatoris  Komano-  Ilcec  plus 

rum  F[redericil  contumaciam,  simul  et  Crucifixi  contemptum,  P^J^f^'^^^^ 

.,..,,.  .  ^  '  ad  impera- 

ut  sibi    videbatur,  impunitum   diutius   distulisset,   tandem,   ne  torem 

cariis  videretur  latrare  non  valens,  de  consilio  cardinalium  suo-  qna>n  ad 

rum,  ipsum  imperatorem  excommunicavit,  et  latam  sententiam  ^'^^toy^m 

per    literas  Apostolicas  in   diversis    mundi   partibus   publicari  usquJad 

pra3cepit.     Inter  cateros    autem  bujus    sententiaa    publicatores  hoc  signum 

Stepbano    scripsit    archiepiscopo   Cantuariensi    in  bsec  verba ;        ^^ 

"  Gregorius  episcopus  Stepbano  Cantuariensi  archiepiscopo  salu-        V^' 


^  effectui  mancipare~\  effectu 
complere,  0.  W. 

2  O.  W.  ins.  eodem  anno. 

3  domum  religionis']  abbatiam,  O. 
W.  I  cannot  find  that  he  founded 
any  religious  house. 


'*  constituens,  eandem]  construens 
monachos  Cistercienses  imposuit,  et 
locum,  O.  W. 

^  canojiicuni]  concanonicum,  W. 

^'  Baldwin  II.,  who  was  the 
brother,  not  the  son,  of  Robert. 


VOL.   IIL  K 


14G 


MATTH^I   PAPvISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D. 1228. 
Letter  of 
Pope  Gre- 
gory IX. 
to  arch.- 
bishop 
Langtou 
on  the 
conduct 
of  the 
emperor. 


2  Cor.  vii. 
5. 


tern,  etc.^  In  maris  amplitudine  spatiosa  navicula  Petri  posita, 
vel  potius  exposita  turbinibus  tempestatum,  sic  jugiter  pro- 
cellis  et  fluctibus  agitatur,  ut  ejus  gubernatores  ac  remiges 
vix  contingat  aliquando  inter  inundantinm  imbriuni  angustias 
respirare,  vix  Caribdis  voragines  transire,  vix  a  Cilia 
declinare.  Nam^  quandoque  prospero  flatu^  plenis  velis  ad 
portura  vebitur,'*  subito  ventus  irruens  ex  adverso,  impul- 
sus  ab  illo  cujns  halitus  ardere  facit,  ad  altitudinem  maris 
et  turbulentse  ^  profunditatis  oceanum  navis  rapitur ;  quae 
cincta  fluctibus  mergitur,  nee  submergitur,  quia  in  ea  Do- 
minus  residens,  discipulorum  tandem  clamoribus  excitatus, 
dum  fugat  spiritus  insufflantes,  et  mari  ventisque  imperat, 
fit  tranquillum.  Quatuor  quidem  procellee  quatiunt  navem 
istam.  Nam  perfida  paganorum  turba  terram  inclytam, 
Christi  sanguine  consecratam,  impie  detinere  contendunt ; 
rabies  tyrannorum,  temper  alia  rapiens,  exterminat  justitiam 
et  conculcat  ecclesiasticam  libertatem ;  hsereticorum  insania 
Christi  tunicam  scindere  nititur  et  subvertere  fidei  sacra- 
mentum ;  falsorum  fratrum  et  filiorum  dolosa  perversitas 
concutit  viscera  et  latus  dilacerat  matris  su£e.  Sicque  foris 
pugnce,  intus  timores ;  extra  interficit  gladius,  et  domibus  ^* 
mors  similiter  intentatur.  Sicque  frequenter  fit,  quod 
Christi  ecclesia  tot  angustiis  perturbatur;  dum  alere  credit 
filios,  nutrit  in  sinu  ignem,  serpentes,  et  regulos,  qui  flatu 
et  morsu  et  incendio  cuncta  vastare  nituntur.  Hinc  est, 
quod  ad  monstra  hujusmodi  perimenda,  et  expugnandas  acies 
inimicas,  ac  "^  tempestatum  inquietudines  mitigandas,  Apo- 
stolica  sedes  his  temporibus  cum  multa  diligentia  quondam 
alumnum,  imperatorem  videlicet  Fretliericum,  quem  quasi 
a  matris  utero  excepit,  uberibus  lactavit,  humeris  bajulavit, 
de  manibus  qucerentium  animam  ejus  frequenter  eripuit, 
educare  studuit,  multis  laboribus  et  expensis  usque  ad  virum 
perfectum  perduxit,  ad  regiaB  dignitatis  decorem,  et  tandem 
ad  fastigium  culminis  imperialis  provexit,  credens  ilium 
habere  defensionis  virgam  et  baculum  senectutis.  Ipse 
autem  dum  in  Theutonicam  se  transtulit  ad  habenas  imperii 
optinendas,  jocunda,  ut  credebatur,  auspicia,  sed  verius 
pericula,    matris    optutibus     inferebat.      Nam    sponte,    non 


^  This  letter  had  been  sent  to 
various  bishops  in  the  previous 
year,  10  Oct.  1227.  Potthast.  Re- 
gest.  Pontif.  p.  695.  See  Huillard- 
Breholles,Hist.  Diplom.  Freder.  II., 
iii.  p.  24. 

2  O.  W.  ins.  si. 


3  flatu]  flante  vento,  O.  W. 
^  vehitur']  tenditur,  O.  W. 
5  iurbulenta']  turbulentis,  B. 


W. 


o 


'''  domibus']  domi,  0.  W. 
^  ac]  ad,  O.  W. 


BE   TEMPORE   REGIS   IIENRICI   TERTII.  147 

monitii,     scde    Ajiostolica     ignorante,    crucem     suis    affixit  A.D.  1228. 
humeri s,  Tovens  solenniter   se    in    Terree    Sauctsc   subsidium  Letter  of 
profecturum.     Deinde  se  et  alios  cruce  signatos  excommuni-  Pope  Gre- 
cari  optinuit,  nisi   certo    proficiscerentur   tempore.     Sed  in-  fQ^^j,„i^  * 
cidenter   absolutionem   petiit  et    accepit,    de   parendo    super  bishop 
hoc   mandatis    ecclesise    prius   prsestito  juramento.     Exube-  Langtou 
rantem  autem  gratiam   super  ipsum  Apostolica  sedes   infun-  °^  *^^ 
dens,  ut  festinantius  ad   Terra)  Sanctse  transiret   subsidium,    ^,, 
ipsum  contra  morem  ad   coronam  vocavit,   qui   ad   hoc  non  emperor, 
invitare,^  sed  multiplicatis  intercessoribus  invitari  per  mag- 
nificos    nuncios    consuevifc.     Sicque   idem   sub  crucis   vexillo 
usque  ad   ha3C   tempera  propria  negotia  plenius    et   perfec- 
tius    consummavit.      Tandem   cum   raanibus    felicis   recorda- 
tionis   Honorii   Papa3,    prsedecessoris  nostri,    in   beati  Petri 
basilica    rccepisset   diadema,    de    manibus  nostris,    tunc    in 
minori    ofl&cio    constitutis,   crucem    resumpsit,    veto  publice 
innovato.     Plures  sub  spe  sui  subsidii  ad  crucem  sumendam 
induxit,  et   certum  recepit  terminum  transfretandi.     Habito 
quoque  postmodum  apud  Yerulas "  cum  ecclesia  Eomana  col- 
loquio,  juravit  publice  se   in  certo  termino,  a  Eomana   sibi 
ecclesia  preefigendo,  et  tanquam  imperatorem  honorifice  pro- 
fecturum.  Exinde  apud  Ferentinum  in  colloquio  simili  duorum 
annorum  transfretandi  elegit  sibi  terminum  et  prcefixit ;  sic- 
que transiturum,  et  nobilem  mulierem,^  natam  carissimi  filii 
nostri   in    Christo    Johannis   regis    Jerosolimorum,    illustris 
ipsius  regni   haeredem,  in    conjugem    recepturum,  solenniter  f.  68  6. 
praestito  juramento    spopondit;  adjungens,  quod  per  hoc  ad 
obsequium  Terrse  Sanctse,  non  ut   caeteri   peregrini,    sed   ut 
Templarii     et     Hospitalarii,     se     in     perpetuum     obligaret. 
Appropinquante  itaque  termino  preelibato,  coepit  excusationes 
multiplices    praetendere,  se  ad  transitum  asserens  non  para- 
tum ;  et  ut  denuo  ternorum  sibi  daretur  terminus   annorum, 
grandia  optulit   obsequia  Terrse  Sanctse,  cum  obligationibus 
satis   magnis.     Apostolica  vero   sedes,    ne    tantis    laboribus 
exufflatis    et    inutiliter    sic     exhaustis     totum    dissolveretur 
negotium,    quod    huic     principi    post    Komanam    ecclesiam 
principalius    incumbebat,    habito    plurium    episcoporum    et 
aliorum   virorum   consilio,    de   contingentibus   nil    omittens, 
venerabilem  fratrem  nostrum  P[elagium]  Albanensem  episco- 
pum,  et   bonse   memoriae   G[ualonem]   titulo  Sancti   Martini 
presbyterum  cardinalem,  ad  confirmanda  ilia,  qua3  imperator 
pro  crucis  obsequio  spontaneus  promittebat,  transmisit,    Cum- 


'  invitare]  invitatus,  B.  O.  W.       I       '*  Yolandc  de  Brienne. 
2  Veroli.  I 

K   2 


148 


MATTH^I   PAPJSIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


AD.  1228. 
Letter  of 
Pope  Gre- 
gory IX. 
to  arch- 
bishop 
Langton 
on  the 
conduct 
of  the 
emperor. 


que  apud  Sanctum  Germanum  cum  pluribus  Alemanniae 
principibus  pariter  convenissent,  imperator  propria  manu 
juravit,  quod  inde  ad  biennium.  Id  est,  in  passagio  Augusti 
nunc  proximo  transacto,  omni  excusatione  et  dilatione  ces- 
santibus,  transfretaret,  mille  milites  ibidem  per  biennium 
teneret  ad  suum  stipendium  pro  subsidio  Terrte  Sanct^e,  cen- 
tum milia  unciarum  auri,  in  quinque  passagiis  tunc  proximo 
futuris,  illuc  destinaret  certis  assignanda  personis.  Et  tunc 
cardinales  presbyteri,  de  imperatoris  consensu,  in  conspectu 
principum  ac  populi  circumstantis,  excommunicationis  sen- 
tentiam  publice  auctoritate  Apostolica  protulerunt ;  in  quam 
incideret  imperator,  si  forte  in  aliquo  defecerit  prsedictorum. 
Obligavit  insuper  se  imperator  ad  centum  cbelendras  et  quin- 
quaginta  galeas  ducendas  et  tenendas  ultra  mare,  et  quod 
insuper  duobus  milibus  militum  passagium  certis  terminis 
largiretur,  in  animam  suam  jurari  faciens,  se  ista  qu93 
diximus  impleturum,  et  sponte  consentiens  in  se  et  regnum 
suum  ferri  sententiam,  si  ^  non  fuerint  observata.  Qualiter 
autem  haec  impleverit,  advertas.  Nam  cum  [ad]  ejus  fre- 
quentem  instantiam  multa  cruce  signatorum  milia,  per  ex- 
communicationis sententiam  coartati,^  in  termino  destinato 
ad  portum  Brundusii  properassent,  quia  gratiam  suam  im- 
perator subtraxerat  civitatibus  fere  cunctis  in  portubus  con- 
stitutis,  et  idem  a  prcedecessore  nostro  ac  a  nobis  frequentius 
monitus,  ut  diligenter  pararet  omnia  et  fideliter  quae  spo- 
ponderat  adimpleret,  ipse  promissorum,^  quee  sedi  Apostolicae 
et  cruce  signatis  per  prsedicatores  et  literas  suas  fecerat  de 
sponsione  passagii,  necessariorum  et  victus,  suae  salutis  im- 
memor,  tam  diu  in  asstivi  fervoris  incendio  in  regione 
mortis  et  aeris  corruptela  detinuit  Christianum  exercitum, 
ut  non  solum  magna  pars  plebis,  verum  etiam  non  modica 
multitude  nobilium  et  magnatum,  pestilentia,  sitis  ariditate, 
ardoris  incendio,  ac  multis  incommoditatibus  expiravit. 
Inter  quos  defecerunt  bonce  memorise  episcopi  "*  Andegavensis 
et  Augustensis.  Pars  vero  non  modica  infirmitate  gravata 
regrediens,  in  viis,  in  silvis  et  planitiis,  in  montibus  et 
speluncis  occubuit  jam  ex  parte.  Sane  reliqui,  vix  obtenta 
licentia,    licet  galeise,    cbalendrse,   ac    naves   sufficientes   ad 


^  O.  W.  ins.  hcec. 

2  coartati^  coartari,  B. 


3  promissorum']  prsemissorum,  B. 

o.  w. 

^  episcopi  .  .  .  Augustensis'l  no- 
bilis  vir  Lantgravius  et  episcopus 
Augustensis,  Huillard-Breholles,  iii. 


p.  27.  This  seems  to  be  the  true 
reading,  as  the  bishop  of  Angers 
(William)  did  not  die  till  many 
years  afterwards.  Augustensis  is 
probably  bishop  Siegfried  of  Augs- 
bourg. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI  TERTII.  149 

"  transitum  victualium,  hominurn,  et  equorum,  ut  pi^omiserat,  A.D.  1228. 

*'  lion  adessent,  in  festo   tamen  beata)  Yirginis  cum  jam    em- I^etter  of 

*'  poris  instantia  immineret,  ut  naves  [a]  transmarinis  partibus  -•- opc  brc- 

*'  inciperent  remeare,  sulcare  maria  inchoarunt;  sed  pro  nomine  ^q  arch-  * 

*'  Jesu  Christi    se   discrimini  committentes,^  ac    credentcs  im-  bishop 

*'  peratorem  cominus   eorum  vestigia  secuturum.     Idem  vero,  Langton 

*'  evacuatis   promissionibus,    ruptis   vinculis   quibus  tenebatur  ^^'^  ^  ^  ^ 

*'  astrictus,  calcato   timore    divino,  contempta  reverentia  JesuQf^iie 

"  Christi,  censura   ecclesiastica   vilipensa,    ac   relicto  exercitu  emperor. 

*'  Christiano,  exposita   infidelibus  Terra  Sancta,  devotione  po-  1 

"  puli    Christiani    abjecta,    in   suum    et    totius    Christianitatis 

"  obprobrium   retrorsum  [abiit],  abstractus  et  illectus  ad  con- 

"  suetas  regni^    delicias,  abjectionem   corporis  sui   frivolis  ex-  Thrcn. 

*'  cusationibus,  ut  dicitur,  gestiens  palliare.     Attendite  ergo,  et  ^^* 

"  videte,  si  est  dolor  sicut  dolor  sedis  ApostolicfB,  matris  vestrso, 

*'  sic    crudeliter   et    totiens  deceptce  in   filio  quem   lactaverat, 

"  in  quem  posuit  in  hoc  facto  spei  sua3  fiduciam,  in^  quem  tot 

"  beneficiorum    abundantiam    cumulavit ;    dissimulans  interim, 

"  ne  occasione  inventa  se  averteret  a  TerraB  Sanctee  subsidio, 

"  exilia  prsesulum,  spoliationes,  captivitates,  et  injurias  multi- 

"  plices,   quas  ecclesiis,  viris   religiosis,"*  clericis  irrogavit,   et 

"  obaudiens   querelas    multiplices    pauperum,    populorum,    et 

*'  nobilium  patrimonii  ecclesia3  clamantium  contra  ipsum,  quas 

"  in    aurcs    Domini    Sahaoth    credimus   introisse.     Et   quamvis  S.  Jac.  v.  4. 

"  ecclesia  Eomana  tueri  debeat  filium  tanta  diligentia  educa- 

"  tum   et    magnificentia    exaltatum,   nunc    ipsum    gemit  sine 

*'  Marte  victum,  absque  hoste   prostratum,   et   in    suae   confu- 

*'  sionis  obprobrium    tam   ignominiose   dejectum.     Non  minus 

*'  gemit  exterminium  exercitus  Christiani,  qui  non  inimicorum 

**  gladiis  vel  virtute  defecit,  sed  calamitate  tam  miserabili  est 

*'  consumptus.     Gemit    etiam,  quod    pars  residua  bellatorum, 

*'  exposita  maris   periculis   et    fluctibus   tempcstatum,   absque 

"  duce,    pra3ceptore,  et  principe    ducitur,    quo    ignorat,    modi- 

**  cum   profectura   Terree  Sanctae   utilitatibus.     Quibus   debitas 

"  consolationis  solatium    et  oportunre    subventionis '^  auxilium, 

"  impedientibus  jam    maris    frementis    procellis    temporisque 

"  angustia,  juxta   votum   non     possumus     ministrare.     Gemit 

**  insuper     excidium     Terrae    Sanctae,    quam    nunc     eripi    de 

*'  manibus  paganorum  sperabamus;   quam   olim,   ut  asseritur, 

"  recuperasset  Christianus  exercitus  per  concambium  Damietao, 

"  nisi   semel   eis   et  iterum   imperialibus   fuissct  Uteris  inter- 

"  dictum.     Qui  etiam  non  fuisset  in   manibus    paganorum  in- 


*  comniittentes']  concurrentes,  W. 

2  O.  W.  ins.  sui. 

^  in  .  .  abundantiam^  om.  0.  W. 


*  W.  ins.  et ;  clericis  is  expunctcd 
inC. 

5  subventionis^  subjectionis,  B. 


150 


MATTHJEI   PAKISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1228. 
Letter  of 
Pope  Gre- 
gory IX. 
to  arch- 
bishop 
Langton 
on  the 
conduct 
of  the 
emperor. 


f.  69. 


clusus,  si  galearum  subsidium,  ut  ex  parte  sua  promissum. 
fuerat  ^  et  fieri  poterat,  subsecutum.  Nam  Damieta,^  qiia3,  ut 
astruitur,  suo  tradita  nuntio  et  aquilis  imperialibus  insignita, 
eodem  die  crudeliter  spoliata,  et  per  sues  deteriorata  viliter 
et  ignominiose,  per  ipsos  fuit  infidelibus  restituta.  E;ecurrit 
etiam  ad  rediviva  suspiria  et  amissionem  praescriptam,  re- 
colens  Damiet^  tot  laborum  angustias,  tot  expensarum 
dispendia,  tot  mortes  fidelium,  et  tot  excursus  temporum, 
quae  inutiliter  affluxerunt,  subortis  lacrimis  flere  non  cessat; 
nee  est  qui  cousoletur  earn  ex  omnibus  caris  ejus,  nee  abster- 
gat  lacrimas  a  maxillis.  Cum  ergo  vox  ejus  in  Rama  jam  sonu- 
erit,  et  Rachel  non  solum  filios,  sed  base  omnia  irremediabili 
lamentatione  deploret,  quis  fidelium  a  gemitibus  et  suspiriis 
continebit  ?  quis  filiorum,  cernens  aquarum  profluvia  de 
matris  oculis  prodeuntia,  lacrimas  non  effundet  ?  quis  matris 
non  compatietur  angustiis,  nee  immensis  ejus  doloribus  con- 
dolebit  ?  quis  fidelium  propter  ha3c  non  ardentius  inflamma- 
bitur  ad  subsidium  Tcrrae  Sanctae,  ne  Christiana  juventus  ex 
insperato  casu  penitus  prostrata  videatur  et  ignominiose 
animo  consternata.  Nonne  viri  cordati  et  filii  Jesu  Christi 
debent  ad  subsidium  Terrse  Sanctae  tanto  fortius  animari, 
quanto  ignominiam  jam  amplius  resultare  conspiciunt  ex 
insperata  ruina  in  patrera  et  filium,  in  Redemptorem  otque 
redemptos,  in  Christum  et  populum  Christianum  ?  ISTos  igitur 
hoc  negotium  tanto  ardentius  resumere  affectamus,  et  pro- 
fundiori  consilio  alta  intendimus  remedia  invenire,  quanto 
magis  ^  necessitas  et  ex  multis  inflata  doloribus  nostram 
grandis  angustia  [mentem]  pavit  ;  ^  et  sic  cum  Dominus 
populo  Suo  modicum  ostendit  Se  iratum,  de  illius  manu  hoc 
tempore  sacrificium  non  acceptans,  qui  prudentiam  non  est 
imitatus  illorum  per  quem  salus  in  Israel  [fieri]  consuevit, 
non '"  tamen  misericordi^e  Dei  sunt  consumptse,  nee  ejus  mi- 
serationes  penitus  defecerunt.  Sperantes  namque  in  miseri- 
cordia  Dei  nostri,  qui  viam  nobis  ostendit,  per  quam  in 
hoc  opere  prospere  gradiamur,  et  viros  secundum  cor  suum 
destinabit,  qui  praecedant  in  cordis  puritate  ac  manuura 
munditia  exercitum  Christianum.  Ideoque  fraternitatem 
vestram  obsecramus  in  Domino,  per  Apostolica  scripta  pr£e- 
cipiendo  mandantes,  quatinus  hoc  clero  et  populis  vobis 
commissis  fideliter  exponentes,  ac  inducentes  eosdem  ad  hsec 
exequenda,    sues    studeant   animos   praeparare,   et   ipsos    ad 


'  fuerat]  extiterat,  O.  W. 

"  O.  W.  ins.  perdita. 

^  magis]  major  iucumbit,  O.  W. 


■*  pavit ;  et  sic  c^im]  premit ;  etsi 
enim,  Huillard-Breholles. 
^  non]  noudum,  O.  W. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


151 


vindicandam  injuriam  Jesu    Christi   sedulis   exhortationibus  A.D.  1228. 
invitetis,  ut,  cum  ipsos  sedes  Apostolica  habitomajori  tractatu  Letter  of 
sollicitandos  providerit,  promtos  invoniat  ct  paratos.     Porro,  ^'^P^  ^^- 
no  tanquam  canes  muti,  iion  valentes  latrare,  videamur  do-  ^^  arch-  * 
ferre  homini  contra   Deum,  non   sumentes   ultionem  de  illo,  bishop 
qui  tantam  injuriam^  populo  procuravit,  imperatorem  videlicet  Langton 
Frethericum,  qui  nee  transfretavit  in  termino  constituto,  nee  on  the 
illuc  in   taxatis  passagiis  prasscriptam  pecuniam  destinavit,  Qf  ^j^q 
nee  mille  duxit  milites  per  biennium  tenendos  ad  suum  [sti-  emperor, 
pendium]  pro  subsidio  Terrse  Sanetce  ibidem,  sed  in  ^  tribus 
articulis  manifeste  deficiens,  in  descriptas  excommunicationis 
laqueum  ultroneus  se  ingessit,  excommunicatum,  quamquam 
inviti,  publico  nuneiamus,  et  mandamus  ab   omnibus  arctius 
evitari,^  contra  ipsum,  si  contumacia   ejus  cxegerit,   gravius 
processuri.     Confidimus  tamen  adhuc  in  pii  Patris  dementia, 
qui  neminem  vult  perire,  quod  oculi  mentis  caligantes,  boc 
ecclesiastico  delibuti   colirio,    si  non  fuerit    animo  rebellis, 
lumine  poterunt   illustrari,  ut   suam  aspiciat  nuditatem,   et 
ignominiam    quam    incurrit,    avertant;    sicque    recurrat   ad 
medicum,    et   ad  matrem    ecclesiam   revertatur,   per  humi- 
litatem  debitam  et  satisfactionem  congruam  salutis  remedia 
recepturus.     Non  enim  ejus  salutem  in  Domino  affectamus 
interire,  quem  olim  sincere  dileximus,  in  minori  etiam  officio 
constitute    Data  Laterani,  Pontificatus  nostri  anno  secundo." 


Quomodo  imperator  Fretliericus  promulgaverit  se  excommuni- 
catum fuisse  injuste. 

Imperator  itaque  Frethericus,  cum  a  referentibus  se  excom-  Declara- 
municatum  cognovisset,  perturbatus  est  valde ;   et  sicut  Papa  *^^^      *"*^ 
per  litteras  suas  in  omnibus  Christianorum  finibus  latam  fece-  ^^  j^jg  g^_ 
rat   sententiam  publicari,  ita  dictus   imperator  scripsit  univer-  communi- 
sis  regibus   et  principibus  Christianis,   conquerens  sententiam  cation. 
in   euni/^uisse    injuriose   latam.      Denunciavit   etiam   singulis 
et  universis,  se  non  frivolis  excusationibus,  sicut  ei  Papa  men- 
dose  imposuit,  a  peregrinatione  inchoata  reversum,  sed  maximc 
infirmitatis    causa,    lUius    super    hoc    testimonium    invocans, 
qui  est  testis  in  ccelo   fidelis.     Affirmavit  insuper,   quia   quam 
citius   sibi   Deus  prosperitatem   prasstiterit  corporalem,   votum 
suae    peregrinationis,    sicut    decet    imperatorem,    cum    honorc 
congruo  persolvere  Domino  procurabit.     Inter  cseteros  siquidem 


^  O.  W.  ins.  in  Dei. 

-  O.  W.  ins.  his. 

^  O.  W.  ins.  '*  per  vos  et   alios 


"  ecclesiarum  prajlatos  excommu- 
"  nicationem  facientes  publice 
"  uuntiari." 


152  MATTHiEI   PARISIENSIS   CHKONICA  MAJOEA. 

A.D.  1228.  catholicos  reges  literas  auro  bullatas  Anglorum  regi  trans- 
Letter  of  misit,  proponens  in  eisdem  Eomanam  ecclesiam  tanto  jam  ava- 
the  em-  ritise  succensam  incendio  et  concupiscentia  manifesta,  quod 
the  kino-  of  ^^^^^  ecclesiasticis  non  sibi  pro  voto  sufficientibns,  imperatores, 
England  reges,  et  principes  exheeredare  et  tributaries  constituere  non 
against  the  veretur.  Habeat  autem  de  praemissis  rex  Anglorum  ex  se 
rope.  ^pgQ  [exemplum],  cujus  patrem,  regem  scilicet  Johannem,  tarn 

diu  excommunicatum  tenuit,  quousque  ipsum  et  regna  ejus 
constituit  sub  tributo.  Habeant  etiam  generaliter  omnes  idem 
exemplum  de  comite  Tholosano,  et  alios  principes  multos, 
quorum  terras  et  personas  tamdiu  sub  interdicto  concludere 
molitur,  donee  illos  in  consimilem  redigat  servitutem,  Si- 
monias,  exactiones  diversas,  et  a  sseculis  inauditas,  quas 
in  ecclesiasticas  personas  incessanter  exercent,  usuras 
manifestas,  et  palliatas,  quibus  hactenus  incognitis 
totum  mundum  inficiunt,  praetermitto.  Sermones 
tamen  super  mel  mellitos  et  super  oleum  moUitos, 
insatiabiles  sanguisugse/  dicentes  curiam  Romanam 
esse  ecclesiam,  matrem  nostram,  ac  nutricem ;  cum  sit 
curia  prsetaxata  omnium  malorum  radix  et  origo,  non 
maternos,  sed  actus  exercens  novercales,  ex  cognitis 
fructibus  suis  certum  faciens  argumentum.  Revblvant 
haec  incliti  barones  Angliae,  quos  Papa  Innocentius 
bullatis  Uteris  communitos  animavit,  ut  in  regem 
Johannem  quasi  ecclesia3  inimicum  insurgerent  obsti- 
natum.  Sed  postquam  enormiter  memoratus  rex  est 
incurvatus,  et  se  suumque  regnum  ecclesise  Romance, 
velut  efFeminatus,  mancipavit,  prsedictus  Papa  pro- 
ceres,  quos  prius  sustinuit  et  excitaverat,  postposito 
mundi  pudore  Deique  timore,  conculcavit  morti  expo- 
sitos  et  miserabiliter  exhseredandos,  ut  more  Romano 
protervo  hiatu  quod  pinguius  erat,  proh  dolor,  absor- 
beret !  Et  factum  est  quod,  incitante  Romanorum 
avaritia,  princeps  provinciarum  facta  est  sub  tributo. 
Ecce  mores  Romanorum,  ecce  laquei  prselatorum,  qui- 
bus  universos  ac  singulos  quserunt  illaqueare,  nummos 
emungere,   liberos   subjugare,    pacificos    inquietare,^    in 


^  Sic-,  the  verb  being  omitted.        |       ^  inquietare']  inquietares,  B. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI   TERTII.  153 

vestibus    ovium,    cum     sint    intrinseciis    lupi    rapaccs,  A. D.  1228. 
legates   hue   et   illuc   mittentes,    excommunicarc,    sus-  l/etter  of 

^  .  '  'the  em- 

pendere,   punire    potestatem   naoentes,    non   ut    semen,  peror  to 

id   est,  verbum   Dei,    seminent  fructificandum,    sed   ut  ^^  ^^^^^,  ^^ 

pecuniam   extorqueant,    colligant,    et  metant  quae  nun-  against  the 

quam  seminarunt.     Sicque  fit,  ut  ecclesias  sacras,  pau-  ^^^^^ 

perum    refugia,    sanctorum    mansiones    diripiant,    quas 

pii   ac    simplices   patres    nostri   in   refectionem  paupo- 

rum   ac   peregrinorum   ct    religiosorum  sustentationcm 

fundaverunt.     Et  nunc   ad  imperia  et  regna  degeneres 

et    ignobiles,  quos    solae    literse    faciunt   insanire,    ausu 

temerario  contendunt  anhelare.     In  paupertate  quidem 

et    simplicitate   fundata    erat   ecclesia    primitiva,    cum 

sanctos,    quos    cathalogus  sanctorum    commemorat,  foe- 

cunda  parturiret.    Sed  alivA  fundamentuin  nemo  potest  1  Cor.  iil. 

ponere  iirmter  illud  quod  positum  [est]  a  Domino  Jesu 

ac   stabilitum.     Porro  quia  in  divitiis  navigant,  in  di- 

vitiis   volutantur,    in   divitiis    gedificant,    timcndum   ne 

paries   inclinetur   ecclesise,    ne,  maceria    depulsa,   ruina 

subsequatur.      "  In    nos    etiam,    novit    Scrutator    om- 

"  nium,  injuste   debacchantur,  dicentes   nos    nolle    ter- 

*'  minis  tranfretasse  constitutis,  cum  multa  me  Deo  et 

"  ecclesise    et    imperio    inevitabilia   ac   ardua    negotia, 

"  pr?eter  infirmitatis   incommoda,    detinebant,    quorum 

"  primum    fuit    rebellium    Siculorum     insolentia ;    nee 

"  videbatur    nobis    sanum    fuisse    consilium   expediens 

"  Christianitati,  nos  in  Terram  Sanctam  transisse,  bel- 

"  lum   intestinum    post   terga   relinquentes ;   sicut    nee 

"  medico,    ferro  infixo  vulneri,  fomcntum  adhibere  mc- 

"  dicince."     In  conclusione  ^  quoque  demum   hoc  adjecit,  ex- 

hortans   orbis  principes   universos  ut   contra   tantam    sibi    pro- 

spiciant  avaritiam  et  iniquitatem,  quia 

Tunc  sua  res  agitur,  paries  cum  proximus  ardcL.  Hor.  Epist. 

i.  18,  84. 

^  0.  W.  ins.  cpistolce. 


154         MATTHJEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1228.    Quod  imperator  movit  persecutionem  contra  dominum  Papam. 


f.  69  b. 

Invasion 
of  the 
Papal 
territory 
by  the 
emperor. 


Ex  hac  itaque  imperator  perturbatione  commotus  excitavit 
contra  dominum  Papam  et  Eomanas  ecclesise  patrimonium 
seditionem  ^  gravissimam,  invadens  ejus  civitates  et  occupans 
castella.  Sicut  idem  Papa  per  literas  suas  Eomano  legato 
Francorum  directas  evidenter  expressit,  in  horum'^  verborum 
tenorem  : 


Letter  of 
the  Pope 
complain- 
ing of  this. 


Autenticum  dommi  Papoe. 

"  Gregorius  episcopus  Eomano  Francorum  legato  salutem, 
*'  etc.  Attende,  qusesumus,  et  vide  si  est  dolor  sicut  dolor  nos- 
"  ter,  quia  filium  quem  nutrivit  ecclesia  Eomana  et  exaltavit, 
"  sperans  eum  propugnatorem  habere  contra  perfidas  nationes, 
**  ecce  nunc  persecutorem  sentit  immanem,  et  hostem  validum 
"  experitur.  Et  ne  taceamus  atroces  injurias  et  jacturas 
*'  enormes,  quibus  Erethericus  dictus  imperator  ecclesiam  et 
"  personas  ecclesiasticas  damnabiliter  liactenus  flagellavit, 
"  patrimonium  Apostolicse  sedis  per  Sarracenos  et  alios  im- 
"  pugnat ;  et  quod  detestabilius  est,  cum  Soldano  et  aliis 
"  Sarracenis  nefandis  contrahens  pactiones,  illis  favorem, 
*'  Cbristianis  odium,  exbibet  manifestum,  ad  exterminandas 
'*  domes  Hospitalis  et  fratrum  militiee  Templi,  per  quas  re- 
"  liquise  Sanctee  Terrae  bactenus  sunt  observatse,  impie  annul- 
"  laudo.  De  mandato  enim  illius  inter  Sarracenos  et  Chris- 
"  tianos  fide  fracta  treugarum,  cum  Sarracenis  [per  terras] 
'*  domorum  prasdictarum  hostiliter  equitans,^  occisis  et  cap- 
"  tis  quampluribus,  cum  preedas  plures  abduxissent,  Tem- 
"  plarii  ex  hoc  moti  insurrexerunt  contra  ipsos ;  et  cum  prsedas 
"  abstulissent  ad  valentiam  sex  milium  marcarum,  Thomas  co- 
*'  mes  Atterarum,^  imperatoris  bajulus,  illis  redeuntibus  furi- 
"  bundus  occurrens,^  eandem  prffidam,  ipsis  non  audentibus 
"  juxta  ordinis  sui  instituta  manum  armatam  contra  Chris- 
"  tianos  erigere,  abstulit  violenter,  et  reddidit  Sarracenis, 
"  praeter  quaedam  quse  idem  Thomas  sibi  dicitur  retentasse. 
"  Quod  si  Sarraceni  praidam  auferant  Christianis,  dictus 
"  Thomas  non  solum  ad  recuperationem  ejus  [non]  intendit,  sed 
"  nee    patitur  ut   Christian!   prasdam  auferant  aliquando  Sar- 


1  seditioneni]    persecutionem,  O. 

W. 

2  horum  .  .  teno7'e7n']  hsec  verba, 

O.  W. 

3  equitans]   B.  ins.  e  above  the 

line  so  as  to  make  the  word  equi- 


etans ;  Huillard-Breholles  prints 
inquietantes  (iii.  p.  74). 

^  Thomas  of  Aquino,  count  of 
Acerra. 

^  occurrens]  So  Huillard-Bre- 
holles ;  et  curreus,  B.  O.  W, 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


155 


racenis.    Quare  factum  est,  ut  illi  ex  hoc  violentiorcs  ^  effect!  A.D.  1228. 

nostros  audacter  impugnent,  et  nostri  proditionis  [periculum]  Letter  of 

formidantcs  minus  audeant  refrapjari.     Et  sic  effusio  sangui-  "^^  -"■  "V^ 

.  coniT'lciiii- 

nis  Christiani  nonnunquam.  in  imperatoris  damnabile  lucrum  j^p.  ^^  ^^^, 

cedit.  Adhuc  autem  Thomas  pra)dictus,  vel  potius  impera-  emperor, 
tor  per  ipsum,  prsedictas  domes  immanius  persequens,  ipsas 
domibus  et  possessionibus  quas  habebant  vi  arctiori  per 
violentiam  spoliavit,  easquc  privilegiis  Apostolicaa  sedis  pri- 
vare  contendens,  et  imperiali  subicere  jurisdictioni  nititur, 
in  manifestam  subversionem  ecclesiasticas  libei'tatis.  Cen- 
tum sclavos  etiam,  quos  domus  Hospitalis  et  Templi  habe- 
bant in  Sicilia  et  Apulia,  colligi  faciens,  eos  reddidit  Sar- 
racenis,  nulla  exinde  recompensatione  facta  domibus  supra- 
dictis.  Et  sic  servis  Christi  servos  pra3fert  Machometi,  ut  ex 
prasmissis  ostenditur  evidenter.  Adhuc  pro  certo  scias  quod 
licet  dictus  imperator  cum  paucis  militibus  mare  dicitur  in- 
trasse,  contra  patrimonium  ecclesias  magnum  exercitum  Chris- 
tianorum  et  Saracenorum  multitudinem  destinavit,  ut  de  ob- 
servatione  fidei^  et  malignitate  constet,  omnibusque  manifestum 
exhibeat  argumentum.  Undo,  inquam,^  firmam  spem  fiduci- 
amque  habemus  in  lUo,  qui  ecclesiam  Suam  supra  fidei 
petram  stabiliens,  quantumcunque  irruant  venti  et  inundent 
flumina,  ipsam  tamen  non  permittet  everti  vel  naufragari. 
Dum  itaque  videmus  eum  in  subversione  fidei  Christiana3 
ita  nequiter  machinantem,  ita  impie  seevientem,  possemus 
extremum  periculum  formidare ;  sed  quantumcunque  impii 
prolongetur  iniquitas,  nunquam  tamen  in  sua  poterit  pra- 
vitate  praevalere,  sed  in  ea  potius  evanescet.  Cum  igitur 
ex  officio,  licet  indignis,  nobis  injuncto  providere  cogimur, 
no  minister  Machometi  in  Christi  ministros  diutius  valeat 
dcssevire,  sed  sseviens  potius  confundatur,  et  gloria  Chris- 
tiani nominis  exaltetur,  dilectioni  tuae  per  Apostolica  scripta 
prajcipiendo  mandamus,  quatinus  per  terram  legationis  tuae 
ha)C  solenniter  pra3dicans"^  Christi  fidelibus,  ut  pro  statu 
fidei  et  religionis  observantia  stent  ex  animo,  tanquam  pro- 
sequentes  singuli  proprium  interesse,  ac  salutaribus  monitis 
effectibus  eos  et  exhortationibus  inducere  non  postponas. 
Datum  Laterani,^  nonas  Augusti,  pontificatus  nostri  anno 
secundo." 


^  violentiores]  insolentiores,  O. 
W. 

"  O.  W.  ius.  succ. 

3  inquani]  \^q.,  B.,  i.e.,  nisi  quia, 
as  C.  O.  W. 


"*  prcp.dicavs']  publicans,  O.  ^V. 

•'  Laterani]  An  error  for  Peru- 
s'd.  Potthast.  Regcst.  Poutif.  p. 
711. 


156 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1228.   Quomodo  populus  Bomanus  excitavit  seditionem  contra  Papam. 


Per  idem  tempns  populus  Romanus  in  Papam  Gregorium 
seditionem  excitavit/  et  in  solemnitate  Pascliali  ilium  ejece- 
^^Tfl"  f  ^  runt  ab  urbe,  insequentes  eum  usque  -  Viterbium  castellum 
suum,  ubi  fortiter  invalescentes  fugaverunt  eum  usque  Peru- 
sium.  Papa,  aliud  vindictas  genus  non  habens,  persecutores 
suos  excommunicationis  sententia  innodavit. 


The  pope 
is  driven 


Perugia. 


French  ex- 
pedition in 
Provence 
against 
Raymond 
of  Tou- 
louse. 

Battle  of 

Castel- 

Sarazin. 


Victory 
and  cruel- 
ties of 
Raymond. 


Resjponsum^  qualiter  Franci  in  terra  Alhigensmm  deteriorem 
calcarium  soojnus  rej)ortarunt  tiirjpiter  mutilati. 

Eodem  tempore  rex  Francorum  misit  in  Provinciam  super 
comitem  Tholosanum  expeditionem  non  modicam  militarem, 
ut  dictum  comitem  debellarent  et  ab  illis  finibus  propulsarent. 
Audientes  autem  quod  dictus  comes  erat  tunc  apud  castrum 
Saracenum,  quod  ad  jus  suum  spectare  videbatur,  decreverunt 
eum  ibidem  inclusum  obsidione  vallare.  Comes  vero,  de 
eorum  adventu  praBmonitus/  cum  ingenti  copia  armatorum 
illis  venieutibus  insidias  paravit ;  et  in  silva  quadam,  per 
quam  Franci  erant  transituri,  cum  suis  delitescens  hostium 
expectavit  adventum.  Venientibus  autem  Francigenis  ad  lo- 
cum insidiarum,  irruit  in  eos  cum  suis  legionibus  comes  non 
prsemeditatos ;  et  facto  bine  inde  conflictu  gravissimo,  capti 
sunt  ex  Francis  milites  quingenti  et  multi  interfecti.  Capti 
sunt  autem  servientes  armati  ad  duo  milia  bellatorum,  quos 
omnes  ad  nudam  carnem  spoliates,  quorundam  eorum  fecit 
comes  oculos  erui,  aures  et  nares  prtecidi,  manus  ac  pedes 
aliorum  truncari,  et  sic  turpiter  mutilates  ad  propria  remit- 
tens,  deforme  spectaculum  Francigenis  optulit  inimicis.^ 
Milites  quoque  captives  omnes,  collectis  prius  manubiis  eorun- 
dem,  comes  victor  sub  arctiori  custodia  deputavit.  Actum 
autem  est  bellum  hoc  decimo  quinto  kalend.  Junii  apud  cas- 
trum Saracenum.  Et  ut  breviter  dicam,^  ter  in  ilia  restate 
expeditionibus  repetitis,  Franci  fugati  vel  capti  sunt  et  in- 
carcerati  a  comite  seepedicto. 


^  excitavit  et']  excitantes,  O.  W. 
2  O.  W.  ins.  ad, 

2  This  heading  is  at  the  foot  of 
the  page,  in  black.     W.  has  none. 


W. 


prcemonitus'l  pramunitus,  W. 
optulit   inimicis]  extiterunt,  O. 

dicarn]  dicatur,  0.  W. 


DE  TEMPOEE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


157 


Dg  dhitu  Stepliani  Cantuariensis  arcliie]}isco]}i. 


A.D.  1228. 


Eodem  ^  anno  Stephanus,  Cantuariensis  archiepiscopus,  apud  Death  of 
Slindonam   manerium   saum   septimo-   idus  Julii   diem  clausit  archbishop 
extremum,   et   CantuariaD   sepultus   est   pridie  nonas   ejusdem.  cv^f  ^^  ^ 
Quo  sepulto,  monachi  Cantuarienses,  impetrata  a  rege  licentia, 
elegerunt    monachum    de    gremio    ecclesiaB     sua),    magistrum  Election  of 
Walterum  de  Heinesham,    tertio   nonas    Augusti ;    quern    cum  Walter  of 
monachi  preesentassenfc  regi,  ipse  post  diutinam  deliberationem  -j  ^°f  ^^"^ 
eundem  electum  certis  objectionibus  refutavit.^    Primo  qui-  ^lonks. 
dem   ipsis    objecit   monachis,   quod   talem   elegerunt   qui    sibi 
inutilis   erat  et  regno;   secundo    quod  pater  ejusdem  de  furto 
convictus  patibulo    suspensus    fuit ;   tertio,    quod    steterat    in 
causis"*    contra  patrem  suum  regem  Johannem,  tempore  inter- 
dicti.      Episcopi   pr£eterea    Cantuariensis    ecclesiee   suffraganei 
eidem  electo  objecerunt  quia  sanctimonialem  quandam  oppres- 
serat   et  ex  ilia   pueros    susceperat,    adicientes   insuper,    quod 
electio  arcMepiscopi  sine  illorum  prsesentia  non  debuerat  cele-  f.  70. 
brari.     Electus  vero   prsefatus,   electioni  factae  firmiter  adhse- 
rens,  post  appellationem  interpositam,   assumptis   sibi  ^  mona- 
cliis  quibusdam  Cantuariensibus,  domini  Papse  se  conspectibus 
praesentavit,    petens    instanter    ut    electionem    factara     confir- 
maret.     Sed   dominus   Papa,  cum^  cognovisset   quod  a  rege  et 
episcopis   electio   contradicta  fuisset,    distulit   negotium,  donee 
rei  certitudinem  cognovisset.^     Rex   autem  et  episcopi,   cum 
audissent  quod   electus   memoratus   ad   curiam   Romanam  iter 
arripuerat,^  objectiones  prsemissas  in  scriptum  redactas  et  tam 
regio  quam   episcoporum  sigillo  ^   roboratas  per  Rofensem  '^   et 
Cestrensem^*^  episcopos  domino  Paptie  transmiserunt,  magistrum 
Johannem   Bedefordensem    archidiaconum   hujus    negotii   con- 
stituentes   patronum.      Nuntii    tandem    Romam     pervenientes 
domino  Papae  regio   et  episcoporum  literas  porrexerunt;   qui- 
bus   Papa   diligenter   inspectis  de   consilio  cardinalium   statuit 
partibus  diem  in  crastino  Cinerum,  ut  tunc   mediante  justitia 
causam  sententialiter  diffiniret. 


^  There  is  an  inverted  mitre  and 
pastoral  staff  in  the  margin. 

2  septimo']  octavo,  W.  On  the 
error  of  these  two  dates,  see  Mad- 
den, Hist.  Anglor.  ii.  302,  n.  4. 
He  proposes  to  exchange  them. 

3  refutavit]  rccusavit,  O.  W. 


'^  W.  ins.  multis. 

^  sibi\   secum,  W. 

^  cognovisset]  didicisset,  O.  W. 

7  arripuerut]  arripuisset,  O.  W. 

^  sigillo']  ora.  "W. 

^  Henry  Sandford. 

^"  Alexander  Stavcuhy. 


158 


MATTH^I   PARISIENSTS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1228. 

Heavy 
storms 
and  wet 
autumn. 


Be  tempestatihus  illius  anni. 

Eodem  anno,  per  totam  gestatem  facta  sunt  tonitrua  et  clio- 
ruscationes  horribiles,  quse  edificia  multa  succenderunt  in  locis 
diversis,  homines  et  animalia  peremerunt  i  et  subsecutae  sunt 
in  autumno  sequente  pluviarum  inundationes  assidnas,  quee  in 
frugibus  colligendis  damna  non  modica  cultoribus  intulerunt. 


Disturb- 
ances in 
Wales. 


Siege  of 
the  castle 
of  Mont- 
gomery by 
the  Welsh. 
Its  relief 
by  Henry 
III. 


He  burns 
the  abbey 
at  Kerry. 


Capture  of 
William 
(le  Braose 
by  the 
Welsh. 


Be  irruptione  facta  a  Walensihus. 

Eodem  tempore,  mense  Angusto,  milites  et  servientes  de 
castello  montis  Gomericii,  quod  in  confinio  Wallia3  situm  est, 
exierunt  cum  populo  regionis,  ut  transitum  cujusdam  viae  non 
longe  a  castello  positum,  propter  latrones  Walenses  qui  in 
loco  illo  viatores  peremerunt  assidue  et  transeuntes  spoliave- 
runt,  latius  facerent  et  securum.  Yenientes  siquidem  ad  locum 
cum  gladiis,  securibus,  fustibus,  et  armis,  coeperunt  arbores 
et  ligna,  veprium  densitates  et  frutecta  succidere,  ut  viam 
redderent  viatoribus  spatiosam.  Quod  cum  a  Walensibus  com- 
pertum  fuerat,  supervenerunt  in  fortitudine  gravi ;  et  hostes 
acriter  invadentes  compulerunt  eos  castellum  ingredi,  bine 
inde  quibusdam  peremptis.  Et  cum  castellum  obsidione  val- 
lassent,^  inclusi  continuo  Huberto  Anglias  justitiario,  cui  rex 
nuper  honorem  ilium  cum  castello  dederat,  significaverunt ; 
et  rex  cum  festinatione  illuc  veniens,  Walenses  ab  obsidione 
removit.  Rex  autem  Anglorum,  qui  cum  paucis  venerat^ 
armatis,  majorem  expectavit  exercitum;  et  tandem  multitu- 
dine  armatorum  stipatus  ad  silvam  pervenit  supradictam,  quee, 
ut  dicebatur,  spatiosa  erat  nimis,  habens  quinque  leucarum 
spatium^  in  longitudine.  Sed  licet  magna  esset  et  prao  nimia 
densitate  ad  destruendum  difficillima,  cum  ingenti  tamen 
labore  succisa  est  et  ignibus  concremata.  Et  rex  inde  ad 
interiora  exercitum  ducens,  venit  ad  quoddam  habitaculum 
albi  ordinis,  Cridia  vocatum,  quod  Walensibus  erat  recep- 
taculum,  sicut  regi  fuerat  intimatum.  Injecto  igitur  ad 
jussionem  regis  igne  in  edificiis  illis,  omnia  in  favillas  redege- 
runt.  Hubertus  vero  justitiarius,  cum  situm  loci  quasi  inex- 
j)ugnabilem  avertisset,  rege  consentiente,  jussit  ibi  castellum 
firmari ;  sed  antequam  opus  inceptum  ad  perfection  em  veniret, 
multi  utrinque  interfecti  sunt,  et  vir  nobilis  Wpllelmus]  de 
Brausia,  dum  victualia  qusereret,  a  Walensibus  captus  et 
vinculis  est  addictus.    Quidam  etiam  miles,  quem  rex  nuper 


^  O.  W.  ins.  Wale7ises. 

2  ve7ierat^  advenerat,  O.  W. 


3  spatium  in  longitudine^  longi- 
tudinis,  W. 


DE  TEMPORK   REGIS   HENRICI   TERTII. 


159 


donaverat  cingulo  militari,  cum  aliis  ad  victualia  qua)renda  A.D.  1228. 
exierat;  cum  socios  ab  hostibus  videret  prseclusos,  in  medios 
hostes  audactcr  prorujoit,  et  multis  ex  obstantibus  interemptis, 
ipse  tandem  cum  quibusdam  aliis  de  exercitu  regis  occubuit 
interfectus.  Erant  autem  multi  ex  majoribus  exercitus  regis, 
qui  cum  Leolino  erant  confoederati  [ac]  regi  ficte  adbseserunt. 
Unde  deficiente  in  exercitu  omni  alimentorum  genere,  rex 
comperiens,  quod  quidam  suorum  avertentes  se,  et  non 
servando  fidem  ac  pactum  eorum,^  in  ore  suo  et  corde 
mentiti  sunt  ei,  coactus  est  turpem  inire  concordiam;  in 
hoc  consentiens,  ut  castellum  magnis  sumptibus  fere  jam 
consummatum  ^  ipsius  regis  complanaretur  expensis,  et  Leo- 
linus  pro  laboribus  regis  et  impensis  daret  tria  milia  marcas  ^ 
eidem  regi.  Et  sic  foedere  confirmato,  unusquisque  ad  propria 
remeavit.'*  Sicque  rex  Anglise,  postquam  per  tres  fere  menses 
in  constructione  castelli  prsedicti  occupatus  fuerat  et  pecuniam 
infinitam  inutiliter  consumpserat,  remanente  Willelmo  de 
Brausia  in  vinculis  Leolini,  viro  nobili,  ignominiose  ^  ad  propria 
remeavit.  Et  tunc  [multos]  commovit  ad  risum,  quod  cum  "Hubert's 
primo  construeretur  castellum,  justitiarius  dans  illi  nomen  f^^^^,", 
vocavit  illud  Stultitiam  Huberti ;  quia  cum  novissime  vidcrent 
post  tot  labores  et  expensas  solo  tenus  complanatum,  justitia- 
rium^  non  solum  prophetam,  sed  etiam  plus  quam  propbetam 
affirmaruntJ 

Quomodo  Frethericus  in  Terram  Sandam  appUcando  negothim 
Christi  pro moverit . 

Eodem  anno,  Frethericus  ^    imperator    mare   Mediterraneum  The  em- 
ingressus,  ut    Domino    votum    peregrinationis    persolverct,   in  peror  lands 
vigilia  Nativitatis  beatss  Yirginis  Marise  apud  Aeon  applicuit ;  ^     ,^^^' 
vcnientes^    ei    obviam    clerus  terras  et  populus    cum    magno 
honore,  ut  tantum   decebat  virum,   ilium   receperunt.    Yerun- 
tamen  quoniam  noverant   eum  a  Papa   excommunicatum,  non 
ei  communicaverunt  in  osculo  neque  in  mensa;    sed  consulue- 
runt,  ut  domino  Papas   satisfaciens  rediret  ad   sanctce  ecclesise 
unitatem.     Templarii  vero  et  Hospitalarii  in  adventu  ejus  flexis 
genibus  adoraverunt  eum,  genua  ejus  deosculantes ;  et   omnis 


'  eoruni]  eum,  B. 
2  consummatuni]   elaboratum,  O. 
W. 

^  marcas'\  vaccas,  O.  W. 
^  remeavit']  remearet,  O.  W. 
*  ignominiose']  om.  C. 


^  O.  W.  ins.  omnes. 

7  affirmarunt]   esse  dixerunt,  O. 
W. 

^  O.  W.  ins.  Itomanornm. 

^  O.  W.  ins.  que. 


160 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1228, 


Reception 
of  the  em- 
peror. 


f.  70  h. 


15  Nov. 


1  Cor.  X. 
13. 

S.  Matt, 
viii.  26. 


fidelium  qui  aderat  exercitus  glorificabant  Deum  in  adventu 
ipsius,  sperantes  quod  per  eum  fieret  salus  in  Israel.  Tunc 
imperator  ad  universum  exercitum  gravem  deposuit  querimo- 
niam  de  pontifice  Romano,  quod  injustani  tulerat  in  eum  sen- 
tentiam,  affirmans  se  gravissimee  infirmitatis  causa  et  aliorum 
arduorum  negotiorum,  quae  totam  tangebant  Chris- 
tianitatem,  iter  suum  ad  Terrae  Sanctge  subsidium  distulisse. 
Soldanus^  vero  Babilonias,  cum  ejus  adventum  in  Siriam  cog- 
novisset,  misit  ei  xenia  multa  et  preciosa  in  auro  et  argento, 
in  olosericis^  et  lapidibus  preciosis,  in  camelis  et  elefantis,  in 
ursis  et  simiis,  et  aliis  rebus  mirificis,  quibus  omnibus  Cerent  ^ 
incolae  Occidentis,  Tnvenit  autem  imperator,  tempore  quo 
Acbon  applicuit,  principes  et  rectores  exercitus  populi  Chris- 
tiani,  ducem  de  Lemburgo,  patriarcbam  Jerosolimitanum, 
arcbiepiscopos  Nazarensem,  Caesariensem,  et  '^  Narbonensem ; 
episcopos  Anglise  Wintoniensem  et  Exoniensem ;  magistros 
Hospitalis  ^  et  Teuthonicorum,  qui  prseeraut  octingentis  militi- 
bus  peregrinis  et  peditibus  quasi  decern  milibus,  de  diversis 
mundi  partibus  congregatis.  Qui  omnes  pari  devotione  ducti 
Cassaream  et  quaedam  ^  munierant  castella,  ita  quod  nihil  defuit 
eis,  nisi  ut  Jopen  restaurarent,  et  sic  in  sanctam  tenderent 
civitatem.  Imperator  itaque  cum  statum  Terrse  Sanctee  cog- 
novisset,  approbavit  plurimum  peregrinorum  propositum ;  et 
prasparatis  omnibus  ad  progrediendum  necessariis,  processerunt 
feliciter,  prasvio  imperatore,  et  xvii.  kalend.  Decembris  apud 
Jopen  prospere  pervenerunt.  Sed  quoniam  unusquisque  de 
exercitu  necessaria  victus  ad  dies  plurimos  sibi  et  equitaturis 
suis  cum  summariis  per  terram  portare  nequivit,  et  specialiter 
propter  hoc  in  portu  Aconensi  naves  essent  parataB,  quas  vic- 
tualium  copiam  excrcitui  deferre  debebant,  cum  onusta3 
velificarent,  repente  suborta  tempestate  et  supra  modum 
tumescentibus  procellis,  per  septem  dies  continues  peregrinis 
Christi  victualia  fuerant  interdicta.  Erat  autem  tunc  timer 
magnus  inter  multos,  ne  iratus  Dominus  populum  suum  delere 
vellet  de  superficie  terrce.  Sed  inefiabilis  dementia  Dei, 
qiice  neminem  temptari  permittit  ultra  qiiam  sustinere  potest, 
tandem  clamoribus  lacrimosis  fidelium  excitata,^  imperavit 
ventis  et  mari,  et  facta  est  tranquillitas  magna.  Et  continuo, 
ducente  Domino,  venit  apud  Jopen  innumera  navium  multitudo 


1  Malek-el-Kamel. 

2  olosericis']  pannis  sericis,  O.  W. 

3  carent  incolce]  regiones  absti- 
nent, O.  W. 

4  et]  om.  C. 

^  O.  W.  ins.  "  et  militiae  Templi 


"  et  Hospitalis."  See  above  p.  128 
as  to  these  persons. 

°  O.  W.  ins.  alia. 

7  excitata']  excitat',  z.e.,  exci- 
tatus,  B.,  as  0.  W.,  where  Dominus 
is  inserted. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  161 

cum    ingenti    copia   frumonti   et   ordei,  vini,    ct   omnl    generc  A.D.  1228. 
victualium ;    ita    quod   indeficiens    abundantia    fuit    semper    in 
exercitu,  usque  ad  perfectam  resedificationem  castri   memorati, 
prout  rerum  necessitas  exigebat. 


Be  Joseph  qui  ultimiim  Christi  advenhim  adhuc  vivus  expectat. 

Hoc  denique  anno  venit   in  Angliam  arcbiepiscopus   quidam  Impcrti- 
Armenise  majoris,  gratia  peregrinationis,  ut  sanctorum   Angli-  ^^^'^  usque 
Can96^  regionis   reliquias  et  loca   venerabilia,  sicut  et  per  alia         V 
regna  fecerat,  visitaret.     Literas  quoque  ^  domini  Papae  ad  com-  Arrival  in 
mendationem  personas   suas  viris   religiosis   et  pr^latis    ecclesi-  England  of 
asticis  exbibuit,  ut   ab  ipsis  cum  debita   reverentia   reciperetur  an  Armc- 
et   honorifice    tractaretur.     Hie    demum,  cum  ^  apud  Sanctum  ^1^^  arch- 
Albanum  veniens,    causa  orandi  Anglise    prothomartyrem,  Jves^an 
ab  abbate  et  conventu   reverenter    susceptus    est ;  ubi    cum    ab  account  of 
itinere    fatigatus    ob    sui    suorumque    recreationem    aliquandiu  *^^  p^^^T 
perhendinaret,  coepit  per  interpretes  sues  de   ritu  et  religione  ^rme^i.^ 
hujus  patriae  multa  et   moribus  vivendi   inquirere,  et  de  parti- of  the  three 
bus    orientis    plura    admiranda    referre.      Interrogatus    autem  Concep- 
inter  loquendum  ab  uno,  qui  fuit  ei   assidens  collateralis,  ^^^"'^' 
monacho,   si  in    partibus    suis    conceptio    beatas    Mariso 
celebraretur,    respondit,  "Celebratur   utique,  et  hcec  est 
ratio ;    quia,    angelo    nunciante    Joachim    dolenti    et 
inhabitanti   tunc    desertum,    ipsa    conceptio  facta  est. 
Similiter  et  conceptio  beati  Johannis  Baptista3,  simili 
ratione.     De   conceptione   autem  Domini,    quse    facta 
est    angelo    annunciante     Marine,    quae     concepit    ex 
Spiritu    Sancto,    nulli    fidelium    venit    in    dubium." 
Hse  tres  conceptiones   in   partibus   Armeniae,    ut    asse- 
ruit  et  prsedictis  rationibus  confirmavit,  celebrantur. 

Interrogatus  similiter  inter  castera  de  Joseph  viro  illo,  de  and  of  the 
quo  frequens  sermo  habetur  inter  homines,  qui,  quando  passus  pandering 
est  Dominus,   prassens  fuit  et  locutus    est   cum  Eo,  qui    adhuc 
vivit  in  argumentum  fidei  Christiana3,  si  ilium  aliquando  viderit 
vel  de  illo  quicquam  audierit,  respondit  archiepiscopus,"*  asse- 
rens  rem  gestam  seriatim,  et  postea  miles  quidam  Antio- 


^  AngliccmcE]  hujus,  0.  W. 

2  quoque]  vero,  O.  W. 

3  cum]  Not  in  C. 

VOL.    III. 


■*  archiepiscopus]    pro    archiepi- 
scopo,  W. 


162 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJOR  A. 


A.D.  1228.  chenus,  de  familia  ejus,  qui  interpres  illius  erat,  notus-*-  etiam 
Account     cuiclam     famulo     domini    abbatis,    Henrico    Spie^urnel, 

ot  the  . 

wandering   exponens  sermoiies  llilUS,  et  dixit  lingua  Gallicana,  "Bene," 

^^'  inquit  "  novit  dominus  meus  homineni  ilium,  et  ^  paulo  ante- 

"  quam  iter  arriperet  ad  partes  occidentis,  idem  Joseph  in 
"  Armenia  comedit  ad  mensam  domini  mei  arcuiepiscopi, 
*'  quern  multotiens  viderat  et  audierat  loquentem."  Et  post- 
modum  interrogatus  de  rebus  gestis  inter  Dominum  Jesum 
Christum  et  eundem  Joseph,  respondit,  "  Tempore  passionis 
"  Jesu  Christi,  cum  captus  a  Judaeis  in  preetorium  adductus 
"  fuisset  ante  preesidem  Pilatum  ut  judicaretur  ab  ipso,  ac- 
"  cusantibus  Ipsum  constanter  Judaeis,  cum  Pilatus  nullam  in 
"  60  causam  mortis  invenisset,  dixit  ad  eos,  '  Accipite  Eum  vos, 
"  '  et  secundum  legem  vestram  judicate  Eum.'  Sed  tandem  in- 
*'  valescentibus  clamoribus  Judseorum,  Pilatus  dimisit  illis 
"  Barraban  ad  petitionem  illorum,  et  tradidit  eis  Jesum  ut 
"  crucifigeretur.  Trahentibus  autem  Judaeis  Jesum  extra 
"  praetorium,  cum  venisset  ad  ostium,  Oartaphilus  praetorii 
"  ostiarius  et  Pontii  Pilati,  cum  per  ostium  exiret  Jesus,  pepu- 
**  lit  ^  Eum  pugno  contemptibiliter  ^  post  tergum,  et  irridens 
"  dixit,  'Yade  Jesu  citius,  vade,  quid  morarisP'  Et  Jesus 
"  severo  vultu  et  oculo  respiciens  in  eum,  dixit ;  '  Ego  ^  vado, 
"  '  et  expectabis  donee  veniam.'''  Ac  si  juxta  Evange- 
"  listam  diceretur  ;  ^  Filius  quidem  hominis  vadit  sicut 
"  '  scriptum  est  de  Eo ;  tu  autem  secundum  adventum 
"  '  meum  expectabis.'  Itaque  juxta  verbum  Domini  expectat 
"  adhuc  Oartaphilus'  ille,  qui  tempore  Dominicae  passionis  erat 
"  quasi  triginta  annorum,  et  semper  cum  usque  ad  centum 
"  attigerit  setatem  redeuntium  annorum,  corripitur  quasi 
"  incurabili  infirmitate,  et  rapitur  quasi  in  extasim ; 
"  et  convalescens,  redit  redivivus  ad  ilium  aetatis  statum, 
"  quo  fuit  anno  quando  passus  est  Dominus,^    ut  vere    pos- 


^  nctus  .  .  SpigurneV]  Not  in  C. 

2  et]  qui  a,  W. 

2  pepulit]  Altered  to  repulit  in  C. 

4  contemptibiliter']  impie,  O.  W. 

5  W.  ins.  inquit. 

^  veniam]  redeam,  W.  Below 
the  two  j&gures  are  represented ; 
Cartaphilus  is  saying,  "  Vade, 
"  Jesu,  ad  judicium  tibi  prsepara- 
"  turn  ;  "    our    Lord,  who    bears 


the  cross,  "  Vado,  sicut  scriptum 
"  est  de  me,  tu  vero  expectabis  do- 
''  nee  veniam."  Above  the  first  is 
"  Cartaphila  Christo.  YppaChristo, 
"  crassay  Christus."  Above  our 
Lord's  figure,  "  Responsio  Christi. 
"  Euena  yppa  uo  ananymamo." 

7  Par.  puts  in  the  margin,  "  vel 
"  -la." 

^  Dominus]  Christus,  O.  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI    TERTII.  163 

"  sit  dicere  cum  Psalmista,  Renovatur  ut  aquilce  juven-  A.D.  1228. 

"  tus  onea.      Ycrum    post    passioncm    Domini,    crescente    fide  -^^-  ^"-  •'^• 

"  catliolica,  idem   Cartaphilus   baptizatus   fuit   ab  Anania,  qui    /11^'^^" 

"  baptizavit  beatum  Paulum  Apostolum,  et  vocatus  est  Joseph,  wandcriug 

"  Habitat    autem   frequenter    in   utraque  Armenia    et   in   aliis  '^^'^^' 

*'  regionibus   oriontis,  vivens  inter   episcopos  et  alios  ecclesias 

"  praelatos ;    homo    sancta3   conversationis    ct   religionis,  pauca 

"  habcns    verba    et  circumspecta,    ut   qui   nihil   loquitur   nisi 

"  ab    episcopis   et   viris   religiosis   fuerit   requisitus.     Et  tunc 

"  refert  ^    de  rebus  antiquitatis,   et  de  his   quse    gesta   fuerant 

*'  in    passione    Domini    et    resurrectione,    et    de    testibus   re- 

**  surrectionis,    illis    videlicet     qui    surrexerunt    cum    Christo 

*'  et    venerunt   in   sanctam   civitatem    et    apparuerunt   raultis. 

"  Refert    etiam    de     simbolo    Apostolorum,    et     eorum     divi- 

"  sione    et  praedicatione ;    et    hoc    sine   risu    et    omni  levitate 

'*  verborum,   et    nota   reprehensionis   vel   redargutionis ; 

"  ut     qui     magis     versatur     in    lacrimis    et    timore    Domini, 

"  metuens     semper     et     suspectum     habens     adventum     Jesu 

"  Christi  in  igne,  sseculum  judicaturi;  ne  Ipsum  in  ultimo 

"  examine    inveniat   iratum,    quern    ad    passionem    properan- 

"  tern    irridens    ad   dignam    provocaverat    ultionem.    Yeniunt 

"  ad   eum   multi   de   remotis   mundi   partibus,   delectantes    in 

"  ejus  visione  et  confabulatione,  quibus  si   sint  viri  autentici, 

"  de   rebus    interrogatis    breviter    solvit   qusestiones.     Muncra 

"  omnia   sibi   respuit   oblata,  victu  moderate^    et   vestitu  con- 

"  tentus.     In  hoc  semper  ponit   sua3  spem   salutis,    quia  igno- 

"  rans  deliquit,  dicente  Domino  et  orante;^  *  Pater,  ignosce  illis, 

"  'quia  nesciunt  quid  faciunt.'     Paulus  siquidem,  per  igno- 

"  rantiam   qui  peccavit,  gratiam    promeruit.     Similiter 

"  et    Petrus,    qui    per    fragilitatem,    id    est,    timorem, 

"  Dominum  negavit.    Judas  autem,  qui  per  iniquitatem, 

"  id    est,    cupiditatem,    Dominum    tradidit,  eifusis   vis- 

"  ceribus  se  laqueo   suspendens,  sine  spo   salutis  vitam 

"  infelicem  terminavit.     In  hac  ratione  sibi  spem  Car- 

"  taphilus  ponit  indulgentise, 

"Erroremque  suum  quo  tueatur  habet."  Ovid. 

Fast.  i.  32. 

Percuntatus  etiam  memoratus  archiepiscopus  de  archa  £  71. 
Noe,  quse  adhuc  dicitur  in  montibus  Armenise  requies- 


*  refert']  referrc  solet,  O.  W.  I       ^  W.  ins.  m  passione    sua    pro 

^  W.  ins.  tantiini.^  \  ininiicis  suis. 

L    2 


164 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1228.  cere,  et  de  multis  aliiis,  hoc  idem  affirmavit,  testimo- 
nium  perhibens  veritati ;  qui  propter  personse  reveren- 
tiam,  et  ipsius  honestatis  bullatum  testimonium,  fidem 
impressit    mentibus    auditorum,    et    suam    narrationem 

Witnesses  rationis  sigillo    confirmavit.     Hujus    etiam    rei    eventus 

to  the  truth  r.  t   >,    ,•  t  «jii  «i 

of  the  arch-  talsitatis   iiequaquam    posse    redargui    testatur    quid  am 

bishop's      nobilis    miles    et    in    arm  is    strenuus,   Ricardus    de  Ar- 
statements.  ,.  .  ,  .,i  i      ,- ,    ^ 

gentomio,  qui  partes  orientales  sub  tituio  peregrina- 
tionis  devotus  in  propria  prsesentia  cum  multis  aliis 
visitavit,  et  postea  Beritensis^  episcopus  nomine  Gua- 
lerannus.       O 


Death  of 

Eustace 
bishop  of 
London. 
Election  of 
Roger  le 
Noir. 


Death  of 

Geoffrey 
bishop  of 
Ely. 

Election 
of  Hugh 
North- 
wold. 


Quomodo  magister  Bogems  successit  Eustachio. 

Eodem  anno  Eustachius  Londoniensis  episcopus  diem  clausit 
extremum.^  In^  cujus  loco  canonici  elegerunt  magistrum  Ro- 
gerum,  cognomento  Nigrum,  virum  in  literatura  profundi 
pectoris,  honestum,  ac  per  omnia  laudabilem,  religionis 
amatorem  ac  defensorem,  omni  genere  superbise  caren- 
tem,  canonicum  de  gremio  ecclesise  suae ;  quem  dominus 
rex  sibi  prgesentatum  sine  difficultate  recepit.  Eodem  tempore 
obiit  Galfridus  Elyensis  episcopus,  mense  Decembris,  et  sepul- 
tus  est  in  ecclesia  catbedrali  sua,  pridie  idus  mensis  ejusdem ; 
sicut  et  prsedictus  Eustachius  in  sua,  Quo^  Galfrido 
defuncto,  monacbi  elegerunt  communi  assensu  Hugonem  Sancti 
-^dmundi  abbatem,  qui  regi  prEesentatus  gratanter  susceptus 
est,  et  episcopatus  bonis  omnibus  investitus. 


Henry  III, 
at  Oxford. 

Embassy 
from  the 
nobles  of 
Gascony, 
Aquitaine, 
and  Poitou. 


Quomodo  magnates  transmarini  regem  Anglorum  sollicitaverant 

ut  transfretaTet. 

Anno  Domini  mccxxix.  Rex  Anglorum  Henricus  ad  Natale 
Domini  tenuit  curiam  suam  apud  Oxoniam,  prsesentibus  mag- 
natibus  regni.  Yenit  autem  ad  eum  ibi  archiepiscopus  ^  Eur- 
degalensis,  missus  a  magnatibus  Wasconise,  Aquitanniee,  et  Pic- 
tavise,  qui  a  rege  cum  bonore  susceptus^  dies  cum  illo  natalities 


^  i.e. J  of  Beyrout. 

2  extremuni]  supremum,  W. 

2  An  inverted  mitre  is    in    the 


inner  margin ;  on  the  other  one  erect 
with  a  pastoral  staff. 

^  Giraud  de  Malemort. 

^  susceptusl  receptus,  0.  W. 


DE  TEMPORE   EEGIS   HENRICI   TEllTII. 


1G5 


celebravit.     Vencrunfc   etiam   cb   alii   solennes  nuntii  ^  do  Nor- A. D.  1229. 
mannia,  quorum    omnium    unum   atque    idem   erat   negotium ;  Invitation 
ut  videlicet  ex  parte  magnatum  regionum   praidictarum  regem  to  Henry 
studiose  sollicitarent,  quatinus  ad  partes  illas  venire  in  P^C)P^i^  tj,o*j  oblc- 
persona   dignaretur,   denuntiantes    ei,    quod   universi   ad    eum  Qf  -^qj-_ 
cum  equis  venirent   et   armis    et   populo    regionis,  atque   cum  mandy. 
illo    immutabiliter     starent,     ut    revocare    posset    hsereditates 
amissas.     Rex  autem,  qui   adhuc   erat    nimia   simplicitate  per- The  matter 
plexus,    a   justitiario    suo,  quem   consiliarium    habuit    unicum,  Postponed 
consilium  quEerens,  nihil   aliud   accepit,  nisi   ut  negotium  dif-  advice  of 
feret,    donee   hora  felicior   arrideret.     Nuntii   vero,    aliud  non  Hubert  do 
habentes  in  responsis,  ad  propria  sunt  reversi.^  Burgh. 


Quomodo  Papa  Gregorhis  helium  movit  contra  Frcthericwn 

imperatorem. 

Circa  dies  istos  Papa  Gregorius  nimis  moleste  ferens,  quod  War  be- 
Romanorum  imperator  Frethericus  excommunicatus  et  rebellis  t^'een  the 
ad  Terram  Sanctam  transierat,  de  illius  poenitentia  et  satisfac-  pjjj!^(.j.or 
tione,  ut  rediret  ad  ecclesige  unitatem,  non  mediocriter  despe- 
rabat.     Decrevit  ergo  eum,  quem  contumacem  vidit  et  rebellem, 
ab  imperiali    fastigio^    depellere;    et   alium    quemlibet    filium 
pacis  et  obedientia3  Ijdco''  ejus  subrogare.      Sed  quoniam  hujus 
rei  certitude  nobis  non  nisi  per  alios  constare  potuit,  ponemus 
hie    literas   Thomce    cujusdam    comitis,    quem   imperator   cum 
quibusdam  aliis  in   recessu   suo    imperii   tutorem   constituit  et 
rectorem,    quas   imperatori   super  hoc  negotio  in  Siriam  desti- 
navit,  et  quas  a  quodam  fide  cligno  suscepimus  peregrine. 

"  Excellentissimo  domino  F[retherico],  Dei  gratia  imperatori  Letter  to 
**  Romanorum,  et  semper  Augusto,   ac   Siculorum  regi  poten-  ^"^  ^^~ 
"  tissimo,  Thomas  comes  Atteranensis,  suus  in  omnibus  fidelis  'Thomas 
"  ac   devotus,    salutem   et   de   hostibus   triumphare.     Post  re-  count  of 
"  cessum  vestrum,  domine  excellentissime,  Gregorius,  pontifex  Acerra. 
'*  Romanus   et  magnificentia3  vestra3   hostis  publicus,  congre- 
"  gato    exercitu    copioso    per    Johannem   de    Brennes,   regem 
**  quondam    Jerosolimorum   et   alios   quosdam    viros   strenuos, 
"  quos    militia}  suae   principes    constituit,    terram   vestram   et 
"  hominum  vestrorum  hostiliter  ingressus,  contra  legem  Chris- 
**  tianam  decrevit  vos   in  gladio  vincere  materiali,  quem  non 


^  O.  "W.  ins.  ad  dictum  rcgcm. 

^  Here  follows  in  Wendover  a 
chapter  headed,  "  Quomodo  astro- 
"  uomici  Tholetani   scripserunt  dc 


"  concursu  planetarum."    Coxe,  iv. 
p.  180. 

3  fastigio']  fastu,  W. 

^  loco  ejus  subrogare'\  om.  C. 


166 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1229. 
Letter  of 
Thomas 
count  of 
Ac  err  a, 
with  an 
account  of 
the  inva- 
sion of  the 
emperor's 
tcrritoiies 
by  John 
deBrienne. 


S.  Matt. 
xxvii.  52. 


potuit  deicere  in  gladio,  ut  asserit,  spiritual!.  Nam  Jo- 
hannes praefatus,  de  regno  Francorum  et  aliis  conterminis 
regionibns  militiam  contrahens  non  modicam,  sub  spe  im- 
perii, si  vos  possit  subigere,  de  thesauris  Apostolicis  suis 
militibus  stipendia  ministrat.  Itaque  idem  Johannes  et  alii 
sedis  Apostolicas  principes  militias,  terram  vestram  et  homi- 
num  vestrorum  hostiliter  ingressi,  ignem  in  sedificiis  et  villis 
accumulant,  spolia  et  armenta  rapiunt,  homines  captos  di- 
versis  cruciatibns  torqnent  et  ad  gravissimam  redemptionem 
compellunt,  nulli  sexui  ^^arcunt,  nee  cuiquam  extra  ecclesiam 
vel  cimiterium  deferunt,  vices  et  castella  capiunt,  non  ha- 
bentes  ad  hoc  respectum,  quod  sitis  in  servitio  Jesu  Christi. 
Et  si  quis  de  imperatore  mentionem  facit,  Johannes  de 
Bresnes  affirmat  non  esse  alium  imperatorem  prseter  ipsum. 
Mirantur  super  his  amici  vestri,  excellentissime  imperator, 
et  prajcipue  clerus  imperii  vestri,  qua  consideratione  et  con- 
scientia  talia  facere  potest  pontifex  Romanns  et  contra 
Christianos  arma  movere ;  maxime  cum  Dominus  dixerit 
Petro,  in  gladio  materiali  percutere  volenti,  *  Mitte  gladium 
'  tuum  in  vaginam.  Omnis  enim  qui  percusserit  in  gladio, 
'  gladio  peribit ; '  vel  quo  jure  possit  ille,  qui  quasi  diebus 
singulis  praedones,  incendiaries,  et  Christiauorum  tortores 
excommunicat  et  ab  ecclesias  unitate  separat,  talibus  assen- 
sum  prsebere  et  auctoritatem  prsestare,  similiter  admirantur. 
Provideatis  nunc,  obsecrO,  imperator  potentissime,  securitati 
vestrse  et  honori  super  prDsmissis ,  quia  inimicus  vester  ssepe- 
dictus,  J[ohannes]  de  Brennes,  omnes  portus  cismarinos 
cum  exploratoribus  armatis  non  paucis  munivit,  ut  si  forte 
incautus  a  peregrinatione  redires,  ipse  vos  sub  captione 
conclusum  incarceraret.    Quod  Dominus  avertat." 


Riots  at 
Paris  be- 
tween the 
imiversity 
and  the 
citizens. 


De  discordia  orta  Parisius  inter  universitatem  cleri 
et  Gives,  et  de  discessione  cleri. 

Eodem  ^  anno,  feria  secunda  et  tertia  ante  Cineres, 
quibus  solent  diebus  clerici  scolares  ludis  vacare,  ex- 
ierunt  quidam  clerici  ab  urbe  Parisiacensi  versus 
Sanctum  Marcellum,  propter  aeris  commoditatem,  ut 
ludis  ibi  intenderent  consuetis.  Quo  cum  pervenissent, 
et  in  ludis  componendis  aliquamdiu  se  recreassent,  in- 
venerunt  ibi  casu  vinum  optimum  in  taberna  quadam, 


^  A   clerk   armed    with   a  mace    and    a   citizen    with    an     axe 


are 


drawn  in  the  margin. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  167 

et  ad  bibendum  suave.     Ubi  inter   clericos  potantes  et  A.D.  1229. 
caupones  de  pretio  vini  contentione    suborta,  coeperun  ^^^^^*^  ^^"^ 
ad  invicem  alapas   dare   et   capillos   laniare ;    quousque  university 
homines    villiB    accurrentes    caupones    liberaverunt    de  r^^^  ^^^ 
manibus    clericorum ;     sed    et    vulnera    repugnantibus  citizens, 
clericis    infligentes,  bene    fustigatos    et   egregie,  eos    in 
fugam  compulerunt.     Illi   autem   lacerati,  in   civitatem 
revertentes,    commoverunt    sodales   in    nltionem    suam. 
Qui  in  crastino   cum    gladiis    et   fustibus  ad    Sanctum 
Marcellum    venientes,    et    domum    cujusdam    cauponis 
violenter  ingredientes,  vasa  omnia  vinalia  confringentes, 
vinum  per  domus  pavimentum   diffundunt.      Et  proce- 
dentes    per    plateas,    quoscunque    invenerunt  viros   aut 
mulieres  acriter  invadunt,  et  plagis  impositis  semi  vivos  f.  716. 
relinquunt.     Prior   vero    Sancti    Marcelli,    cum    tantam 
hominibus  suis   injuriam    cognovisset   illatam,  quos  de- 
fendere  tenebatur,    querimoniam  coram    Romano  legato 
et  episcopo^  Parisiacensi  deposuit;    qui   simul  ad  regi- 
nam,  cui  tunc  regni  dispositio  commissa  fuerat,  prope- 
rantes,    rogabant   eam,    ut    talem    injuriam    praeciperet 
vindicari.     At  ilia  muliebri  procacitate  simul  et  impetu 
mentis  agitata,  prsepositis  civitatis   et   quibusdam  rup- 
tariis  suis  dedit  ilico  in  mandatis,  ut  sub   omni  celeri- 
tate  armati  ab  urbe  exeuntes,  hujus  violentise  auctores, 
nulli  parcentes,  punirent.      Illi   autem,  qui  proni  erant 
ad    omnem    crudelitatem    exequendam,  portas    civitatis 
cum  armis  egressi,  invenerunt   extra  urbis    msenia  cle- 
ricos multos  ludis  intendentes,  qui  in  violentia  prsefata 
nullam  penitus  culpam   habuerunt.     Qui   enim  semina- 
rium  tumultuosi   certaminis   moverunt,  erant  de  parti- 
bus    conterminis    Flandrise,    quos    vulgariter    Picardos 
appellamus.      Sed   hoc    non    obstante,    lictores    in    cos 
irruentes    quos    inermes   viderant   et   innocentes,    alios 
occidcrunt,  alios   vulneravcrunt,  atque   alios   plagis  im- 
positis   spoliantes,   immisericorditer   tractaverunt.     Qui- 
dam  vero    ex  eis  per    fugam  evadentes,  in   veneis  ^   et 


William  III  |      ^  gic. 


168         MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1229.  cavernis  latitabant.      Invent!   sunt   autem  inter  vulne- 

ratos  duo  clerici    divites    et  magnee    auctoritatis   inter- 

fecti,  quorum    unus    erat    genere    Flandrensis,    et   alius 

natione     Normannus.        Hujus    autem     transgressionis 

enormitas  cum  ad  aures  magistrorum  universitatis  per- 

venisset,    convenerunt    omnes    in    prsesentia   reginse    et 

legati,    suspensis    prius    lectionibus    et   disputationibus 

universaliter,   instanter   postulantes   de  tali  injuria  sibi 

justitiam    exhiberi.       Indignum    enim    sibi    videbatur, 

quod  tam  levi   nacta  occasione,  quorundam   contempti- 

bilium  clericulorum  transgressio   in  prsejudicium  totius 

redundaret  universitatis ;   sed  poenam  daret   in  ultione, 

Dispersion  qui    culpam    perpetravit   in    transgressione.      Sed    cum 

dents  of  "  tandem   omnimoda    eis  justitia   tam   a   rege  et  legato, 

the  uni-      quam  ab  episcopo   civitatis,  denegata  fuisset,  facta   est 

universalis  discessio  magistrorum  et  scolarum  dispersio, 

cessante  doctorum    doctrina  et  discipulorum   disciplina, 

ita   quod   nee    unus    famosus   ex    omnibus   in    civitate 

remanserit.     Et  remansit  orbata   suo  clero  civitas,  quee 

Departure  solet    in    illo   gloriari.      Tunc^    recesserunt  famosi  An- 

EnSisY     glici'   magister  Alanus   de   Beccles,   magister  Nicholaus 

from  Paris,  de  Famliam,  magister  Johannes  Blundus,  magister  Ka- 

dulfus  de  Maidenstone,  magister  Willelmus  de  Dunelmo, 

et    multi    quos    longum   esset    numerare.      Recedentes 

itaque  clerici  generaliter  universi  contulerunt  se  ad  ma- 

The  clerks  jores    civitates  regionum    diversarum.     Quorum   tamen 

go^to^^'  ^    maxima  pars  civitatem  Andegavensium  metropolitanam 

Angers.      ad  doctrinam    elegit   universalem.      Sic   ergo  a  nutrice 

pliilosophia3  et  alumpna  sapientiae  civitate  Parisiaca  re- 

cedentes  clerici,  legatum   Romanum   execrantes,  regina3 

muliebrem    maledixerunt  superbiam,    immo    eorum    in- 

famem  concordiam.     Recedentium  autem  quidam  famuli, 

vel  mancipia,  vel  illi  quos  solemus  goliardenses   appel- 

lare,  versus  ridiculos  componebant,  dicentes; 


^  Twic  .  .  .  numerare]  This  is  in  the  margin,  and  so  also  in  C. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI   TERTII.  169 

"  Heu  morimur  strati,  vincti,  mersi,  spoliati ;  A.D.  1229. 

"  Mentula  le^ati  nos  facit  ista  pati."  Scandalous 

°  ^  verses 

Quidam  autem  honestior  vcrsificator  per  apostrofam,  q^"(J^J^'J^n^*^ 
id  est,  informationem  personse,  ut  si  loqueretur  urbs  the  legate. 
Parisius  clero  sub  planctu,  ait : 

"  Clere,  tremisco  metu,  quia  vis  contempnere  me  tu ; 
"  Perfundor  fletu,  mea  dampna  fleo,  tua  flo  tu." 

Tandem  procurantibus  discretis  personis,  elaboratum 
est,  ut  factis  quibusdam  pro  tempore  exigentibus  utro- 
bique    culpis,    pax    est   clero    et    civibus   reformata,  et  The 

1      •  '  'J.  i.  scholars 

scolarium  universitas  revocata.  recalled. 

Quomodo  nuntii  regis  Anglorum  instabant  RomcB  ad  dejectionem 

electi  Cantuariensis. 

Eodem  tempore,  instante   die   Cinerum,  qui  electo   Cantua-  The  kiug's 

riensi   et  nuntiis    regis  Anglorum  fuerat   praefixus,  ut  quid  de  messengers 

iure  foret  a  Papa  diflfiniendum  inter  partes,  procuratores  dicti      -l^orne 

X  ■>  i  respectmff 

regis,  scilicet    magister   Alexander    de  Stavenesbe    epi-  the  eiec- 
scopus    Cestrensis,    et    maofister    Henricus    de    Sanford  *^°°  ^^}^^ 

^        .  .  ^  see  of  Can- 

Rofensis   epiSCOpus,   et  praDcipuc  magister  Johannes  de  Hou-  terbury. 

tona,  dominum  Papam   et  cardinales  omnes   assiduis  petitioni- 

bus    convenerunt ;    sed    illos    invenientes    ex    more    difficiles, 

timuerunt    valde    a    suo    desiderio   defraudari.      Unde    habito 

tractatu  detestabili  super  pra?missis,  promiserunt  domino  Papa3 

ex  parte  regis  Anglorum  ab   universe  regno  Anglice  et  Hiber- 

niae  decimationem  omnium  rerum  mobilium,  ad  guerram  suam 

contra  imperatorem   sustinendam,    ut    eos    in   regis    proposito 

exaudiret.     At  domiuus  Papa,  qui  rebellem  imperatorem  super 

omnia    aestuabat    deicere,    tantis    promissionibus    exhilaratus, 

trahitur    ad    consensum,    et    scdens    in    consistorio    lia3c    qua3 

sequuntur  proposuit. 

De  cassatione  Walteri  monachi  Cantuariensis ,  procurantibus 

aulicis  regis. 

"Nuper    ad    audientiam    nostram    pervenit   electio    Cantua- The  elec- 
*'  riensis   ecclesia3,  de  quodam    monacho  Waltero   nomine;     ct  ^'on  of 
"  postquam    audivimus    qua)    pro   se   idem   monachus   et  pro -1      f^ 
**  sua  electione  proposuit,  auditis  etiam  objectionibus  et  excep- q^^gj^ejijy 
"  tionibus  cpiscoporum  Anglia3,  tam  contra  electionem  pra^fa-  the  Pope. 


170 


MATTHiET   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


Nota 

malitiam 

machina- 

tam  ex 

cupiditate 

provenien- 

tem. 


A.D.  1229.  "  tarn,  quam  in  personam  electi,  per  venerabiles  fratres  nostros 
''  Coventrensem  ^  et  Kofensem  episcopos  at  dilectum  filium 
*'  archidiaconum  Bedefordensem,  in  andientia  nostra  propositis, 
"  examinationem  circa  electi  preeuominati  personam  venerabi- 
*'  libus  fratribus  nostris  domino  Albanensi,^  domino  Thom^ 
"  de  Sancta  Sabina,^  et  magistro  P[etro]  "*  cardinalibus,  commi- 
simus  faciendam.  Cumque  electus  coram  illis  constitutus, 
requisitus  esset  de  descensu  Domini  ad  inferos,  utrum  in 
carne  vel  sine  carne  descenderit,  male  respondit.  Item 
de  confectione  corporis  Christi  in  altari,  male  respondit. 
Item  requisitus  de  Eacbele,  qualiter  plorabat  filios  suos, 
cum  primo  esset  mortua,  male  respondit.  Item  requi- 
situs de  sententia  excommunicationis  contra  juris  ordinem 
lata,  male  respondit.  Item  requisitus  de  matrimonio  si 
alter  contrabentium    infideliter   decesserit,    male   respondit. 


Examina- 
tion of 
Walter  of 
Eynsham 
by  three 
cardinals. 


Super  bis  omnibus  articulis  diligenter  examinatus  est  a^ 
cardinalibus,  quem  non  solum  dicimus  minus  bene^  respon- 
disse,  sed  pessime.  Cum  igitur  nobilis  sit  ecclesia  Can- 
tuafiensis  et  nobilem  babuisset  prselatum,  virum  discretum, 
modestum,  et  de  gremio  Eomanae  ecclesise  assumptum ;  et 
iste  modo  electus,  quem  non  solum  pronuntiamus  indig- 
num,  immo  si  de  rigore  juris  procederemus,  aliud  dicere 
cogeremur,  ita  insufficiens  est,  quod  ad  tantum  honorem 
non  debet  assurai ;  electionem  de  ipso  factam  omnino  cas- 
samus,  provisionem  nobis  dictse  ecclesiaa  reservantes." 


Election  of 

Richard, 

chancellor 

f.  72. 

of  Lincoln, 
to  the  see 
of  Canter- 
bury. 


De  promotione  Ricardi  Cantuariensis  arcMejpiscoj^i. 

Cassata  sane  in  hunc  modum  electione  prsefata,  procura- 
tores  regis  Anglise  et  episcoporum  Cantuariensis  ecclesise  suf- 
fraganeorum,  literas  de  rato  eorundem  tam  regis  quam  epi- 
scoporum in  domini  Papse  preesentia  exbibentes,  proposuerunt 
de  magistro  Ricardo  Lincolniensis  ecclesise  cancellario,  quod 
esset  vir  eminentis  scientiae  et  literaturee  ac  conversationis 
bonestse,  quodque  tam  ecclesise  Romance  quam  [regi]  et  regno 
Angliaa  esset  non  mediocriter  fructuosus,  atque  modis  omni- 
bus coram  domino  Papa  ejus  personam  commendantes,  domi- 
num  Papam  trabunt  cum  suis  cardinalibus  ad  consensum, 
Sicque  memorato  Ricardo,  non  electo  ad  arcbiepiscopatum, 
sed    dato,   dominus   Papa   sufFraganeis   Cantuariensis    ecclesise 


^  Covenirensem  .   .  episcopos  et] 
cm.  O. 

2  Pelagius  (Payo  Galvam). 


Thomas  de  Capua 


"^  Peter  de  Capua,  card.  tit. 
Croce  in  Jerusalem. 

^  a  .  .  .  pessime']  om.  O. 
^  bene]  cm.  C.  W. 


S. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  171 

literas  in  ha3c  verba  direxit;  "Gregorius   episcopus,  etc.    Ex  A.D.  1229. 
*'  commissa  nobis  a  Domino  cura  pastoralis  officii  et  concessa,  Letter  of 
**  licet  immeritis,    plenitudine    ecclesiastica3    potestatis,   cogi-  ^^  j-  ^P^ 

mur  ecclesiarum  omnium  per  cotidianam  mstantiam  sollici-  ^|^g  ^,^^^^^_  ° 
"  tudinem  et  curam  gerere,  eisque  cum  necessitas  ingruerit,  tion  of 
"  et  ex  justiti83  debito  et  ex  gratiae  beneficio  paterna  dili-  Richard  to 
*'  gcntia  providere.  Inter  casteras  autem  particulares  ecclesias  ^  ^*J^ 
"  et  metropoles  universas  ad  Cantuariensem  ecclesiam,  tan-  bury. 
*'  quam  ad  nobilissimum  sedis  Apostolicse  membrum,  in  ejus 
"  opportunitatibus  oculos  consideratiouis  expandimus ;  quam 
*'  mater  ecclesiarum,  Apostolica  sedes,  tanto  benigniori  debet 
"  favore  prosequi,  quanto  earn  inter  alias  divina  dispositio 
"  in  spiritualium  plenitudine  et  temper alium  ubertate  gratia 
*'  prsetulit  ampliori.  Hanc  etenim,  velut  paradisum  voluptatis 
"  et  liortum  deliciarum,  ordinatione  sua  plantavit  Altissimus, 
*'  de  qua  producere  valuit  lignum  scientias  boni  et  malij  in 
"  institutionc  dignitatis  metropolic£e  lignum  vita3,  in  ordine 
*'  religionis  nionastica3  et  regularis  observantiaa  disciplina  ^ 
"  ligna  pomifera  in  suffraganeis,  qu93  per  operationem  sanctam 
"  delectant  in  visu,  per  fidelem  doctrinam  delectant  in  gustu, 
"  per  opinionem  bonam  recreant  in  olfactu.  De  eodem  loco 
"  fluvius  egreditur,  per  quern  gloriosissimi  Thomee  martyris 
"  sanguis  exprimitur,  qui  dum  vitam  mortuis,  sanitatem 
"  segrotis,  libertatem  servis,  et  audaciam  timidis  contulit, 
*'  inde  progrediens  in  quatuor  proculdubio  capita  derivatur. 
"  Cujus  miraculorum  excellentium  signa  dum  sollicita  medi- 
*'  tatione  discutimus,  raras  et  insolitas  divine©  plantationis 
**  delicias  invenimus.  Hujus  itaque  paradisi  custodias,  bona3 
*'  memorise  Stepbano  quondam  Cantuariensi  archiepiscopo, 
*'  sanctae  Romanae  ecclesise  cardinali,  viro  utique  pereminen- 
*'  tissime  donis  scientiae  et  munere  gratice  supernis  car  is - 
"  matibus  delibuto,  erepto  de  carnis  ergastulo,  et  ad  Para- 
**  disi  caelestis  jocunditatem  et  requiem,  sicut  speramus  et 
*'  credimus,  evocato,  dilecti  filii  Cantuariensis  conventus  elec- 
"  tionem  celebratam  ab  eis  de  Waltero  monacho  Cantuariensi 
"  nobis  praesentare  curarunt.  Qua  post^  [cognita]  clectionis 
"  merita,  et  examinata  personae  literatura,  justitia  mediante, 
"  cassata,  hominem  culminis,  quern  per  vitam.  et  scientiam, 
"  intellectum  pariter  et  affectum,  ad  imaginem  et  similitudi- 
"  nem  Dei  conditum,  habentem  per  salutarem  doctrinam 
"  vitae  spiraculum,  in  paradise,  ut  operetur  et  custodiat  ilium, 
''  duximus  collocandum,  magistrum   Ricardnm  Lincolnia;  can- 


^  observantitB  disciplina^    obscr-   j       ^  posQ  primo,  B. 
vantia  discipliuae,  O.  W. 


172 


MATTH^I  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1229. 


The  depo- 
sition of 
Walter  of 
Eynsham 
obtained 
by  the 
king's  mes- 
sengers. 


cellarium,  quern  tarn  ex  fratrnm  nostrorum,  qui  eum  in 
scholis  noverunt,  quam  ex  venerabilium  fratrum  nostrorum 
Rofensis  et  Coventrensis  episcoporum,  et  aliorum  plurium 
testimonio,  virum  didicimus  eminentis  literaturae,  conversa- 
tionis  honestse,  famse  integerrimse,  excellentissimse  industriee, 
zelatorem  animarum  et  ecclesiasticse  libertatis,  Cantuari- 
ensis  ecclesise,  de  fratrum  nostrorum  consilio,  prsesentibus 
pra3fatis  episcopis,  prisficimus  in  archiepiscopum  et  pasto- 
rem.  QuaprojDter  fraternitatem  vestram  monemus  et  hor- 
tamur,  per  Apostolica  scripta  mandantes,  quatinus  tan  quam 
caritatis  filii  et  devotionis,  ipsum  ad  honorem  omnipotentis 
Dei  et  Apostolicee  sedis  et  Cantuariensis  ecclesice  recipi- 
entes  cum  liumilitate  debita  et  devotione  sincera,  inten- 
datis  eidem,  et  tan  quam  patri  et  pastori  animarum  vestra- 
rum  et  metropolitano  vestro  obediatis  bumiliter  et  devote. 
Gaudere  quidem  debetis  in  Domino,  quod  Illius  gratia 
principaliter  cooperante,  qui  inspirando  praevenit  et  adju- 
vantem  prosequitur,  provisum  est  laudabiliter  ecclesise 
viduatse.     Data,  etc.  ^  " 

Notandum  autem  quod,  procurantibus  magistro 
Alexandre  de  Stavenebi  Cestrensi  et  magistro  Henrico 
de  Sanford  Rofensi  episcopis  et  quibusdam  aliis,  quo- 
rum prsecipuus  et  princibilis  fuit  magister  Johannes 
de  Hotoft  archidiaconus  Bedefordiee,  procurata  est  de- 
positio  magistri  Walteri  monachi  Cantuariensis,  secus 
quam  deceret  aut  animabus  eorum  expediret.  Sed 
hsec  satis  prolixe  in  ante  scriptis  declarantur. 


Quomodo  Terra  Bancta  restituta  est  Fretlierico  Bomanorum 

imjperatori. 

Recovery         Eodem    anno,    Dominus    noster    Jesus    Christus   Salvator   ct 
^^^®  omnium   sseculorum  consolator,  visitans  misericorditer  plebem 

1^^  1^^  suam,  civitatem  sanctam  Jerusalem,  et  terram  tofcam,  quam 
Dominus  idem  et  Redemptor  noster  Dei  Filius  Suo  sanguine 
consecravit,  precibus  universalis  ecclesiae,  generaliter  populo 
Christiano,  specialiter  vero  Romanorum  imperatori  restituit 
Fretberico.  Fuit  autem  aliquid  beneplacitum  Domino  in  populo 
suo,  qui  exaltat  mansuetos  in  salutem,  ut  faceret  vindictam  in 
nationibus   et  dissensiones  in  gentibus  Sarracenis.     Erat  enim 


by  the 
emperor 


'  Perusii,  19  Jan.  1228-9.  Potthast.  Regesta  Pontif,  p.  716. 


DE  TEMPORE  EEGIS   HENRICI   TERTII.  173 

in  diebus  istis  Soldanus  Babilonia3  domesticis  undiquo  prasliia  A.D.  1229. 
tain  graviter  oppressus,  quod,  ne  minus  sufRceret  ad  plura, 
coactus  est  cum  imperatore  mediantibus  treugis  dccennalibus 
componere,  ac  Terram  Sanctam  populo  sine  sanguinis  effu- 
sione  reddere  Christiano.  Sicque  missum  est  a  Domino  bellum 
bonum,  ut  ruraperetur  pax  mala.  Sed  hujus  gratise  divinoB 
beneficium  ut  legenti  clarius  illucescat,  literas  legat  Eomani 
imiDcratoris  auro  bullatas,  quas  Henrico  Anglorum  regi  in  ha3C 
verba  direxit : 

Epistola  imperatoris  Fretherici  ad  regem  Anglorum. 

"  Frethericus    Dei    gratia    Romanorum    imperator,    semper  Letter  of 
"  Augustus,  Jerusalem    et  Sicilia3   rex,  carissimo   9jmico    suo,  t^s  em- 
"  H[enrico]    Anglorum    regi,    salutem    et    sincera3  dilectionis  F^^^^  ^ 
"  affectum.     Lsetentur  et  exultent  omnes  in  Domino,  et  glori- gj^j^g  ^^ 
"  entur   pariter  recti   corde,  qui,  ut  notam   faceret   potentiam  account  of 
"  Suam,  non  in  equis  aut  curribus  gloriatur,  nunc   dedit  Sibi  the  re- 
*'  gloriam  in  paucitate  virorum,  ut   cognoscant  et   intelligant  ^;^!  Holv 
"  omnes,  quod    Ipse   sit   gloriosus    in  maj estate,  terribilis    in  Land. 
"  magnificentia,   mirabilis   in  consiliis   super  filios    hominum, 
"  pro   voluntate   Sua  tempera    mutans,    et  diversarum   corda 
"  gentium  in   unum    convertens;    cum  in  paucis   diebus   istis 
*'  miraculose   potius  quam  fortitudine  illud  negotium  sit  per- 
"  actum,    quod   a   longe   temporibus   retro   actis,   multi    prin- 
"  cipes  et  diversi  orbis  potentes  [non]  in  multitudine  gentium, 
"  nee  per  vires  quantumcunque   grandes,  nee  per  metum   ali- 
'*  quem  facere  hucusque  modo  quolibet  potuerunt.    Ne  igitur 
*'  desiderium    vestrum  longus  sermo   diu    teneat  in  suspense, 
*'  sinceritati^   vestrse  cupimus  esse  notum,  quod  nos  habentes 
"  spem  nostram    in   Deo    firmiter,   et    credentes   quod    Jesus 
*'  Christus   Filius  Ejus,  pro   Cujus   servitio  corpus   et   animas 
"  exposuimus   sic  devote,   nos  in  tam  ignotis  et  remotis   regi- 
"  onibus   non   relinqueret,    quin   saltem   pro  honore   et   gloria  f  >j^  ? 
"  et  laude  Sua  consilium  et  auxilium  nobis  tribueret  salutare. 
*'  In  Ipsius  autem  nomine   ab  Acbon  procedentes    fiducialiter, 
"  quintadecima    die    mensis     Novembris     proximo     prasteriti 
"  prospere  venimus   apud   Jopen,  ut,  castro   loci    ejusdem  re- 
"  a3dificato^  fortiter  prout  decebat,"*  in  Jerusalem  sanctam  civi- 
"  tatem    eundi    postmodum,    tam    nobis,    quam    omni   populo 
"  Christiano,    non    solum   facilior,    immo  brevior  et    securior 
'*  pateret  accessus.     Igitur  sub  fiducia  divinee  spei  nobis  apud 
*'  Jopen  existentibus  et  super  reoedificatione  castri,  prout  exi- 

^  sinceritati\  So  altered  in  C.  ;   I       ^  b.  ins.  ut. 
Banctitati,  B.  O.  W.  I       ^  decehat]  dicebat,  B. 


174 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1229.  '' 

Letter  of      '' 
the  em-         (< 
peror  to        ^^ 
Henry  III. 
on  the 

recovery  of  " 
the  Holy  <c 
Land. 


gebat  negotii  necessitas  et  causa  Christi,  intendentibus 
''  magnifice,  ufc  decebat,  dum  a  nobis  et  peregrinis  omnibus 
"  sollicite  agerentur  h.a3C  omnia,  de  Soldano  ^  Babilonise  ad  nos 
"  et  a  nobis  ad  Soldanum  enndem,  nuntii  plures  et  pluries 
"  venerunt  et  redierunt  bine  inde.     Ipse  etenim   et   alius  Sol- 

danus,  qui  Xaphat^  dicitur,  frater  ejus,  apad  civitatem 
"  Gazam  diffusum  babentes  exercitum,  dieta  una  distabant  a 
"  nobis.  Ex  alia  vero  parte  in  civitate  Sichen,  quae  Neapolis 
"  vulgo  nominatur  et  in  campestribus  locis  sita  est,  Sol- 
"  danus  ^  Damasci,  nepos  eorum,  cum  innumera  multitudine 
"  militum  et  peditum  gentis  suae,  prope  nos  et  Christianos  ad 
"  unam  dietam  similiter  morabatur.  Et  cum  de  restitutione 
(e  Terrse  Sanctse  ab  alterutra  partium  tractaretur,  tandem 
"  Jesus  Christus  Dei  Eilius  devotam  patientiam  nostram  et 
"  patientem  de"votionem  ex  alto  respiciens,  compatiendo  mi- 
"  sericorditer  nobis  in  Semetipso,  sic  fecit,  quod  Soldanus 
'*  Babilonice  Jerusalem  civitatem  sanctam  nobis  restituit, 
"  locum  videlicet  ubi  steterunt  pedes  Christi,  locum  etiam 
"  ubi  veri  adoratores  in  spiritu  et  veritate  Patrem  adorant. 
"  Ut  enim  de  restitutione  hujusmodi  certos  vos  faciamus  per 
"  singula,  noveritis  quod  non  solum  restitutum  est  nobis 
*'  corpus  civitatis  pr£edict83,  sed  contrada  tota,  sicut  descendit 
"  inde  usque  ad  maritimam  castri  Jopen,  ut  peregrini  de 
"  caetero  processum  liberum  habeant  ad  sepulchrum  securum- 
"  que  regressum.  Hoc  tamen  adjecto,  quod  cum  Sarraceni 
"  illarum  partium  in  veneratione  maxima  templum  habeant, 
*'  ad  adorandum  secundum  ritum  eorum  ibi  in  figuram  pere- 
*'  grinorum  illuc  frequenter  accedant,  ipsos  de  ceetero  libera 
'*  permittamus  venire ;  veruntamen  quot  voluerimus  et  sine 
"  armis,  nee  bospitabuntur  in  civitate,  sed  deforis,  et  continue 
"  facta  oratione  recedant.^  Pr^terea  restituta  est  nobis  civitas 
"  Beetbleem,  et  tota  terra  media  inter  Jerusalem  et  civitatem 
"  ipsam  ;  civitas  Nazareth,  cum  tota  terra  media  inter  Achon 
"  et  ipsam  civitatem;  tota  terra  Turonis,  quae  largissima  est 
"  et  ampla  et  valde  commoda  Christianis ;  civitas  Sydonis, 
"  id  est,  Saete,^  cum  tota  planitie  et  pertinentiis  suis,  quse 
*'  tanto  erit  de  c^tero  gratior  Christianis,  quanto  magis  [ne- 
"  cessaria]  extitit  Sarracenis  et  hactenus  fructuosa,  maxime 
"  cum  portus  ibi  sit  nimis  congruus,  et  inde  arma  et  necessaria 
"  multa  ad  civitatem  Damasci  et  de  Damasco  frequenter   ad 


1  Malek-el-Kamel. 
"  Malek-el-Aschraf. 
3  Malek  -  el  -  Naser   Salaheddin 
Daoud. 


^  recedant']    reddebant,   W. ;    re- 
deant,  O. 

^  id  est,  Saete]  Not  in  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII. 


I7n 


"  Babiloniam  portarcntur.^     Et  quamvis  civitatem  Jerusalem,  A.D.  1229. 

"  sicut  melius  unquam  fuit,  rctEdificare  nobis  liceat,  secundum  Letter  of 

"  pactum,  necnon    et   castrum   Jopen,  castrum    C8esareo3,  cas-     ^,  ^"J" 

"  trura    Sydonis,    et    castrum    Sanctis   Mariaa  Theutonicorum,  Henry  III. 

"  quod  fratres  ipsius  domus  in  montana  Achon  sedificare  coepe-  on  the 

"  runt,  et  ab  olim  nullo  treugarum  tempore  permissum  extitit  recovery  of 

*'  Christianis  ;    ipse    tamen     Soldanus    usque   ad    finem   treu-  -.^  , "  ^ 

*'  garum,  quiB  inter  nos  et  ipsum  per  decennium  sunt  statutes, 

"  sedificia  vel  castra  aliqua  do  novo    facere  vel    sedificare   non 

"  debet.     Sicque   die   Dominica,    xviii.    die    mensis    Februarii 

*'  nuper    preeteriti,    die    scilicet     in     qua  Christus  Dei  Filius 

"  a    mortuis   resurrexit,    et   in  memoriam    resurrectionis  Do- 

*'  minicae  a  Christianis  omnibus  tarn    generaliter  quam  solen- 

"  niter    colitur    et   veneratur    in    orbe,     concordia   hujusmodi 

*'  hinc    inde    extitit   juramento    firmata.      Yere    igitur    nunc 

*'  nobis   et   omnibus    illuxisse  denuo  visa  est  dies    ilia,  in  qua 

"  angeli    cecinere    Deo,^   '  Gloria  in  excelsis   Deo,  et  in  terra  S.  Luc.  ii. 

**  *  pax  hominibus  bouse   voluntatis.'    Ad   recognitionem    vero  ^'*- 

*'  tarn  grandis  beneficii   tantique   honoris,  qujB   prceter  merita 

"  nostra  et   contra   opinionem  multorum  ad    perennem   mise- 

"  ricordiss  sujb  laudem  misericorditer  contulit  nobis  Deus,  et  ut 

"  in  loco  suo  sancto  vitulum  labiorum  nostrorum  personaliter  Hos.xiv.  2 

*'  offeremus  Eidem,  noveritis  quod  die  Sabbati,  xvii.  die  mensis 

**  Martii    hujus    secundse  indictionis,  cum  peregrinis  omnibus 

*'  qui    nobiscum   fideliter   Christum    Dei   Filium   sunt    secuti, 

**  intravimus    sanctam    civitatem    Jerusalem ;     et   statim  tan- 

"  quam  catholicus  imperator,  adorato  sepulchro   Dominico  re- 

**  verenter,  sequenti  die  coronam  portavimus  ;  quam  Dominus 

*'  Omnipotens  de  throno   majestatis    Suae   nos   habendam  pree- 

"  videns,  de  speciali  gratia  pietatis  Suae  inter  orbis   principes 

*'  nos  mirabiliter  exaltavit,  ut  sic   prosequentibus  nobis  tantse 

"  dignitatis  tripudium,  qua3  nobis  competit  jure  regni,  magis 

*'  ac  magis  notorium   universis  appareat,  quod  manus   Domini         * 

"  fecit  hsec  omnia.   Et  cum  miserationes  Ejus  super  omnia  opera 

"  sint  Ejusdem,  cognoscant  orthodoxae  fidei  cultores  de  csetero, 

*'  et   enarrent   longe    lateque    per   orbem,    quod   Ille    qui   est 

**  benedictus  in    sa?cula  visitavit  et  fecit  redemptionem   plebi  S.  Luc.  i. 

"  Suae,   et   erexit  nobis   cornu  salutis   in    domo    David   pueri  ^^* 

*'  sui.      Sane  priusquam  de  civitate  recedamus  saucta  Jerusa- 

* '  lem,  de  magnifica  resedificatione  ipsius  turrium  ac  murorum 


*  In    the    margin     here   is    the 
"  scutum    imperatoris."       Below, 


Scuti     campus     aureus,     aquila 

nigra." 

2  Deo']  om.  W. 


176 


MATTHiEI  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1229.  " 
Letter  of  " 
the  em-  <( 
peror  to 
Henry  III.  ' 
on  the  ' ' 

recovery  of  < « 
the  Holy  ^ 
Land. 


siiorum  taliter  ordinare  proposuimus,  et  ita  super  hoc  in- 
tendere  volumus  diligenter,  quod  non  minor  sollicitudo  neo 
diligentia  in  absentia  nostra  habeatur  inde,  quam  si  perso- 
naliter  super  hoc  ipsi  essemus  prsesentes.  Ut  autem  haec 
prsesens  nostra  epistola  exultatione  sit  plena  per  totum,  et  sic 
limes  ejus  principio  se  adaptet  in  gaudiis,  ut  regalem  ani- 
mum  ^  leetificet,  ad  incrementum  lastitias  et  totius  gaudii  proe- 
cedentis,  amicitias  vestras  cupimus  esse  notum,  quod  Soldanns 
prEedictus  omnes  captives  illos,  quos  secundum  pactum  inter 
Christianos  et  ipsum  habitum  tempore  quondam  Damietre 
perditse  non  reddidit,  et  alios,  qui  postea  capti  fuerunt,  re- 
stituere  nobis  debet  modo.  Data  apud  civitatem  sanctam 
Jerusalem,  xvii.  die  mensis  Martii,  anno  Domini  mccxxix." 


BullcB  imperatoris  aurece. 

Descrip-  Ex  uiia  parte  bullae  imperialis  imago  regia,^  et 
buiia^of  the  ^crip^^i^  i^  circuitu,  "  Frethericus  Dei  gratia  Eoma- 
emperor.  "  norum  imperator  et  semper  Augustus."  Ex  alia 
parte  bullae  insculpitur  qusedam  civitas,  scilicet  Roma, 
et  scribitur  in  circuitu,  "  Roma  caput  mundi  tenet 
"  orbis  fr£ena  rotundi."  Erat  autem  bulla  aliquantulum 
major  bulla  Papse.  Ex  una  parte  regalis  imaginis, 
scilicet  super  dextrum  humerum,  scriptum  est,  "Rex 
"  Jerusalem."  Ex  alia  parte  ejusdem  imaginis,  scili- 
cet super  sinistrum  humerum,  inscriptum  est,  "  Rex 
"  Sicilice."^ 


Be  reconciliatione  sanctce  civitatis  Jerusalem  et  aliorum  sanctorum 

locorum. 

Entry  of  Ingressus   est   igitur,  ut  diximus,  sanctam    civitatem    Jeru- 

the  Chris-    salem  exercitus  Christianus,  et  patriarchal  cum  episcopis  suf- 
tian  army 


^  W.  ins.  pro  voto. 

2  This  is  written  in  rubrick  along 
the  margin.  The  bulla  is  represented 
in  the  text,  the  two  sides  enclosed 
in  a  rectangle,  and  just  filling  up 
the  column.  There  is  a  blank  in 
C,  with  the  rubrick  in  the  margin, 
"  Hie  debent  fieri  sigilla  impera- 
«  tons.'' 


3  Two  chapters,  "De  signis 
"  prsecedentibus  banc  restitutionem 
"  Terrae  Sanctse,"  and  '*  Quod  prop- 
"  ter  peccata  hominum  crux  olim  et 
"  Terra  Sancta  captse  erant  a  Sala- 
"  dino,"  follow  here  in  Wendover, 
Coxe,  iv.  pp.  194,  195. 

4  Gerold. 


DE  TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTH.  l77 

fraganeia  mimdificavit  templum  Domini  et  ecclesiam  sancti  se-  A.D.  1229, 
pulchri  sanct£eque  resurrcctionis  Ejusdem,  cum  aliis  ecclesiis  into  Jcru- 
sanctisque  locis  venerabilibus  civitatis ;  abluentes  pavimentum.^  salem, 
ct  parietes  aqua  benedicta,  efc  agentes  processiones  in  hymnis 
et  canticis,  rcconciliaverunt  Deo  loca  universa,  diuturnis  in- 
fidelium  sordibus  prophanata.  Verum  quamdiu  imperator,  qui 
excommunicatus  fuerat,  intra  urbis  mcenia  moram  fecit,  nullus 
prcelatorum  [eidem]  ^  missam  celebrare  prcesumpsit.  Magistcr 
tamcn  Waltcrus,  frater  quidam  de  ordine  PraBdicatorum,  vir  f.  73. 
religiosus,  providus,  ac  discretus,  et  in  divina  pagina  ele- 
ganter  eruditus,  Anglicus  natione,  qui  a  domino  Papa 
ofRcium  pra3dicationis,  in  quo  singulariter  floruit,  expe- 
ditus  in  exercitu  Christi  susceperat,  quod  etiam  ^  per  aliquod 
tempus  feliciter  impleverat,  celebravit  divina  in  ecclesiis  sub- 
urbanis  ;  unde  devotionem  fidelium  plurimum  excitando^  ad 
obsequium  Crucifixi  arctius  animavit.  Deinde  prselatis 
singulis,  tam  minoribus  quam  majoribus,  ac  viris  religiosis, 
ecclesiis  suis  sibi  restitutis  et  possessionibus  antiquis,  gauden- 
tibus  cunctis  super  beneficiis^  divinis,  quoe  praeter  spem  om- 
nium acciderant,  intenderunt  unanimiter  cum  peregrinis  omni- 
bus ad  regedificationem  civitatis,  muros  cum  fossatis,  tmTesquc 
cum  propugnaculis  magnis  sumptibus  ac  studiosis  laboribus 
reparare.^  Nee  solum  acta  sunt  hsec  in  civitate  sancta  Jeru- 
salem, sed  in  omnibus  civitatibus  et  castellis  illius  terras, 
quam  Dominus  noster  Jesus  Christus  Suis  sanctorum  '^  pedum 
suorum  vestigiis  consecravit,  et  sacrosancto  sanguine  de- 
dicavit.  Eratque  tanta  inter  omnes  Cliristianos  exul- 
tatio,  ut  viderentur  terrenis  CEelestia  commisceri. 

De    sujoerhia    et    invidia  Templm'iorum  et  Hospita- 

lariorum. 

His  autem  sic  Deo  dispensante    ordinatis,    invidente  Piide  and 
antiquo  seminatore  scismatum  et  discordiarum  Sathana,  TeinulaiV^ 
incolae   terrse,  prsecipue    Templarii    et    Hospitalarii,  in-  «i^^i  ilos- 

•  iir»,»'  ,.  ,  T     pitallers. 

videntes  lactis  imperatoris,  sumpserunt  cornua  ex  odio 


^  pavimentum]    pavimenta,  O.  W. 

■^  eidem']  So  C.  and  the  Hist. 
Angl.  There  is  an  erasure  in  B. ; 
in  ea,  O.  W. 

3  etiam  .  .  .  tempus']  multo  jam 
tempore,  W. 

*  ercitando]  cxcitavit,  W. 


^  henejiciis  divinis]  donis  cocles- 
tibus,  W. 

^  reparare]  Written  over  an  era- 
sure ;  rcparantes,  W. 

^  sanclorxim  .  .  .  dedicavit]  Sanctis 
pedibus  calcavit,  ct  suo  sacro  san- 
guine consecravit,  0.  W. 


VOL,    III.  M 


I 


178         MATTHiEl   PARISIENSTS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  12-29.  Papali.     Audierunt    enim,    quod    jam    Papa  imperium 

hostiliter    invaserat.      Volentes  iVitiir    omnia    mao-nalia 

li£ec  eis  ascribi,  qui  a  tota  Christianitate  tot  proventus 

recipiunt,  et  ad  solummodo  Terram  Sanctam  defenden- 

dam  tantos  redditus  inglutiunt    et  quasi  in  voraginem 

baratri    demergunt,    significaverunt    subdole    ac    prodi- 

Their  trea-  tiose    Soldano  ^    Babilonite,    quod    imperator    proposuit 

correspon-  ^^^^®    flumen    ubi    Cliristus    baptizatus  est  a    Johanne 

dencewith  Baptista,    ibidem    Christi  vestigia  et  prsecursoris  Ejus- 

the  sultan,    t  .  •-      •    i  j  t 

dem,  quo  non  major  surrexit  inter  natos  mulierum, 
pedes  et  in  laneis  cum  parvo  comitatu  clam  humiliter 
adoraturus,  et  ibidem  posset  ad  votum  eundem  im- 
peratorem  vel  capere  vel  trucidare.  Quod  cum  audiret 
Soldanus  memoratus,  et  super  hoc  cartam  noto  sibi 
sigillo  signatam  conspexisset,  detestatus  est  Christia- 
norum  versutiam,  invidiam,  et  proditionem,  et  maxime 
eorum  qui  videbantur  liabitum  religionis  cum  crucis 
cbaractere  bajulare ;  et  advocans  duos  secretissimos 
ac  discretos  consiliarios,  instillavit  auribus  illorum 
universa,  ostendens  eis  epistolam,  cui  adhuc  signum 
adhoerebat,  et  ait,  "  Ecce  fidelitas  Christianorum ! "  In- 
spectisque  literis,  post  longam  ac  diligentem  delibera- 
tionem  sic  responderunt ;  "  Domine,  inita  est  pax  utro- 
"  bique  beneplacita,  quam  violare  facinorosum  foret ; 
"  sed  ad  omnium  Christianorum  confusionem,  mittatis 
"  hanc  eandem  ^  epistolam  cum  signo  adhserenti  ipsi 
"  imperatori,  et  erit  vobis  amicissimus,  et  merito." 
who  sends  Quorum  consiliis  Soldanus  obtemperans,  misit  dictam 
to  the  em-  ©pistolam  imperatori  et  omnem  dolum  prselocutum 
peror.  ei  denunciavit.  Insuper  dum  hsec  iierent,  imperator 
per  diligentissimos  et  expeditissimos  exploratores  suos 
communitus,  prius  hresitabat,  non  credens  tantam  ma- 
il tiam  de  religiosis  prorupisse.  Et  dum  sic  dubitaret, 
venit  nuntius  Soldani  ad  eum,  dictam  portans  ei 
epistolam,  per  quam  plenius  de  prsedictis  certificabatur. 
Gaud  ens    igitur,    quod    laqueos    absconditos    evasisset, 

^  Malek-el-Kamel.  I       -  ea7idem']  om.  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI    TERTII.  179 

omnia  caute  dissimulabat,  usque  ad  tempus  retribu- A.D.  1229. 
tionis,  et  qu«3  ad  reditum  in  terram  suam  fuerant 
necessaria,  pr?eparavit.  Et  lioc  fuit  seminarium  odii 
inter  imperatorem  et  Teniplarios  ac  Hospitalarios.  Ye- 
runtamen  Hospitalarii  niinorem  notam  infamise  super 
hoc  facto  contraxerunt.  Ex  eo  igitur  tempore  conglu- 
tinata  est  anima  imperatoris  cum  anima  Soldani  in- 
dissolubili  cemento  dilectionis  et  amicitise ;  et  confoe- 
derati  sunt,  et  miserunt  sibi  vicissim  munera  preciosa, 
inter  qu8e  misit  Soldanus  imperatori  unum  elephantem. 
Comperientes  autem  Templarii  et  Hospitalarii  cum 
suis  complicibus  imperatoris  peregrinationem,  quam 
fecisse  ad  flumen  Jordan  is  proposuerat,  differri,  intel- 
lexerunt  per  illud  et  alia  indicia,  dolum  suum  effectu 
caruisse.  Patriarcham  igitur  Jerosolimitanum  ad 
suam  attraxerunt  conspiiationem,  qui  banc  epistolam 
ad  diffamandum  imperatoiem  dicitur  conscripsisse. 

Epistola  Geroldi  pairiarchce  Jerosolwiitani. 

"  Geroldus      patriarclia     Jerosolimitanus,     universis  Inimica 
"  Cbristi    fidelibus  in    Domino    salutem.     Quam  mira-  !'f^"t^i'? 
"  biliter,  immo  miserabiliter,  ab  initio  usque  ad  finem,  invectio  in 
"  in  grave    praejudicium    negotii    Jesu    Christi  et  fidei  ^^jJJ^'"  ^~ 
"  Christianoe    contemptum,  in  partibus    cismarinis  pro-  Letter  of 
"  cesserit    imperator,  si  plene    intelligatur,  in    processu  ar\^of  ^' 
"  ipsius  a  planta  pedis  usque  ad  verticem  non  poterit  Jcmsakin 
"  sanitas  inveniri.     Quoniam  in  adventu  suo  excommu-  ei^^pej^^^i.  ^^ 
"  nicatus  venit,  vix  secum  ducens  milites  quadraginta, 
"  et  sine  pecunia,  sperans  quod  de  spoliis  habitatorum 
"  Syriae    posset    suam    inopiam    sustentare.     Primoque  Proceed- 
"  in  Cyprum  veniens,    nobilem    virum  Jfohanneml    de  "^^^      ^^^^ 

.  .  .    .  .  ..  cnipcror 

"  Ybellino  et  filios  sues,  quos  ibidem  occasione  negotii  in  Cyprus 
"  Terr?e  Sanctae  fecerat  convenire,  minus  curialiter  cepit 
"  ad    suum    prandium    invitatos.      Postmodum  regem,^ 
"  quem  ad  se    venire    fecerat,    rctinuit    quasi    captum. 

'  Henrj. 

M    2 


I 


180 


MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1229. 

Letter  of 
the  patri- 
arch of 
Jerusalem 
against  the 
emperor. 


f.  73  h. 


17  March. 


Sicque  per  violentiam  atque  fraudem  regniim  penitus 
occupavit-  Transiit  in  Syriam  his  peractis.  Cumque 
in  principio  verbis  mirabilia  se  promitteret  facturum, 
et  se  super  his  coram  simplicibiis  jactitaret,  statim 
ad  soldanum  Babiloni?e  pacis  nuncios  destinavit. 
Propter  quod  in  conspectu  soldani  et  suorum  paga- 
norum  factus  est  contemptibilis ;  preecipue  cum  ipsum 
intelligerent  secum  non  tantam  armatorum  multitu- 
dinem  adduxisse,  quod  aliquo  modo  possent  per 
eundem  prsegravari.  Interea  occasione  prsemuniendi 
Jopen,  ad  partes  illas  declinavit  cum  exercitu  Chris- 
tiano,  ut  magis  appropinquaret  Soldano,  et  ut  facilius 
possent  disciuTere  pro  pace  vel  treuga  optinenda. 
Quid  plura  ?  Post  longum  et  latentem  tractatum, 
nullius  de  terra  consilio  requisito,  pronunciavit  qua- 
dam  die  subito,  quod  pacem  f ecerat  cum  Soldano ; 
formam  pacis  vel  treug^e  nuUus  vidit,  quando  de 
servandis  conventionibus  idem  imperator  praestitit 
sacramentum.  Quanta  autem  fuerit  malitia,  quam 
fraudulentus  tractatus  quorundam  capitulorum  treu- 
g?e,  quse  vobis  in  scriptis  duximus  transm-ittenda/ 
cognoscere  poteritis  evidenter.  Quia  imperator  ad 
raagnificandam  vocem  suam,  vocem  tantum  habere 
voluit,  et  vocem  ojotinuit  a  Soldano.  Dixit  enim  in- 
ter csetera,  quod  sibi  erat  sancta  civitas  restituta ;  ad 
quam  cum  in  vigilia  Dominica  qua  cantatur  Oculi 
mei,  cum  exercitu  Christiano  veniret,  die  sequenti 
Dominica,  satis  inordinate  satisque  confuse,  excommu- 
nicatus  in  ecclesia  Dominici  Sepulchri,  in  praejudicium 
honoris  ac  excellentise  imperialis  manifestum,  suo 
capiti  imposuit  diadema  ;  Sarracenis  templum  Domini 
ac  templum  Salomonis  in  manu  sua  retinentibus,  ac 
legem  Machometi  publice,  sicut  prius,  proclamantibus, 
non  sine  peregrinorum  confusione  maxima  et  dolore. 
Idem^  vero  imperator,  cum  se  firmaturum  civitatem 


iransmiilendd]  transmittendam,  I       -  Idem']  Ipse,  C 


B. 


DE   TEMPORE   REGIS   IIENRICl  TERTII.  181 

"  antea   multiplicitcr     promisisset,    sequent!   die    Lunoe  A.D.  1229. 

"  summo    diluculo     primus    civitatem    exivit    nemine  ^^j^^p^^^f. 

''  salutato ;   sibi    fratribus   Templi   et    Hospitalis   pra3-  arch  of 

"  sentantibus  solempniter  et  instanter,    quod    si  vellet  j^^^Ji^ust^tiJe 

"  firmare,  sicut  promiserat,  civitatem,  ipsi  ei,  quantum  emperor. 

"  possent,  consilium  et  auxilium  ad  id  faciendum  com- 

"  pararent.     Sed   ipse,   qui  de  corrigendo  negotio  non 

"  curabat,  videns  quod  factum   illud  nullius  firmitatis 

"  robur  optineret,  nee  ci vitas,  sicut  restituta  erat,  teneri 

"  poterat    nee    firmari,    solummodo    voce    restitutionis 

"  contentus,    ipsa   die  versus  Joppen   cum   sua.  familia 

*'  festinavit.      Quod  cum    viderent  peregrini,  qui    cum 

"  ipso    intra verant    civitatem,    post    ipsum    noluerunt 

"  remanere.      Subsequent!  vero    die  Dominica,    scilicet  Mid  Lent 

"  qua  cantatur   Lcetare  Jerusalem,  venit    Aeon ;  et  in  thcnM^rch 

"  ipsa    civitate    populum    sibi    alliciens,   ei    quandam  25. 

''  libertatem  concessit,  ut  favorem  ipsius   per  hoc   sibi 

"  mendicaret.     Propter   quod  hoc  fecit,  novit  Deus,   et 

"  ejusdem  opera  sequentia  demonstrarunt.     Cum  autem 

"  passagium   instaret,    et  omnes   unanimiter   peregrini, 

"  pusilli     cum    magnis,    visitato    sepulchro,     tanquam 

"  peregrinatione  peracta   pararentur  ad   recessum,  cum 

"  treugam  non  haberemus  cum  Soldano  ^  Damasci,  nos, 

"  videntes    terram    jam     destitutam     et    a    peregrinis 

"  relictam,  consilium  in  arcto    constituti  inieramus,    ut 

"  de    elemosina    piie    memoriae   regis   Francise   milites 

"  pro  communi  utilitate  retineremus.    Quod  cum  audiret 

"  imperator,  significavit  nobis    se  super    hoc   admirari, 

"  cum  treugas  cum    Soldano  ^   Babilonise   confirmasset. 

"  Respondimus,  quod  adhuc  remanebat^  ferrum  in  vul- 

"  nere,   ex  quo    treugse  vel   pax   non    fuit   inita   cum 

"  Soldano  Damasci,  nepote  preedicti  Soldani,  in  hoc  ei 

"  contradicente ;  adicientes,  quod,  invito  etiam  Soldano 

"  Babiloniae,   nos  *    posset  Damascenus  nimis  dampnifi- 


^  Malck  -  el  -  Naser      Salahecldia 
Daoud. 
-  Malek-el-Kainel. 


3  rcmanebat]  crat,  C. 
'  nos]  n,  i.e.  uou,  B. 


182 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D. 1229.  " 
Letter  of  ^^ 
the  patri- 
arch of  " 
Jerusalem  ^^ 
against  the 
emperor. 


Ctare.^  Kespondit  imperator,  dicens,^  quod  [sine]  ejus 
"  consilio  et  licentia,  qui  jam  rex  fuit  Jerosolimitanus, 
"  non  debebant  milites  guerrini  retineri  in  regno  suo. 
"  Ad  quod  rcspondimus,  quod  super  his  plurinmm  dole- 
"  bamus,  quod  de  his  et  consimilibus  consilium  ipsius 
"  excommunicati  sine  periculo  animarum  non  potuimus 
"  expectare.  Et  cum  ad  hoc  nihil  nobis  imperator 
"  remandaret,  die  sequenti  fecit  extra  civitatem  per 
"  prseconem  publicum  congregari  peregrinos  habitatores 
"  civitatis,  ac  per  speciales  nuntios  preelatos  simul  et 
"  religiosos  in  sabulo.  Inter  quos  ipse  personaliter 
"  consti tutus,  primo  cospit  de  nobis  graviter  conqueri, 
"  falsas  querimonias  cumulando.  Secundo,  ad  virum 
"  venerabilem  magistrum^  Templi  sermonem  retorquens, 
"  famam  suam  conatus  est  publico  variis  ac  vanis 
"  sermocinationibus  non  mediocriter  obfuscare ;  et  sic 
"  culpam  propriam,  quse  jam  manifestabatur,  inten- 
"  debat  in  alios  retorquere,  addens  quod  nunc  ultimo 
"  milites  stipendiarios  in  suum  praejudicium  et  gra- 
"  vamen  retinebamus.  Propter  quod  ipse  inhibebat 
"  omnibus  militibus  peregrinis,  cujuscunque  essent  na- 
"  tionis,  sicut  se  suaque  diligebant,  ne  remanerent  in 
"  terra  ab  ilia  die  in  antea ;  prsecipiens  comiti  Thomse,^ 
"  quern  ballivum  in  terra  relinquere  disponebat,  ut 
"  quemcunque  ex  tunc  inveniret,  puniret  corporaliter ; 
"  adeo  ut  unius  poena  multis  foret  ad  terrorem.  Qui- 
"  bus  omnibus  consummatis,^  nulla  excusatione  vel 
"  responsione  admissa  ad  ea  qu8e  tam  ignominiose 
"  fuerant  devulgata,  recessit.  Et  statim  ad  portas 
*'  civitatis  balistarios  poni  statuit ;  prsecipiens  eis,  ut 
"  fratres  Templi  exire  permitterent,  non  intrare.  De- 
"  nique  tam  ecclesias  quam  alia  loca  eminentia  civi- 
"  tatis  muniri  jussit  balistariis,  et  loca  specialiter  per 
"  quae  ad  nos  et  ad  domum  Templi  habebatur  accessus  ; 


^  dampnifieure]  Altered  to  damp- 
nijicari  in  B, 
^  diccns^  om.  C. 


3  Peter  de  Montaigu. 

^  i.e.  Thomas  of  Acerra. 

°  consummatis]  confirmatis,  C; 


DE   TEMPORE   RKGIS   HENUICI   TEllTII.  183 

"  sciatisque     quod    niinquam     Sarraccnis    tarn     gravis  A.D.  1229. 
"  extitit  aiit  nocivus,  vel  contra  cos  tan  turn  animosus.  l^^<ter  of 

'  ,    .  the  patri- 

"  CujiLs    nos    manifestam    malitiani    perpcndcntes,  tain  arch  of 

"  pr^elatos  quani  pcrcgrinos    diixiniiis  convocandos,   ex-  f^Jj^^JJl^i^JJg 

"  communicantes  omnes  illos,  qui  ^  contra  ecclesiam,  vel  emperor. 

*'  fratres  Tcmpli,  et  alios  torme  religiosos  vel  peregrinos 

"  ipsi    imperatori  consilium  impenderent  aut  juvamen. 

"  Quare  niagis  intumescens    imperator,  omnes  introitus 

"  fecit   diligentius    custodiri ;    inhibens    ne    ad   nos,  vel 

"  ad  illos  qui  nobiscum  essent,  victualia  deferentes  ap- 

"  propinquarent ;   ponens    undique  balistarios    et    sagit- 

"  tarios,    quibus  ^  nos    et   fratres  Templi    ac  peregrinos 

''  graviter    impugnabat.       Et  ut  cxcogitatain   malitiam 

"  adimpleret,  fratres  Praedicatores  ac  quosdam  Minores, 

"  qui    in    Ramis    palmarum    locis  statutis    convenerant  April  8. 

"  ad    prccdicandum    verba  Domini,  per    satellites    suos 

"  rapi  fecit  de  pulpitis,  et  in  terram  prosterni,  extralii, 

"  et    quasi    latrones    per    civitatem  fustigari.       Dcinde 

"  cum  videret,  quod  per    praedictam    obsidionem    quod 

"  intendebat  non    optineret,  fecit  tractari  de    pace ;    ad 

"  quod  respondimus,  quod  noluimus  pacis  tractatum  ad- 

"  mittere,  nisi    prius    amotis  custodiis  balistariorum  et 

"  aliorum    armatorum,    ablatis  etiam  bonis    nostris  res- 

"  titutis,  ita  quod    essent  omnia  in  eo  ^  statu  et  liber- 

"  tate,  qua  erant  die  qua  ingressus  est  civitatem.    Ipse 

"  tandem  fieri   praecepit  secundum  quod    postulabamus, 

"  sed  non  est  effectui  mancipatum  ;  supposuimus  igitur 

"  civitatem  interdicto.    Videns  igitur  imperator  malitiam 

"  suam    non    posse    procedere  usquequaque,  moram    in 

"  terra    noluit    trahere    longiorem ;    immo  ac  si    totum 

"  niteretur   destruere,    balistas    et   armaturas,    a  longo 

"  tempore  pro    defensione  terrao  reservatas,  apud  Aeon 

"  fecit  clam  in  navibus  deponi,  et    plura    Soldano  Ba- 

"  biloniae    transmitti,    quasi    caro  suo.      Et   mittens  in 


^  C.  ins.  ei.     It  is  partially  erased  I       '  C.  ins.  ct. 
in  B.  I       ^  eo  statu  et*]  ea,  C. 


184 


MATTH.EI   PAPJSIENSIS   CimONICA  MAJORA. 


A.D.1229. 
Letter  of 
the  patri- 
arch of 
Jerusalem 
f.  74. 

against  the 
emperor. 
May  1. 


Effect  of 
this  letter 
in  the 
West. 


"  Cyprum  quosdam  milites  suos,  fecit  non  minimam  ab 
"  incolis  pecuniam  extorqueri;  et  quod  mirabilius  no- 
"  bis  videbatur/  galeas,  quas  [non]  potuit  secum  trahere, 
"  destruxit.  Quod  cum  audivimus,  duximus  eum  super 
"  hoc  admonendum.  Sed  ipse,  admonitione  spreta  simul 
*•  et  correctione,  latenter  festo  Apostolorum  Philippi 
"  et  Jacobi,  per  vicum  secretum  et  portum  galeam 
"  intrans,  versus  Cyprum  festinavit,  nemine  salutato, 
"  Joppen  relinquens  destitutam,  nunquam  utinam  redi- 
"  turus.  Jamjam  a  ballivis  dicti  Soldani  intercludi- 
"  tur  exitus  extra  muros  pauperibus  Christianis  ac 
"  Sirianis;  plures  itaque  in  via  peregrini  defecerunt. 
"  Hsec  et  multa  alia,  quae  relinquimus  aliis  enarranda, 
"  qu8e  mundus  novit,  commisit  imperator  in  Terrse 
"  Sanctse  et  animse  suse  detrimentum  ;  quae  Dominus 
"  miseratus,  cum  placuerit,  dignetur  temperare.  Valete." 
Hsec  autem  epistola  cum  ad  audientiam  occidenta- 
lium  perveniret,  non  mediocriter  famam  imperialem  ob- 
fuscavit,  et  multorum  favorem  ademit.  Papa  autem  ad 
ejus  dejectionem  diligentius  solito  insurrexit,  et  col- 
lectioni  pecuniae  hiavit  avidius. 


Arrival  of 
Stephen  [of 
Anagni], 
the  Pope's 
chaplain,  in 
England. 


Charges  of 
the  Pope 
against  the 
emperor. 


Hie  i)vo]iGnuniur  qiiidam  excessus  in  quihiia  Papa  ostendit 
itnperatorem  esse  reum. 

Venit  eodem  tempore  in  Angiiam  magister  Stephaims,  do- 
mini  Pap^  capellanus  et  nuntius  ad  regem  Anglorum,  missus 
ut  colligeret  decimas  domino  Papaa  a  nuntiis  ipsius  regis 
Romae  promissas  ad  guerram  suam  snstinendam  contra  impe- 
ratorem  Romanorum  susceptam.  Audierat  enim  idem  papa 
de  imperatore  praefato  multa  detestanda,  quse  faciebat  contra 
legem  Christianam,  quorum  tenorem  in  scriptum  ^  redigens, 
per  diversas  orbis  partes  Uteris  Apostolicis  publicare  curavit. 
Proposuit*^  autem  contra  eum  in  primis,  quod  in  die  Annun- 
ciationis  beatse  Maria3,  cum  esset  excommunicatus,  intravit 
Sepulcbri  Sancti  ecclesiam  in  Jerusalem,  et  ibi  ante  majus 
altare   propria  manu  sese   coronavit ;   et  ita  coronatus  resedit 


^  videbatur']  videatur,  C. 

2  scriptum']  scriptis  redactam,  C. 


3  Proposuit]  Proponit,  0. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


185 


in  cathedra  patriarchatus  et  ibi  prnsdicavit  popiilo,  excusando  A.I).  1229. 
maliMam  siiani  et  accusaudo  ecclesiara  Romanam,  imponens  Chai-o-es  of 
ei,  qaod  injustc  processerat  contra  eum;  ct  ^  notabilem  earn  the  Pope 
fecerat  invective  et  reprehensive  de  insatiabili  et  si-  eff^g^^o/^^^ 
moniali  avaritia.  Egressus  autem  ab  ecclcsia  in  comitatu 
satellitum  suorum,  sine  omni  persona  ecclcsiastica,  portavit 
coronam  usque  ad  palatium  Hospitalis.  Item  in  palatio  suo 
Achoncusi  fecit  convivari  Sarracenos,  et  fecit  eis  habere 
mulieres  Christianas  saltatrices  ad  ludendum  coram  eis,  quae 
ctiam,  ut  dicebatur,  commiscebantur  eis.  Item,  focdus  quod 
iniit  cum  Soldano,  nemo  scivit  qua  conditione  tractatum  fuit 
inter  eos,  nisi  ipse  solus.  Veruntamen  manifeste  videljatur, 
quod  magis  approbarct,  secundum  quod  perpendi  poterat  per 
gestus  exteriores,  legem  Sarracenorum,  quam^  fidei  nostrae, 
quia  in  multis  ritua  corum^  imitatus  est.  Item,  in  scripto  quod 
est  inter  ipsum  et  Soldanum,  quod  lingua  appellatur  Arabica 
Mosej^ha,  continetur,  quod,  durantibus  treugis,  ipse  juvabit 
eum  contra  omnes  homines  Christianos  et  Saracenos,  et  e 
converso  Soldanus  ipsum.  Item,  spoliavit  canonicos  Sancta3 
Crucis  in  Achon  a  quibusdam  redditibus,  quos  reciperc  debe- 
bant  in  portu  Achonensi.  Item,  spoliavit  archiepiscopum  "* 
!N"icholsienscm  in  Cypro.  Item,  protexit  quondam  cpiscopum 
Surianorum  potentia  soDculari,  contra  patriarcham,  ab  excom- 
municato et  scismatico  ordinatum.  Item,  spoliavit  canonicos 
Sancti  Sepulchri  oblationibus  ipsius  sepulchri,  et  patriarcham 
oblationibus  Calvarias  loci  et  loci  Golgatha,  et  canonicos 
sancti  Templi  oblationibus  suis ;  et  per  manns  satellitum 
suorum  fecit  omnes  oblationes  istas  colligere.  Propter  quod 
factum  frater  Walterus  excommunicavit  eum  in  civitate  Jero- 
solimorum  et  omnes  satellites  sues.  Item,  in  die  Palma-  April  8. 
rum,  praedicatores  de  pulpito,  ubi  pra3dicabant,  viliter  et  vio- 
lenter  fecit  deici,  et  crudcliter  tractari  et  incarcerari.  Item, 
infra  Passionem  LJomini  obsedit  patriarcham  et  cpiscopos 
Wintoniensem  et  Exonienscm  et  Templarios  in  domibus  suis; 
et  cum  vidisset  se  non  posse  proBvalere,  confusus  dimisit.  His 
igitur  de  causis,  licet  alia)  non  desint,  quicquid  egit  in  Terra 
Sancta  pro  nihilo  reputans  domiuus  Papa,  movit  guerram 
contra  ipsum,  asserens  justum  esse  et  fidci  Christiana)  neces- 
sarium,  ut  tam  validus  ccclesia3  persecutor  a  fastu  imperii 
depelleretur ;  ^    et   quod  his  omnibus   detestabilius  est,  contra 


^  et  .  .  .  egressus]  ct  bic  egressus, 
O.  W. 

'  O.  W.  ills.  Icijcm. 

3  eoruni]  ipsorum,  0.  W. 


"•  Eustorgius,  bishop  of  Nicosia. 
^  depelleretur]  Partly  written  over 
an  erasure ;  dcpellatur,  0.  W. 


186 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJOR  A. 


A.D.  1229,  matrem  suani  ^  Romanam  ecclesiam  ^  gravem  excitarat  perse- 
cutionem,  ita  quod  castcUa  ejus  cum  terris  et  possessiOnibus 
occuparat/  et  velut  hostis  publicus  dethuiit^  occupatas.'' 


Parliament 
at  West- 
minster on 
the  2nd 
Sunday 
after 

Easter,  29 
April. 


Demands 
of  the  Pope 
for  his  war 
against  the 
emperor. 


De  dcciniis  Grcyorio  Paj^cG  ah  Anrjlia  collatls. 

Per  idem  teinpus,  cum  magister  Stephanus,  domini  Papfe 
capellanus  et  nuntius,  regi  Auglorum  uegotia  ipsius  Papse  et 
sui  causam  adveiitus  ostendisset,  fecit  rex  convenirc  apud 
"Westmonasterium,  Dominica  qua  cantatur  Misericordia  Domini, 
archiepiscopos,  episcopos,  abbates,  priores,  Tempi arios,  Hospi- 
talarios,  comites,  barones,  ecclesiarum  rectoros,  et  qui  de  se 
tenebaut  in  capite,  ad  locum  pra3fixum  et  diem,  ut  audirent 
negotia  memorafca  et  dc  rerum  exigentiis  communiter  tracta- 
rent  ibidem.  Omnibus  igitur  congregatis,  tam  laicis  quam 
clericis  et  eorum  subjectis,  magister  Stephanus  coram  omni- 
bus recitavit  literas  domini  Papaa,  in  quibus  exigebat  decimas 
omnium  rerum  mobilium  de  tota  Anglia,  Hybernia,  et  Wallia, 
ab  universis  laicis  et  clericis,  ad  guerram  suam  sustinendam 
quam  contra  Romanum  imperatorem  susceperat  Fretliericum. 
Ostendit  autem  in  literis  niemoratis,  quod  ipse  solus  banc 
expeditionem  susceperat  pro  universali  ecclesia,  quam  dictus 
imperator,  jam  diu  excommunicatus  et  rebellis,  subvertere  niti- 
tur,  sicut  evidentibus  apparet  indiciis ;  unde  divitiee  sedis  Apos- 
tolicee  cum  non  sufficiant  ad  ipsum  exterminandum,  necessitate 
compulsus  ab  universis  ecclesias  filiis  implorat  auxilium,  per 
quod  expeditionem  inclioatam  et  in  parte  jam  feliciter  pro- 
speratam  perducere  valeat  ad  desideratum  effectum.  Persuadet 
denique  dominus  Papa  in  conclusione  negotii  singulis  ecclesiae 
membris,  quatinus  sicut  filii  naturales  ecclesice  Romanee,  qua3 


^  W.  ins.  sanctam. 

2  O.  W.  ins.  tam. 

3  occuparat]  occupavit,  O.  W. 
^  detinuit~\  detinet,  W. 

^  At  the  foot  of  the  page  is  : 
"  Hos  versus  composuit  ipse  impe- 
"  rator  super  desolatione  cujusdam 
"  ci\'itatis  quae  dicitur  Gallice  Mes- 
"  chines,  quam  commiserat  cuidam 
"  Martino  custodiendam.  Sed  Mar- 
"  tinus  perterritus  tradidit  illam 
"  fraudulenter  Papse,  et  iterum 
"  fortuna  arridente  restituta  impe- 
**  ratori  : 


"  Caesar,    Messina,    te     corrigit 

"  absque  ruina ; 
"  Nam  si  demens  sis,  puniet  te 

"  Csesaris  ensis. 
"  Va3  tibi,  Messana,  tam  longo 

"  tempore  vana, 
"  Nam  *  tua  campana  plorat  de- 

"  licta  prophana. 
"  Plehs  Messaneusis,  vides  quod 

"  jam  tremit  ensis 
*'  Quo  Martinensis  stat  verberi- 

"  bus  caro  densis." 

*  Nam]  Non,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS    HENRICI   TERTII.  187 

mater  est  omnium  ccclesianim,  potenter  subvcniant,  ne,  quod  A.D.  1229. 
absit,  ipsa  dcficicnte,  membra  cum  capite  succumbere  vidcautur. 
His  et  aliis  in  hunc  modum  in  autentico  domini  Papm  patenter 
expressis,  persuasit  magister  Stephanus  omnibus  qui  aderant, 
ut  consentirent,  allegans  honorem  et  commodum,  qui  posset 
cxinde  obtemperantibus  provcnire.  Ilex  aiitem  Anglorum,  a 
quo  cJ3eteri  omues  sperabant  habere  defensionis  auxilium,  factus  Cf.  Isa. 
est,  quia    sic    oportuit  fieri,  baculus    arundineus,    cujus  ^^^^'^-  ^* 

fragmenta   vulneraverunt    in  so    confidentes  ;    cjui  Koma3  The  king 
per  procuratores  suos,  ut  supradictum  est,  ad  decimas  solven-  gives  way, 
das   fuerat  obligatus,  non    potuit    contradiccre ;    et    cum   nihil 
responderet,   visus    est    tacendo    assensum  ^  praiberc.     Comites 
vero    et    barones    ac    laici    omnes    plane    decimas    sc    datnros 
contradixerunt,  nolentes    baronias    suas  vel  laicas  possessiones 
Romana3    ecclesise    obligare.       Episcopi    quoque    et     abbates, 
priores,    et    alii  ecclesiarum    pra^lati,    post    trium  vel   quatuor 
dierum  deliberationem   et  murmurationem  non   modicam,  tan- 
dem   cousenserunt,    metuentes    excommunicationis    sententiam  f-  74  b. 
vel   interdicti    sibi    inferri,  si   mandatis  Apostolicis   obviarent. 
Consentientes    igitur    corde    quali    quali,    sub    quadam 
summa  pecuniae  finem  conclusissent  sibi  tolerabili ;   nisi  Conduct  of 
(ut  asseritur)    Stephanus    de    Segrave,  regis    tunc  con-  geg^-ave. 
siliarius,    vir    quidem    sui     solius    amicus,    versus    in  Ps.  Ixxvii. 
arcur)i  ]^ravvini,   quadam    simoniaca   conventione    cum  ^^' 
magistro    Stephano  facta,  ad    talem    efFectum    rem  per- 
duxit,  quod  decimas  ipsas  plenarie  sibi  cxegit  et  opti- 
nuit  ad    damnum  ecclesise  et  regni   insestimabile.     Sed 
justo  Dei  judicio,  hiec  fraudulenta  procuratio  prsedicto 
Stephano  justitiario    non  successit   in  prosperum.     Tunc 
magister    Stephanus    praBlatis    omnibus    literas   domini    Papa: 
procuratorias     ostendit,    quibus   idem   Papa    ipsum    ad    dictas 
decimas  colligendas   procuratorem  constituerat,   ut  non  secun- 
dum taxationem  factam  in  vicesima,  quae  paulo  ante  regi  data 
fuerat  pro  libertatibus  optinendis,  sed  secundum   quod  melius 
possunt  ad  commodum  domini  Papa?  et  uberius  omnia  bona  et 
mobilia   singulorum  taxari  ;''^   videlicet   de  omnibus   redditibiis, 
proventibus,    fructibus    carucarum,  oblationibus,  decimis,    nu- 
trimentis  animalium,  et  fructibus,  et  de  omnibus  obventionibus 
ecclesiarum  vel  aliarum  possessionum,  quocunque  nomine  cen- 


^  assensum]  conscnsum,  W. 

2  taxari]  Sic  all  the  MSS.  for  taxarcntur. 


188 


MATTH.EI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


given  to 
the  Papal 
nuncio. 


A.D.  1229.  seantur,  non  aliquibus  debitis  vel  expensis  aliqua  occasione 
PoM^ers  deductis.  Habuit  etiam  ex  eisdem  Uteris  auctoritatem  con- 
tradictores  excommunicandi  et  ecclesias  interdiceudi.  Unde 
coiistitutis  procuratoribus  suis  in  singulis  comitatibus  regni, 
omnes  illos  excommunicavit,  qui  circa  decimas  ipsas  reddendas 
vel  taxationem  faciendam  per  se  vel  per  alium,  colkidium, 
pactum  iniquum,  subtractionem,  vel  fraudem  aliquam  duxerint 
faciendam.  Et  quoniam  laegotium  festinum  exigebat  auxilium, 
praslatis  omnibus  et  aliis  sub  poena  excommunicationis  indixit, 
ut  vel  mutuo  vel  alio  quocunque  modo  pecuniam  perquisitam 
sibi  traderent  indilate,  ut  cam  domino  Papse  incontinenti 
transmitteret,^  eandem  postmodum,  decimis  singulorum  rite 
The  Pope's  taxatis,  plenarie  recepturi.  Erat  autem^  idem  Papa  tot  et 
tantis  involutus  debitis,  ut  unde  bellicam  quam  susceperat 
exiDcditionem  sustineret,  penitus  ignoraret.  Et  sic  soluto 
concilio,  murmurantibus  cunctis,  recesserunt. 


debts. 


Way  in 
which  the 
tithes  for 
the  Pope 
were  ex- 
acted. 


Usurers 
brought  in 
by  the 
papal 
nuncio. 


Be  excommunicationG  gravissima  dictariim  decimaruni  retentorum. 

Et  his  ita  gestis,  misit  incontinenti  literas  suas  magister 
S[teplianus]  ad  singulos  cpiscopos,  abbates,  priores,  ct  cujus- 
cunque  professionis  viros  religiosos  regni,  sub  poena  interdict! 
et  excommunicationis  prascipiens,  ut  tali  die  tantam  pecunia3 
summam  sibi  transmitterent  de  moneta  ad  pondus  denarii 
probata  et  nuper  fabricata,  ut  inde  creditoribus  domini  Papa3 
satisfacere  posset,  et  ipsi  poenas  evaderent  interdicti.  Erat 
enim  in  hujus  rei  executione  adeo  improbus  exactor,  ut  etiam 
de  frugibus  autumpni  futuri,  quse^  adhuc  in  berba  crescebaut, 
singulos  compelleret  decimarum  sibi  pretium  exhiberi.^  Prae- 
lati  vero  aliud  remedium  non  habentes,  calices,  phialas,^  phi- 
lacteria,  et  alia  sacra  altaris  vasa,  queedam ''  vendiderunt,  non- 
nulla-^  in  pignus  sub  foenore  posuermit.  Prseterea  liabuit 
idem  magister  S[tephaniis]  quosdam  secum  foeneratores 
nequissimos,  qui  se  mercatores  appellabant,  usuram 
sub  nomine  negotiationis  palliantes,  qui  egentibus  et 
exactionibus  vexatis  optulerunt  pecuniam ;  et  urgente 
memorato  S[tepliano],  sub  poena  gravissima  coacti  multi 
mutuo  accipere,  qui  postea  in  laqueos  eorum  inciderunt, 


1  transmitter  et]  transmitterent,  B. 

2  auteni]  enim,  O.  W. 

3  quce']  qui,  B.  O.  W. 

^  exhiberi]  exhibere,  O.  W. 


5  phialas']  eucharistias,  O.  W. 
^  qu(Eda7)i]  quidam,  O.  W. 
7  nonnulld]  nonnulli,  B.  0.  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   nENRICI   TERTII. 


189 


clampna  irrestaiirabilia  incurrentes.  Continuis  malcdictioni- 
bns,  sed  occiiltis,  rcplcta  est  terra,  imprecaiitibus  cunctis, 
"Exactio^  suis  fiat  exactoribus  nunquam  fructuosa."  Quod 
juxta  vota  po})uli  accidit,  quia 

Non  habet  cventus  sordida  pr?eda  bonos. 

Ex  eo  autem  tempore  non  defuerunt  in  terra  Angli- 
cana  quidam  transmontani,  qui  se  mercatores  nominant, 
usurarii  impiissimi ;  qui  nihil  aliud  qucerunt,  nisi  in 
laqueis  suis,  prsecipue  quos  Eomana  curia  angariat, 
illaqueare:  Et  sic  abrasor  pecuniarum,  magister  S[te- 
phanus]  domini  Pap?e  capellanus,  Anglis  foeda  reliquit 
vestigia.  Solus  autem  comes  Cestrensis  Eanulphus  stetit 
viriliter,  nolens  terram  suam  redigerc  in  servitutem  ;  nec  ^ 
permisit  de  feodo  sue  viros  religiosos  vel  clericos  decimas 
meraoratas  conferre,  quamvis  Anglia  et  Wallia,  Scotia  ct 
Hybernia,  ad  solutionem  compellerentur."^  Hoc  autem  multis 
in  hac  decimatione  solatium  pra3stat  et  levamen,  quod  regna 
transmarina  et  longc  posita  non  sunt  ab  hac  exactione  quieta. 
Cumquc  tandem  istarum  plenitudo  divitiarum  ad  summum 
pontificem  pervenisset,  ipse  Johanni  de  Bresnes  et  aliis  militise 
sua)  principibus  ita  affluenter  eas  distribuit,  quod  graviter 
cessit  in  damnum  imperatoris,  dum  municipia  ejus  et  castella 
in.  ejus  absentia  subvertcbant. 

Eodem  anno,  magister  Robertus  de  Bingeham,  Saresberiensis 
electus,^  apud  Septoniam  munus  consecrationis  suscepit,  sexto 
kalendas  Junii,  per  manum  Willelmi  Wigornensis  episcopi, 
astantibus  episcopis  Jocelino  Batoniensi  et  Alexandre  Coven- 
trensi.  Qui  satis  felici  auspicio  officium  suscepit  e2)isco- 
pale  ;  et  fabricam  novro  ecclesi^e,  quam  prsedecessor  suus 
Kicardus  transtulit  et  ausu  non  pusillanimi  inchoavit, 
viriliter  est  prosecutus,  juvantc  Deo,  rego,  et  populo. 
Unde  quidam  ^  versificator  ait  satis  eleganter : 


A.D.  1229. 


Ovid.  I. 
Amor.  X. 

48. 


Stand 
made  by 
Ranulph 
Blundevil, 
earl  of 
Chester. 


Consecra- 
tion of 
R.  de 
Bingham, 
bishop  of 
Salisbiny, 
27  May. 
New 

church  of 
Salisbury. 


^  W.  ins.  quod  talifs. 

2  ?iec']  non,  AV. 

"  compelfcrcyifin-l  compellantur, 
AY. 

■^  In  the  morgiii  is  a  pastoral 
staff  and  mitre. 

^  Henry  of  Avranches.  (MS. 
Camb,  Univ.  Lib.  Dd.  11,  78.  See 
above,  p.  43,  n.  0.)    These  lines  are 


from  his  poem,  "  De  translatione 
"  veteris  ecclesiaj  Saresberiensis  et 
"  constructione  nova',"  11.  20.5,  6, 
f.  9G.  In  the  poem  they  arc, "  Ilex 
"  ii-itur  det  opes,  pra^sul  dct  opcm, 
"  lapicidai  Dent,"  See.  Paris  Ims 
written  them  in  the  margin  of  the 
MS.  as  they  occur  above. 


190 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1229. 
Versus. 


Rex  largitur  opes,  fert  praesul  opem,  lapicidae 
Dant  operam ;  tribus  his  est  opus,  ut  stet  opus. 


John  de       Eodem   tempore    rex  Anglorum   Henricus    in    die    Pentecostes 
Burgh  Johannem  filium  Huberti   Aiiglice  justitiarii   cingulo   miiitari  * 

knighted.     (jQ^a^it  tertio  nonas  Junii. 


Consecra- 
tions at 
Canter- 
bury, 
10  June. 


Death  of 
Martin  de 
Pateshulle, 
dean  of. 
S.  Paul's. 


De  consecratione  Ricardi  Cantuariensis  arcliiepisco^i,  et  Bogeri 
Londoniensis  et  Hugonis  Helyensis  episcopo7'um. 

Eodem  temipore,  in  die  Sancta)  Trinitatis,  eonvenientibns 
Cantuariensis  ecclesia^  suffraganeis  apud  eandem  civitatem, 
consecratus  est  magister  Eicardas,  Cantuariensis  electus,"'^  per 
manum  Henrici  Eofensis  episcopi,  sine  pallio,  ita  quod  licuit 
ei  vel  ordines  celebrare  vel  ecclesias  dedicare.  Consecrati 
sunt  etiam  cum  eo  eadem  die,  per  ministerium  ejusdem  epi- 
scopi, ante  majus  altare  in  ecclesia  Sanctee  Trinitatis.  Eogerus 
electus  Londoniensis,  et  Hugo  Helyensis,  quarto  idus  Junii. 
Eodem  anno  obiit  Martinus  de  Pateshulle,  decanus 
Londoniensis,  xviii.  kalendas  Decembris,  vir  mir?e  pru- 
dentiae  et  legum  terree  peritus. 


Prepara- 
tions at 
Ports- 
mouth for 
the  re- 
covery of 
Normandy 

f.  75. 


De  magno  apparatu  regis  Anglorum  ad  transfretandum 

congregato. 

Sub  eisdem  diebus,  instante  festo  Sancti  Michaehs,  rox  An- 
glorum H[enricus]  congregavit  apud  Portesmue  totam  nobili- 
tatem  regni  Angiia3,  comites  videlicet,  barones,  et  milites, 
cum  tanta  equitum  ac  peditum  turba  quantam  nullus  ante- 
cessorum  suorum  aliquo  creditur  tempore  congregasse.  Ubi 
etiam  venerunt  ad  eum  de  regionibus  Hyberniae,  Scotise, 
Wallise,  et  Galewalliae  tanta  railitum  et  armatorum  multitude, 
qnod  admiratio]]i  omnibus  liabebantur.  ProiDOsuit  ^  namque  rex 
cum  tanta  armatorum  cojDia  transfretare,  ut  terras  quas  pater 
amiserat  in  suum  dominium  revocaret.  Demura,  cum  principes 
et  marescalli  militise  regis  ad  naves  venissent,  ut  victualia 
ingererent  et  arma,  adeo  paucas  invenerunt  naves,  ut  non 
sufEcerent  ad  medietatem  exercitus  transfer endum.     Quod  ^  cum 


^  In  the  margin  is  an  upright 
sword. 

2  In  the  margin  is  a  crosier  and 
mitre. 


2  Proposiiii]  So  Par.  in  the  mar- 
gin, as  O.  W. ;  B.  has  profectus 
est ;  C.  has  proposuit 

^  0.  W.  ins.  verbum. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  191 

ad  regis  notitiam  pervcnisset,  iratus  est  vehementer,  efc  crimen  A.D.  1229. 
tofcum    in  Hubertuin  de  Burgo  jusfcitiarium  refadifc.^     Et  audi-  Cave. 
entibus  cunctis,  vocavit  eum  veterem^  proditorem,  improperans  Anger  of 
ei  quod  linnc,  sicut  prius,  procuravit  defectum,  pro   quinque  ^^^j^^g^^^ 
milibus  marcis,  quas  a   regina  Fraucorum  acceperat,^  ut  suum  jfu^grt  <ie 
propositum   impediret,    ct    gladium,    quasi   furia    invectus,  rex  Burgli. 
educens,  voluit  justitiarium  interficere.     Sed  comes  Cestrensis 
Kanulfas  et  alii  qui  aderant,  sese  interponentes,  ipsum  a  mor- 
tis discrimine  servarunt.     At  ille  a  regis  se  pra^sentia  subtraxit, 
donee  ira  rex  deposita  animum  niitigaret. 

Applicuit   interea    in    portu   illo    comes    Britanniao    nomine  Arrival  of 
Henricus,^  vir  quidam  animo  seclitionem  parturiens,  septimo  of^gj^!-!^^ 
idus  Octobris,  qui  regem  conducere  debuit  in  terram  suam  sub  taimy. 
salvo    ducato/  sicut  condictum  fuerat  inter   eos  et  sacramento 
firmatum.     Sed  idem  comes  cum  aliis  ^  de  exercitu  dederunt  regi 
consilium,  ut  negotium  differret'^  usque  ad  sequens  Pascba,  quia 
periculosum  erat  tempore    hyemali  iter  tara  arduum   expedire. 
Quo  audito,  rex  licentiam  dedit  omnibus  ad  propria  revertendi.  'i]he  expe- 

Et  iustitiarius  cum  rege  pacificatus  est.    Comes  autem  Britannia?  ^^^^^o"  post- 
.         .  .  .  .  .  polled. 

regi  fecit  homao'ium    contra  omnes   homines  de  Britannia ;    et  mv, 

-ITT-  .  -AT        -ni-       •       •  J^"^  count 

rex  reddidit  ei  totum  jus   suum  m  Anglia.     Et  datis  ei  qumque  ofBritann}^ 

milibus   marcarum.    ad    custodiam    terrie    suae,  remisit  eum    in  does  ho- 

regionem   suam.     Eodem  anno,   Bicardus    Oantuariensis    arcbi-  ^^g^'- 

episcopus   pallium  sibi    a    domino    Papa  transmissum    suscepit  rr^  arcn- 

nono  kalendas  Decembris,  et  apud  Cantuariam  in  ecclesia  catbe-  ceives  the 

drali,  prseseiite  rege  et  suffraganeis  episcopis,  divina  cum  ipso  pall. 

pallio  cclebravit. 

De  qiiodam  fceneraiore  male  mortno. 

Erat  hoc   tempore   in   Minori    Britannia   foenerator    quidam,  Imperti- 

qui  pecuniam  suam  tribuens  ad  usuram,  immensura  nummorum  "^"^- 

congreo'avit   accrvum.     Hie   cum  multotiens    ab    episcopo   loci  ^^^^^"^  ^^ 

.  .    .  .  an  usurer 

iiicreparetur,    quod   non    licebat    sibi    de    usuris    rem    augere,  ^^j^^  jg  ^^^ 

noluit    audire    episcopum,  sed,  licet   non    recto,   strenuus    rem  fused  burial 

aiigebat.     Cumque  tandem  ab  episcopo  incorrigibilis  videretur,  by  the 

excommunicavit  eum,  et  ab  unitate  lidelium  scgregavit.     Quod  P^^^'^*- 

ille   parvipendens,    immo  vilipendens,    excommunicatus   non 


•  rcfudit]  refundere  curavit,  W. 

-  vetereni]  senem,  ().  W. 

3  acceperat]  receperat,  C. 

■*  Henricus~\  An  error  for  Peter 


^  ducato'\  Written  by  Par.  in  the 
margin  ;  ora.  W. ;  conductu,  C,  as 
the  Hist.  Anglor. 

^  W.  ins.  sapientibus. 


Mauclerc.  ]       '  O.  W.  ins.  hiceptum 


192  MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1229.  multo  post  vitam  miserabiliter   terminavit.     Quo    sine   viatico 
et   confessione   defuncto,  uxor   ejus    et  filii   venerunt   ad  pres- 
byterum  villa3,  rogantes  ut  corpus   defuncti  more   ecclesiastico 
sepeliret.     Presbyter   autem  hoc   facere  recusavit,  eo  quod  ex- 
cominuuicatus  decessit,    prascipiens   ut    in    bivio    extra  villam 
sepelirent    eum.     Uxor    autem  defuncti   hsec    audiens   venit  ad 
comitem   cum    filiis,    querimoniam   coram    eo    deponens,  quod 
presbyter  ille  parocbianum   defunctum  noluit  sepelire,  causam 
Murder  of  reticens,  quod  excommunicatus  obisset.     At  comes  contra  pres- 
the  priest    ^yterum   in   iram   versus,  jussit    ministris   suis,  ut    euntes   ad 
count  of      presbyterum    ex    parte    sua    prasciperent,    quatinus    mortuum 
Britanny.     sepeliret ;    quod    si    facere    contradiceret,    ipsum    vivum    cum 
mortuo  sepelirent  ^    ligatum.      Hoc    cum  factum    esset,   omnes 
episcopi  Britannia  ipsum   comitem  sub    anathemate  concl  use- 
runt  ;  undo   suborta  inter  eos   discordia,  episcopi  illi  a   comite 
omnes  in  exilium   sunt  expulsi,  et   comes   excommunicatus  re- 
mansit,  donee  sententia  confirmaretur  a  Papa. 


Quod  FretJiericus  Bomanorum  imperator  est  reversus  in  terram 

siiam. 

Return  of       Eodem  anno,  cum  Frethericus  Eomanorum  imperator  Terram 

the  em-        Sanctam    Christianitati    restituisset,    et    treugas   decennales    a 

the  Hoiv      Soldano  Damasci  impetratas  juramento  hinc  inde  confirmasset. 

Land.  in   die   Inventionis   sanctse   Crucis  naves   ascendit,  ut,  transito 

3  May.        mari  Mediterraneo,  reverteretur  in  terram  suam.     Sed  quoniam 

audierat,  quod  a  Johanne   de  Brennes  insidias  sibi  parabantur, 

in  portubus  cismarinis  inconsulte   timuit  applicare ;    et   ne  de 

ejus  captione  gauderent   inimici  illius,  in  tuto    loco    applicuit, 

prsemissis   exploratoribus   suis,  qui  conduxerunt  ilium   ad   por- 

tum    securitatis    et   salutis.      Cum   autem    prospere    in    Sicilia 

applicuisset  cum   modico    comitatu,  audivit    quod   aemuli  ejus 

jam  castella  multa  subjugaverant   et  municipia,  et  quod  etiam 

per  terras   imperii  liberum  baberent  discursum,  et  clebaccha- 

rentur  multi  Papse   stipendiarii,  affluentia   pecunite  in- 

sestimabilis  saginati,  cum  non  esset  qui   eis  obviaret.     Sed 

cum  tandem  ejus   divulgaretur   adventus,  confluebant  ad    eum 

homines    imjDerii    naturales,    qui    per    fidelitatem    ei    fuerunt 

astricti.     Quibus  vallatus,  et  ex  aliis  adventantibus  confortatus, 

audacter  prorupit   in  hostes,  et  terras   amissas  ac  castra   caepit 

paulatim  revocare. 


*  sepelirent^  sepeliret,  O.  W. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI    TERTll.  193 


Quod  rex  Anglorum  ad  Natale  fuerit  apud  Eboracum.  A.T).  1230. 

Anno  Domini   mccxxx.     Ecx   Anglorum    H[enricus]    ad    Na-  Henry  III. 
tale  tenuit  curiam  suam  cum   rege  Scotorum  apud  Eboracum,  ^VT^a^ 
quern  ad  illud  festum  invitaverat,  prsesente  archiepiscopo  civi-  auder  II. 
tatis,    cum    comitibus,  baronibus,  militibus,  et    familia    magna 
nimis.     Ubi  dicti  reges  multa  distribuebant  festiva  suis  ^    indu- 
menta.    Kex   autem   Anglorum   prodiga   liberalitate    regi  Sco- 
torum contulit  equos  preciosos   cum  anulis    multis  ac    gemmis 
et  donativis    variis.     Atque    festo*  per   triduum   continuato, 
epulabantur  cotidie   splendide,  tantam    solempnitatem    in  exul- 
tatione    et    lastitia    celebrantes.      Die   autem    quarta,    concione 
soluta,  rex   Scotorum  in  suam  revertitur   regionem.     Rex    An- 
glorum Londonias  properabat. 

Contigit  eodem   tempore,  in   die    scilicet  Conversionis  Sancti  Nota  mira- 

Pauli,  in    urbe  Londoniarum,  dum  episcopus  civitatis,  scilicet  bile  de 

Rogerus    dictus  Niger,    in    ecclesia   cathedrali    ante   majus-^^^^"'^^* 

altare  staret  infulatus  ad  celebrandum  divina,  preesente  populo  Fright  of 

civitatis  ob   honorem    beati  Pauli    congregate,  quod  tanta  sub-  *^^  ^^^~ 

.  .       .     £rrGffa,tioQ 

ito  in    aere   facta  est   nubium    densitas   et   Solaris    obnubilatio  ^^  g^ 

claritatis,  ut  vix  socius  socium  in  ecclesia  videre  posset.  Ad-  Paul's, 
mirantibus  cunctis  et  diem  judicii  suspectum  habentibus,  facta  24  June. 
est  repente  tonitrui  adeo  horribilis  super  ecclesiam  concussio, 
ut  ipsa  ecclesiae  fabrica  tota  cum  turri  eminentissima  super 
capita  omnium  ruere  videretur.  Ex  ilia  autem  collisione  nu- 
bium tanta  fulminis  exivit  choruscatio,  ut  tota  ecclesia  intus 
ignea  videretur,  nee  defuit  foetor  inter  base  omnia ;  sed  ita 
intolerabilis  habebatur,  ut  omnes  qui  aderant  extingui  time- 
rent.  Sicque  ad  milia  utriusque  sexus  bominum,  qui  in  ec-  f.  75  b. 
clesia  erant,  nihil  verius  quam  mortem  suspicantes,  rapido 
cursu  de  monasterio  exierunt  attoniti,  et  corruentes  in  terram 
sine  sensu  aliquandiu  permanserunt.  Solus  ex  omni  multitu- 
dine  episcopus,  cum  uno  tantum  diacono,  ante  majus  altare 
sacris  vestibus  indutus  remansit  intrepidus,  expectans  Domini 
voluntatem.  Aere  tandem  purgato,  cum  omnis  multitude  eva- 
dcndi  fiduciam  concepisset  et  ecclesiam  iterum  fuisset  in- 
gressa,  episcopus  residuum  missae  complevit.  Facta  est  autem 
super  hoc  casu "  totius  civitatis  non  modica  admiratio,  metuen- 
tibus  cunctis,  ne  magnum  aliquid  et  insolitum  pronosticaret 
futurum. 

Eodem  anno,  tempore  Quadragesimali,  imperator  Romanus  Successes 
contra  hostes  sues  ita  invaluit,  quod  castra  sua  et  jura  omnia  of  the  em- 
ad   imperium    spectantia    potenter    revocavit;    quoscunque    in  ^*^^^^" 

^  O.  W.  ins.  militibus.  I       ^  fioc  casu'j  occasu,  B. 

VOL.    III.  -  N 


194 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1230, 

Flight  of 
John  de 
Brienne. 


Truce  be- 
tween the 
Pope  and 
emperor. 

W.  de 
Braose 
hanged  by 
Llewellyn- 
ap-Jor- 
werth. 
Exactions 
of  the  king. 


castellis  suis  ex  adversariis  suis  cepit,  aut  vivos  excoriavit 
aut  patibulo  suspendit.  Johannes  vero  de  Brennes,  qui  hostis 
capitaneus  post  Papam  ejus  erat,^  metuens  incidere  in  ma- 
nus^  illius,  fugit  in  Grallias  ad  natale  solum  cum  stipendiariis 
suis,  quos  dominus  Papa  rapinis  religiosorum  ^  ditavit, 
et  prsedis  a  pauj)eribus  captis  undecunque  honoravit. 
Et  sic  mediantibus  amicis  et  viris  religiosis,  statutse  sunt 
treugfB  inter  dominum  Papam  et  ipsum  ^  imperatorem,  quo- 
usque  in  aliquam  pacis  formam  convenirent.  Per  idem  tempus, 
"Willelmus  de  Brausia,'^  vir  nobilis  et  potens,  a  Leolino  jDrin- 
cipe  Walliarum  patibulo  suspensus  est,  mense  Aprili,  cum 
uxore  ejus,  ut  dicebatur,  in  adulterio  deprehensus. 

Eodem  tempore,  ad  exactionem  regis,  archiepiscopi,  episcopi, 
abbates,  et  priores  per  Angliam  totam  regi  eidem  pecuniam 
dederunt  non  modicam,  quasi  per  earn  subtracta  patri  suo 
jura  posset  revocare  in  partibus  transmarinis.  Gives  Londo- 
nienses  pro  eodem  negotio  ad  redemptionem  gravissimam  sunt 
compulsi.  Judgei  etiam  tertiam  partem  rerum  suarum  om- 
nium, vellent  nollent,  regi  sub  festinatione  persolverunt. 


Henry  III. 
collects  an 
army  at 
ReadiDg, 
and  crosses 
from  Ports- 
mouth to 
S.  Malo. 


The  nobles 
of  Bri- 
tanny  do 
homage. 


Quod  rex  Anglorum  cum  exercitu  transiit  in  Britanniam. 

Rex  Anglorum  H[enricus]  in  solempnitate  Paschali  apud 
Radingum  congregavit  exercitum  copiosum  valde,  omnium 
videlicet  nobilium  regni,  qui  sibi  debebant  servitium  militare, 
et  aliorum  innumerabilium  ex  regionibus  diversis.  Qui  inde 
castra  movens  ad  portum  de  Portesmue  pridie  kalendas  Mali, 
cum  universa  multitudine  sua  naves  ascendit.^  Rex  autem, 
procurantibus  nautis  suis,  in  Britannia  applicuit  apud  Sanc- 
tum Mauloum,'^  quinto  nonas  Maii.  Multi  quoque  de  exercitu, 
regem  sequi  non  valentes,  diversis  applicuerunt  in  locis,  sed, 
Deo  id  procurante,  absque  leesione  ac  rerum  dimiuutione  om- 
nes  ad  regem  in  Britannia  pervenerunt.  Comes  autem  Bri- 
tannise,  regem  reverenter  et  cum  honore  suscipiens,  tradidit 
ei  municipia  regionis  illius  et  castella,  nobilesque  Britannise 
multi    ad    eum   venientes   homagia   fecerunt   et   fidelitatem   ei 


^  W.  ins.  publicus. 

2  manus^  manibus,  W. 

•'*  C.  ins.  suorum. 

^  ipsum  imperatorem']  Fretheri- 
cum,  C. 

^  His  shield  reversed  is  in  the 
margin. 


^  The  vessel  is  drawn  in  the 
margin,  with  the  three  leopards  on 
the  sail. 

^  Par.  has  written  id  est,  Machu- 
tum  over  Mauloum  in  a  very  mi- 
nute hand  between  the  lines.  C. 
has  Maehuum. 


DE   TEMPORE   REGIS  HENRTCI  TERTII. 


195 


juraverunt.       Andreas   tamcn    do    Viteri    et   alii   viri   nobiles  A.D.  1230. 
pauci,  ad   fidelitatem   regis   venire   contempnentes,   munierunt  Andrew  de 
castra  sua  alimentis  ct  ad  pngnam  virilitcr   sese  prceparabant.     ^*^*^  ^?" 
Eex  autem  Francorum,  cum  de   adventu  regis  Anglorum  cer-  .  ,  '„ 

titudinem   didicisset,^  congregavit    exercitum    valde  copiosum,  Louis  IX. 
atque  micantibus  undique  scutis  et  vexillis,  ad  Andegavensem 
pervenit  civitatem,  ubi  castrametatus  ibi  moram  protraxit  non 
modicam,  ut  progressum   regis  Anglorum  in   Pictaviam   pr^e- 
pediret.      Rex  vero  Anglorum    dum   apud  urbem  Nannenten- 
sem  majorem  expectabat  adhuc  numerum  ex  diversis  partibus^ 
armatorum,  rex  Francorum   cum   exercitu  suo  quoddam  debile  Siege  and 
municipium   Hodum   appellatum   obsedit,  quod   ab   urbe  Nan-  capture  of 
netis  quatuor  leucis  vix  distabat,    atque  levi  conatu  illud  cepit     ^,,^" 
et  subvertit,  et  ad  Andegavensem  rediit  civitatem. 

Eodem  anno  facta  ^  est  eclipsis  solis,  contra  morem  solitum,  EcUpsis 
summo   mane  confestim    post  ortum  suum,    pridie   idus    Maii,  matuti- 
in  Rogafcionibus,  scilicet  feria   tertia,  ita  quod  agricola)  et  alii  ^*J^^ 
multi,  labores   mane    inchoates    propter  nimiam    obscuritatem 
relinquentes,  stratum  repetere  et  sese  iterum   sopori  dare   de- 
creverunt;  sed  tandem,  quasi  post  unius  hor^e  spatium,  multis 
admirantibus,  sol  consuetam  optinuit  claritatem. 

Eodem  tempore  dux  Saxonise,  et  regis  Anglorum  consangui-  Visit  of 
neus,  veniens  in  Angliam  a  civibus  Londoniensibus   honorifice  Albert, 
susceptus  est ;    erat  autem  idem   dux  homo   tantae   proceritatis  q^^  ^^  o 
et  longitudinis,  ut,    cunctis    admirantibus   et  quasi   ad    specta-  England. 
culum  accurrentibus,  visum  ex  ipsius  intuitu  refecerunt. 


Be  discordia  inter  harones  GallicB  orta. 

Habebant  quo  que   hoc  tempore   guerram  ad  invicem  omnes  Disseu' 
fere  magnates  Gallice,  sicut  dux  Burgundite,'*  comes  Bononiae,^  sions 
comes  de  Drius,'"'  comes  de  Mascu,^  comes  Sancti  Pauli,^  comes  5pj.g^J^i^ 
de  Bar,^  Engeramus  de  Curei,  Robertus  de  Curtenei,  et  multi  barons, 
alii,  qui  jurati  et  confoederati  erant,  ut  dicebatur,  regi  Anglia3 
et    comiti   Britannia}  Henrico  ^^ ;   bellum  indixerant  comitibus 
Campaniensi  '^  et   Flandrensi.^^     Qui   omnes  impetrata  licentia 


^  didicisset]  cognovisset,  C. 

2  W.  ins.  adventantium. 

^  In  the  margin  arc  figures  of 
the  sun  (Sol  parum  vel  nihil  versus 
nos  accensus),  the  moon  (Luna  in 
coitu),  and  the  earth  (Terra  sic). 

*  Hugh  IV. 

^  Philip  Hurepel. 


^'  Robert  III.,  count  of  Dreux. 

7  Alix,  count  of  Macon. 

3  Hugh  V. 

9  Henry  II. 

'"  An  error  for  Petro. 

"  Theobald  IV. 

J-  Ferrand. 

N   2 


196 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1230. 


Theobald 
of  Cham- 
pagne is 
defeated 
and  flies  to 
Paris. 


Cham- 
pagne ra- 
vaged. 


f.  7C. 


Scandal 
against 
queen 
Blanche. 


a  rege  Francoram,  completis  in  Andegavia^  quadraginta 
dierum  excubiis,  reversi  sunt  in  patriam  suam.  Quos  rex, 
cum  illos  retinerc  non  potuit,  secutus  est,  ut,  si  possibile 
esset,  eos  discordes  ad  concordiam  revocaret.'^  Sed  cum  idem 
rex  nobiles  ^  ad  pacem  reducere  nullatenus  potuisset,  ingressi 
sunt  cum  equis  et  armis  hostiliter  comites'*  terram  comitis 
Campanise,  atque^  illam  igne  et  ferro  depopulari  coeperunt. 
Comes  vero  Campaniensis,  in  ''  ingenti  armatorum  copia  hostibus 
occurrens,  praslium  campestre  commisit;  at  comites  tam  sibi 
quam  suis  agminibus  viriliter  resistentes,  ex  militibus  illius 
ducentos  sub  captione  concluserunt  et  tresdecim  peremerunt. 
Quod  cum  comes  Campaniensis  cognovisset,  campum  per  fagam 
deseruit,  omni  commilitonum  sufFragio  destitutus.  Quem  fugi- 
entem  hostes  acriter  insequentes,  et  quoscunque  attingebant 
in  ore  gladii  prosternentes,  non  cessabant  donee  ipsum  comi- 
tem  infra  portas  ParisiacEe  civitatis  cursa  rapido  intruserunt. 
Tunc  nolentes  ulterius  insequi  ilium,  reversi  in  Campaniam 
spoliaverunt  earn  totam,  castra  et  municipia  complanantes, 
villas  et  urbes  igne  conflagrantes,  vites  et  pomeria  succidentes, 
extra  ecclesias  nihil  intactum  reliquerunt.  Agebant  namque  '^ 
contra  comitem  magnates,  quasi  de  crimine  proditionis  et 
reum  Isesae  majestatis,  ut  qui  dominum  suum  regem  Lodo- 
wicum  in  obsidione  Avinionis,  ob  amorem  regina3  quam 
amabat,  veneno  necaverat,  ut  dicebant.  Unde  cum  idem  mag- 
nates in  curia  regis  Francorum,  eodem  rege  prsesente,  queri- 
raoniam  ssepe  deposuissent  et  ipsum  comitem  per  duellum 
convincere  voluissent,  regina,  per  quam  omnia  regni  negotia 
disponebantur  propter  regis  simplicitatem  et  puerilem  rBtatem, 
noluit  eos  audire.  Quocirca  ipsi,  se  a  regis  fidelitate  subtra- 
hentes  et  reginse,  Francorum  regnum  per  guerram  turbare 
coeperunt.  Indignabantur  enim  talem  habere  dominam,  qua3, 
ut  dicebatur,  tam  dicti  comitis  quam  legati  Romani  semine 
polluta,  metas  transgressa  fuerat  pudiciti^e  vidualis. 


Imperii' 
nens. 


Be  strage  Hyhernieiisium,  et  captione  cujusdam  regis. 

Eodem   anno,    mense    Julio,   regulus^   quidam    de    Cunnoth 
Hyberniensis,    cum    regem    Anglorum    et    Willelmum   Mares- 


^  Andegavia']  Andegavie,  B. 
This  has  led  to  the  insertion  of  oh- 
sidio7ie,  which  is  in  no  MS.,  in  the 
printed  editions,  though  O.  W.  have 
Andegavia. 

2  revocaref]  reformaret,  O.  W. 
r     ^  O.  W.  ins.  memoratos. 


"*  comites']  om.  C. 

^  alque  .  .  .  Campanice]  om.  O. 

*"  in']  cum,  O.  W. 

7  namque]  autem,  W. 

^  Aedh  son  of  Ruaidhri,  king  of 
Connaught.  See  the  Annals  of 
Loch  Ce,  i.  pp.  297,  seqq. 


DE   TEMPORE   llEGIS   HENllICl   TEllTII.  197 

callnm  cognosset  in   finibus   transmariiiis   bcllicas  agcrc   expo- A.D.  1230. 

ditioncs,    atquc    regnum    Hybernisc    quasi    vacuum    a    subsidio  Distur- 

militari,  congregavit   undiquc   exercitum   copiosum,   spci'ans  se  Ranees  in 

posse  omnc   genus  Anglorum   ab   Hybcrniai   finibus   exturbarc. 

IngTcssus  igitur   hostiliter    terram    regis   Anglorum,  spoliis    ct 

rapinis    atque   incendiis   intendebat.      Sod    cum   haac  omnia  ad 

aures    Gaufridi   do   Marisco,  qui   vices   justitiarii   sub   rcgc  in 

partibus  illis   gerebat,  [venissent],^    adjunctis   sibi    Waltero  do 

Lasci    cum  Ricardo  de   Burgo   et  exercitu  non   modico,  contra 

hostes  audacter    prorupit ;    et    exercitum   suum   in  tres   turmas 

dividens,  duabus    prrefecit  Walterum  de  Lasci  et  Ricardum  de 

Burgo,  tertiam  sibi  retinens  ad  regendum,      Atque  duas  acies 

instructas,    quibus    proaerant    prsedicti    Walterus    et   Ricardus, 

occultavit  in  silvis   quibusdam,  per   quas   venfcuri  crant  hostes, 

et    dolosas    eis    insidias    prasparavit;    tertiam  vero,   quam   ipse 

regebat,    statuit    ut    directa    fronte    adversariis    occurrens    ad 

campestre  preelium  eos   provocaret.     Tandem  hostes  superveni- 

cntcs,  cum  unam  tantum  aciem  gentis  Anglorum  conspexissent, 

irruerunt  in   eos,^   quasi    sub  spe   certa  victorice   consequendas. 

Sed  acies  Anglorum   tam   diu  fugam   simulavit,  quousque  Hy- 

bernienses  illos  insequentes  loca  insidiarum  pertransissent.     At 

illi   qui    in    insidiis    erant,  de    latibulis    erumpentcs,    et   aerem 

clamorc  horribili  ^  verberantes,  a  lergo  et  a  latere  irruerunt  in 

hostes ;    et  acies,  qua3  prius    fugerat,  in   Hybernienses  a  fronte 

revertens,  stragem  eis  miserabilem  intulerunt.     Interfecti  nam- 

que    referuntur    ex    Hyberniensibus   ad   viginti   milia   virorum 

bcllatorum,    et    rex    eorum   captus    est    et    carcerali    custodias 

deputatus. 

Eodem  tempore  Fulco  Paganellus  de  Normannia,  vir  nobilis.  Advice  of 

ct  Willclmus  frater  ejus,  relictis  castellis   suis  ac  terris,  venc-  certain 

runt  ad  regem   Anglorum   in   Britanniam,  fidelitates   ei  et  ho-  J3j.it,^nnv 

magia  facientes.      Yenerunt   etiam   cum   eis   sexaginta  milites,  to  Henry 

viri  strenui  et  potentes,  qui   omnes   persuascrnnt  rcgi,  ut  hos-  HI-  to  at- 

tilitcr  Normanniam  intraret,  sub  spe  certa  terram  subiuecandi.  ^c"^?*'  ^"^ 

recovci'v  oi 
Quorum  rex   consiliis   libenter  adquievisset ;  "*  sed  Hubcrtus  de  Normandy 

Burgo    id    fieri    non    pcrmisit,    dicens    periculosum    fore     hoc  j^  • 

modis  omnibus  attemptare.      Quod   audientes   milites   priedicti,  jected  by 

postulaverunt    regem    propensius,    ut    assignaret    eis   duccntos  Hubert  dc 

milites   de    exercitu   suo,   cum    quibus   ISTormanniam   inti-arcnt,  ^^"'^"• 

certissimis    ei    fissertionibus    promittentcs,    quod    omne    genus 

Francorum    de    Normannia    cxturbarent.      Nee    etiam   id   fieri 

permisit  Hubertus  justitiarius,  asserens  regi    non   expedire,  ut 

*  yen?«sen^]  also  omitted  in  O.W.   I        '  JiorrihiW]  liorrifico,  W. 

^  W.  ins.  fori  iter.  \       ^  adquievisset^  adquiesceret,  W. 


198 


MATTHiEl   PARISIENSIS   CimONICA  MAJORA. 


A.D.  1230.  traderet  milites  suos  ad  mortem  ultronea  voluntate.  Sicque 
nobiles  illi  miserabiliter  illusi  fuerunt,  quia  rex  Francorum 
incontinenti  exhaeredavit  eos,  castella  et  omnia  quae  illorum 
erant  potenter  in  sua  jura  convertens. 


Henry  III. 
in  Gascony 
andPoitou. 


Capture  of 

Mirebeau 

castle. 


Peace  be- 
tween the 
Pope  and 
emperor. 


The  castle 
of  S.James 
de  Beuvron 
fortified  by 
Eanulph 
earl  of 
Chester. 


Quod  rex  Anglorum  in  Gasconia  profectus  Iwmagia  cejperit. 

His  ita  gestis,  rex  Anglorum  per  consilium  Huberti  de 
Burgo,  cum  exercitu  suo  ex  Britannia  per  Andegaviam  in 
Pictaviam  transiens,  profectus  ^  est  in  Gasconiam ;  ubi  acceptis 
homagiis,  et  regione  sub  securitate  disposita,  rediit  in  Picta- 
viam, ubi  multorum  homagia  suscepit.  In  liac  quoque  equi- 
tatione  obsedit  rex  Mirebelli  castrum,  et  cepit  laudabili  virtute 
Anglorum,  qui  assultus  audacissimos  ^  iterantes  violenter  in- 
clusos  subegerunt,  et  recedentes  omnes  in  vinculis  abduxerunt. 

Hoc  igitur  tempore,  mense  Augusti,  dominus  Papa  Gregorius 
et  Romanorum  imperator  F[retliericus],  mediantibus  utrorum- 
que  fidelibus  et  amicis,  in  concordiam  convenerunt.  Yeniens 
enim  Romam  dictus  imperator  absolutus  est,  omnibus  ad  jura 
imperii  spectantibus  ex  integro  revocatis.  Comederunt  ergo 
simul  magnus  sacerdos  et  maximus  imperator  in  palatio 
summi  pontificis  per  triduum,  gaudentibas  cardinalibus  et 
potentatibus  imperii  de  concordia  tam  desperata  et  tam  subito 
confirmata.  Eadem  tempestate  comes  Cestrensis  Ranulfus 
munivit  castellum  apud  Sanctum  Jobannem^  de  Beverona, 
quod  ad  jus  uxoris  "*  sua3  comitissjB  jure  hsereditario  pertinebat, 
militibus,  alimentis,  et  armis.  Reddiderat  enim  illi  castrum 
illud  comes  Britanniee  H[enricus],^  quando  confoederatus  regi 
Anglorum  omnia  jura  sua  in  regno  Anglias,  rege  concedente, 
recepit. 


De  concordia  facta  inter  regein  Francorum  et  suos. 


Peace  be-  Circa  eosdem  dies,  mense  Septembris,  convenerunt  ad  collo- 
tween  the  q^ium  rex  Francorum  et  regina  mater  ejus  cum  honorabilibus 
France  and  vhis  et  magnatibus  illius  regni,  qui  post  mortem  Lodowici 
his  nobles,   regis  guerram  habuerant  ad  invicem,  ut  est   superius  dictum. 


'  profectus  in  Gasconiam']  om. 
C,  where  the  sentence  is  otherwise 
confused. 

2  O.  W.  ins.  assidue. 

2  Johamiem']  Sic  for  Jacohum. 
The  error  is  repeated  in  the  Dun- 


stable Annals.  Annal.  Monast.  iii. 
p.  132. 

''  Clementia,  daughter  of  Ralph 
de  Feugers. 

■'  Henricus']  An  error  for  Petrus. 


DE   TEMPOllE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


199 


Ubi  de  pace  tractantes,  talem  concordiam  firmaverunt;  provi-  A.D.  1230 
sum  est  autem  communiter  a  proceribus  pra3fatis,  ut  comes 
Campaniensis,  qui  hujus  discordia)  causa  principalis  cxtiterat, 
cruco  signatus  peregrinationem  Terra)  Sanctse  subiret  ■'•  ad 
militandum  ibidem  cum  centum  militibus  contra  inimicos 
Crucifixi.  Et  prseterea  rex  Francorum  et  mater  ejus,  tactis 
sacrosanctis  Evangeliis,  juraverunt  quod  singulis  rcdderent 
jura  sua,  et  quod  omnes  homines  terra)  illius  secundum  rectas 
consuetudines  et  singulis  debitas  judicarent. 


De  reditu  regis  de  Britannia  in  Angliam. 

Jacebat   interea  rex  Anglorum   apud  urbem   Nannentensem  Ileury  III 
cum  exercitu  suo,  nihil  agens  nisi  quod  thesauros  consumpsit  '^^^  Nautes. 
infestimabiles.        Comites   vero    ac   barones,    cum    Hubertus 
regis  justitiarius  non  perraisit  ut  contra  hostes  arma  moverent, 
fecerunt  inter  se  convivia  juxta  consuetudinem  Anglicanam,  et 
crapulis  intcndebant  et  poculis  ad  invicem,  ac  si  dies  ISfatalitios 
celebrarent  ;    inter   quos   qui    pauperes   erant,   rebus    omnibus  f- 76  6. 
consumptis,  equos   distrahebant  et  arma,  ut  exinde  ad  tempus 
vitam  ducerent  infelicem. 

Eodem  tempore,  Reimundus  de  Burgo,  nepos  Hubert!  Suhmer- 

T-o  •!  •!  I'Txj.  1  susest  Jlei- 

de  JDurgo,  miles  quidem   no  bins  et  strenuus,  dum   spa-  ^lumhis  de 
tiatum  iret  casu  super  ^  ripam  Ligeris,  equum  insidens  Bunjo. 
nobilissimum,    aquam     omine    infelici    intravit;^    cum 
autem  iterum  ripam,    quae  ardua  erat,  ascendere    volu- 
isset,    equus   retro    cadens    simul   cum    suo    ascensore 
miserabiliter  est  submersus. 

Tandem  rex  Anglorum,  mense  Octobris,  dispositis  rebus  ne-  Return  of 
cessariis  ad   custodiam  terrae   illius,  dimisit   ibi    milites    quin-  Hcmy  III. 
gentos  et  mille   servientes   stipendiaries,  super  quos  principes 
constituit  comitem  Cestrise  Kanulphum,  Willelmum  Marescallum, 
et  Willelmum  Albemarlias  comitem,   cum  quibusdam  aliis  viris 
bellatoribus  et    in  opere    martio  preeelectis.     Sicque  rex  naves 
conscendens  post  plurima  maris  "^  pericula  apud  Portesmue  ap- 
plicuit,  septimo  kalendas  Novembris,  consumpta  pecunia  in-  Plis  losses 
finita,  et  nobilibus  innumerabilibus  vel  morti  datis,  vel  "j\^j"^"  ^^ 
infirmitate  et  fame  attenuatis,  vel  ad  cxtremam  redac- 
tis  paupertatem.     Yenerunt  autem  multi  divcrsa)  professionis 


'  suhiref]     So  altered  by   Par.  ; 
subeat,  B.,  as  W. ;  subiret,  C. 
-  super^  versus,  C. 


^  His  shield  reversed   is  iu  the 
marfjiu. 

'  »k//7's]  om.  C, 


200 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1230.  homines  regi^  obviam,  diversis  eum  exeniis  honorantes.     Sed 

Obiit  Gile-  comes   do  Glovernia   et   de  Clare  G-ilebertus,    de   partibus   illis 

^^  "^     ,     redieiis,  diem  clausit  extremum."^     Cuius  terrarum  et  honorum 
comes  Glo-  .  o  -r-r  i  .        • ,  •     •  ^     t 

vernicB         omnium  rex-^  Huberto  justitiario  custoaiam  concessit. 


The  war 
carried  on 
in  Anjou 
by  the 
earl  of 
Chester 
and  others, 


Eclipse  of 
the  moon, 
Nov.  22. 


I)e  equitationibus  factis  in  ]}artibus  transmarinis  post  discessum 

regis. 

Post  recessum  regis  Anglorum  ex  partibus  transmarinis, 
■comes  Cestriae  et  alii  principes  militiee  regis  cum  toto  ejus 
exercitu  fecerunt  equitationem  per  Andegaviam,  et  per  dies 
quindecim  moram  fecerunt  in  ea;  et  ceperunt  castellum  Gunner,'^ 
et  complanaverunt  illud  et  villam  combusserunt.  Deinde  ce- 
perunt [castellum]  ^  novum  super  Sartam,  et  illud  subvertentcs 
villam  incendio  tradiderunt.  Sicque  cum  impreciabilibus  spo- 
liis  et  prsedis  in  Britanniam  sunt  reversi.  Nee  multo  post 
Normanniam  hostiliter  ingressi,  ceperunt  ibi  castellum  Pun- 
tursun,  et  eo  complanato  villam  combusserunt,  et  absque  rerum 
dispendio  in  Britanniam  redierunt.  Eodem  anno  facta  est 
eclipsis  Lunse,  remanente  sibi  brevissima  claritate,  quasi  per 
spatium  trium  horarum,  decimo  kalendas  Decembris,  ipsa  Luna 
decima  tertia  existente. 


Henry  III. 
at  Lam- 
beth. 

Parliament 
at  West- 
minster. 
Scutage, 
which  is 
refused  by 
the  arch- 
bishop. 


De  exacbione  scutagii  pro  expeditione  transmarina. 

Anno  Domini  mccxxxi.  Eex  Anglorum  H[enricus]  ad  Natalc 
tenuit  curiam  suam  apud  Lamhethiam,  Huberto  Anglia3  justi- 
tiario necessaria  omnia  festivitati  regi  ^  procurante.  Ac  deinde, 
septimo  kalendas  Februarii,  convenerunt  ad  colloquium  apud 
Westmonasterinm  rex  cum  pra^latis  et  aliis  magnatibus  regni, 
ubi  exegit  idem  rex  scutagium,  de  quolibet  scuto  tres  marcas 
ab  omnibus,  qui  baronias  tenebant,  tam  laicis  quam  praslatis ; 
cui  Eicardus  Cantuariensis  archiepiscopus  et  quidam  episcopi 
cum  eo  audacter  resistentes  "^  dixerunt,  quod  non  tenentur  viri 
ecclesiastici  judicio  subici  laicorum,  cum  absque  illis  conces- 
sum  fuisset  scutagium  in  finibus  transmarinis.  Tandem  vero 
jDOst  multas  hinc  inde  disceptationes,  negotium  quantum  ad 
praelatos  pertinuit  reclamantes,  usque  quindecim  dies  post 
Pascha  dilationem  accej)it.  Omnes  alii,  tam  laici  quam  clerici 
ac  pra3lati,  favebant  regise  voluntati. 


^  I'eyi  obviam']  ad  eum,  O.  W. 

2  His  shield  reversed  is  in  the 
margin. 

3  W.  ins.  Anglorum. 


*  Gunnord. 

•5  Chateau-Neuf  on  the  Sarthe. 

^  regi']  regie,  W. 

7  resistentes]  ova..  C. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  201 


De  dlscorcUa  inter  regem  et  archiepiscopum  Gantuarienscm  orta.  A.D.  1231. 

Per  idem  tempus   Ricardus  Cantaariensia   archiepiscopus,  ad  Quarrel 
regem   veniens,    conquestus   est   de   Huberto   justitiario,    quod    ^  T^-^.V 
castellum  de  Tanebruge  cum  villa  et  pertinentiis  ejus  et  alias  i^ichard 
quasdam  terras  Gileberti  comitis  de  Clare  iiuper  defuncti,  qua3  and  Hubert 
ad  jus    suum  et  ecclesia3  Cautuariensis   spectabant,  injusLe   de-  de  Burgh, 
tinebat,  unde    idem  comes    sibi    et   antecessoribus   suis  ipse   et 
pra3decessores  sui  ad  rccognitionem   et  homagium   tenebantur. 
Qua  de  causa  regem  rogavit,  ut  custodiam  dicti  castelli   cum. 
pertinentiis     sibi    restitueret     et    jura    ecclesia3    Cantuariensis 
conscrvaret   illaesa.       Ad   ha3C   respondens    rex   dixit,    comitem 
pra3fatum   de  se  tenere  in  capite,  et   vacantes   custodias  comi- 
tum    et   baronum    et    eorundem    lia3redum    ad    suam    coronam 
usque  ad  cetatem  legitimam  pertinere,  unde  sibi   licere   propo- 
suit  tales   custodias  cui  voluerit  vendere  vel  conferre.      Archi- 
episcopus vero,  cum   aliud   responsum.    habere  non   potuit,    ex- 
communicavit    omnes   invasores  possessionum   pra3dictarum ,  et 
oranes,    prceter  regem,    qui    cum    cis    communionem    haberent. 
Et  tam   pro   his    quam   aliis    de    causis    Eomam   profectus,  jus  «phe  arch- 
suum    et   ecclesice    sua3   prosequi   maturavit.      E-ex  vero  e  con- bishop  goes 
tra,  ut  causam   suam    prosequeretur,  magistrum    Rogerum   de  ^®  Rome. 
Cantelu     Romam     cum    aliis     quibusdam     nuntiis     destinavit. 
Eodem    tempore,    mense    Aprili,   expleta    solennitate    Paschali,  Marriage 
Ricardus     frater     regis     desponsavit    Ysabellam    comitissam      Richard 
Glovcrnia3,    sororem    scilicet    Willelmi    Marescalli    comitis    cle  ^clla  of 
Penbroc.      Et   nuptiis  vix   completis,    idem    comes  Willelmus,'  Gloucester, 
in    militia    vir    strenuus,    in   dolorem    multorum    diem    clausit  Obiit 
supremum,^  et    Londoniis  apud  Novum  Templum    sepultus    est  ^''^'"^* 
juxta  patrem  suum,  xvii.   kalendas  Mali.       Rex     autem,     qui  Marescal- 
eum    indissolubiliter  dilexit,   cum    lisec    audivit,  ct  cum  ^"«• 
vidisset  corpus  defuncti  palla  coopertum,  ex  alto  trahens  Grief  of 
suspiria,  ait ;    "  Heu    heu    mihi,    nonne   adhuc    penitus  ^^^^  ^""^* 
"  vindicatus  est  sanguis  beati  Thomse  martyris  ? " 


Quod  Leolinus  in  Wallia  crudelHer  ccepit  dchacchari. 

Eodem  mense  Maio,  Walenscs  de  latibulis  suis'*  erumpentes,  Rising  in 
terram,  quae   fait  Willelmi   de  Brausia,  flammis''  vastaverunt;  Wales. 


1  His  shield  reversed  is  in  the 
margin. 

-  stiprrrtvnii'\  oxtremura,  C. 


^  W.  ins.  ut  soriccs  e  cavernis. 
^  O.  W.  ins.  discurrcntibus. 


202  MATTH^I   PAEISIENSIS   CHRONICA  MAJOKA. 

A.D.  1231.  sed  rege  Anglorum  illo  tendente  cum  modica  manu  militari, 
ipsi  ad  suas  more  solito  cavernas  sunt  reversi.  Rex  autem. 
partes  Australes  repetens,  dimisit  in  partibus  illis  Hubertum 
regni  justitiarium  ad  reprimendum  impetus  eorundem..  Sed 
illi  continue  ut  audierant  regis  recessum,  ad  praadandum  re- 
versi, non  longe  a  castro  Montis  Gromerii  proviucias  infes- 
tantes  ssevire  coeperunt.  Sed  cum  milites,  qui  erant  in  prae- 
sidio  castri  memorati,  hoc  cognovissent,  ne  tam  libere  sine 
offensione  discurrerent,  exierunt  ad  prEelium  contra  ipsos,  et 
viam  revertendi  prsecludeutes  multos  ex  eis  ceperunt  et  pluri- 
mos  peremerunt.  Cumque  illos  quos  vivos  ceperant  justitiario 
prsesentassent,  jussit  omnes  decapitari  et  regi  Anglorum  capita 
Ravages  of  pra?sentari.  Quod  factum  Leolinus  nimis  moleste  ferens  colle- 
Llewellyn-  gj^  exercitum  copiosum,  et  terras  baronum,  qui  in  limbo  Wallias 
tverth'^"  degebant,  et  possessiones  gravi  depopulatione  contrivit;  et  nee 
ecclesiis  neque  personis  ecclesiasticis  parcens,  matronas  quas- 
dam  nobiles  et  puellas,  qua3  causa  pacis  et  salutis  ad  ecclesias 
confugerant,  cum  ipsis  ecclesiis  concremavit.  .  . 

Quod  rex  Leolino  excomm/imicato  in  Walliam  exercitum  conduxit. 

The  king  Cumque  hoc  enorme  factum  ad  aures  regis  pervenisset,  col- 

collccts  an  legit  apud  Oxoniam  exercitum  copiosum  tertio  idus  Julii ;   ubi 

f-  77.  cum  tota  nobilitas  Angliee,  tam  cleri  quam  populi,  congregata 

army  at  fuisset,  episcopi  omnes  et  ecclesiarum  praelati,  praesente  rege, 

Uxorc,       Leolinum   cum   suis   fautoribus,  qui   ecclesias   concremaverant 
and  goes  to  ^ 

Hereford     memoratas,  sub  anathemate  concluserunt ;  ^    quo   facto,    rex 

against        exercitum  promovens  ad  Hertfordensem  urbem  cito  volatu  per- 

Straticem'  "^^^i**    Erat  autem  eo  tempore  Leolinus  cum  exercitu  suo  non 

ofLIew-      longe  a  castello  Montis  Gomerii  in  quodam  prato,  quod  ripa- 

ollyn.  riam  habebat  vicinam  paludibus   obsitam,  ubi  militibus  castri 

memorati  dolosas  insidias  preeparabat.    Nam  fratrem  quendam 

de  abbatia  Cisterciensis  ordinis,  quee  prope  erat,  Cumira  ^  nun- 

cupata,  direxit  Leolinus,  ut  dicitur,  ad  castellum ;   quem  cum 

viderunt  milites  castelli  transeuntem  per  eos,  exierunt  ut  cum 

fratre  loquerentur,  et  sciscitantes  ab  eo  si  quid  de  rege  Leolino 

audisset,  respondit,  quod  viderat  eum  cum   parvo  comitatu  in 

prato  vicino,  ubi   expectabat   majorem    numerum    armatorum. 

Milites  vero,  cum  a  fratre  requirerent,  si  possent  ripariam  et 

pratum    equites    cum     securitate    transire,-    respondit    frater  ; 

"  Pons,  qui  ultra  ripariam  itinerantes  ducere  solebat,  confractus 


1  concluserunf]   percusserunt,  O.   I       ^  Cumhyre  in  Radnorshire. 

w.  i 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  203 

**  est  a  Leolino,  quia  metuebat  impetum  vestrum ;   seel  tamen  A.D.  1231 

**  poteritis  secure,  ubicunque  volueritis,  ripariam  et  pratum  in 

"  equis  transire,  et  Walenses  cum  paucis  equitibus  vel  vincerc 

**  vel  fugare."     Quo  audito,  adhibuit  fidem  falsis  assertionibus 

fratris  Walterus   de  Godarvilla,  custos  castelli ;   et  praecipiens 

commilitonibus  et  servientibus  ut  convolarent  ad  arma,  ascensis 

cquis,  ad  locum  celeriter  pervenerunt,  quos  Walenses  cum  im- 

petu  venire  conspicientes,  ad  silvam  quandam,  quas  prope  erat, 

dolosam  ilico  inierunt  fugam.      At  castellani,  rapido  equornm 

volatu  eos  ^  insequentes,  in  riparia  prsefata  ac  palude  illius  -  prati 

submersi   sunt  usque    ad  ventres  equorum,  illi    pra3cipue  ^  qui 

primi  veniebant ;    sed  alii   qui   sequebantur,  ex  sociorum   sub- 

mersione  prsemuniti,  de  "*  casu  commilitonum  suorum  non  medio- 

criter    condolebant.       Tunc  Walenses,   hostium    submersioncm 

cognoscentes,    reversi    sunt    cum    impetu    super   eos,    et   cum 

lanceis    suis    milites    et   equos    in  coeno   volutantes    crudeliter 

peremerunt.      Factus  est  autem  ibi  hinc  inde  conflictus  gravis-  Success  of 

simus,  multis  utrobique  peremptis,  sed  tamen  Walenses  victoria  ^"^  Vvclsn. 

potiuntur.       Captus    est   autem   ibi  Egidius,  filius   Ricardi   de  Capture  of 

Argentomio,    miles    strenuus,    cum    quibusdam    aliis,    quorum  y^^^^  ^^ 
.  ,    n  , .    ,  Arf^enton. 

nomma  non  sunt  lamosa,  nee  audivi. 


Be  ultione  prcedicti  sceleris,  et  de  constructione  castrl  Matildis. 

Cumque   tandem  casus,  qui   militibus   jam   dictis   acciderat,  The  king 
regi   fuerat   denuntiatus,  cum  festinatione   ad   abbatiam,  cujus  'Advances 
frater    prajfatos    milites     prodiderat,    hostiliter     transiens,     in  v^^""^f'. 
ultionem    tanti   sceleris     quandam     grangiam    illius     abbatiaj,  ^\^q  abbey 
bonis  omnibus  spoliatam,    combussit,    et  ipsam   abbatiam   simi-  of  Cum- 
liter  spoliatam  omnino  jussit  igne  cremari.     Sed  abbas  loci,  ut  ^^3'^'^  (Katl- 
ajdificia    sumptuosis   valde  laboribus   constructa  salvaret,   trc-  ^^^^  ^^^^' 
centas  marcas  regi  numeravit,  et  sic  ejus  quievit^  indignatio. 
His  ita  gestis,  fecit  rex  resedificare  castellum  Matildis  in  Wallia  Castle 
de  lapide  et  cemento  eleganter,  quod   a  Walensibus  olim  pro-  ^^'}"d  i"c- 
stratum  fuerat ;  atque  magnis  sumptibus  cum  essct  opus  fclicitcr 
consummatum,  posuit  in  eo  rex  milites  et  clientes,  qui  incur- 
siones  Walensium  refrajnarent. 


^  eos"]  equos,  C. 

"  illius^  ipsius,  C. 

^  prcEcipue^  s.,  i.e.,  scilicet,  C 


4 


de  casu]  casum,  W. 


•^  quicvit]   paulisper  cessavit,  O. 
W. 


204< 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1231. 

Truce  with 
France. 


Return  of 
"bishop 
Peter  dcs 
Roches 
from  the 
Crusade. 

The 

Count  of 

Britanny, 

the  earl  of 

Chester, 

and 

Richard 

Marshal 

go  to  the 

king  in 

Wales. 


Reception 
of  Richard 
Marshal  in 
Ii'eland. 


Be  treugis  statutis  inter  regem  Francorum  et  regem  Anglorum. 

Circa  eosdem  dies,  mense  Junio,  rex  Francorum  promovit 
exercitum  copiosum,  ut  Armoricanam  Britanniam  expugnaret. 
Sed  cum  ejus  adventum  Henricus  Britannise  et  Eanulfus 
Cestriae  comites,  qui  in  finibus  illis  militise  regis  Anglorum 
preeerant,  cognovissent,  regi  paraverunt  insidias  venienti ;  et 
a  tergo  redas  ejus  et  vehicula,  quae  arma  ferebant  cum  ali- 
mentis  et  machinis,  invadentes  ceperunt  omnia;  et  macliinas 
igne  concremantes,  lucrati  sunt  ibidem  equos  sexaginta.  Deinde 
Franci,  cum  Britanniam  cognoscerent  quasi  inexpugnabilem, 
simul  et  debile  principium  suum  habentes  suspectum,  procu- 
rantibus  ex  parte  regis  Francorum  arcbiepiscopo  ^  Eemensi  et 
Philippo  comitc  Bononiensi,  atque  ex  parte  regis  Anglorum 
comitibus  Britannias  et  Cestrias  in  hoc  consentientibus,  statuta3 
sunt  treugse  et  juramento  firmatse  triennales  inter  dictos 
reges,  tertio  nonas  Julii. 

Eodem  mense  Julio,  Petrus  Wintoniensis  episcopus,  com- 
pleto  in  Terra  Promissionis  jam  fere  per  quinquennium 
magnifice  peregrinationis  veto,  reversus  est  in  Angliam,  et 
in  kalendis  Augusti  Wintonias  susceptus  est  cum  processione 
solemni  in  ecclesia  cathedrali.  Yenerunt  eodem  tempore 
post  treugas  statutas  comes  Britannise  et  comes  Cestria? 
cum  Ricardo  Marescallo  ex  finibus  transmarinis  in  Angliam, 
et  ad  regem  profecti  in  Walliam,  qui  adhuc  occupabatur 
in  constructione  castri  Matildis,  honorifice  ab  eo  sunt  recepti. 
Ricardus  vero  Marescallus  se  regi  reprsesentans  ut  haere- 
dem  fratris  sui  Willelmi  Marescalli,  optulit  regi  pro  heerc- 
ditate  sua  homagium  suum  et  quicquid  ei  de  jure  suo  facere 
tenebatur.  Cui  respondens  rex,  per  consilium  Hubert!  con- 
siliarii  sui  ac  justitiarii,  quod  audierat  uxorem  fratris  sui 
defuncti  esse  preegnantem,  undo  noluit  eum  audire,  donee  rei 
Veritas  probaretur.  Objecit  etiam  eidem  Ricardo,  quod  con- 
versatus  fuerat  inter  hostes  suos  publicos  in  partibus  Gallicanis  ; 
undo  rex  praecepit,  ut  de  regno  cito  non  reversurus  exiret, 
affirmans  quod  post  dies  quindecim,  si  inveniretur  in  regno, 
carceri  perpetuo  traderetur.  At  Ricardus,  cum  aliud  non 
haberet  ^  responsum,  transfretavit  in  Hyberniam,  ubi  omnes 
militcs  et  homines'"^  fratris  sui  ilium  cum  gaudio  reciiDientes 
reddiderunt  ei  omnia  castella  quae  erant  fratris  sui,  homagi- 
umque  illi  cum  fidelitate  fecerunt.     Castellum  etiam  de  Penbroc 


1  Henry  II. 

2  haberet]  habuit,  C 


3  homines']    omnes,   B.     So   also 
C,  reading  ^a^r  65  for  fratris. 


DE   TEMPORE    REGIS   HENRICI   TERTII. 


205 


in  sua  poiestato   recipicns,  cum  toto   Lonorc   ad  castellum  per-  A.D.  1231. 
tinente,  coUegit   multitudinem  armatorum,    hiereditatem  suam, 
ctiam  invito  rcgo,    si   necessitas  cogcrct,  subjugare   disponcns. 
Tandem  rex,  mutato  consilio,  metuens  nc  pacem  regni  turbavet,  Ilig  rights 
susccpit  liomagium   ejus  et  fidelitatem,  ct   ei   omnia  jura   sua,  restored  by 
salvo  sibi  relevio  consueto,  concessit.  ^    ^^^' 


Quod  Ricardus  Cantuarlensis  archiepiscajms  Bomam  profectus  in 

reditu  suo  ohiercU. 

Venit  hoc   tempore  ad   curiam   Romanam   Ricardus   Cantua-  Querimo- 
riensis  archiepiscopus,  et  in    praasentia  domini  Papee  proposuit  nia  archi- 
haec  quae  sequuntur.     Oonquestus  est  in  primis  de  rege  Anglo-  ^p^^^pi 
rum,    quod    solummodo    omnia    regni    negotia    per    consilium  ^^,5^5  ^^_ 
Huberti  justitiarii,  aliis  spretis  magnatibus,  disponebat.     Item  cardi. 
de  justitiario   proposuit,  quod    habuit  uxorem  ^    cujus   consan- 
guineam-  prius   habuerat   sibi  matrimonio   copulatam,  et   quod 
jura    ecclesise    Cantuarlensis    invaserat    et     injuste     detinebat. 
Proposuit  etiam,    quod   episcopi   quidam  ejus   suffraganei,  neg- 
lecta  pastoral!  cura,  sedebant  ad  scaccarium  regis,  laicas  causas 
ventilantes    et  judicia  sanguinis    exercentes.      Item  conquestus 
est,  quod    clerici  beneficiati  et    infra   sacros   ordines   constituti 
plures  habuerunt  ecclesias,  quibus  adnexafuerat  cura  animarum  ; 
et  quod  insuper,  sicut   episcopi,  ab   ipsis  trahentes   exemplum, 
curis   saecularibus   et   laicorum   se  judiciis   immiscebant.       His 
autcm  et  consimilibus  coram  Papa  propositis,  petiit,  ut  talibus 
limam   correctionis  excessibus  adhiberet.     Cumque   haec  onniia 
dominus   Papa   diligenti    studio   intellexisset,  et    vidisset   quod 
universa,  qu£e   proposuerat   archiepiscopus,    justitia    fuerant  et  f.  77  b. 
ratione   subnixa,  jussit  incontinent!   quatinus   archiepiscop!  ne- 
gotia   sive     petitiones    expedirentur,    justitia    mediante.      Pro- 
posuerunt  autem  in  contrarium   clerici  regis,   pro  ipso  rege  et 
justitiario  multa   inaniter  allegantes ;  sed  parum  vel  nihil  pro- 
fecerunt.     Quia,  ut  breviter  dicatur,   favor  archiepiscop!   quic- 
quid    petiit    impetravit.        Erat    namque     staturse     elegan-  Personal 

tissima3,     facundise     admirabilis,    scientia     et     moribus  J^PPearance 
incomparabilis.      Et    allegavit    pro   eo    causa  justa    etracterof 
favorabilis.       Archiepiscopus    igitur,^    cum  expletis  negotiis  ^^.^^^'^j^op 
suis    omnibus   pro  voluntate    sua   repatriare   maturavit,'^  apud 


^  Margaret,  daughter  of  William 
the  Lion. 

2  Isabella,  third  daughter  of  Wil- 
liam, second   P^arl   of    Gloucester, 


successively  wife  of  John  and  of 
Geoffrey  de  Mandeville. 

•*  iyiiur^  autem,  W. 

'•  maturavit]  maturarct,  W. 


206 


MATTH.EI   PAllISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1231.  Sanctam^  G-emmam,    in  domo    Fratrum     Minorum,    tertia 

archbishop  ^^^^^  ^^^^'^  Romam,  diem  clausit  obiter  supremuin,^  tertio 
Richard  at  nonas  August! .  Et  sic  ipso  expirante,  expirabant  cum  eo  ne- 
S.  Gemini,  gotia  impetrata.  De  quo  hoc  mirabile  accidit ;  quod  cum 
pontificalibus,  sicut  moris  est,  corpus  defuncti  sepe- 
Atternpt  to  liendum  insigniretur,  de  nocte  venerunt  homines  illius 

tomb  mira- P^^^^^'  ^^^  ^^^  Omnia  oculo  fascinante  inspexerant, 
cuiousiy  aperuerunt  de  nocte  sepulcbrum,  cupientes  ut  anulum 
^^^^  ^  •  Qj^  qI{q^  insignia  episcopalia  furarentur,  nulla  vi  vel 
ingenio  id  potuerunt.  De  quo,  non  tamen  signato, 
propositum  consummare  nequiverunt,  recesserunt  con- 
fusi,  et  pectora  sua,  in  quibus  scelerata  corda  latita- 
bant,  percusserunt. 

(2uocl  rex  Anglorum  revocatus  est  a  nujytiis  sororis  regis  Scotorum. 

Offendicu-  Eodem  tempore,  rex  Anglorum,  constructo  in  Wallia  castello 

lum.  supradicto,  mense   Octobris    in   Angliam   remeavit.      Proposuit 

Intention  sane   idem  rex  eo  tempore   ducere  in    uxorem   sororem  regis 

01  the  king  gcotorum,  indi2;nantibus  comitibus  et  baronibus  suis  universis, 

to  marry  •            -n/r              n         tvt              •                    • 

Isabella,  prsecipue  MarescaliO.     JNon   emm,   ut    amnt,    decebat,    quod 

daughter  of  pgx    duceret  natu  filiam  minorem,   cum  Hubertus  justitiarius 

the  lion      ^'^^^'^  majorem   haberet    sibi   matrimonio   copulatam.      Sed   ab 

prevented,   hoc   proposito   cum  per   Marescallum  et   comitem   Britanniae 

rex  invitus  revocaretur,^  dedit  eidem  comiti  Britannia?   quin- 

que  milia  marcas  argenti,  et  sic  in  suam  rediit  regionem. 

De  electione  et  cassatione  Radulfi  Cantuariensis  electi. 

Election  Defuncto,  ut  dictum  est,  Bicardo  Cantuariensi  archiepiscopo, 

of  Ralph      decreverunt  monachi  Cantuarise  Badulfum   de  Nevilla,  Cices- 
bishop  of     trensem  episcopum,  sibi  in  praesulem  postulare;  qui  erat"*  regis 

Chichester,  fidelissimus  cancellarius  et  inconcussa  columpna  veritatis  ; 
to  Canter-      .         ,.  .  .  .^  -         t       •      > 

bury.  smgulis   sua  jura,  prsecipue   pauperibus   singulis,  juste 

reddens  et  indilate.      In  multis    regni  perturbationibus 
stans   directe,   non   arundo   quolibet  vento  agitata,  nee 


1  Sanctam  Gemmani]  Blank  in 
W.  ;  O.  is  injured  here  ;  S.  Gemini 
in  Umbria,  between  Todi  and  Narni. 

"  supremum]  extremum,  C. 


•^  revocaretur]   fuisset  revocatus. 


W. 


■*  W.  ins.  autem. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICT   TERTIT. 


207 


(leclinans  ad  dextram  vel  sinistram.     Constantcr  igitur  A.D.  1231. 
petierunt   eum    monachi   memorati,   quasi    dignissimum 
et   idoneum   ecclesise  suee   approbatum  defensorem,  po- 
tentem  verbo  et  opere ;   ut  feliciter  beato   Thomse  suc- 
cederet  assimilatus,  qui  de  cancellario  factus  est  archi- 
episcopus.^     Facta  igitur  rite  electione,  prsesentaverunt  eum 
regi  octavo  kalendas  Octobris.     Quern  rex  gratanter,    quantum 
ad  se  pertinebat,  acceptans,^  de  mancriis  et  rebus  aliis  ad  archi- 
episcopatum  adjacentibus  ilium  protinus  investivit.     Et  monachi  He  refuses 
Eomam   profecturi,  ad   electum   suum  venientes,   petierunt   ab  *^  P^^  *^^ 
illo  auxilium  ad  ^  expensas  itineris  et    servitium    curiae    Ro-  the  monks 
mana),  et  si  qua  sunt  similia.    Sed  ille  sentiens  in  animo  g^^"?^  to 

•  n     1  ..  ,         •  .  ,  .    the  Komau 

illud   non    penitus   carere    scrupuio    simonise  ac   ambi-  court  for 
tionis,    plane    aflSrmavit,    quod  propter    hoc    eis   nee   obolum  ^^^  confir- 
unum    donaret,    manus    tendens    in    caelum,  et     dicens  ; 
"  Domine   Deus    omnipotens,    si    vocandus    sum,    licet 
"  indignus,    ad    archiprsesulatus  officium,    fiat    hoc    Te 
"  disponente  ;    si    autem    in    hac    soUicitudine    cancel- 
"  lari?e    necnon    minoris    officii  cui    assignor,    regno    et 
"  populo  tuo  sum  necessarius,  non  recuso  laborem,  fiat 
"  voluntas  tua."  ^    Monachi "  vero,  viri  constantiam  potius 
quam    rebellionem    in    hoc    verbo    pensantes,    non   ideo 
minus  Romam  profecti,  electionem   sive  postulationem  factam 
petierunt   a    Papa    ut   auctoritate   sua^  confirmaret,     Dominus 
itaque  Papa,  facta,  ut  dicitur,  a  magistro  Simone  de  Langetuna  The  Pope 
diligenti  inquisitione   de  persona  postulati,  respondit,   ilium  ^  ^^/^'^^  ^^ 
curialem  esse  et  illiteratum,  rapidum  in  verbo  ac  festinum  ;  Langton 
et,    quod  durius    est,    si    ad    illam    dignitatem    promo-  ^?^  *^^ 

.   .  01  character 

veretur,    moliri   volentem,    ut   anhelante    ad    hoc    rege,  of  the  elect 
cum  toto  regno  juvante,  excuteret  Angliam  de  sub  jugo  o^^autcr- 


domini  Papae  et  curiae  Romanse,  qui  eidem  tenetur  sub 
tributo,  ut  soluto  vinculo  tributi,  quo  irretivit  eam 
rex  Johannes,   solita  Deo   et   ecclesise   sanctse   serviret 


bury. 


*  W.  ins.  unde  monachi. 

2  acceptans]  accipiens,  W. 

^  ad  expensas]  om.  C. 

"*  In  the   margin  in  rubrick  is, 
*'  His  dictis  similis  beato  Martino 


"  dicenti,  'Domine  si  populo  tuo 
"  '  et,'  etc." 

^  monacho  verol  sed  monachi 
ilii,  W. 

^'  sua']  apostolica,  W. 

^  ilium]  ipsum,  W. 


208  MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1231.  libertate ;  et  ad  hoc  vellet  usque  ad^  expositionem  ca- 
pitis decertare,  innisus  ^  juri  et  appellationibus  Stephani 
Cantuariensis  archiepiscopi,  quas  fecit  solenniter  idem 
S[tephanus]  ante  altare  Sancti  Pauli  in  ecclesia  cathe- 
drali  Londoniarum,  cum  redderet  coronam  Anglise  me 
moratus    rex    J[ohannes]    in    manus    legati,    conficiens 

The  scriptum  toti  mundo  execrabile.    Papa"'  autem  his  auditis 

election  sermonibus,  postulatione  cassata,  concessit  ut  conventus  Can- 
quashed  by  ,  \  ^  .  .  ,  .  .,  • 
the  Pope,     tuariensis   aliura   archiepiscopum   ac   talem   eligerent    qui    sibi 

esset   pastor    animarum   salubris  et  ecclesise   utilis  Anglicanse, 

et  Romance  fidelis  ac  devotus.     Monachi  ^  igitur  domum 

reversi  conventui  retulerunt,   quomodo  fuerant   a  suo  desiderio 

defraiidati. 

De  insolentia  clericorum  Bomanorum. 

Disturb-  Suborta  est  hac  tempestate   in  Anglia    maxima    rerum   per- 

ances  on      turbatio,    immo    ut    verum    fateamur,  indiscreta    prcesumptio, 

fb*^^T^  propter  Romanorum  insolentiam  clericorum,  quse  tam   nobiles 

clerks  in'     regni  quam  ignobiles  ad  temerariam  compulit  ultionem,  sicut 

England,     in  subscriptis   expressum    continetur  :    "  Tali    episcopo    efc   tali 

Letter  "  capitulo    universitas  eorum,  qui  magis  volunt  mori   quam  a 

written         ''  Romanis    confandi,    salutem.        Qualiter    circa    vos   et    alias 

against        a  personas    ecclesiasticas    Angliae   hactenus   se    habuerint  Eo- 

the  bishops  "  niani  et  eorum  legati,  vestram  non  dubitamus  latere  discre- 

and  chap-    "  tionem,    beneficia    regni    suis,    secundum    quod    eis    placet, 

ters.  t'  conferendo,  in  vestrum  et  omnium  aliorum  regni  intolerabile 

"  pr^ejudicium   et   gravamen.      In   vos    etiam    et    coepiscopos 

"  vestros  aliasque  personas  ecclesiasticas,  ad  quos  collatio  bene- 

"  ficiorum    pertinere    dinoscitur,    quod   magis  dignum  est  pro 

"  confusione    notari,    suspensionis    sententias    fulminando,  ne 

"  alicui  de  regno  beneficia  conferatis,  donee  quinque  Romanis 

"  nee  dum  proprio  nomine  nominatis,    immo    nato    Rumfredi, 

"  et  nato  talis  et  talis,  in    singulis  ecclesiis  vestris  per  totam 

"   diocesim  ^  sit  provisum,   unicuique   eorum  in  redditu  cen- 

"  turn  librarum,  alia  etiam  gravamina  quamplurima  tam  laicis 

"  et  magnatibus   regni    super    advocationibus    suis   et    eorum 

"  elemosinis,  ab  eis  et  antecessoribus  suis  datis  in   pauper um 


1  ad]   So  C. ;  om.  B.  |  ^  Monachi  igitur']   qui,  W. 

2  Par.  has  vel  innix.  between  the  |  ^  diocesim]  In  the  margin  in  B. ; 
lines.  i  Angliam,  W. ;  om.  C. ;  where /o/M?n 

3  Papa  autem]  unde  Papa,  W.  |  is  given  for  totam. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TEBTTI.  209 

regni  sustentationera,  quam  clericis  et   aliis    viris   religiosis  A.D.  1231, 
regni    super   rebus   efc   beneficiis,  infereiido.      ISTec  prremissis 
contenti,  ad  ultimum  a  clericis  regni  beneficia  qure  obtinent, 
ut  ea  Eomanis  conferant,   non   secundum    quod   decet,  sed 
sicut   eis   placet,   auferre    volentes,  in    eis    illam   intendunt 
prophetiam  adimplere,  '  SpoHaverunt  ^gyptios,  ut  ditarent  Kxod-  xii. 
'  Hebrseos,    multiplicando    gentem   suam,  non    magnificando  _'  '   . 
'  Isetitiam  ; '  sic  dolorem  dolori  nobis  et  vobis  omnibus  accu-    ^*'  ^^'  ""* 
mulando,  ut  melius   nobis   videatur   mori,    quam   vivere   sic 
oppressi.     Unde  licet  grave  sit  nobis  contra  stimulum  calci- 
trare,  tamen,  quia  qui  nimis    emungit  elicit  sanguinem,  noa 
severitatem  eorura   animadvertentes,  qui    ab  initio  tanquam 
advensQ  Romara  sunt  ingressi,  nunc  autem  nos   non  tantum 
judicare,  sed  etiam  conderapnare  intendunt,  alligantes  onera  ^-  ^fatt. 
importabilia    qua3    nee    in    se    nee    in    suos    digito    movers  ^^"^'    * 
volunt,   de    communi   consilio    magis    elegimus,  licet  tarde, 
resistere,  quam  eorum  oppressionibus  intolerabilibus  amplius 
subjacere,  seu  majori  subici  servituti.     Hinc  est   quod  vobis  f*  ''9. 
mandamus,  districte  inhibentes,  quatinus  cum  nos  ecclesiam, 
regem  similiter  et  regnum  nitamur  a  tam  gravi  jugo  servi- 
tutis  eripere,  circa  eos,  qui  de  Romanis  vel  eorum  redditibus 
se  intromittunt,  nullas  partes  vestras  interponere  prsesumatis ; 
pro  certo  scituri,  quod  si  hujus   mandati,    quod   absit,  exti- 
teritis  ^  transgressores,  qute  vestra  sunt  incendio  subjacebunt, 
et  poenam,  quam  Romani  incurrent  in  personis,  vos  in  pos- 
sessionibus  vestris  indubitanter  incurretis.    Yalete." 


De  prohihitione  ne  redclerentur  firmce  vel  redditits  Eomanis. 

''Item  religiosis  et  aliis,   qui  habent   ecclesias  Romanorum  Letter  to 

ad    firmam,  universitas    preedicta    salutem.      Cum  post    in-  those  who 

numerabiles  confusiones  et  infinita  gravamina,  quae  Romani,    ,  "^ !       - 

...  cflurciies  01 

ut  scitis,   regno  Angliae   inflixerunt   ad  praesens,   in    prseju-  the  Ro- 

dicium  regis  et  magnatum  regni,  circa  advocationes  eccle-  mans. 
siarum  suarum,  et  eorum  elemosinas,  qui  clericos  regni 
spoliare  nituntur  beneficiis  suis,  ut  ea  Romanis  conferant, 
in  majorem  regni  et  nostri  confusionem,  de  communi 
consilio  magis  elegimus,  licet  tarde,  resistere,  quam 
eorum  oppressionibus  intolerabilibus  de  cgetero  subjacere, 
et  eos  per  subtractionem  beneficiorum  suorum  per  totum 
regnum,  quod  aliis  intendebant  inferre,  sic  arctare,  ut  a 
regni  molestatione  desistant.  Hinc  est  quod  vobis  manda- 
mus, districte  injungentes,  quatinus  de    firmis    ecclesiaium, 

'  W.  ms.  forte. 
VOL.    III.  O 


210 


:\rATTHiEI   PARISIENSTS    CHRONICA  MAJOR  A. 


A.D. 1231 
March  3. 


S.  Lnc. 
xxii,  3«. 
These  let- 
ters sent  as 
citations  to 
cathedral 
churches. 


Court  at 
S.  Alban's 
to  divorce 
the  coun- 
tess of 
Essex 
from  her 
husband. 
17  Dec. 
Seizure  of 
Cincio,  a 
Roman 
clerk. 


sive  de  redditibus  camerarnra,  quas  de  Eomanis  habetis 
vel  debetis  eis,  de  CEBtero  non  respondeatis.  Sed  dictas 
firmas  et  redditus  habeatis  paratos  in  crastino  Dominicre 
qua  cantatui'  Lcetare  Jerusalem  procuratori  nostro  literatorie 
a  nobis  ad  boc  dato,  abbates  scilicet  et  priores  in  eornm 
monasteriis,  alii  vero  presbyteri  et  clerici  vel  laici  ad 
proprias  ecclesias  Romanorum,  traditnri ;  pro  certo  sci- 
entes,  quod  si  hoc  non  feceritis,  cjua^  vestra  sunt  incendio 
subjacebunt,  et  nibilominus  periculum,  quod  Romanis  ira- 
minet  in  per.sonis,  vobis  imminebit.  Yalete."  His  ita  gestis, 
prredicta  universitas  misit  per  milites  et  ministros  literal  has, 
novo  quodam  sigillo  signatas,  in  quo  sculpti  erant  duo  gladii, 
et  inter  gladios  scriptum  erat,  '  Ecce  gladii  duo  hie,'  in 
modum  citationum  ad  ecclesias  regni  cathedrales,  nt,  si  quos 
invenirent  contradictore?,  juxta  quod  provisum  fuerat,  puuirent 
eop. 


Be  quodam  conaisforio  apvJ  Sancfum  Alhamim  hahito,  ef  de 

capfione  Ciiini. 

Per  idem  tempus,  xvi.  kal.  Januarii,  habitum  est  apud 
[Sanctum]  Albanum  ingens  consistorium  abbatura,  priorum, 
archidiaconorum,  cum  tota  fere  nobilitate  regni  magistrorum 
et  clericorum ;  qui  omnes  ad  hoc  convenerunt  per  mandatum 
domini  Papa3  nt  celebrarent  divortium  inter  yirum  ^  suum  et 
comitissam-  Esexise,  si  ratio  id  dictaret.  In  crastino  autem, 
consistorio  soluto,  cum  singuli  redirent  ad  propria,  clericus 
quidam  Eoraanus,  nomine  Cincius,  qui  ecclesise  Sancti  Pauli 
Londoniarum  erat  canonicus,^  per  ])ra3dictam  universitatem,  ut 
creditur,  non  longe  a  villa  Sancti  Albani  captus  est  et  ab- 
ductus  a  viris  annatis  et  capitibus  velatis.  Sed  magister  Jo- 
hannes Florintinus,"*  Norewicensis  archidiaconus,  qui  hnic 
consistorio  affuit,  ab  hac  capLione  evasit,  et  ad  urbem  Londo- 
niarum fugiens  delituit  ibidem  multis  diebus.  Cincius  vero 
post  qninque  septimanas,  crumenis,  nt  dicitur,  evacuatis,  ad 
urbem   Londoniarum  sanus  et  incolumis  est  reductus. 


^  Roger  de  Dantsey. 

-  Maud,  daughter  of  Geoffrey 
Fitz-Piers,  earl  of  E>^sex,  heir  to 
her  brother  William  de  ]\[ondeville, 
and   widow    of    Henrv  de   Bohuu. 


earl  of  Ilereford.  See  Dugdale's 
Earonage,  i.  p.  180. 

^  Prebendary  of  Rugmere. 

^  An  error  for  Ferentinus  (of 
Ferentiuo),  which  the  Hist.  Anglor. 
has. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIT.  211 

De  violenta  distractlone  hladi  Bomanorum  dericorum  apud       A.D.  1232. 
Wenghame  et  in  aliis  locis. 

Anno  Domini  mccxxxii.  Kex  Anglorum    H[enricus]    fuit   ad  Henry  III. 
IS'atalo   apud   Wintoniam ;  cui    Petrus    ejnsdem    nrbis  antistes  «^  Win- 
necessaria  omnia    procuravit,  et  festiva   tam    regi    quam    suis 
exhibnit   indumenta   Cum   donativis.      In    illis    autem  diebns  The  barns 
natalitiis  distracta  sunt  horrea  de  Wiugbame  cujusdam  Roraani  ^'^  ^  ^^?~  ^ 
ditissima,  per  prosdictam    universitatem,  ut   creditur,  a  paucis  pin^fred 
armatis    servientibns    et    capitibus    velatis.      Procurator    vcro 
illius    ecclcsiae    et    cnstos,    cum    taleni  violentiara  inspcxisset, 
venit  ad  vicecomitem  vegionis,    et    de  violata  pace  regis  et  in- 
juria domino    suo    illata    ei    patenter    ostendit.     At   vicecomes 
mittens   ad   locum    ministros    sues    cum    niilitibus    quibusdam 
vicinis,  jussit  iuquiri  qnidnam    boc    esset.     Veuientes  quoquo 
ad  borrea  milites  memorati  inveneruut  bomines    illos  armatos 
et  sibi  penitus  ignotos,  qui  jam  ex  maxima  parte   bonea  eva- 
cuerant,  et  bladum  bonis  couditiouibus  et  ad  commodura  totius 
provincite  vendiderant,*  sed    et  pauperibus  [partem]  caritative 
petentibus  ex  animo  conferebant.     Milites  vero  qui  advenerant, 
cum  interrogassent  eos  unde  essent,  qui  pacem  regis  ofTendere 
et  talia  facere  pra"!sumebant,  illi  continuo  milites  seorsum  vo- 
cantes,  osteudebant  literas  regis  pateutes,  adulterinas   et   SO- 
phisticas,   probibentes  ne  quis    eos  prcesumeret  impedire.     At 
milites    ba3c    audientes,    tam    ipsi    quam    alii,  qui  advenerant, 
pacifice  recesserunt.     Sicque    iufra    dies    quindecim    distractis 
omnibus,  armati  illi  de  loco  recesserunt,  loculis  plene  refertis. 
Tandem  cum  boec  violentia  ad   notitiam   Rogeri    Londoniensis 
episcopi    pervenisset,    convocatis    decem    episcopis    in  crastino  Feb.  11. 
beata?  Scolastica)  [virginis]  -  Londoniis  in  ecclesia  beati  Pauli,  All  con- 
omnes  hujus  violentiae  auctores  auathematis    sententia   percus-  perned 

sit;^  involvcntcs  etiam  illos,  qui  in  Cincium,  Londoniensis  ec-      . 

.  .  ...  .  ontrages 

clesiEe  canonicum,  manu^  injecerant  violentas,  cum  universitate  excommu- 

praedicta    et  illis    omnibus    qui    fecerunt    sigillum    et    literas  uicated. 

suprascriptas. 


Quod  re^'.  auxilium  per  tof.am  Anc/liam  sihi  dari  postulavit. 

Convenerant  eo  tempore,  nonas   Martii,  ad  colloquium  apud  Parliament 
"VVestmonasterium    ad  vocationem  regis  magnates  Angline,  tam  at  West- 
laici  quam  proelati.     Quibus  rex  proposuit,  quod    inagnis  csset  «Wg  ' 

^  A  man  threshing  two  sheaves    i       "  percussiQ  So  Par.  in  the  raar- 
of  corn  is  drawn  in  the  margin.  gin  ;  percnssenuit,  B..  as  W. 


-  viryinls]    Om.  B.     It  is  in  C. 


o  2 


212 


MATTH^I  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.T).  1232. 

aid  is  de- 
manded by 
the  king, 
7  March. 


The  barons 
refuse  it. 

The  pre- 
lates ask 
for  delay. 


Election  of 
John,  prior 
of  Canter- 
bury, to 
the  arch- 
bishoprick. 


debitis  implicatus  causa  bellicsQ  expeditionis,  quam  nnper 
egerat  in  partibuR  transmarinis  ;  unde  necessitate  compulsus 
ab  omnibus  generaliter  auxilium  postulavit.  Quo  audito, 
comes  CestrisB  Eanulfus  pro  magnatibus  regni  loquens,^  re- 
spondit,  quod  comites,  barones,  ac  milites,  qui  de  eo  tenebant 
in  capite,  cum  ipso  erant  ibi  corporalitei'  prsesentes,  et 
pecuniam  suam  ita  inaniter  effuderunt  qnod  inde  pauperes 
omnes  recesserunt,  unde  regi  de  jure  auxilium  non  debebant. 
Et  sic  petita  licentia,  laici  omnes  recesserunt.  Praslati  vero 
regi  respondentes  dixerunt,  quod  episcopi  multi  et  abbates, 
qui  vocati  erant,  non  fuerunt  praesentes  ;  et  sic  petierunt  in- 
ducias,  quousque  ad  diem  certuni  possent  omnes  pariter  con- 
venire.  Prsefixus  est  itaque  dies  a  quindecim  diebus  post 
Pascba,  ut,  omnibus  congregatis,  tunc  fieret  quod  erat  de  jure 
faciendum.  Eodem  tempore,  conventus  Cantuariensis  elege- 
runt  Johannem  priorem  suum  in  archiepiscopum  et  pastorem 
animarum  suarura,  qui  cum  esset  regi  prassentatus  et  ab  eo 
recepfcus,  profectus  est  Eomam,  ut  electionem  rite  factam  im- 
petraret  a  sede  Apostolica  confirmari. 


Imperti" 
nens  usque 
07n — ,  ve- 
rum  tamen 
et  utile. 
Vision  of 
the  release 
of  Richard 
I.  and  arch- 
bishop 
Langton 
from  pur- 
gatory. 


Visio  de  rege  Bicardo  nimis  laudabilis. 

Sub  eisdem  diebus  Henricus  jRofensis  cpiscopus,  cum  in 
Sabbato  ^  quo  cantatur  Sitientes  venite  ad  aquas  apud  Sidinge- 
burniam,  praesente  electo  Cantuariensi,  ordines  celebrasset 
solennes,  astante  clero  et  populo,  fiducialiter  cum  sermonem 
faceret  protestatus  est,  dicens,  "  Gaudete  omnes  in  Domino 
*'  fratres,  qui  hie  prsesentes  estis,  scientes  indubitanter,  quod^ 
"  uno  et  eodem  die  exierunt  de  purgatorio  rex  quondam 
"  Anglorum  Ricardus  et  Stephanus  Cantuariensis  archiepi- 
"  Scopus,  cum  uno  capellano  ejusdem  archiepiscopi,  ad  con- 
''  spectum  divinjB  Majestatis.  Et  eadem  die  non  nisi  tres  illi 
"  de  locis  poenalibus  exierunt.  Et  ut  bis  dictis  meis  fidem 
"  adbibeatis  plenissimam  et  certam,  quia  mihi^  et  cuidam 
*'  alii  tertia  jam  vice  boc  per  visionem  revelatum  est  ita 
**  manifesto,  quod  ab  animo  meo  omnis  dubitationis  ambigui- 
*'  tas  removetur."  Et  quoniam  hie  mentio  facta  est  de 
magnilico  rege  Ricardo,  unum  de  actibus  ejus  Deo  bene- 
placitis,  ut  credimus,  ad  sedificationem  audientium  refe- 
ramus.^ 


^  W.  ins.  regi. 

2  Saturday  before  Passion  Sun- 
day, then  March  27. 
^  W.  ins.  niiper. 


^  mihi  et  cuidam']  So  altered  by 
Par.  from  vel  mihi  vel,  which  0. 
W.  have. 

5  referamus'}  referre  curabo,  W. 


DE   TEMPORE    REGIS   HENRICI   TERTII.  213 


Quomodo  rex  Bicardiis  vidit  Crucifixi  imagincm  contra  milltem    A.D.  1232. 
cam  adorantem  caimt  mclinarc. 

Kegnanlc  dicto  rege  Ricardo,  miles  qnidam  de  regno  Anglite,  f.  79  h. 
in  Nova  degens  Foresta,  qui  longo  tempore  ct  usu  bestias  Story  of 
regis  furtive  venari  consucvcrat,  quadam  vice  interceptus  est  ^^^  ^ 
cum  venatione  furata,  et  per  judicium  curia3  ipsius  regis  in  banished 
exilium  relegatus.  Hanc  enim  legem  de  venalione  ^  sublata  rex  kniglit. 
ille  in  pace  clementissimus  in  hoc  temperavit,  quod  cum 
[apud]  reges  antecessores  ejus,  si  quilibet  in  fraude  venatiouia 
deprehensi  fuissent,  eruebantur  oculi  eorum,  abscidcbaniur 
virilia,  raanus  ^  vel  pedes  truncabantur ;  sed  tale  judicium  pio 
regi  Ricardo  visum  est  nimis  inhumanum,  ut  homines  ad 
imaginem  Dei  creati  pro  feris,  qute  juxta  legem  naturalem 
generaliter  omnibus  sunt  concessa),  de  vita  vel  membris  peri- 
clitarentur,  ut^  id  faciendo  feris  ac  bestiis  deterior  videretur. 
Hoc  enim  solummodo  sufficiebat  ei,  ut  quilibet  in  tali  culpa 
deprehensi  vel  Angliam  abjurarent,  vel  poenam  carceralem 
subirent,  vel  poena  punirentur  pecimiali,  sal  vis  omnibus  vita 
et  membris.  Miles  igitui%  ut  dictum  est,  in*  exilium  trusuS;, 
coactus  est  cum  uxore  et  liberis  panem  inter  extraneos  mendi- 
care,  qui  prius  exquisitis  deliciis  fruebatur.  Tandem  in  se 
reversus  miles  cogitavit  a  rege  misericordiam  implorare,  ut  in 
haereditate  sublata  restitui  mereretur ;  et  veniens  ad  regem 
in  Kormannia,  invenit  eum  summo  mane  in  quaSam  ecclesia, 
ut  missam  audiret.  Et  miles  ecclesiam  tremens  intravit,  non 
ausus  in  regem  oculos  erigere,  quia,  cum  esset  visu  quasi 
speciosissimus  hominum,  quandoque  tamen  terribilis  videbatur. 
Et  ante  imaginem  Crucifixi,  qua)  in  ecclesia  erat,  se  conferens, 
et  genuflexiones  cum  lacrimis  multotiens  iterans,  Cracilixum 
humiliter  precabatur,  ut  per  inefFabilem  clementiam  suam 
gratiam  sibi  regis  misericorditer  reconciliaret,  qua  hsereditatem 
recuperaret  amissam.  Rex  autem  militem  intuens  sollicite 
orantem  cum  lacrimis  et  devotione  non  ficta,  vidit  de  illo  rem 
mirabilem^  et  relatione  condignam.  Nam  quotienscunque  miles, 
quem  de  familia  sua  non  esse  deprehendit,  genua  flexit  ut 
imaginem  adoraret,  imago  e  contra  Crucifixi  ad  genuflexiones 
ejus  caput  et  coUum  satis  humiliter  inclinavit,,  et  regem  hoc 
cum  stuporc  stepius  conspicantem  in  admirationera  commovit. 


^  W.  ms.furto.  I       •"•  ut]  no,  W. 

2  nianus    vel   pedes]     manusque  '  in  exilium  trusus]  exulatus,  W. 

cuDi  pedibus,  W.  1       "^  mirahdcm']  miserabilcui,  \V. 


214  MATTHJ3I   PARTSIENSIS   CHRONICA   MAJOEA. 

A.D.  1232.  Kex  autem   statim,   officio   missa3   complete,    fecit    miiitem   ad 

Story  of      suura   accersiri   colloquium,    et    diligenter    sciscitabatur   ab   eo 

liicnard  1.   ^|^,-g  ^^  nude  fuisset.     At  ille  cum  timore  regi  respondens,   ait 

banished      '' l^omine,"    inquit,    "bomo    vester    ligius    sum,    sicut    omnes 

knight.        "  antecessores   mei  fuerunt;"  et  narrationem    iucipiens,  retulit 

coram  rege   quo    ordine   cum   venatioue    deprebeusus   exbEere- 

datus  fuerat  et  cum  sua  familia  relegatus.     Dixit   ergo   rex  ad 

miiitem ;    "  Fecistine   aliquando   iu    yita  tua    boui    aliquid   ad 

''  sancta3  crucis  reverentiam  et  bouorcm  ?"     At  miles,  de  acti- 

bus    preeteritis    sollicite   cogitans,    regi    rem  quani   egerat   ob 

Crucifixi  reverentiam  enarravit. 

Quomodo  }}ules  iidiulco  sua  imperclt  oh  revorentlaui  Crucifixi. 

"  Pater  meus,"  inquit,  "  et  alius  quidam  miles  villam  quandam 
''  inter  se  dimidiabant,  quam  jure  basreditario  possidebant ;  et 
"  cum  pater  meus  in  omnibus  divitiis  abundaret,  alius  e  contra 
"  miles  semper  pauper  erat  et  egenus,  ^  contra  patrem  meum 
"  invidia  ductus,  paratis  insidiis  interfecit  eum.  Ego  autem, 
"  qui  tunc  puer  eram,  cum  aiinos  viriles  attigissem  et  in 
"  beereditate  paterna  confirmatus  fuissem,  cogitavi  immuta- 
"  biliter  in  ultionem  patris  mei  miiitem  ilium  interficero ; 
"  sed  ille  super  bis  praamunitus  per  annos  plurimos  ab  insidiis, 
"  quas  ei  studiose  paraveram,  se  callide  custodivit.  Tandem 
"  cum  in  die  Parasceues,  qua  crucem  subiit  Cbristus  Jesus 
"  pro  salute  mundi,  ad  ecclesiam  properarem  servitium  audi- 
"  turus,  vidi  inimicum  prsecedere  me,  ut  similiter  ad  ecclesiam 
"  iret;  festinavi  post  tergum  ejus,  ut  eum  interficerem  gladio 
''  educto;  sed  ille  casu  retro  respiciens,  cum  me  rapido  cursu 
''  advenire  conspiceret,  ad  crucem  quandam,  quee  secus  viam 
"  stabat,  confugit,^  quia  nimia  senectute  gravatus  se  defendere 
"  non  valcbat.  Et  cum  ilium,  qui  lignum  crucis  inter  bracbia 
"  tenebat  amplexatum,  erecto  gladio  vellem  perimere  et  cere- 
"  brum  effundere,  adjuravit  me  per  nomen  Crucifixi  Illius,  qui 
*'  in  ligno  crucis  ea  die  pro  totius  mundi  salute  pependit,  ne 
"  eum.  interficerem,  votum  faciens  et  firmiter  promittens, 
"  quod  pro  anima  patris  mei,  quem  occidit,  capellanum  unum 
"  assignaret  in  perpetuum,  ad  ^  obsequium  defunctorum. 
'*  Ego    autem   senem   ilium   videns    lacrimantem,    commotis  ^ 


1   \y^  ins.  unde.  \       ^  ud  .  .  defunctoruvi]  qui  missam 

diebus  singulis  celebraret,  W. 


"  There   is   a    drawino-    of    this 


4  commotis  .  .  inetate]  comniotus 


scene  iu  the  margin.  ,  ^.^^  ^^  pietatem,  W 


DE    TEIMPORE   IIEGIS   HENRICI   TERTll. 


215 


"  visceribu.s,  victus    fui  pictatc,   ct  reposui  gladium  in  A.D.  1232. 

'''  vaffinani,  nolens  ci    noccre.     Et   sic   ob    amorcm    cb  re-  ?,^^P'  ^/^ 
.    .  .         ,  .  Kichanl  I. 

"  vereniiam  vivificio      crilClS,  mortem   patris  mei  railiti  con-  and  a 

"  doiuivi."  Tunc  rex  militi  respondens,  ait ;  "  Sapienter  egisti,  ^'^'^^^^^^^ 
"  quia  Crucifixus  tibi  nunc  viccm  pro  vice  sufRcienter  per-  ^ 
"  solvit."  Et  advocans  episcopos  ac  burones  qui  aderant, 
revelavit  audientibus  cunctis  visionem  (piam  rex'-'  solus  viderat, 
quomodo,  scilicet,  imago  Crucilixi  ad  singulas  militis  genu- 
flexiones  caput  cum  colio  liumilitcr  inclinavit.  Et  rex  continuo 
ad  se  vocans  cancellarium  suum,  pra:ccpit  ut  per  literas  suas 
patentes  vicecomiti,  quem  miles  sibi  nominaret,  daret  in 
mandatis,  quatinus,  visis  Uteris,  militi  terram  suam  redderet 
totam  in  eo  statu  quo  illam  recepit  quando  a  patria  sua 
miles  exulavit.  Et  haec  misericordia,  quam  fecit  pins 
rex  Ricardus,  cum  aliis  hujusmodi  operiLus  ipsum,  ut 
credimus,  a  periculis  dampnationis  et  cruciatuum  citius 
libevavit. 


Ue  yatlcutia  rajlti  lllcavdl  in  irlLnUttiouibus. 

Nee  illud  de  virtutibus  magnifici  regis  lo({ueiiLcs  ci'edimus  Praise  of 
ncgligendum,  quod  statim  coronatus  in  regem  rectam  semper  Richard  I. 
jiistitiam  cunctis  exliibuit,  pro  munere  nunquam  judicium 
subverti  pcrmisit.  Episcopatus  et  abbatias  vacantes  continuo 
ct  absque  venalitate  viris  canonice  electis  concessit,  nee  eas 
aliquando  sub  laicorum  custodia  deputavit ;  prailatos  omnes 
oidinatos,  et  prtccipue  viros  rcligiosos,  lionoravit,  ct  pro  re- 
verentia  Jesu  Christi  cos  offendere  adeo  metuit,  ut  tempore 
quodara  cum  ad  mandatum  domini  Papte  omnes  pra)lati  totius 
rcgni  coram  rege  congregati  fuissent,  ut  partem  vicesimam 
mobilium  suorum  ad  subventionem  Terra)  Sanctse  concederent, 
et  seorsum  sederent  super  prsefato  negotio  colloquentes,  rex 
ait  Galfrido  filio  Petri  et  Willelmo  Briwerre,  qui  ad  pedes 
ejus  sedebant,  voce  demissa ;  "  Videtis  pra2latos  illos,  qui  ibi 
"  sedent?"  "  Videmus,  domine,"  inquiunt.  Et  rex  ad  cos; 
"'  Si  scirent  quomodo  cos  ob  revcrentiam  Dei  timeo,  et  quam 
"  invite  offenderem  illos,  ipsi  me  conculcarent  quemadraodum 
"  conculcatur  calciamentum  vetus  et  dejectum."  jSTotandum 
est   etiam,    quomodo  regni    nuper   adepti    delicias   pro   amore 


*  vivificcc  crucis^   lllius,  qui  pro 
galutc  mea  et  omnium  cruccm  as- 


ccudit,  et  eam  siio  san<ruine  sacra- 
tissinio  consccravit,  O.  W. 
-  W.  ius.  ifbc. 


216  MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1232.  Eegis  «terni  relinquens,  thesauros  patris  sui  ac  proprios  in 
Praise  of  obsequio  Criicifixi  et  Terr83  Sanctee  liberatione  eflfundere 
Kicliard  I.  curavit;  et  quam  potenter  Terrain  Promissionis  totam,  praeter 
f.  80.  civitatem  sanctam  Jerusalem,    de   manibus   inimicorum  crucis 

extorsit.  Ubi  deficientibus  sibi  tbesauris,  terram  sub  treugis 
trieunalibus  constituens^  a  Salaadino  impetravit,  ut  sacerdos 
quidam,  usque  ad  treugas  elapsas,  apud  Dominicum  sepulcbrum 
de  cruce  missam  diebus  singulis  ad  regis  stipendia  celebraret. 
Et  in  hunc  niodum  recedens  rex,  ad  terminum  treugarum  re- 
sumptis  viribus  tbesaurisque  multiplicatis  redire  disposuit, 
relictis  regnis^  et  rebus  omnibus,  quibus  dominabatur  in 
partibus  Occidentis.  ut  in  sancta  civitate  Jerusalem  in  regem 
coronatus  prjelia  Domini  Sabaoth  prseliaretur  et  agmina  prae- 
iret,  et  crucis  inimicos,  dum  viveret,  debellaret.  Sed  bumani 
generis  iuimicus,  qui  bonis  semper  operibus  invidet  et  pros- 
peritatibus  populi  Christiani,  excitavit  contra  regem  devotum 
ducem  Austrije  et  imperatorem  Piomanum,  qui  illi  revertenti 
paraverunt  insidias  i  captus  est  ab  hostibus,  et  velut  bos  esset 
vel  asinus,  venditus  est  imperatori  Eomano.  Incarceratus 
autem,  et  secus  quam  deceret  tantum  virum  malitiose  tractatus, 
ad  redemptionem  gravissimam  est  compulsus.  Rex  preeterea 
Francorum,  magnifici  regis  i^ium  x^rsepediens  propositum, 
terras  ejus,  dum  esset  in  servitio  crucis,  invasit  j  et  sic  undique 
ab  inimicis  preeventus,  martirium,  quod  non^  susceperat  in 
corpora,  sicut  proposuerat  in  Terra  Promissionis,  servavit  i^ 
mente,  qui  desiderium  babuit  revertendi  et  mori  in  obsequio 
crucis.  Accessit  etiain  ad  cumulum^  temptationum  ejusdem 
regis,  quod,  dum  esset  in  obsequio  crucis,  comes  Johannes 
frater  ejus  moliebatur  Angliam  subjugare,  castella  quasdam 
obsidendo  et  fratri  suo  guerram  movendo;  sed  laudabili  fide- 
litate  gentis  Augiorum  propositum  illius  frivolum  extitit  et 
inaniter  attemptatum.  0  admiranda  magnifici  regis  constantia ! 
quce  nunquam  in  adversis  potuit  frangi,  sicut  nee  in  prosperis 
extolli,  sed  omnibus  semper  bilarem  exhibens  vultum,  nun- 
quam in  rege  apparuit  diffidently  signum.  Et  sicut  re- 
bellibus  leo  fuit  imperterritus,  sic  modestis  agnus  fuit 
mansuetus,  leo  superaudis;  agnus  superatis.  Hasc  et 
his  similia  virtutum  opera  regem  nostrum  Eicardum  ^* coram 
summo  Deo  reddiderant  gloriosum  ',  unde  nunc  merito,  cum 
venisset  tempus  miserendi,^  quia  jam  venit  tempus,  de 
locis   ut   credimus,    poenalibus,    excocta,    culparum    scorria, 


'  7'egnis']  regni,  B.  I       ^  W.  ins.  adhuc ;  ad  hunc,  0. 

2  lion']  uoDdum,  0.  W.  ]       "^  W.  ins.  Dei. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTJT.  217 

translatus  est  ad   regna  sine  fine  mansura;  ubi  militi  reposita  A.U.  1232. 
est  a  rege  Christo,  Cui  fideliter  servivit,  corona  justitice,  quam  2T\mAY.8. 
repromisit  Deus  diligentibus  so.    Gaudent  de  ejus  sociefcate  sancti  Praise  of 
illi,    quorum    sanctas    redemit   reliquias   a   Salaadino  in  terra -^^^^^^^^    ' 
Promissionis    pro    quinquagiuta    duobus   bizantiorum   milibus, 
pacto    interposito    cum    eisdem     Sanctis,    ut    apud    Deum    in 
suprema  necessitate  sua  suis   eum  intercessionibus  adjuvarent. 
Erant  enim  reliquiae   memoratse   in   quatuor   eburneis  collectse 
capsellis,  tempore  captionis  Terrae  Sanctse  ac  crucis  reverendse 
ab  infidelibus  Sarracenis,  per   totam  Judaeam   et  Galilseam,  et 
erant  singulae   capsellae   tantse   magnitudinis   ac    ponderositatis 
ut  vix  a  quatuor  liominibus  porfcarentur.     Sed  base  superius  ^  in 
gestis  bujus  regis  Ricardi  latius  referuntur.  Qm — 

De  distractione  frugum  clericorum  Eomanorwn. 

Eodem  anno   distracta   sunt   horrea   Romanorum   per   totam  The  barns 
fere  Angliam  a  viris  quibusdam  armatis  et  adhuc  ignotis,  bonis  of  the 
conditionibus    et    ad    commodum     multorum;     et    opus,    licet    .Pn^^'^^ ,  , 
temerarium,  in  solempnitate  Paschali   incboantes,  sine  contra-  ^  body  of 
dictione    et    libere,   quod    inceperant,    compleverunt.      Largas  men  undei 
elemosinas   advenientibus   distribuebant   egenis,    et   quandoque  *^^  ^^™" 
nummos  inter   pauperes  seminantes,  eos  colligere  hortabantur.  t?quL?^p 
Delituerant  clerici  Romani   in  abbatiis,  de    injuriis   sibi  illatis  Tuinge. 
murmurare     non    audentes,    quia    elegeruut    potius     res    suas 
amittere,  quam  puniri   sententia    capital i.     Erant  autem  hujus 
temeritatis    auctores    viri    quasi   quater  viginti   et   quandoque 
minus,  qui   magistrnm   babentes   Willelmum   quendam  cogno- 
mento   Wither,     scilicet  ^  Robertum  de    Thinge,  militem 
et  virum    generosum,  sed    sic  palliatum,  ejus  per  omnia 
obtemperabant  praeceptis.     Sed  cum  post  modicum  tempus  heec  Action  of 
quae   facta   fuerant  ad   summi   pontificis    notitiani  pervenerunt,  the  Pope 
indignatus   est   valde,    et  misit   literas    ad   regem   Anglorum,  "^  ^^^^ 
mordaces   nimis  efc  increpatorias,  quod  tales  in  regno  suo  fieri 
permisit  rapinas  viris  ecclesiasticis,  non  habens  respectum  ad 
sacramenta,     quas  jura^erat    tempore    coronationis    sua?,    non 
solum  de  pace   ecclesiee    manutenenda,   verum   etiam  de  recta 
justitia  tam  clericis  quam  laicis  conservanda.     Mandavit  igitur 
in  eisdem  literis  regi,  sub    poena    excommunicationis   et  inter- 
dicti  firmiter  praecipiens,  quatinus,  diligenti  facta  inquisitione, 
si  quos  hujus  violentise  inveniret  auctores,  tam  graviter  puniret 
obnoxios,   ut    ex  poena    illorum    cseteris   metum   incuteret   et 


^  See  above,  vol.  ii.  p.  378.  |       -  This  addition  is  not  in  C. 


218 


MATTHiEI    PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1232.  terrorem.  Dedit  etiam  Petro  Wiiitoniensi  episcopo,  et  abbati^ 
Sancti  yiCdmundi,  per  literas  iii  mandatis,  ut  in  australi  parte 
Angliae,  facta  inquisitione  diligenti,  quoscuiique  hujus  rei  in- 
venirent  culpabiles,  tamdiii  denuuciarent  eos  excommunicatos, 
quousquo  Romam  venireiit  a  sede  Apostolica  absolvendi. 
Similiter  in  parte  regni  aquilonali,  arcliiepiscopo  Eboracensi, 
episcopo  Dunelmensi,  et  Jolianni,^  natione^  Eomauo  et  Ebora- 
censi canonico,  idem  Papa,  eadem  inquisitione  commissa,  pra3- 
cepit,  ut  illius  violentise  transgressores  Romam  mitterent 
absolvendos,  appellatione  non  obstante.^ 


Many  ac- 
cused of 
being  in- 
Yolved  in 
these  out- 
rages. 


Hubert  de 
Burgh  the 
chief. 

Character 
of  Robert 
de  Tuinge. 


De  inquisitione  facta  super  dlstradione  proccUcta. 

Facta  igitur  inquisitione  de  violentia  memorata  tam  a  rege 
(|uam  ab  episcopis  et  executoribus  prcedictis,  et  sacramento 
mediante  cum  examinationibus  et  testibusproductis,  invcuti  sunt 
multi  transgressores,  quidam  de  facto,  quidam  do  consensu, 
quorum  iionnuUi  cpiscopi  erant  et  clerici  regis,  cum  quibusdam 
arcbidiaconis  ac  dccauis,  militibus  etiam,  et  laicis  multis. 
Quidam  vero  vicecomites,  et  eorum  praspositi  et  ministri  pro 
codem  excessu,  rege  jubente,  capti  sunt  et  incarcerati;  et  alii 
pra)  timore  sibi  per  fugam  cousulentes  a  quasrentibus  uon  sunt 
inventi.  Principalis  autem  ^  domini  regis  justiciar ius  Hubertus 
de  Burgo  ex  hoc  arguitur  fuisse  transgressor,  quod  praedonibus 
illis  tam  literas  regis  patentes  quam  proi3rias  exhibuerat,  ne 
quis  cos  do  pra3fata  violentia  prtepediret.  Venit  pra?terea  ad 
regcm  inter  casteros  Robertus  de  Tuinge,  juvenis  elegans  et 
miles  strenuus,  ex  partibus  Angliae  aquilonaribus  originem 
prseclaram  ducens,  qui  aliis  consentientibus  fruges  Ro- 
manorum  vendiderat,  et  Willelmum  Wither  se  nominari^ 
fecerat,  quinque  servientes  armatos  et  hujus  violentia3  auctores 
circumduxerat,  protestans  manifeste,  quod  in  odium  Roma- 
norum  et  causa  justa3  ultionis  transgressus  fuerat,  qui  per 
sentcntiam  Romani  pontificis  et  fraude  manifesta  nitebantur 
eum  ab  unica,  quam  habuit,  ecclesia^  spoliare.  Addidit  etiam, 
quod  maluit    ad   tempus   injuste    excommunicari,    quam    a  suo 


1  Richard  de  Insula. 

-  This  is  John  Romanus,  cauou 
and  subdean  of  York,  father  of  the 
archbishop.  See  under  the  years 
1255,  1256,  and Robeiti  Grossetcstc 
Ep  is  tola,  p.  453. 

^  natione]   uationi,  B. 


■*  See  the  letter  of  Pope  Gregory 
IX.  in  the  Burton  Annals,  Annal. 
Monast.  i.  239. 

5  auteni]  etiam,  W. 

^*  nomhiari]  appellari,  "W. 

^"  Luthunum  (Lytham  in  Lanca- 
shire) ;  sec  below  under  the  year 
1239. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  219 

beneficio  sine  jiulicio  spoliari.  Tunc  rex  et  executores  praefati  A.D.  1232. 
railiti  dederunt  consilium,  ut,  qui  in  canonem  latse  sententias 
inciderat,  Romam  absolvendus  properaret,  et  jus  suum  coram 
domino  Pajja  protestarefcur,  et  quod  ecclesiam  juste  pariter  et 
canonicc  possidebat.  Dedit  etiam  ci  rex  litcras  ad  Papam 
testimoniales  de  jure  suo,  dcprccans  obuoxe  ut  militem  illius 
intuitu  exaudiret. 

Quomoclo  clcclio  prioyis  Cantaarlvusis  fucrit  Iloiiico  rejn'ohata. 

Venit  eodem  tempore  Romam    prior  Johannes,  electus    Can-  John,  elect , 

tuariensis,    in    hcbdomada    Pentecostes.      Et   cum    literas    sua^  ^^  Canter- 

electionis  domino  Papa3  exhibuisset,  praecepit  magistro  Johanni  n^^iny^^^a^t 

de  ColumjDna  et  aliis  quibusdam    cardinalibus,  ut    examinarent  Rome 

ilium,  si  dignus    csset   ad    culmcn   hujusmodi    promoveri ;    qui  f.  80  /j. 

cum    examinassent   per   triduum    clectum   ilium,  in    decem    et 

novem,  ut  dicitur,    articulis    diligcnter,    protcstati    sunt   coram  Tliough  he 

domino    Papa,    se   causam   in   ipso   legitime   recusationis   non  satisfies  the 

invenisse.      Veruntamen    visum   est    domino    Papa:    in    electo  ^^^"'^'^^*-''» 

.     .  .  ^  the  1  ope 

memorato,  quod    nimis    essct   senex  et   simplex  et    ad    tantam  thinks  him 

insufEciens    dignitatem.      Et   cum    persuasisset   ci  ut   cederet,  uucqual  to 

electus    humiliter     facta?     electioni    renunciavit    et     licentiam  ^]^^  posi- 

petiit     repatriandi.^     Tunc  Papa,  concessa  liccntia  monachis,  l^^y  resiffus 

ipsis  praecepit  ut  alium    talem    eligerent,  cui   onus  suum  com- 

municare  et  curam  posset  committere  pastoralem. 

Quod  rex.  Angloruni  quosclMii  minUtros  suos  a  duia  aiuuvU 

oficiis. 

Circa   dies  istos  Leolinus  princeps  Walensium,  lines  baronum  Ravages  of 
Anglia3    ingressus,    cocpit,    more    solito,    vacarc    incendiis    et  Llewellyn- 
rapinis.       Accesserunt     itaque     ad     rcgem    Anglorum    Petrus  ^P-'Jo^'" 
Wintoniensis   episcopus   et   alii    consiliarii    cjusdem    regis,  di- 
centes  magnum    coronas  suae   fore  scandalum,  quod  Walenses, 
nullius    momenti    latrimculi,^    annis    singulis    teri'as    suas    et 
baronum  suorum  imjDune   pervagantes  et   incendio   cuncta   de- 
populantes,  nihil  relinquunt  intactum.     Quibus  rex  rcspondit ;  The  king 
'*  Audivi     a     thesaurariis     meis,    quod     redditus     omnes     de  complains 
"  scaccario   meo   vix  mihi  sufliciunt   ad    simplicem    victum  ct  ^^  ^^^^ 
"  vestitum    et     clemosinas     consuetas,    undo     paupcrtas     non  ^' 

"  permittit  ut   bcllicas   expediam  actiones."     Tunc  consiliarii 
regi  responderunt ;  "Si  pauper   es,"  inquiuiit,  "  tibi   imputes, 


^  reptUriandi]   ad   propria  rever-  i       -  hUrunculi]   latrones,  W. 
tcudi,  W.  I 


220 


MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJOKA. 


A.D.  1232. 
Advice  of 
his  coun- 
sellors. 


Hanulphus 
JBriio  a 
latere  regis 
amovetur. 
Peter  de 
Rievaulx 
made 
treasurer. 


"  qui  lionores  et  custodias  ac  dignitates  vacantes  ita  in  alios 
"  transfers  et  a  fisco  alienas,  quod  nee  in  divitiis  auri  vel 
"  argenti,  sed  solo  nomine,  rex  debeas  aiDpellari.  Nam  ante- 
"  cessores  vestri,  reges  magnifici,  et  in  omni  divitiarum  gloria 
''  ditissimi,  non  aliunde,  sed  ex  regni  exitibus  et  emolumentis, 
"  thesauros  impretiabiles  congesserunt."  At  rex  ^  ab  eis 
instructus,  quos  nominatim  exprimere  tutum  ^  forsitan  non 
esset,^  coepit  a  vicecomitibus  et  ballivis  aliisque  ministris  suis 
de  redditibus  et  rebus  omnibus  ad  fisci  commodum  spectanti- 
bus  ratiocinium  exigere,  et  quoslibet  de  fraude  convictos  a 
suis  officiis  deponens,  exegit  ab  eis  pecuniam  suam,  etiam 
cum  usuris,  et  tenens  coartabat  eos,  donee  redderent  debitum 
universum.  Ranulpbum  etiam  cognomento  Britonem,^  earner se 
suae  thesaurarium,  ab  ^  officio  SUO  deponens,  cepit  ab  illo  mille 
libras  argenti  numeratas  ;  et  consilio  Petri  Wintoniensis 
episcopi,  jam  in  omni  potentatu  dominantis,  loco  illius 
substituit  Petrum  de  Orivallis,  genere  Pictavensem,  memorati 
episcopi  nepotem  vel  filium.  Et  sic  undique  loculos  rex 
jejunos,  licet  ^  in  brevi,  gravidos  et  refertos  reportavit.*^ 


Quastio- 

nes  motce 

contra 

Huhertum 

de  Bur  go 

graviores 

seqnuntur. 


Bex  ah  Iluherto  jiistitiario  ratiocinhim  exegit. 

Per  idem  tempus  rex,  per  consilium  Petri  "Wintoniensis  epi- 
scopi, Hubertum  de  Burgo,  protho-justitiarium  regni,  ab  officio 
SUO,  licet  cartam  regis,  ut  dicitur,  haberet  ballivse  suae 
perpetuandcG,  amovit,'^  et  Stephanum  de  Segrave,  solo  nomine 
militem,  subrogavit,  quarto  kal,  Augusti.  Et  post  dies  paucos 
rex,  contra  Hubertum  nuper  depositum  perturbatus,  exegit 
instanter  ab  eo  ratiocinium  de  tbesauris  suis  ad  scaccarium 
siium  redditis,  et  de  debitis,  quae  ei  debebantur  de  tempore 
patris  sui  et  de  tempore  suo.  Item  exegit  de  dominicis  suis 
rationem,  de  quibus  erat  in  possessione  a  die  obitus  AVillelmi 
comitis  Penbroc  tunc  justitiarii  et  marescalli  sui,  qui  ea  teneant 
et  habcant  in  Anglia,  Wallia,  Hybernia,  et  Pictavia ;  item  de 
libertatibus,  quas  habuit  tunc  temporis  in  forestis,  warennis, 
comitatibus,  et  aliis  locis,  qualiter  custoditaB  sint,  vel  alienatas  ; 


^  tutum  forsitan  no7i']   nefas,  W. 
-  W.  adds  "  et  contumeliis  pro- 
*'  vocatus." 

3  Britonem]  Britannum,  0.  W. 

'*  ab']  ob,  B. ;  C.  is  correct. 

^  licet  .  ,  reportavit']    in    brevi, 


licet  non  plena  gravidos  crapula, 
reparavit,  0.  W. 

^  reportavit]  Written  over  an 
erasure  by  Par. 

7  amovii]  removit,  W. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRTCI   TEETH. 


221 


item  do  quintadecima  et  soxtadecima  et  aliis  redditibus,^  tam  A.D.  1232. 
ad  scaccariiim   suum  quam  ad  ISTovum  Templum  Londoniarum  Charges 

1  ^i\  1  n  st 

et  alibi ;  item  de  prisis  factis  pro  jure  suo  relaxando,  tam  in  ff^^jg^.j.  ^^^, 
terris  quam  in  mobilibus  ;  item  de  ipsis  -  quee  ipse  rex  amisit  Burgh, 
per  negligentiam  Huberti ;  item  de  vastis  factis  sine  commodo 
ipsius  regis,  tam  per  werram  quam  alio  modo ;  item  de  liber- 
tatibus,  quibus  idem  Hubertus  usus  est  in  terris  sibi  datis 
vel  emptis,^  et  eustodiis  sine  waranto,  quae  pertinent  ad  do- 
miuum  regem ;  item  de  injuriis  et  dampnis  illatis,  et  clericis 
Bomanis  et  Italicis,  et  nuntiis  domini  Papas,  contra  volun- 
tatem  domini  regis,  per'^  auctoritatem  ipsius  Huberti  tunc 
justitiarii,  qui  nullum  consiliam  voluit  apponere  ut  ilia  corri- 
gerentur,  quod  facere  tenebatur  ratione  officii  sui  ad  justi- 
tiarium  pertinentis ;  item  de  pace  regis,  qualiter  sit  custodita, 
tam  versus  homines  terree  su83  Anglise,  Hybernios,  Wasconias, 
et  PictavioB,  quam  alios  extraneos;  item  de  scutagiis,  caru- 
cagiis,  donis  et  xeniis,  sive  custodiarum  exitibus,  spectantibus 
ad  coronam,  quid  inde  actum  sit ;  item  de  maritagiis,  qu8D 
rex  Johannes  dimisit  in  custodia  ipsius  in  die  quo  obiit,  et 
de  aliis  maritagiis  sibi  traditis  tempore  suo.  Ad  hyec  re- 
spondit  Hubertus,  quod  habuit  patris  sui  cartam,  quSQ  ^  ipsum 
absolvit  ab  omni  ratiocinio  de  rebus  perceptis  et  percipiendis 
de  thesauris  suis,  qui  ejus  fidelitatem  in  tantum  expertus 
fuerat,  quod  noluit  ab  eo  ratiocinium  audire.  Tunc  dixit 
Petrus  Wintoniensis  antistes,  quod  talis  carta  post  obitum 
regis  Johannis  non  habebat  vigorem ;  unde  ad  hunc  regem.  non 
pertinere  proposuit  de  carta  patris  sui,  quin  rationem  exigat 
de  prasdictis.  Haec  sunt  quasi  levia  queedam,  de  quibus  rex 
rationem  ab  Huberto  exigit ;  ^  sed  sequuntur  gravia  plura,  in 
quibus  idem  Hubertus  arguitur  quasi  de  crimine  Uesse  majes- 
tatis,  qu£e  sunt  ha^c. 


De  quihusdam  falsis  criminibiis  a  rege  Huberto  ohjedis, 

Proposuit  contra  Hubertum  idem  rex,  quod  cum  nuntios  so- 
lennes  misisset  ad  duccm  Austriae,  filiam  ^  ejus  petens  in  uxorem, 
scripsit  eidem  duci  Hubertus  per  literas  in  prasjudicium  ipsius 


'  redditibus]  So  altered  by  Paris 
from  redditis,  which  W.  has. 

-  ipsis']  his,  W. 

^  vel  emptis']  So  W. ;  et  episco- 
patibus,  B. 

■•  W.  adds  universitatcm  et.    The 


words  are  in  B.,  but  expuncted.  C. 
has  et  for  per. 

^  qua']  per  quara,  W. 

^'  exigit]  cxegit,  W. 

"^  Margaret,  daughter  of  Leo- 
pold VI.,  duke  of  Austria. 


222 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1232. 
Charges 
against 
Hubert  de 
Burffh. 


f.  81. 


Sept.  14. 

He  is  de- 
serted by 
all,  except 
Luke, 
archbishop 
of  Dublin. 


regis  et  regni,  dissuadens  iie  illi  filiam  suam  matrimonio 
copularet ;  item  proposuit,  quod  cum  militarem.  expeditionem 
duxisset  ad  partes  transmarinas,  ufc  terras  revocaret  amissas, 
idem  Huberfcus  dissnasit  ne  rex  ISTormanuiam  intraret  hosti- 
liter  vel  in  alias  terras  ad  jus  suum  spectantes,  uude  the- 
saurum  suum  inaniter  cousumpsit  ibidem,  et  magnates  illi 
qui  cum  illo  ^  erant ;  item  arguit  eum  rex,  quod  filiam  ^  regis 
Scotorum,  quam  rex  Johannes  tradidit  illi  in  custodiam,  ut 
earn  sibi  matrimonio  sociaret,  COrrupit,^  et  proditiose  con- 
cubuit  cam  ea  et  sub  fornicatione  liberos  generavit  ex  ilia, 
nobilemque  puellam  prostituit,  et  cum  spe  regni  Scotorum,  si 
fratrem  superviveret,  eam  sibi  copulavit  f  dixit  etiam  rex, 
quod  lapidcm  quendam  pretiosum  nimis,  qui  talem  habuit 
virtntem,  quod  invincibilem  ^  reddidit  in  bello,^'  de  thesauro 
Ruo  furtive'  sustulit,  et  eam  Leolino  inimico  suo,  regi  Wallia9, 
proditiose  transmisit ;  item  ei  iraposuit,  quod  per  literas,  quas 
eidem  Leolino  ^  transmiserat,  suspensus  erat  ut  latro  vir 
nobilis  Willclmus  de  Brausia,  et  proditiose  peremptus.  Hsec 
omnia,  sive  in  veritate,  sive  mendacitate  ^  malitiosa,  sunt  do- 
mino rcgi  ab  semulis  prcefati  Hubcrti  suggesta,  quce  rex  in- 
stantia  vebementi  ab  eodem  Huberto  exegit  sibi,  juxta  curiiB 
sure  judicium,  emendari.  Tunc  Hubertus  in  arcto  positus, 
cum  aliud  remedium  non  liaberet,  joostulavit  inducias  delibe- 
randi super  praemissis,  asserens  res  magnas  esse  et  arduas,  quas 
rex  proposuit  contra  ipsum.  Et  sic  induciis  vix  a  rege  com- 
moto  concessis  usque  ad  Exaltationem  sancta)  Crucis,  Hubertus 
nimis  perterritus  ad  Meretonise  prioratum  ab  urbe  Londonia- 
rum  divertit.  Sic  Hubertus,  qui  prius  ob  regis  amorem  et  regni 
defensionem  omnium  Anglice  raagnatum  in  se  jorovocaverat 
odium,  nunc  a  rege  desertus,  absque  amicis,  fit  solus  et  omni 
solatio  destitutus.  Solus  Lucas,  Dublinensis  archiepiscopus,  in- 
stantissimis  precibus  et  lacrimis  rogavit  regem  pro  eo,  sed  non 
potuit  in  tautis  excessibus  exaudiri. 


'  illo']  ipso,  W. 

-  Margaret,  daughter  of  William 
the  Lion. 

•^  corrupit  e/]  So  altered  by  Par. 
from  ipse,  -which  B.  W.  have. 

4  copulavit]  Written  by  Par.  in 
the  margin  ;  the  text  has  stibfraxit, 
asW. 


^  invincihilem  reddidit  in  hello] 
nulli,  qui  eum  portaret  in  hello, 
vinci  potuisset,  W. 

^'  W.  ins.  ipse. 

''  W.  ins.  gemmam. 

^  W.  ins.  principi  Wnlliarum. 

9  mejidacitate]  mendositate,  W 


BE  TEMPORE   REGIS  HENRICI  TERTII,  223 


De  quihiisdam  criminihus  onormioribns  Huhcrfo  objectis.  A.D.  1232. 

Cnmqiie  vidissent  multi,  quod  favor  principis  contra  Huber-  Additional 
turn,  quern   prius    quasi    singulariter   dilexerat,    fuerat  permu-  charges 
tatus    in    odium,    insurrexerunt  ei,    qui    odcrunt    eum,    ^^^^i^ta  {jj^^     ,  -.^ 
enormia  ei  imponentes.     Dixerunt  cnim  quidam  in  eum,  quod  Biu-o-h. 
duos    nobiles   viros,    Willelmum    comitcm    Saresberiensem    et 
W[illelmum]    Marescalluni     comitem    Penbroc,    A^eneno   procu- 
ravit    necari;    et    simili    scclere    Falcasium    atque    Bicardum 
Cantuariensem   arcliiepiscopum  interfici  procuravit  ;^  et    per -Eccead/tiw 
incantationes    et    sortilegia    regem  ad    favorem    et   j^ui  •^^'""^"'^'' 
specialem  nimis  dilectionem    inclinaverat ;    et    quod   in 
discimfitura,    qu?e    erat    in    mari,    prisones    multos   no- 
biles ab  nautis  regis,  qui  eos  juste  cepcrant,  sibi  ccpit 
et  retinuit   spoliandos;    alii  de    injustis  exhreredationi- 
bus,  vel  cxactionibus,  vel  spoliationibus,  gravem  de  eo 
querimoniam  deposuerunt.      Gives  vero  Londonienses  coram 
rege  conquesti  ^  sunt,  quod  srepedictus  Hubertus  Constantinum 
concivem   suum   fecerat    sine  judicio   et   injuste   suspendi,   de 
quo   exccssu    sibi   postulant   justitiam    exhiberi  ;    undo    factum 
est,  quod  rex  fecit  per  civitatem  Londoniarum  commuui  cdicto 
proclamare,  ut  omnes,  qui  habebant  querelam  contra  Hubertum 
de  quacunquc    iujuria,  venirent    ad   regem   justitiam   ilico    re- 
ccpturi.     At    Hubertus,  cum    talia    cognovisset,    ad    ecclesiam  His  flight. 
Meriton.TO  inter  canonicos  fiigit"^  pavidus    delitescens. 

Eodem    anno,    tempore     autumnal],    electus  ^*    est     m agi ster  ^/<'<?//o  st'f/ 
Johannes,    cognomento    Blundus,    clericus,    apud    Oxoniam    in  ^^'S'^^'^- 
theologia   stndons   ac  legens,  in    arcbiepiscopum    Cantuarien- 
sem;    qui    a   rege    susccptus    cum    monacbis    quibusdam    Can- John 

tuariensibus    Romam   profectus    est,  nt    electionem    suam  con-  ^*^""^ 

ciGcttd  to 

firmari  a    sede  Apostolica  irapetrarct.  Canter- 

bury. 

Dc  qnadrcif/esima  ro.gi  coyiccssa,  et  guomoclo  Ilvhcrtus  ad 
Meritonam  fugit. 

Convenerunt   tempestate   eadem    apud   Lamlieiam    ad   collo-  At  Lani- 
quium,  in  Exaltatione  sanctce  Crucis,  coram   rege   episcopi  et  ^^^^  ^" 

*  interjici  prociinirit]  So  altered  I       ^  fui/W]   Written  by  Par.  in  the 
by  Par.  from  interfecif,  which  O.       margin  ;  confugit,  O.  W. 
W.  have.  '  A  small  mitre  and  crosier  are 

-  conquesti    siiiitl     qnerinioiiiani  1   drawn  in  the  margin. 

proposiKerunt,  W.  I 


224 


MATTH^.T   PARISIENSIS  CHRONICA   MAJORA. 


A.D. 1232 

fortieth  is 
granted  to 
the  kiiio-. 


Flioht  of 
Hubert  cle 
Burgh  to 
Merton. 


Hatred  of 
the  London 
citizens  for 
him. 


alii  ecclesiarum  preelati  cum  proccribus  regni,  ubi  concessa 
est  regi  pro  debitis,  quibus  comiti  Britamiia3  tenebatur 
astrictus,  quadragesima  pars  reruiii  mobilinm  ab  episcopis, 
abbatibus,  prioribus,  clericis,  et  laicis,  eicut  ea  habuerunt 
frugibus  congregatis  in  autumno,  anno  regni  ejnsdem  regis 
decimo  sexto. 

Hubertus  qnoque  de  Burgo,  cui  datus  fuerat  a  rege 
terminus  ille  ad  respondendum  super  articulis  et  exac- 
tionibus  supradictis,  iram  regis  nimis  habens  suspectam, 
non  ausus  est  comparere.  Suggestum  enim  ei  fuerat,  quod 
rex  habuit  consilium,  ilium  morte  turpissima  condempnare ; 
unde  ad  pacem  ecclesia3  confngiens,  apud  Meritonam  inter 
canonicos  delituit,  donee  sibi  aura  felicior  arrideret.  Sed 
tandem  cum  rex  ei  signijficasset,  ut  veniret  ad  curiam  suam 
juri  pariturus,  nuntiavit  regi,  quod  iram  ejus  habens  sus- 
pectam ad  ecclesiam  confugerat,  qufe  ultimum  remedium  est 
omnibus  injuriam  patientibus,  et  quod  inde  non  exiret,  donee 
illius  animum  in  melius  cognosceret  commutatum.^  Tunc  rex 
in  iram  versus,  significavit  per  literas  majori  2  Londoniarum, 
jam  hora  instante  vespertina,  quatinus  statim  visis  Uteris, 
conjunctis  sibi  universis  civibus  urbis  qui  arma  movere 
possent,  iret  ad  Meritonam  hostiliter,  et  Hubertum  de  Burgo 
vivum  sibi  seu  mortuum  prsesentaret.  At  major,  signo  ^  com- 
muni  pulsate,  fecit  convenire  populum  civitatis;  et  coram  eis 
regis  literis  perlectis,  prascepit  omnibus,  ut  convolarcnt  ad 
arma  et  regium  summo  mane  exequerentur  edictum.  Gives 
autem,  cum  bujusmodi  literas  intellexissent,  gavisi  sunt  valde, 
quia  Hubertum  mortali  odio  persequebantur.^ 


Some  of 
them  con- 
sult the 
bishop  of 
Winches- 
ter, -who 
advises 
them  to 
obey  the 


Nota  pessimum  consilium  ejpiscojpi  Wintoniensis  Petri. 

Cum  autem  majoris  discretionis  cives,  videlicet 
Andreas  Bukerel  et  Johannes  Travers,  et  quidam  alii, 
hsec  sanius  intellexissent,  librantes  futura  scandala 
venerunt  festinanter  ad  domum  episcopi  Wintoniensis 
P[etri]  apud  Suwerc,  et  excitantes  eum  a  somno  stu- 
pide,  consilium   in   hoc  articulo    diligenter    rogitantes ; 


1  commutatuni]  immutatura,  W. 

2  Andrew  Bukerel. 

3  In  the  margin  the  hell  is  repre- 
sented, with  "  Campana  de  com- 
*'  muna  Londoniarmn  "  above. 


"*  persequebantur  ]  "Written  hy 
Par.  in  the  margin.  The  text  has 
per  string  ehant,  as  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  225 


imminet  enim  periculimi^  tarn  ex  parte  ecclesi?G  Mere- A.D.  1232. 

king's  c< 
mands. 


tonensis    quam    civitatis,  cum    non    possit    furor  tantiB  kiQff'scom- 


plebis  inordinatjie  et  inclomitse,  quin  omnia  diriperent, 
diruerent,  nee  sanguini  parcerent,  refrsenari.  Quibus 
episcopus  cruentum  dans  consilium  respondit  ;  "  Durum 
"  hinc,  dirum  inde ;  veruntamen  prse  omnibus  ut  proe- 
"  ceptum  domini  vestri  adimpleatis,  consulo  vobis  in- 
"  dubitanter."  At  ipsi  obstupefacti  de  tali  xonsilio 
episcopali,  coeptis  insistebant  tremebundi,  porro  plebs 
avida  prsedictse  vindictng  inhiabat  sitienter.  Et  in 
crastino  ante  lucem  exeuntes  ab  urbe  ad  viginti  milia  arma-  They  go 
torum,  versus  Meritonam  vexilla  direxerunt  ^  et  arma,  ut 
mandatum  regium  prosequerentur  effectu,  Sed  duni  liaec^ 
audiret  prsenominatus  ^  Hubert  us,  ante  ma  jus  altare  se 
in  orationibus  prosternens,  corpus  suum  et  animam 
confidentei*  Deo  commendavit.  Interyu  dum  iter  age- 
rent  cives  armati,  frendentes  in  Hubertum,  suggestum  Caution 
fuifc  regi  a  comite  Cestreiisi,  quod  si  talem  cxcitaret  seditiouem  §Jg^i^j,^„.  ^^f 
in  vulgo  irrational!  et  protervo/  posset  rex  timere,   ne    sedi-  the  danger 

tionem   semel  motam  ^    sedare  non  valeret  cum  vcllet ;    dice-  ^^  raismg 

.  .  the  mob. 

returque  per  totum  orbem,  prsecipue  inter  Jbrancos  et 
alios,  qui  de  magnis  majora  loquuntur  et  de  malis 
pejora,  invective  et  per  ironiam,  "  Ecce  qualis  est 
"  alumnus  regulus  Angliae,  qui  in  suis  et  in  his,  qui 
"  eum  sub  alis  nutrierunt,  novit  desrevire ; "  et  di- 
catur  de  Huberto,  quod  de  avicula  dicitur  cuculum 
nutriente, 

Alis  ales  alis  alium  ne  longius  ales. 

Nota  oniraculum  evidens  ^  de  eodem  Huherto. 

Missi   sunt  autem  duo  oeditid  ad  revocandum  popu-  Two  mes- 
lum    prsedictum     catervatim    ruentem,    et    sanguinem  senf  to^ 


^  C.  ins.  tit  dicehant. 
2  direxerunt]  moverunt,  W. 
^  W.  ins.  ayerenlur. 
^  prcenominatus]  prajnotatus,  C, 
expunctiug  prcenominatus. 
VOL.   III. 


^  protervo]  fatuo,  O.  W. 
"  motam']  inchoatam,  W. 
'■  evidens]  manifestum,  C. 


226 


MATTHJ51   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.1232. 

stay  the 
mob, 


of  whom 
one  delays, 
and  is 
killed  by 
an  acci- 
dent. 


The  citi- 
zens return 
to  London. 


effundere  innocentem  sitienter  prseparatum ;  quorum 
unus,  raptus  equo  velocissimo,  literas  regis  deferens, 
earum^  auctoritate  etiam  primos  revocavit ;  alter  autem^ 
fictus  et  fraudulentus,  qui  odio  habens  comitem  Cantise 
H[ubertum],  ipsum  trucidari  maluit  quam  liberari,  licet 
jussus  accelerare,  sponte  tardans,  nee  attigit  mediocres. 
Unde  merito  ira  divina  percussus,  ad  aliquod  offendi- 
culum  equo  cespitante,  licet  pedetentim  ambulante,  in 
terram  corruit  resupinus,  et  fracto  ^  collo  misere,  nee 
tamen  miserabiliter,  expiravit.  Hsec  *  pi  a  missio  facta 
fuit  per  Radulfum  episcopum  Cicestrensem,  tunc  can- 
cellarium,  virum  justum,^  et  toti  ^  regno  fidelissimum,  et 
miseriis  Huberti  condolentem.  Visis  ^  igitur  Uteris, 
stetit  exercitus  civilis  et  populus  uni versus.  Et  sic 
mutato  consilio,  rex^  festinanter  nuntiavit,  ut  promotum 
exercitum  ilico  re-vt)caret.  At  elves  animo  nimis  consternati 
r  ever  si  sunt  in  urbem,^  infecto  ^^  negotio  execrando. 


Delay 
granted  to 
Hubert  de 
Burgh, 


who  goes 
to  St.  Ed- 
munds- 
bury. 


Quomodo  JEubertus  de  quadam  capella  extractus  in  turri  Lon- 
doniarum  vincuUs  mancijpatur. 

Post  ha3c  autem  archiepiscopus  Dublinensis  multis  precibus 
impetravit  inducias  a  rege  Huberto  saepedicto  usque  ad  octa- 
vas  Epiphanise,  ut  tempus  haberet  deliberandi  super  exactio- 
nibus  prsemissis,  qu£e  urgentissimse  fuerunt,  ut  habita  delibe- 
rations regi  posset  rationabiliter  respondere  et  satisfacere 
competenter.  Tunc  Hubertus,  accepta,  ut  credebat,  securitate 
per  literas  regis  patentes,  iter  arripuit  ad  Sanctum  ^d- 
mundum,  ubi  uxor  ejus  morabatur,  gloriosi  regis  et  martyris 
rogaturus  de  tribulatione  consolationem.  Et  transiens  per 
Esexiam,  hospitatus  est  in  villa  quadam,  quae  ad  jus  per- 
tinet   episcopi    Norewicensis,  in    domibus  episcopi   supradicti. 


^  earum  .   .  .  primos^   ut  rever- 
terentur  etiam  primos  attigit  et,  C. 

2  C.  adds   "  ad  cautelam  consi- 
"  miles  literas  deferens,  sed." 

•*  fracto  .  .  miserabiliter']  fractis 
cervicibus,  C. 

*  Hcec  .  ,  fuif]  Hocque  factum 


est,  C.     This  sentence  is  before  the 
previous  one  in  C. 
^  C.  ins.  et  pium. 

6  toti']  om.  C. 

7  Visis  .  .  universus]   om.  C. 
^  W.  ins.  majori. 

^  whem]  civitatem,  W. 
10  i^ifecto]  imperfecto,  W. 


DE   TEMPOKE   REGIS   HENRICI   TERTII.  227 

Quod  factum,  cum  regi  relatum  fuisaefc,  ira  vehementi   incan-  A.D.  1232. 

duit,  mctuens   [ut],   si  Hubertus  ita  recedcret,  perfcurbationem 

machinaretur  in  regno  ;   undo  facti   poenitens    misit   post    eum  The  king 

Godefridum   de   Crauecumbc,  militem,  cum  treccntis   armatis,  ^^."^1^*0 

, . .  ,  .  seize  him 

pra^cipiens  sub  poena  suspendii,     quatmus  ilium  captum  redu-  aud  he 

Cerent,  et  in  turri   Londoniarum    vinctum    incarcerarent.     At  takes 

illi    cum  festinatione  profecti  invenerunt   Hubertum   in    qua-  f,   "^J^  ^^ , 

tlic  cn<iDei 
dam   capella   liospitio   suo    vicina,    crucem   in  una   manu   Do-  pof  Bois- 

minicam   et   in   altera   corpus  Domini  bajulantem;   erat  enim  ars]. 

pra3munitus  de  adventu  qua^rentium  animam  ejus,    et   surgens 

de  stratu  soporatus,  ad   capellam  nudus   confugit.      At    Gode- 

fridus  prsedictus  cum   sociis   armatis   capellam   ingrcssus   proe- 

cepit  ex  ore  regis,  ut   exiret  de  capella   ct   veniret  Londonias 

cum   rcge   locuturus.      Sed^  Hubertus   respondit,   quod    nullo 

modo    exiret.      Godefridus     et     ejus    complices    rapuerunt    def.  8li. 

manibus  ejus  crucem  et  Dominicum  corpus,  vinculis  eum  con-  He  is 

stringentes    artissimis,    quia    non     invenerunt     promtum  ^^,^^^^ 

fabrum.     Vocatus    igitur   faber    quidam,    ut    apponeret  chapel. 

genus    quoddam    compedum  qui  vocantur  anuli,  inter- 

rogavit  cujus  tibiis  illos  apponeret,  et   respondens  qui- 

dam    eorum    ait,    "Huberti    de    Burc,    seductoris    con- 

"  victi  et  fugitivi."     At  faber  ex  alto  ducens  suspirium,  Speech  of  a 

ait,    "  Fiat    de    me   judicium    quod    vobis    placet,    pro-  refuses  to 

"  pitietur  Deus  anim^  mese,  vivit  enim  Dominus,  nun-  P^t  fetters 

"  quam    ferrea    vincula    apponam    illi,    antea    moriar 

"  quocunque    discrimine.      Nonne    est    iste    Hubertus 

"  fidelissimus     et    magnanimus,     qui     totiens     eripuit 

"  Angliam     a    vastatione    alienigenarum,    et    restituit 

"  Angliam   Anglise  ?     Qui    servivit   tam   constanter^  et 

"  fideliter    in  Wasconia,   in    Normannia,    et   alibi,  regi 

"  Johanni  suo  domino,  ita   ut   aliquando   equos   come- 

"  dere  cogebatur ;   ita   etiam,  quod   hostes   nostri   con- 

"  stantiam    in    co    laudaverunt   mirabilem ;  ,  qui   nobis 

"  Doveram,    clavem    Angiise,  contra    regem    Galliae    et 

"  suam  exquisitam  potentiam    per    tempus    diuturnum 

"  protelatum    conservavit ;    qui   in   mari    prosternendo 

"  inimicos  opcratus  est  salutem  ?     Quid  Lincolniye,  quid 


^  suspendii']    So    Par.,    altering 
»uspe7isio7tis,  which  W.  also  has. 


-  W.  ins.  cwn. 

p  2 


228 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1232. "  BedefordifB     gesta    ejus    optima    referam  ?      Judicet 

''  Dens  inter  ipsum  et  vos,  qnia   injnste    et   inhumane 

"  eum   traetatis,    mala    pro    bonis,    immo    pessima    pro 

"  optimis  impendentes."     Hubertus  autem    his  auditis, 

S.  Matt.  xi.  tacitus  in    corde  considerabat   illud  evanefelicum ;  Con- 
25  /2  •    •  •  .  .    ! 

fiteoT   tih%,  Pater  cceli  et  terrcB,   quia  ahscondisti   cau- 

sam  meam  a  prudentihus  et  superhis,  et  revelasti  pau- 

Jerem.  xi.  pevihus   et  humiUhus.      Tihi  revelavi   causar)%  meam, 

Dens  meus.     Insurrexerunt  enim  in  me  testes  iniqui, 

et  mentita   est   iniquitas    sihi.      Godefridus  de  Crahe- 

cumbe  autem  et  sui,  et  qui  cum  eo   erant,    sermocina- 

tiones  has^  parvipendentes,  praedictum  Hubertum  rap- 

tantes,  loris  constrictum  equo    imposuerunt,    et   ad   tiirrim 


20. 

Ps.  xxvi. 

12. 


He  is 

bound  on      x       j      •  •  j  i.  j_  •  j- 

g^  jjQj.gg  ^j^  1  lionaoniarum  ipsum   ducentes,  posuerunt  m   ca,rcere   compedi- 

taken  to  turn,  super  equum,  inquam,  despicabilem,  pedibus  sub 
ventre  equi  vinctis.  Quo  facto,  nuntiaverunt  regi  quod 
factum  fuerat ;  et  ille,  qui  pervigil  illorum  expectabat  ad- 
ventum,  laetus  stratum  petivit. 


London. 


The  bishop 
of  London 
compels 
the  king 
to  restore 
him  to  the 
chapel. 


He  is  be- 
sieged in 
the  chapel. 


Quomodo  idem  Huhertus  reductus  est  ad  capellam. 

Mane  vero  '*-'  facto,  cum  Rogerus  Londoniensis  antistes  cogno- 
visset  quo  ordine  Hubertus  extractus  fuisset^  de  capella, 
"venit  celer  ad  regem,  increpaus  eum  audactcr,  quod  pacem 
sancta3  ecclesia3  violaverat ;  dixit,"*  quod  nisi  ipsum  cum  festina- 
tione  a  vinculis  hberatum  remitteret  ad  capellam  a  qua  erat 
violenter  ejectus  et  extractus,  ipse  omnes  hujus  violentife 
auctores  excommunicationis  sententia  innodaret.  Rex  autem, 
Hcet  invitus,  reatum  suum  intelligens,  remisit  Hubertum  ad 
capellam ;  et  ubi  captus  fuerat  a  militibus  armatis,  restituitur 
ab  eisdem  quinto  kalendas  Octobris.  Quo  facto,  rex  dedit  vice- 
comitibus  Hertfordioe  et  Esexise  in  mandatis,  sub  poena  sus- 
pendii,^  quatinus  in  propriis  personis  et  cum  omnibus  homini- 
bus  duorum  comitatuum  capellam  obsidione  vallarent,  et  ne 
Hubertus  evaderet  vel  a  quoquam  cibum  acciperet,  explora- 
rent.  At  vioecomites  praefati,  sicut  eis  preeceptum  fuerat,  ad 
locum  venientes,  capellam  cum  domo  episcopi,  quse  prope  erat, 


^  has']  hos,  B. 
2  vera']  autem,  W. 
^  fuisset]  fuerat,  W. 


^  W.  ins.  que. 

5  suspendii~\     So    Par.,    altering 
suspensionis,  which  W.  also  has. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENllICI   TERTII. 


229 


obsidentes,  cinxerunt  capellam  et  locum  per  girum  fossato  lato  A.D.  1232. 
satis    ct   alto,    deccrncntes    ibi    quadraginta    diorum    cxcubias 
observare.     Et  Hubertus  haec  omnia  sequanimiter  fercns,  piiram 
habcns   conscientiam,    ut   dicebat,    causam   suam  Deo  ■*   sccre- 
toriim   conscio    commciidabat ;    rogaiis   jugitcr   divinam    clc- 
mentiam,  quatinus   ilium   ab   instanti  periculo   liberaret,  sicut 
ipse  super  omnia  bonorem  regis  semper  dilexerat  eatenus  et  salu- 
tem.     Et  in  prsedicta  cape!  la  die  ac  nocte  precibus  in- 
cumbebat  indefessus.      Sed  rex,  ipsius  meritis  male  respon- 
dens,  cui   tanto    servierat    studio,  quod   regi   soli  sibi  placere 
sufficiebat,  nunc  in  tali  statu   consti tutus   est,  quod   rex   omni- 
bus   generaliter    prohibuit,    ne    quis    pro    eo    rogarct    vel    do 
Huberto   in    ejus   prsesentia    faceret    mentionem.      Sed    tamen  The  arch- 
Lucas  archiepiscopus  Dublinensis,  qui   unicus    ei    erat  amicus,  bishop  of 
regi   pro   eo   cum  lacrimis   incessanter    supplicavit,'^  ut  saltem  -Dublin  m- 
sibi,  quid  placeret   de   Huberto   facere,  intimaret ;   cui  rex  re-  £     j^- 
spondisse  fertur,  ut  ex  multis  eligeret  unum,  vel   in   ceternum  Alterna- 
Angliam  abjurare,  vel  perpetuum   carcerem   subire,  vel   palam  tivcs  offer- 
se^  proditorem  confitcri.'*     Ad  bsec  respondit    Hubertus,    quod  ed  to  him 
nullum   horum    eligeret    articulorum,    ut   qui   consilium    regis  hythekmg. 
nimis   habebat   suspectum,  quia    nihil    se   fecisse   recolit  tanta 
dignum   confusione;    veruntamen   ut    domino    suo    regi    satis- 
faciat,    libenter   ad    tempus    exibit^    a    regno,    sed  illud    non 
abjurabit.'' 

De  morte  Banulphi  comitis  Cestrensis. 

Eodem    tempore    Ranulphus,    comes    Cestrice    et   Lincolnias,  Death  of 
apud   Walingeford   diem    clausit    extremum''    quinto    kalendas  Ranulph 
Novembris,    cujus    corpus    delatum  est  apud   Cestriam  tumu-  ^^^jJi^^^eviI, 
landum ;   viscera  apud  Walingeford    tumulabantur.     De  Chester, 
cujus  obitu    cum    nuntiaretur    Huberto    de    Burgo  ru-  ^^  ^^*- 
mor,    et   diceretur,    quod    unus    de    maximis    hostibus 
suis  mortuus    esset,  ille    assumpto    gemitu,    ait;   "Pro- 


A  Deo]  Domino,  VV. 

2  supplicavil]  supplicabat,  W. 

3  O.  W.  ins.  esse. 

*  W.  ins.  vel  se  in  regis  ponere 
voluntate. 

5  exihit]  exiret,  W. 

^  The  following  rubrick,  "  Hie 
"  intrabit  capitulum  sequeiis,  seili- 
"  cet  de  morte   Rauulphi   comitis 


"  Cestrensis,"  directs  the  next  pa- 
ragraph, which  is  in  f.  82,  col.  1,  to 
be  inserted  here.  "  Anticipetur 
*'  hoc "  is  written  against  it»  In 
W.  as  in  B,  it  follows  the  letter 
given  in  pp.  230-232. 

''  His  shield  and  sword  inverted 
are  in  the  margin. 


230 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1232. 
Conduct  of 
Hubert  de 
Burgh  on 
hearing  of 
his  death. 


Hubert  de 
Burgh  is 
forced  by 
hunger  to 
surrender 
himself. 


"  pitietur  ei  Dominus  ;  iile  homo  meus  fuit  de  mani- 
"  bus  suis,  nee  tamen  unquam  mihi  profuit.  ubi 
"  obesse  potuit."  Et  accipiens  Psalterium,  stetit  ante 
altare,  scilicet  in  capella,  obsessus  ubi  tunc  erat,  et 
incipiens  stando  complevit  usque  in  finem  devote  pro 
anima  Ranulphi  seepedicti.  Successit  eidem  E-anulpho  in 
comitatu  Cestrige  Johannes  nepos  ejus  ex  sorore^  sua,  quern 
genuit  comes  David  frater  Willelmi  regis  Scotorum.  Alius 
autem  nepos  ^  ejus  ex  sorore  sua^  LincolniaB  optinuit  comita- 
tum,  et  de  barone  comes  effectus  est.  Gomes'*  quoque  Harun- 
del,  alius  nej^os  ejus,  quingentas  libratas  terrae  suscepit. 

Morabatur  autem  postea  Hubertus  in  capella  prsefata  multo 
tempore  ^  cum  duobus  servientibus,  qui  ei  victualia  ministra- 
bant,  donee  ex  prcecepto  regis  subtracta  ei  fuerunt  omnia 
cibariorum  genera,  et  servientes  ejus  de  capella  ejecti.  Tunc 
Hubertus  in  arcto  positus,  cum.  fame  perire  sibi  turpe  videre- 
tur,  sponte  de  capella  exivit,  offerens  se  vicecomitibus  qui  ilium 
observabant.  Dixit  enim,  se  potius  velle  regis  misericordiam 
experiri,  quam  fame  detestanda  perire.  Tunc  vinculis  arctio- 
ribus  constrinxerunt  ilium  vicecomites  sa3pedicti;  ducentes^ 
ubi  rege  jubente  sub  arcta  custodia  deputaretur,  in  turri 
scilicet  Londoniarum  compedibus  mancipatus. 


De  collectione  quadragesimce  mohilium  regi  concessarum. 

Eodem  tempore  misit  dominus  rex  literas  eis,  quos 
idoneos  decreverat  coUectores  quadragesimye  sibi  con- 
cessse,  sub  hac  forma : 
Royal  let-  "  H[enricus]  Dei  gratia  rex  Anglorum,  Petro  de  Thaneo, 
ter,  giving  '«  Willelmo  de  Chilewurthe,  et  Ada3  filio  Willelmi,  collectoribus 
ins  luc-  a  q^adragesimse,  salutem.  Sciatis  quod  archiepiscopi,  episcopi, 
the  assess-  *'  abbates,  priores,  et  clerici,  terras  habentes  quse  ad  ecclesias 
ing  and        *'  suas   non   pertinent,    comites,    barones,  milites,   liberi  homi- 


1  Maud,  wife  of  David  earl  of 
Huntingdon. 

2  John  de  Laci,  who  married 
Margaret  de  Quinci",  daughter  of 
Robert  de  Quinci,  earl  of  Win- 
chester, and  Hawise.  * 

3  sua']  secunda,  O.  W.  This  is 
Hawise,  made  countess  of  Lincoln 
by  her  brother  before  his  death. 


4  Hugh  de  Albini  ;  his  mother 
was  Mabel. 

5  7nulto  tempore']  multis  diebus  et 
noctibus  obsessus,  O.  W. 

''  ducentcs]  et  equo  ilium  impo- 
nentes  duxerunt  ad  urbem  Londo- 
niarum, W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICl    TERTII.  231 

ncs,  et  villani  de  regno  nostro,  concesserunt  nobis  in  A.D.  1232. 
auxilium  quadragesimam  partem  omnium  mobilium  suo-  collecting 
rum  apparentium,  sicut  ea  habuerunt  in  crastino  sancti  *  lortieth 
Matlia^i,  anno  '  regni  nostri  xvi,  videlicet  quod  de  bladis,  ^^  ^^j 
carucis,  ovibus,  vaccis,  porcis,  haraciis,  equis  caretariis  et  [i4Sept.] 
deputatis  ad  wainnagium  ^  in  maneriis,  exceptis  bonis  qnai 
prosdicti  archiepiscopi,  episcopi,  et  ali^e  personse  ecclesias- 
tica3  habent  de  ecclesiis  parrochialibus,  et  de  ecclesiis  pra3- 
bendatis,^  et  prsebeudis,  et  terris  ad  prsebendas  pertinenti- 
bus^  et  ecclesias  parrocbiales  spectantibus.  Provisum  est 
generaliter  a  praedictis  fidelibus  nostris,  quod  proedicta 
quadragesima  hoc  modo  assideatur  et  colligatur  ;  quod 
videlicet  de  qualibet  villa  Integra  eligantur  quatuor  de 
melioribus  et  legalioribms  hominibus,  una  cum  prsepositis 
singularum  villarum,  per  quorum  sacramentum  quadra- 
gesima pars  omnium  mobilium  preedictorum  .  taxetur  et 
assideatur  super  singulos,  in  prgesentia  militum  assessorum 
ad  hoc  assignatorum.  Et  postea  per  sacramentum  duorum 
legalium  hominum  earundem  villarum  inquiratur  et 
assideatur  quadragesima  omnium  mobilium,  quse  preedicti 
quatuor  homines  et  praepositi  habent;  et  districte  inbre- 
vietur  et  aperte,  de  cujus  vel  de  quorum  baronia  quselibet 
villa  fuerit  in  parte  vel  in  toto.  Et  postquam  quadragesima 
fuerit  assisa  et  in  scriptum  redacta,  rotulus  omnium  par- 
ticularum  de  singulis  villis  et  singulis  comitatibus  liberetur 
senescallo  singulorum  baronum,  vel  attornato  ipsius  senes- 
calli,  vel  baillivo  libertatis,  ubi  aliquis  libertatem  habuerit; 
scilicet  quod  baro  vel  dominus  libertatis  velit  et  possit 
praedictam  quadragesimam  coUigere,  et  pro  ea  habenda 
distringerc ;  si  vero  non  velit  vel  non  possit,  vicecomites 
districtionem  faciant  preedictam,  ita  quod  nihil  inde  reci- 
piant,  sed  tota  quadragesima  praedicta  prjsdictis  militibus 
assessoribus  liberetur,  in  majori  et  securiori  villa  singulo- 
rum comitatuum.  Et  de  qualibet  villa  fiat  summa  tallia 
inter  senescallum  baronis,  vel  ejus  attornato  vel  senescallis 
domini  libertatis,  et  praedictos  assessores.  Et  deponatur 
pecunia  per  eosdem  assessores  in  aliquo  loco  tutiori  ejus"* 
villa3,  ita  quod  assessores  habeant  sigilla  sua  et  seras  et 
claves  suas  super  pecuniam  praedictam,  et  vicecomites  simi-  f.  82. 
liter  sigilla  sua  et  seras  et  claves  suas ;  et  assessores,  statim 
ex  quo  quadragesima  assisa  fuerit  per  ipsos,  mittant  rotulos 


^  icuivnaginni]  wannagia,  W.  I       ^  perliuciitihvs']  om.  O.  W. 

-  prcr.bendalis']   Tar.   inserts    vel  '  ^ms]  ejusdcni,  O.  W. 

•dalihus  in  the  margin.  i 


232 


MATTHJLI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1232.  " 
Instruc-  " 
lions  for  the  '< 
assessing  << 
and  col- 
lecting the 
tax  of  a  " 
fortieth.        <« 


suos  ad  scaccarium  de  toto  itinere  suo.  Et  similiter  ex  quo 
dicta  pecunia  ab  eis  collecta  fuerit,  mittant  rotulos  suos  ad 
scaccarium  de  recepta  sua,  et  prasdicta  pecunia  reservetur 
in  locis  ubi  deposita  fuit,  donee  ad  mandatum  nostrum  de- 
feratur  usque  ad  Novum  Templum  Londoniarum.  Nihil 
autem  cajDietur  ab  aliquo  homine  nomine  quadragesimae, 
qui  non  habuerit  de  bujusmodi  bonis  mobilibus  ad  valentiam 
xl.  denariorum  ad  minus.  Ad  prasdictam  siquidem  quad- 
ragesimam  assidendam  in  comitatu  Hertfordice  assignavi- 
mus  Yos,  et  mandavimus  vicecomiti  nostro  de  Hertfordia, 
quod  singulas  villatas  comitatus  sui  certis  diebus  et  locis, 
quos  ei  scire  facietis,  ad  mandatum  nostrum  coram  vobis 
venire  faciat,  et  in  omnibus,  quas  ad  dictum  negotium 
pertinent,  vobis  intendant  et  obediant.     Yalete." 


Nov.  11. 
The  trea- 
sures of 
Hubert  de 
Burgh  at 
the  new 
Temple 
seized  by 
the  king. 


Quod  rex  Anglorum  thesaurum  Hliibe^'ti]  de  Bur  go  distrahi 

jprcBcepit. 

Circa  bos  quoque  dies,  instante  festo  beati  Martini,^  sugges- 
tum  fait  Anglorum  regi,  quod  Hubertus  quondam  justitiarius 
apud  Novum  Templum  habuit  thesaurum  non  modicum  sub 
eorundem  Templariorura  castodia  deputatum.  At  rex,  magis- 
trum  Templi  ad  suum  vocans  colloquium,  sciscitabatur  dis- 
trictius  ab  eo,  si  ita  fuisset.  At  ille,  non  ausiis  regi  veritatem 
negare,  confessus  est  quod  habebat  pecuniam  sibi  ac  fratribus 
suis  ndeliter  commendatam,  sed  quantitatem  et  numerum 
penitus  ignorabant.  Tunc  rex  cum  minis  prasdictam  pecuniam 
a  fratribus  exegit,  ut  111am  incontinenti  sibi  redderent,  asserens 
eam  de  thesauro  suo  dolo  fuisse  subtractam.  Cui  responderunt 
fratres,  quod  nulli  pecuniam  traderent  sibi  in  fide  commissam 
absque  illius  licentia,  qui  illam  in  Templo  commendaverat  re- 
servandam.  At  rex,  quia  pecunia  memorata  sub  protectione 
ecclesijB  fuerat  deputata,  non  habuit  consilium  ut  violentiam 
ingereret ;  undo  thesaurarium  ^  curiae  suas  cum  justitiariis  suis 
de  scaccario  misit  ad  Hubertum,  qui  jam  tunc  erat  in 
turri  Londoniarum  compeditus,"^  ut  pecuniam  exigerent  ab  eo, 
regi  ex  integro  assignandam.  Nuntii  autem  praedicti  cum 
Huberto  ex  parte  regis  talia  prassentassent,  respondit  continuo, 
quod  seipsam  et  sua  omnia  regis  submitteret  voluntati. 
Petiit  ^'  ergo,  ut  fratres  militice  Templi  claves  omnes  ex  parte 
sua  domino  suo  regi  prtesentarent,  et  ^  de  rebus  ibi  deputatis  '^ 


1  O.  W.  ins.  episcopi. 

2  Peter  de  Rievaulx. 

^  coiapcditus]   corapedibus  tene- 
hatur,  O.  W. 


■*  Petiit]    So  Par.  over  an   era- 
sure ;  Praicepit,  O.  W. 

^  ef]  ut,  W.,  though  O.  has  et. 
^  deputatis]  depositis,  O.  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


233 


suam  faceret  voluntatem.     Quod  cum  factum  fuisset,  jussit  rex  a.D.  1232 . 

pccuniam  illam    lidelitcr   numeratam   in   suo   rcponi    thesauro, 

et  rcrum  omnium   invoiitarum  summam  in  scriptum  redigi    et 

suaa  pra3senti£e  cxhiberi.     Invcnerunt   autera  ^   clerici  regis   et 

thesaurarius  cum  eis  in  illo  deposito  vasa^  aurea  et  argentca 

impretiabilia,  et  denarios,  et  gemmas  multaa    pretiosas, 

qu8B    si    numerarentur,    admirationem    audientibus     rei 

Veritas  generaret.     His  itaque  divulgatis,  venerunt  ad  regem 

quidam,  qui  Hubertum  persequi  non  cessabant,  accusantes  eum 

et  dicentes,   quod   nunc    de    furto   convictus   et   fraude  dignus 

erat  morte   turpissima    condempnari.     Qaibus  rex,  aliquantll-  Nota  do- 

lum^  ad  se  reversus,  respondit;  "  Hubertus  a  pueritia  prius '"""  ^^^*^ 

"  patruo  "*  meo    regi   E-icardo,    et   postea   regi    Johanni   patri  diam. 

"  meo,    satis   servivit   fideliter,    ut    audivi,    qui,  si   contra  me 

"  male  egerit,  nunquam  per  me  iniqua  morte  morietur.     Malo 

"  enim    rex    fatuus    reputari    ac    remissus,    quam    crudelis    et 

*'  tirannus,   ac    vir    sanguinum,  in    eum,    qui    diu    mihi 

"  meisque  antecessoribus    in   multis    servivit    periculis ; 

"  plus  pensando  mala,  quae    adhuc  non  sunt  manifesta 

"  ac  pro    vero    probata,  quam    multa   bona,  de    quibus 

"  regno  et  nobis  constat  universis,  retribuere."     Et  his 

dictis,   fiexus    in    misericordiam,   concessit  Huberto   omnes 

terras  quas  ex   dono  patris  sui  vel  ex  emptione  possidebat,  ut 

inde  sibi  ac    suis    necessaria   provideret.      At    Hubertus    in 

aliquantulum  jam  erectus,  constituit  providenter  iidelem 

ac  providum    supra    terras    sibi    concessas  custodem   aa 

senescallum,  Laurencium    scilicet,    clericum    de    Sancto 

Albano    qui    in    omnibus    tribulationibus    eidem   extitit  Hubert  de 

Huberto    solatium     singulare,    et    immobilis     columna  ^^^S^. 

veritatis.^     Et  paulo  post  susceperunt  eundem  Hubertum  sub  ^q  ^^^ 


^  Three  vases  are  drawn  in  the 
margin. 

-  vasa  .  .  (jeneraretli  For  this 
W.  has  "  octo  milia  Hbras  argenti 
"  optima}  moncta),  septies  viginti 
"  cupas  aureas  et  argeutcas  bene 
*'  deauratas,  cum  tanta  pretiosorum 
"  lapidum  ac  nobilitate  gemmarum, 
"  quod  prctium  rerum.  omnium  in- 
**  ventarum,  ut  dicitur,  exccde- 
"  bant." 


^  aliquantulum  ....  rcversus^ 
Not  in  C. 

"*  So  Par.  in  the  margin.  The 
text  has  avunculo,  as  O.  W. 

^  In  the  margin  Par.  has  written, 
"  In  fine  hbri  hujus  invenies  ob- 
"  jectioncs  adversai'iorum  ct  re- 
"  sponsiones  Laurencii."  They  are 
in  the  Book  of  the  Additamcnta, 
MS.  Cott.  Nero  D.  1,  f.  167. 


234 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MA  JOE  A. 


A.D. 1232. 
charge  of 
fom-  earls 
at  Devizes. 


Thunder- 
stonns, 
Nov.  12. 


fidejiissione  Eicardus  comes  frater  regis,  "Willelmus  comes 
"Warennire,  Eicardus  comes  Marescallus,  et  Willelmus  comes 
de  Ferrariis;  et  missus  a  rege  ad  castellum  de  Divisis,  traditns 
est  sub  custodia  quatuor  militum  prjedictorum  comitum,  ut 
sub  libera  custodia  servaretur  ibidem. 

Eodem  anno,  in  crastino  Sancti  Martini,  audita  sunt  tonitrua 
horribilia,  quaa  vicissim  per  dies  quindecim  continuata  multos 
terruerunt,  et  pr^cipue  cives  Londonienses,  qui  banc  pestem 
adeo  babent  familiarem,  quod,  si  usquam  sit  in  Anglia,  ibi  non 
deest^  ad  consuetudinem.  Secutum  est  autem  in  regno 
Anglorum  inter  regem  et  barones  miserabile  dissidium,  sicut 
sequens  bistoria  declarabit. 


Letter  of 
Pope  Gre- 
gory IX. 
to  the 
suffragans 
of  Canter- 
bury for  a 
general 
visitation 
of  monas- 
teries in  the 
province. 


JDe  visitatione  facta  super  viros  cujuscunque  religionis  'per  orhem 

totum. 

Hoc  quoque  anno.  Papa  G-regorius  constituit  visitatores 
super  viros  religiosos  per  orbem  generaliter  universum  Cbristi 
nomine  insignitum,  sub  bac  forma;  "Gregorius^  episcopus, 
"  venerabilibus  fratribus  sufFraganeis  ecclesiae  Cantuariensis, 
''  salutem  et  Apostolicam  benedictionem.  Egressus  a  facie  Dei 
"  Satban,  ad  fortia  manum  mittens,  de  sua  calliditate  confisus 
"  vitiorum  laqueis  irretire  molitur  electos  in  sortem  Domini- 
"  cam  evocatos,  majores  ibi  parans  ille  tortuosus  insidiator 
"  insidias,  ubi  graviores  conspexerit  corruptelas.  Sane  cum 
'*  frequenter  ad  nostram  audientiam  pervenisset,  quod  monas- 
"  teria  Cantuariensis  provincial  in  spiritualibus  cnormiter  et 
"  temporalibus  per  malitiam  et  incuriam  in  eis  babitantium 
"  sunt  collapsa,  nos,  culpas  eorum  nolentes  ulterius  sub  dissi- 
'*  mulatione  transire,  ne,  si  eas  dimiserimus  incorrectas,  ipsas 
*'  nostras  efficere  videamur,  monasteriis  illis,  quae  ad  Eomanam 
"  ecclesiam  nullo  noscuntur  medio  pertinere,  in  eadem  pro- 
"  vincia  constitutis,  visitatores,  reformatores,  et  correctores 
"  tarn  in  capite  quam  in  membris  deputavimus  speciales; 
"  plenaria  sibi  potestate  concessa,-  ut  visitantes  eadem  monas- 
"  teria  vice  nostra  corrigant  et  reforment  qure  in  ipsis  cor- 
"  rectionis  et  reformationis  officio  noverint  indigere,  constitu- 
"  tionibus  vel  correctionibus  aliis  in  provinciali  capitulo  rite 
"  factis  in  suo  robore  nibilominus  duraturis.  Licet  autem 
"  nobis  in   plenitudinem  potestatis  assumptis  cura  cunctorum 


^  decst]  desit,  O.  W.  I   ton  Annals. 

-  This  is  given  also  in  the  Bur-  |    2-13. 


Annal.  Monaet.  i.  p. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRTCI   TERTII.  235 

"  immincat    generalis,  quia   tamcn  ^  vos,   qui    vocati    cstis    in  A.D.  1232. 

"  partem  soUicitudinis,  super"  grege  vobis  commisso  specialiter 

"  decet    esse    sollicitos    et   attentos,  nc    ovis    rnorbida   pereat; 

"  universitatcm    vcstram    monemus    ct    hortamur,^   in   virtutc 

*'  obedicntire  districte   vobis   praBcipiendo   mandantes,  quatinus 

"  singuli  vestrum,   tam     in     civitatibus    quam     in    diocesibus 

"  vestris,  per  vos  ipsos  ant  per   viros   religiosos,   qui    experi- 

"  mento  reruni  in  hujusmodi  visitationibus  sunt  instructi,  loca 

"  monacborum ,    monialium,    et    canonicorura  regularium,  nee- f- 82  6. 

"  non  sascularium    clericorum,  vobis   subjecta  visitare  curetis, 

"  tam    auctoritate    nostra    quam    vestra    generaliter    universa 

*'  reformantes   et   corrigentes,  in  capite    et   in    membris,  omni 

"  gratia  et  timore  postpositis,  in   eisdem  qua3  reformanda  no- 

"  veritis    et    etiam    corrigenda,    salvis     his     [quce]    circa    rc- 

"  ligiosos  in   provinciali   capitulo   provide   sunt   statuta,   juxta 

"  constitutionem  concilii  generalis,  contradictores  per  censuram 

'*  ecclesiasticam  appellatione  postposita  compescendo;   pra3cep- 

"  turn  nostrum   taliter   impleturi,  quod  ultionum  Deus  in  illo 

"  tremendo    judicio,    qui    unicuique    juxta    opera    sua  reddet, 

"  de  manibus  [vestris]    non  requirat  sanguinem  eorundem,  et 

"  nos  ad  id  limam  correctionis  Apostolicse  apponere  non  coga- 

*'  mur.     Data  Spoleti,  quinto    idus    Junii,   Pontificatus    nostri 

"  anno  sexto." 


Dc  visitatione  facienda  srq^er  ecclesias  exemjptas  auctoritate 

A'postolica. 

Aliis  autem  ecclesiis  et  viris  religiosis,  qui  immediate  ad  Severity 
Romanam  spectabant  ecclesiam,  non  episcopos,  acd  abbates,  ^^  l'^*^  ^^'"^^" 
ordinis  Cistercicnsis  maxime  [et]  Pra3monstratensis,  visitatores 
dedit,  viros  scilicet  indiscretos  et  nimis  asperos,  qui  in  hac 
visitatione  ita  insolenter  et  immisericorditer  processerunt,  quod 
in  pluribus  monasteriis  rationis  metas  excedentes  compulerunt 
multos  ad  remedium  appellationis  confugere.  Qui  Eomam 
profecti,  post  multas  pecuniee  effusiones  et  labores,*^  visitatores 
alios  impetrarunt.  Et  ut  tandem  breviter  dicatur,  ista  visi- 
tatio  per  orbem  universum  ad  ordinis  potius  deformationem 
quam"*  reformationem  processit;  dum  omnes,  qui  in  diversis 
orbis  partibus  unicam  beati  Benedicti  secuti  fuerant  regulam, 
per  novas  constitutiones  ita  inveniantur  ubique  discordes, 
quod    ex    omnibus    cconobiis    vel     aliis    virorum.    religiosorum 


^  tamen\  non,  B.  I        ^  O.  W.  ins.  non  modlcos. 

2  W.  ins.  attcnte.  I       "*  O.  W.  ins.  ad. 


\ 


236 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1232.  ecclesiis  vix  duo   habeantur   in  norma  vivendi  Concordes.     Ye- 

The  abbat  rum   abbas   quidam  Montis  Belli,  dum   in  hac   visitationc   pro- 

ot  Monte-    cedeio    formidaret,    consuluit    dominum    Papam    super    dubiis 

bello  refers       -ii  x-t  '      r  jj-j.ii 

to  the  quibusdam  articulis,  a  quo,  m  lorma  procedendi,  taiem^  meruit 

Pope.  habere  responsiouem  ; 


Directions 
issued  in 
answer  by 
the  Pope. 


De  consuUatione  facta  ad  Paimm  de  visitatione  prcenotata. 

"  Ea  quee  pro  religionis  honestate  et  religiosorum  salute 
provide  ordinantur,  Apostolico  sunt  munimine  roboranda,  ut 
suscipiantur  devotius  et  diligentius  observentur.  Cum  ergo 
per  dilectum  filium  abbatem  Montis  Belli  qutedam  cajDitula 
nobis  fuerint  praesentata,  quse  ad  castigandum  transgres- 
siones  multiplices  et  excessus,  quos  in  quibusdam  coenobiis 
invenerant,'-^  videbantur  pro  salute  ac  honestate  nostra  lau- 
dabiliter  statuenda,  nos  examinari  et  corrigi  fecimus,  et 
prsecipimus  ut  inviolabiliter  observetis,  quae  sigillis  vene- 
rabilium  fratrum  nostrorum  Hostiensis^  et  Tusculanensis  ^ 
muniri  fecimus  ad  cautelam.  Et  adhuc  volumus  et  prjB- 
cipimus  auctoritate  Apostolica,  ut  visitatores  ad  generale 
capitulum  convocent  abbates  et  priores  non  habentes  abbates 
proprios,  tam  exemptos  quam  non  exemptos,  qui  non  con- 
sueverunt  ^  capitulum  celebrare  ;  prassidentes  in  ipso  capitulo 
generali,  canonico  impedimento  ablato.  Eos  igitur,  qui 
contempserint  vel  neglexerint  convenire,  cessante  cujuslibet 
appellationis  obstaculo,  per  censuram  ecclesiasticam  venire 
compellant,  et  usque  ad  satisfactionem  condignam,  quam 
in  eos  tulerint  rite,  non  relaxent ;  eadem  censura  facturi, 
qua3  in  eodem  capitulo  deliberatione  provida  fuerint  ordi- 
nata,  firmiter  observari ;  reddituri  tam  ipsi  quam  visitatores 
et  alii  quilibet,  ministerii  ^  Domino,  in  cujus  conspectu  nuda 
sunt  omnia  et  aperta,  in  extremo  examine  rationem.  Sed 
et  omnem  sollicitudinem  et  diligentiam  circa  correctionem 
et  reformationem  ordinis  ad  visitationem  coenobiorum  stu- 
deant  adhibere.  Porro  cum  visitatores,  secundum  statuta 
generalis  conciliij  in  generali  abbatum  capitulo  processerint 
ad  visitationis  ofEcium  exequendum,  de  statu  monasteriorum 
et  observandis  regularibus  observantiis  diligenter  inqui- 
rant,  et  tam  in  spiritualibus  quam  in  temjDoralibus  corrigant 


1  talem  .  .  rcspoiisioneiii]  tale  .  . 
responsum,  0.  W. 

"  ijiveneranf]  invenerat,  W. 

3  Rainald  Couti,  afterwards  P. 
Alexander  IV. 


^  James  de  Vitri. 

°  0.  W.  ins.  hujusmodi. 

^  wim?sfc/-«]rainisterium,  B.  O. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  237 

"  ct  reformcnt   qua)  viderint   corrigenda;    ita    quod    monaclios  A.D.  1232. 

"  dclinquentcs  per  abbates   loci  corrigi  faciant,  eisquo   iujungi  Directions 

"  pocnitentiam    salutarem,   juxta    beati   Benedicti   regulam    et   ^^-.^^ 

' '  Apostolica  instituta,  et  non    secundum  normam   pravse    con-  issued  by 

"  suetudinis,  quae  jam  pro  lege  [in]  quibusdam  ecclesiis  inolevit.  the  Pope. 

"  Ipsi  autem  visitatores  monachos    quos    contumaces    invene- 

"  rint  et  rebelles,   juxta  modum    culpa)    vice   nostra   regulari 

"  censura  compellant  absque  personarum  delectu,  non  parcendo 

"  rebellibus    ob    suam   pertinaciam  vel    potentiam    amicorum, 

"  quin  ovem  morbidam  eiciant  ab  ovili,  ne  inficiat  oves  sanas. 

"  Si  vero  abbates  in  corrigendis,  juxta  visitatorum  mandatum 

**  et  regularia  instituta,  seipsis  suisve  monachis  inventi  fuerint 

*'  negligentes,    proclamentur,    corripiantur,    et    ita    puniantur 

"  publico   in  capitulo   generali,  quod  poena  eorum  sit   aliis    in 

"  exemplum.     Prout  si   abbas    aliquis    non    exemptus    fuerit  a 

"  visitatoribns   nimis  negligens  et   remissus    inventus,  id    loci 

*'  diocesano  denuncient   sine  mora,  et  per  ilium  detur  ei  fidus 

*'  et  prudens   coadjutor   usque    ad  capitulum    generale.      Quod 

*'  si  dilapidator   inventus   fuerit  aut    alias    merito    amovendus, 

*'  per  diocesanum,  postquam  sibi  a  visitatoribus  fuerit  denun- 

"  ciatum,  amoveatur   absque   judiciorum   strepitu    a  regimine 

"  abbatiae  et  a  monasterio  ;    provideatur   interim  administrator 

*'  idoneus  qui  temporalium  curam  gerat,  donee  ipsi  monasterio 

"  fuerit  de    abbate    provisum.     Quod  si    forsan    episcopus    hoc 

"  implore  noluerit  vel  neglexerit,    visitatores    vel   prgesidentes 

*'  in  capitulo  generali  defectum  episcopi  ad  sedem  Apostolicam 

"  non  differant  intimare.     Usee  eadem  circa  exemptos  abbates 

*'  fieri  praecipimus,  depositione  tantum  ipsorum  sedi  Apostolicee 

"  reservata.     Ita  tamen,  ut  abbate,^  qui  videbitur  amovendus, 

*'  interim  per  visitatores  vel  in  capitulo  prsesidentes  ab  admi- 

"  nistratione   suspense,   administrator    idoneus   monasterio   de- 

"  putetur.     Illorum   autem  excessus,  et   alia  qua)  visa   fuerint 

"  intimanda  capitulis,  prsesidentes  nobis  denuntient  per  fideles 

"  nuntios   et   prudentes,  qui  bus  de   communi   abbatum    contri- 

"  butione,  juxta  cujuslibet  facultatem,  sufficienter  ministrentur 

'*  expensae.     Sequentes    autem   visitatores   priorum    perquirant 

"  vestigia    diligenter    visitatorum,    et    eorum  negligentias    et 

*'  excessus   referant  sequenti    capitulo   generali,   ut  juxta  cul- 

*'  pam  debitam  poenam  portent.    Et  beec  de  visitatione  sunt  ^ 

"  manifestata." 


^  abbate']  abbas,  B.  W. 

-  sujtt  maiiifcstata]  dicta  sutficiant,  O.  W. 


« 


238         MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1232.    De  auteniico  alio  visitatorum  in  ecclesiis  exemptis. 


Letter  of         Item  scripsit  dominus   Papa  super  eadem  visitatione 
the  Pope     facienda   in   ecclesiis    exemptis,  in   provincia  Cantuari- 

orclermg  a  .      .   .       ,  .  . 

visitation    cnsi  sitis,  in  hsec  verba :  "  Gregorius  ^  episcopus,  servus 

monaste-^  "  servorum   Dei,   dilectis   filiis   de    Boxle,  Cisterciensis, 

ries  in  the   "  et  de  Bekeham,^  Prsemonstratensis  ordinis,  abbatibus, 

Canter-^     "  Rofensis  et  Cicestrensis  diocesum,  et  prsecentori  eccle- 

bury.         '^  sise    Christi    Cantuariensis,    salntem    et    Apostolicam 

"  benedictionem.    Ille  callidus  supplantator,  calumpniator 

Job  xl.  23.  "  iniquus,  qui  non  miratur  quod  flumen  absorbet,  nisi 

"  et  ut  Jordanis   influat  in  os  ejus,  escas  concupiscens 

"  electas,  illis  jacit  pedicas  in  jacturam,  qui  stare  pro- 

"  babiliter   videbantur ;    eosque    variis   incursibus    non 

"  desinit  attemptare,  qui,  ut  ejus  efFugerent  laqueos,  se 

"  in  claustralibus    castris    receptarunt.      Quare  nos,  et 

"  istius  obviare  malitise,  ac  horum,  prout  interest  nostra, 

"  saluti  consulere  cupientes,  libenter  remedia  quae  possu- 

"  mus  procuramus,  ut  prseda  de  illius  faucibus  auferatur. 

"  Intelligimus  siquidem,  quod  nonnulla  monasteria  ex- 

"  empta  Cantuariensis  diocesis  in  spiritualibus  deformata 

"  et  in  temporalibus  sint  graviter  diminuta ;  dum  mo- 

f.  83.  "  nachi  et  moniales  eorum,  diabolica  suggestione  seducti, 

"  immemores  pacti  Domini  Dei  sui,  quo  non  solum  sua 

"  sed  seipsos  professione  ordinis  abnegarunt,  nee  Ananise 

"  et  Saphirse  mortis   sententiam   formidantes,  non  sine 

"  furti   nota   et   noxa,  monasteriorum   bona   improprie 

"  sibi  appropriant  et  retentant,  venantur  non  venialiter 

"  lucra  pecuniaria   mercimoniis  et  usuris,  sed  et  disci- 

"  plina    monastica    ordinis    profligati    personse    patet^ 

"  contemptui,  et  religio  blasphematur.      Ne  igitur   ta- 

"  lium  culpas  nostras  efficere  videamur,  dum  eas   reli- 

"  querimus    incorrectas,  visitationem,    correctionem,    et 

"  reformationem  monasteriorum  ipsorum,  tam  in  capite 


1  n-11  •    1  ^^     •        11  ^  "  ^-^-    Beigham    or  Bayham   m 

*  This  letter  is  only  known  irom      „  °  '' 

''  Sussex. 


this  source. 


3 


patet]  patent,  B. 


DE   TEMPORE   llEGIS   HENRICI   TERTIT.  239 

"  quam   in   membris,  vobis,  de  quorum   fide  ac  discre-  A.D.  1 232. 

"  tione   indubitatam   fiduciam   optinemus,  super  his  et 

"  aliis    committimus    confidenter,    concessa  vobis   super 

"  prsedictis,  appellationo   remota,   plenaria  potestate,  ac 

"  statutis  in  principal!  capitulo  rite  factis,  in  suo  robore 

"  nihilominus   duraturis.       Quocirca   discretionem   ves- 

"  tram  rogamus  et  exhortamur  attente,  per  Apostolica 

"  vobis    scripta,  in  virtute  obedientise    districte    prseci- 

"  piendo,   mandantes,   quatinus   prsemissa    juxta    spem 

"  nostram   taliter  exequi   studeatis,  quod    Deo   gratum 

"  et   nobis    posset    esse    acceptum.      Contradictores,   si 

"  qui  fuerint,  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione 

"  postposita  compescatis ;  alioquin  in  extremo  examine 

"  de  manibus  vestris  requirat  eorum  sanguinem  Domi- 

"  nus   ultionum.      Quod   si  non  omnes  his  exequendis 

"  poteritis  interesse,  duo  vestrum   nihilominus  ea  exe- 

"  quantur.     Data,  etc." 

Mandati    igitur    hujus    executores    vehementius,    et  Several  of 
secus    quam    deceret,    se    primo    in   abbatiam    Sancti  ^  ^^^^  ^^^  ^ 
Augustini  Cantuariensis   ingerentes,  seque  supra  se  in-  the  Pope, 
composite    efferentes,  prsecipue   abbas    de    Boxle,    adeo  ^}^qy 
monachos    perterruerunt,    quod    ad    remedium   appella-  tors, 
tionis  coram   prsesentia  domini    Papse  necessario  confu- 
gerunt ;  et  Romam  profecti,  consumpto  labore  et  efFusa 
pecunia,  alios  visitatores  impetrarunt.     Similiter  et  illi 
de  Westmonasterio,  et  illi  de  Sancto  ^dmundo,  quorum 
abbas   pi?e  memoriae    Ricardus,  cognomento   de   Insula, 
genere    clarus,    sed    moribus    clarior,   dum    ut   parceret 
expensis     in    partibiis   commorans    transmarinis,    viam 
ingTcssus  est  carnis  universee.    Abbas  vero  Sancti  Albani 
et  conventus,  privilegiorum  eminentiis,  quibus  insignita 
est   ecclesia    beati^    Albani   Anglorum   prothomartyris, 
innitentes,   inducias   semel  et  iterum  petierunt.      Inte- 
rim   pise   memorise   Willelmus,   abbas    ejusdem   domus, 
sicut^  suo  loco  et  tempore  dicetur,^  in  dampnum  mag- 

1  beati'\  sancti,  C.  j       ^  He  died  24  Feb.,  1235.      See 

*  C.  ins.  superius.  I  below  under  that  year. 


visi- 


240 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1232.  niim  et  riiinam  ecclesiae  suae,  naturae  debitum  persolvit 
mortalibus  diffinitum.^ 

Eodem  anno,  Eogerus  Londoniensis  episcopus,  accusatus 
inter  alios  de  consensu  distractionis  frugum  clericorum  Ko- 
manorum,  profectus  est  ad  sedem  Apostolicam,  ut  suam  ibi 
innocentiam  purgaret.^  Qui  post  niultos  labores  et  spo- 
liationem  obiter  et  emunctionem  loculorum  in  curia 
domum  remeavit. 


Roger  le 
Noir, 
bishop  of 
London, 
goes  to 
Rome. 


Offendicu- 
lum. 

Henry  III. 
at  Wor- 
cester. 
He  expels 
his  Eng- 
lish minis- 
ters, and 
puts  Poite- 
vins  in 
their 
places. 


Peter  des 
Roches, 
bishop  of 
Winches- 
ter, his 
chief  ad- 
viser. 

His  asso- 
ciates. 


Quod  rex  Anglorum  ministros  suos  a  ciiria  sua  removit 

nattirales. 

Anno  Domini  mccxxxiti.  Rex  Anglorum  H[enricus],  anno 
regni  sui  decimo  septimo,  tenuit  curiam  suam  ad  l^atale  apud 
Wigorniam ;  ubi,  ut  dicitur,  de  consilio  P[etri]  Wintoniensis 
episcopi,  omnes  naturales  curiee  suae  ministros  a  suis  removit 
officiis,  et  Pictavenses  extraneos  in  eorum  ministeriis  subrogavit. 
Willelmum  quoque  de  Rodune  militem  expulit,  qui  in  curia 
regis  vices  gerebat  Ricardi  magni  Marescalli,  quod  idem 
Ricardus  nimis  moleste  tulit.  AValterum  quoque  Karleolensem 
episcopum  idem  rex  per  consilium  preedictum  ab  officio  the- 
saurarii  prius  expellens,  centum  libras  argenti  ab  eo  cepit,  et 
custodias  quasdam,  quas  ei  per  cartam  suam  confirmaverat 
dum  viveret,  contumeliose  subtraxit.  Consiliarios  vero  ^  suos 
omnes,  tam  episcdpos  quam  comites  ac  barones  et  quosque  de 
regno  suo  nobiles,  ita  prsecipitanter  abjecit  quod  nulli  credebaf 
nisi  episcopo  memorato  et  caro  ^  suo  Petro  de  Rivallis ;  unde 
factum  est,  quod,  expulsis  castrorum  custodibus  per  totam 
Angliam,  rex  omnia  sub  ipsius  Petri  custodia  commendaret» 
Tunc  Petrus  Wintoniensis  episcopus,  ut  regis  favor  em  liberius 
optineret,  attraxit  in  suum  consortium  Stephanum  de  Segrave, 
virum  fiexibilem,  et  Robertum  Passeleue,  qui  sub  Petro  de 
Rivallis  tbesauros  regis  servabat ;  et  sic  contigit,  ut  illorum 
consilio  et  arbitrio  universa  regni  negotia  ordinaret.  At  rex, 
invitatis  Pictavensibus  et  Britonibus  transmarinis,  qui  egen- 
tes  et  lucro  avidissirae  inhiantes  venerunt  ad  duo  milia 
cum  equis  et  armis  milites  et  servientes,  quos  in  suo  retinens 
obsequio  posuit  in  prsesidiis  castrorum  regni  in  locis  diver  sis, 


1  diffinitmii]   om.  C 

■^  purgaret]  excusaret,  0.  W. 

^  vero]  autem,  C. 

^  O.  W.  ins.  in  aliquo. 


^  caro  sua']  Written  by  Par.  over 
an  erasure  ;  filio  ejus,  0.  W.  ;  cle- 
rico  suo.  Hist.  Angl. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  241 

qui  homines  AngliaD  iiaturales  et  nobilcs  totis  viribus  opprimc-  ^-^-  1233. 

bant,  proditores  eos   vocabant,  quos    etiam  de   proditionc  apud 

regem  accusabant,    quorum  mendaciis  rex  simplex  fidem  adhi- 

bens  tradidit  custodias  coiiiitatuum  et  baroniarum  cum  juveni- 

bus    nobilibus   ct    puellis   generosis ;    horum   autem    utrumque 

sexum  turpiter  degenerabant,  cum  ignobiliter  maritabant.     The- 

saurorum  etiam  suorum   rex  eis  custodias  cum  legibus   patriis 

et  judiciis   commisit.     Quid  plura  ?      Judicia  committuntur  in-  Injustice 

justis,  leges   exlegibus,    pax   discordantibus,  justitia   injuriosis ;  throughout 

et  cum   nobiles   in  regno   et  de  regno  de  oppressionibus    sibi  ^ry. 

irrogatis  coram  rege  causam  ^  deponerent,  episcopo  impediente 

prsedicto,  non  fuit  qui  eis  justitiam  exhiberet.     Episcopos  etiam 

quosdam    Angline   idem   episcopus   ita   apud  regem  accusabat^ 

quod  eosdem  quasi  hostes  publicos  devitaret. 


Quod  Marescallus  regem  increpavit. 

Cumque  his  et  consimilibus  injuriis  Ricardus  comes,  regis  Inter- 
Marescallus,  videret  tam  nobiles  quam  ignobiles  opprimere  et  jerence  ot 
jura  regni  penitus  deperire,  zelo  justitiaD  provocatus,  associatis  Marshal, 
sibi  quibusdam  magnatibus,  ad  regem  aiidacter  accessit,  in- 
crcpans  eum,  audientibus  multis,  quod  per  pravum  consilium 
advocaverat  cxtraneos  Pictavenses,  in  opprcssionem  regni  ct 
hominum  suorum  de  regno  naturalium,  legum  pariter  ac  libcr- 
tatum.  Unde  regem  humiliter  rogabat,  ut  tales  excessus  cor- 
rigere  festinaret,  per  quos  coronas  suae  et  regni  sui  subversio 
imminebat.  Affirmabat  insuper,  quod  si  hasc  emendare  difFu- 
gcret,  ipse  et  cseteri  de  regni  magnates  tamdiu  se  ab  ipsins 
consilio  subtraherent,  quamdiu  alienigenarum  consortio  frue- 
retur.  Ad  ha3C  autem  respondens  Petrus  Wintoniensis  episcopus 
dixit,  quod  bene  licuit  domino  regi  extraneos  quoscunque  vellct 
vocare  ad  "  defensionem  regni  sui  et  coronas,  et  etiam  tot  et 
tales,  qui  possent  homines  ejus  superbos  et  rebelles  ad  debitum* 
compellere  famulatum.  Comes  vero  Marescallus  et  coetcri 
magnates  perturbati  a  curia  recedentes,  cum  aliud  non  poterant 
habere  responsum,  firmiter  promiserunt  ad  invicem,  quod  pro 
hac  causa,  ^uae  omnes  tangebat,  usque  ad  divisionem  corpoi-is 
et  animae  viriliter  decertarent. 


1  cmisam']  querimoniam,  W. 

2  ad  defensioneni]  pro  defensione,  O.  W. 


VOL.    HI.  Q 


242 


MATTHiEI   PARISIENSTS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1233. 


Be  tonitruo  Kyemali. 


f.  83  6. 


Storms  and  Eodem  anno,  decimo  kalendas  Aprilis,  audita  sunt  tonitrua 
consequent  terribilia ;  et  secuta  est  per  totam  a)statem  tanta  pluviarum 
March  2S  i^i^^^^^io»  q^^od  ubique  vivaria  confregit  et  stagna,  atque  molen- 
dina  per  universam  fere  Angliam  a  suis  sedibus  violenter 
evulsit.  Nempe  in  campis  arabilibus  et  fructiferis,  in  partibus 
diversis,  et  aliis  insolitis  locis,  proruperunt  fontes  per  rivulos 
discurrentes,  ex  quibus  aqua  inter  fruges  stans,  ad  modum 
stagni  collecta,  admirantibus  multis,  pisces  produxit  fluviales. 
Molendina  etiam  nova  in  stationibus  et  sedibus  fiebant  diver- 
sis,  ubi  nunquam  antea  visa  fuerunt. 


Be  quodam  signo  viso  in  ccelo. 

Mock  suns      Eodem   quoque   tempore,    sexto   scilicet   idus    Aprilis,    circa 

seen  in        horam  diei  primam,  in  finibus   HerefordijB  et  Wigornise  appa- 

Hereford-  .      ^    ,  _  ,   ,       .    .  ,       i       , 

shire  and     ruerunt  m  caelo  quatuor  soles  adulterini,  prseter  ^  solem  natu- 

Worcester-  ralem,  rubei  ^  coloris ;   et  ^  quidam   magnus  circulus  cris- 

8  April,      tallini    coloris,  latitudine    quasi    bipedalis,    amplitudine 

cingens  quasi  totam  Angliam,    a  cujus  lateribus  exibant 

semicirculi,    in    quorum    sectionibus    apparuerunt    illi 

quatuor    soles   memorati,  vero   sole   existente  in  plaga 

oriental!  et   aere   purissimo.      Et   quoniam   non    potest 

illud    prodigiale    portentum  verbis    describi,   signo   de- 

monstrativo  figuratur  f  ipso  cselo  sic  circinato  existente 

exemplar!,  immediate  mult!^   s!m!litud!nem  rei  sic  ap- 


^  prceter']  circa,  W. 

'^  rubei"]  diversi,  W. 

'^  et  .  .  testimonium]  For  this  O. 
W.  have,  "  quidam  in  semicirculis, 
"  quidam  in  rotundis.  Hi  soles 
"  plusquam  mille  viris  fide  dignis 
"  apparentes  terribile  illis  specta- 
"  culum  prsebuerunt ;  unde  quidam 
'  *  eorum  propter  visionem  insoiitam 
"  pinxerunt  soles  et  circulos  diver- 
*'  sis  coloribus  insignitos  inpellibus 
"  literalibus,  ne  res  tam  insolita  a 
"  memoriis  hominum  laberetur." 

^  This  is  represented  by  a  draw- 
ing in  the  margin,  in  red.     The 


semicircles  and  brightness  are  de- 
scribed. Below  is,  "  Hoc  signum 
"  visum  est  in  cselo  de  sole  in  An- 
"  glia  et  circinatum  est  statim  dum 
"  adhuc  videretur,  ut  veracius  ex- 
"  emplum  exemplar!  assimilaretur  ; 
"  durans  ab  hora  prima  usque  ad 
"  sextam."  In  the  middle  of  the 
chief  circle,  in  blue,  is,  "  Signum 
"  in  caelo  admirabile,  hoc  spatium 
"  quasi  totam  Angliam  complec- 
"  tens."  The  "sol  verus"  and  the 
mock  suns  are  gilt. 
5  multi]  om.  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  248 

parentis  pinxerunt,  propter  rei  novitatem  adniirandam.  A.D.  1233. 
Ha3C  visio  multis  apparuit,  ex  quibus  unus  fuit  Jo- 
hannes ^  episcopus  Hertfertensis,  qui  figuras  coram  se 
non  festinanter,  sed  spacio  sufficienti,  fecit  circinari 
per  manum  capellani  sui  nimis  perspicacis  et  ingeniosi, 
scilicet  Willelmi  canonici.  Et  ad  idem  insolitum  spec- 
taculum  astitit  Johannes  de  Munemue,  et  alii  innume- 
rabiles,  qui  de  re  tam  incredibili  testimonium  perhi- 
bent  veritati,  et  verum  est  eorum  testimonium.  Secuta 
est  autem  eodem  anno  in  partibus  illis  guerra  crudelis, 
strages,  et  bumani  sanguinis  efFusio  terribilis,  et  per  totam 
Angliam,  "WalHam,  et  Hyberniam  perturbatio  generalis.  Circa  Other  evil 
idem  denique  tempus,  mense  Junio,  in  parte  Australi  Anglise,  omens, 
visi  sunt  a  multis  secus  maris  litus  immanissimi  duo  dracones 
in  aere-  prasliantes;  et  post  diutinam  pugnam  unus  alterum 
superavit,  et  fugatum  usque  in  profundum  abissi  insecutus  est ; 
nee  amplius  apparuerunt.^ 

Be  cassatione  J{^ohamiis]  electi  Cantuariensis. 

Per  idem  tempus  cassatus  est  magister  Johannes"*  Blundus,  The  elec- 
Cantuariensis  electus.^     Divulgatum  quidem   erat  Roma),  quod  ^}*^^  ^^ 
post  electionem   suam   acceperat  ex  dono  P[etri]  Wintoniensis  ]3jmj(j  f^ 
episcopi  mille  marcas  argenti,  praeter  alias  mille  marcas,  quas  Canter- 
eidem    Johanni    crediderat,    ut    promoveretur ;     unde    constat  bury 
manifesto  quod  magis  ei  nocuit  quam  profuit  familiaritas  epi-  Quashed 
X-        a     •      -i.      i.-  -J  •  •  ^     by  the 

scopi  memorati.     bcripsit  etiam  idem   episcopus  impera-  pope. 
tori,    ut    suas   partes    interponeret    circa   promotionem 
prtedicti    J[ohannis]    versus    Papam ;    unde    Papa   per- 
pendens  notam  simonise   et   ambitionis,    dixit   in  corde 
suo  illud  Ovidianum,^ 

"  Et  stricto  supplicat  ense  potens." 

Unde  cor  domini   Papse   non   erat  bene  cum  eo.     Prae- 
terea  confessus  fuerat  Romse  idem  Johannes,  ut  dicitur,  quod 


^  i.e.    John    bishop  of,  Ardfert, 
suffragan  of  Canterbury. 

2  O.  W.  ins.  yraviter. 

3  appar  uerunt'}  visi  fuerunt,  W. 
"*  O.  W.  ins.  cognomento. 


^  In  the  margin  is  an  inverted 
mitre  and  crosier. 

•'  This  line  is  not  in  Ovid ;  see 
the  preface  to  vol.  ii.  p.  xxxii., 
note  1. 

Q  2 


244 


MATTHiET   PARISIENSIS  CHRONICA   MAJORA. 


A.l).  1233.  duo  habebat  beneficia  quibus  cura  annexa  fait -^  animarum, 
contra  statuta  ^'  concilii  generalis,  qua  prsesumptione,  quia  care- 
bat  disjDensatione,  creditur  reprobatus,  licet  allegatum 
fuerit  e  contra  quod  ea  possederat  ante  concilium.  Sed 
quoniam,  jam  cassatis  tribus  ecclesise  Cantuariensis  electis, 
praefata  fuit^  diu  ecclesia  a  pastore  viduata,  similis  facta 
Sarse  uxori  Tobise  et  filise  Raguelis  tot  viris  viduatse, 
dedit  monacbis,  qui  cum  electo  cassato  venerant,  potestatem 
eligendi  magistrum  ^dmundum  ecclesias  Sarebiriensis  cano- 
nicum,  virum  honestae  conversationis  et  bene  literatum, 
in  pastorem  animarum  suarum  ;  cui  etiam  pallium  transmisit, 
ne  tanta  sedes  metropolitana  a  pastore  diutius  frustraretur. 
Monachi  vero  nee  ipsum  nee  alium  quemlibet,  nisi  de  consensu 
conventus  sui,  recipere  decreverunt. 


Eliyitui- 

magister 

/Edmun- 

dus  in 

archiepi- 

scopum 

CantuaricB. 


De  discordia  orta  inter  regem  et  magnates  regni. 

The  barons  Circa  dies  istos,  cum  P[etrus]  Wintoniensis  episcopus  et  com- 
summoned  pij^es  ipsius,  in  odium  gentis  Anglorum  pariter  et  contemp- 
on  June  24  t^^i^^»  cor  regis  ita  immutabiliter  perverterant,^  ut  eorum 
by  the  exterminium  modis   omnibus   moliretur,  invitavit  paulatim  tot 

king;  Pictavensium  legiones,  quod   totam   fere  Angliam  repleverunt, 

quorum  rex   agminibus    quocunque   pergebat  vallatus  incessit : 
nee    quicquam    fiebat   in    regno,    nisi    quod   Wintoniensis   epi- 
scopus et  Pictavensium   turba   disponebant.      Tunc   rex,   missis 
literis   suis,  vocavit   omnes    de    regno    comites   et  barones   ad 
colloquium,  ut  venirent   apud   Oxoniam   ad    festum   Sancti  Jo- 
they  refuse  hannis ;    sed    ipsi   noluerunt   ad    ejus   mandatum   venire,    tum 
to  come,      propter    insidias    alienigenarum,    tum    propter    indignationem 
quam  conceperant  adversus  regem,  qui  extraneos  ob  eorundem 
baronum  vocavit  contemptum.      Et   cum   hoc  regi   per  nuntios 
solennes  denunciassent,    iratus   est  vehementer,    et  judicialiter 
jussit   diffiniri,  quo    ordine    debeat    eos    compellere    ad    suam 
curiam    convenire.      Tunc    decretum   est   per  judicium,  ut  se- 
Cundo   et  tertio   vocentur  a   rege,   ut   probet   si    venire  velint 
Speech  of    an   non.     In   hoc    autem    colloquio    frater    quidam  Robertus  '* 
Robert        Bacun  de  ordine  Preedicatorum,  qui  coram  rege  et  quibusdam 
episcopis  prsesentibus  verbum  Dei  prsedicaret,^  libera  voce  regi 


1  fuit]  extiterat,  0.  W. 

2  This  is  the  29th  statute  of  the 
4th  Lateran  council  (1215). 

3  perverterant]  immutaverant,  0. 
W. 


^  Sic ;     he     is     called    Hogerus 
below. 

•5  prcedicaret]  pracdicabat,  O.W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTTT. 


245 


patenter   dixit    quod    nunquam   diuturna   pace   frueretur,    nisi  A.D.  1233. 
Petrum  Wintoniensem   episcopum  et   Petrum  de  Eivallis  con- 
sangllineum  -^   ejus  a  consiliis  ^  suis  amoveret.'*     Cnmque  alii/ 
qui  aderant,  idipsum  ^  protestarentnr,   rex  aliquantulum    in 
seipso  se    recoUigens,    cor    suum    rationi    inclinavit,    et  His  play 
cum    sic   videret    eum    mitigatum,  quidam    clericus  de  ^fshop  of 
curia,  jocunclus  in  sermone,  scilicet  Rogerus  ^'  Bacun,  et  Winches- 
jocunde    ac    lepide,    cynice    tamen    reprehendens,    ait ;  *^^  ^  ^^°^^" 
"  Domine  mi  rex,  quid   plus  nocet  trans  fretum  navi- 
"  gantibus,  aut   quid    plus   terret?"      At  rex;   "Nove- 
"  runt    facientes    operationes    in    aquis    multis/'      At 
clericus,    "  Domine,  dicam ;   Petrse   et   Rupes."      Ac[si] 
diceretur    "  Petrus  de  Rupibus ;"    hoc  enim  erat  nomen 
episcopi  Wintoniensis  cum  tali  cognomento.     Significavit 

ergo  rex  magnatibns  memoratis,  ut  venirent  apud  Westmo- 
i>asterium  qninto  idus  Julii  ad  colloquinm,  et  ibi  per  eorum 
consilium  emendaret  quicquid  de  jure  noverat  corrigendum. 
Sed  cum  audissent  magnates  praefati,  quod  paulatim  appli- 
cuerunt  in  regno  prasdones  multi  cum  equis  et  armis,  a  rege 
invitati,  cum  nullum  pacis  vidissent  vestigium/  suspectum 
habentes  Pictavensium  innatas  versutias,  supersederunt 
ad  diem  sibi  statutum  venire,  denuntiantes  regi  per  nuntios  Threats  of 
solempnes,  quatinus,  omni  dilatione  remota,  eiceret  P[etrum]  theassocia- 
Wintoniensem  episcopum  et  cceteros  Pictavenses  de  curia  sua. 
Sin  autem,  ipsi  omnes  de  communi  consilio  totius  regni  ipsum 
cum  iniquis  consiliariis  suis  a  regno  depellerent,  et  de  novo 
rege  creando  contrectarent. 


Qiiod  rex  quosdam  nohiles  relegavit. 

His    ita   gestis,    rex   animo    consternatus    est  vehementcr   et  Fear  of  the 
ejus  curia  tota,  vultum  hcBsitantcs,^  et  non  mediocriter  mctu-  ^^^S- 
entcs,  ne  fieret  error  filii  patris  errore  deterior ;  qucm  homines 


^  consanf/nineumi  So  Par.  in  the 
niargiu.  Tlie  text  has  Jilium  as 
O.  W. 

-  consiliis  stcis']  suo  cousilio,  O. 
W. 

•^  amoverei]  removcret,  O.  W. 

^  O.  W.  ins.  viulti. 


•^  W.  ins.  re()i 

''  Sic. 

7  vestigium^  si^nura,  W. 

'*  hcesitimtes']  So  Par.  for  the 
reading  of  the  MS.,  demiU.cntes ^ 
which  O.  W.  have. 


I 


246  MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1233.  sui  de  fastigio  ^  regni  deponere  satagentes,^  ad  illud  nomen, 

quod    ei   per  quoddam   prsesagium    datum    est,  scilicet 

Johannes  Extorris,  fere  detruserunt.     Tunc  P[etriis]  ssepe- 

dictus  episcopus  consilium  regi  dedit,  ut  arma  moveret  contra 

rebelles  homines   suos,  et  castella  eorundem  ac   terras   Picta- 

vensibus    conferret,    qui    regnum '  Anglise    a    suis   proditoribus 

f.  84.  tuerentur ;   jactitans  se  arduum  et  non  scurrile  velle  et 

scire    dare    consilium,  utpote    qui    aliquando    consilium 

in  partibus   orientalibus   rexit   imperiale,  et  quod   tam 

Sarracenis  quam    aliis    nationibus    erat   prudentia   ejus 

His  rage     formidabilis.     Rex   autem   in  partem  jam  re  versus  dete- 

against        riorem,   inprimis  iram  conceptam  in  Gilebertum  Basset  virum 

-p^    "^^      J  nobilem  retorquens,  spoliavit  eum  a  quodam  manerio  quod  ex 

others.'        dono  Johannis  regis  acceperat ;  qui  cum  a  rege  quod  jus  suum 

erat  repeteret,  vocavit  eum  proditorem,  comminans,  quod  nisi 

a  curia  sua  recederet,  suspendio  puniretur.^    Bicardum  quoque 

Suard,    militem    strenuum,  qui   ejusdem   G[ileberti]  neptem  ^ 

habuit    sibi    matrimonio    copulatam,    sine    ipsius    licentia,    ut 

dicebat,  jussit  rex  capi  et  captum  sibi  prassentari.     Alios  qui- 

dem   omnes    de    regno   nobiles   et  potentes    suspectos  habens, 

obsides    exegit   ab    eis,    significans   universis   per   liter  as   suas 

quatinus  infra  kalendas  Augusti  tot  et  tales  sibi  obsides  prae- 

sentarent,  quibus  ab   ejus^  animo   omnem  rebellionis  suspicio- 

nem  auferrent. 


Quod  Marescallus  'prcBmunitus  sit  do  ^rodAtione. 

The  earl  Cumque    comites    ac    barones    Anglise     in     magno     militise 

Marshal  is  apparatu  Londonias  tenderent  ad  colloquium  ^  kalendis  Augusti 

warned  by  g-|^^    prcefixum,     Eicardus     comes     Marescallus     cum    casteris 

his  sister  r  ' 

of  his  dan-  venire    proponens    hospitatus     est  cum    sorore   sua   Ysabella, 

ger.  uxore  scilicet   Eicardi    fratris    regis  ;'^  quse  cum  fratrem  inter- 

rogasset,  quo  iter  haberet,  respondit  ille,  quod  ad  colloquium 

apud    Westmonasterium    constitutum    venire    festinaret.      Cui 

ilia  ;  *'  Noveris,  frater  carissime,  quod  paratse  sunt  tibi  insidi^e, 

*'  si  venias,  ut  capiaris  ab   inimicis  tuis,  qui  te  regi  et  Win- 

"  toniensi  episcopo  prsesentabunt,    ut    de   te   faciant   sicut    de 


1  fastigio]  fastu,  O,  W. 

2  satagentes]  satagebant,  O.  W. 

3  puniretur]  traderetur,  O.  W. 

"*  neptem~\  So  Par.  for  the  read- 


ing of  the  MS.,  sorrorem  ;  sororem, 
O.  W. ;  sororem  vel  neptem,  C. 

5  ejus]  eis,  B. 

^  O.  W.  ins.  m.   It  is  erased  in  B, 

'  O.  W.  ins.  Anglorum. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


247 


"  Huberto    comite    Cantise    fecerunt."    Marescallus    vero    vix  A.D.  1233. 
credere   consensit  verbis  femineis/  (erat  enim  vir  nobilis 
pectoris,)    quousque    modum    captionis    et    a    quo    caperetur 
probabilibus     argumentis     ostendisset     mulier.       At    comes 
Marescallus   tunc   primo     dictis   sororis   SU86   fidem   adhibens, 
nocte  superveniente  iter  arripuit ;  nee   prius  fraenum  cobibuit, 
donee  in  Walliam   festinus   viator   pervenit.    Venerunt   autem 
ad  [colloquium   preedictum   comes   Cestrise,    comes   Lincolniae, 
comes  de  Ferariis,  et   comes    Eicardus   frater  regis,  cum  aliis 
comitibus    et    baronibus    multis.      Sed   nihil     ibi   actum   fuit, 
propter   absentiam   comitis   Marescalli    et    Gileberti  Basset    et 
quorundam    aliorum    absentium  ^   magnatum.     Unde   rex,   per  The  king 
consilium  episcopi  Wintoniensis  et  Stephani   de  Segrave,  fecit  ^^^^^  ^^^ 
invitare  per   literas    omnes    de   regno   magnates,    qui   sibi    ad  owe  him 
militare    servitium   tenebantur,   ut  venirent   apud  Gloverniam  military 
cum  equis  et  armis,  die  Dominica  ante  Assumptionem   beatae  ^J"^^^  ^ 
Maria3.     Sed   Ricardus   Marescallus   et   alii  multi  qui  fuerant  onAug.  14. 
confoederati,  cum   venire   noluissent   ad   diem    statutum,   fecit  The  pro- 
rex,  ac  si  proditores  essent,  villas  eorum  concremari,^  parcos  et  perty  of  ^ 
vivaria  eorum   destruere,    castella    obsidione    vallare.     Erant  ^^^  nobles' 
autem  viri  nobilcs  qui  confoiderati   dicebantur,   comes  scilicet  destroyed. 
Marescallus  miles  incomparabilis,  Gilebertus  Basset  et  fratres 
ejus,    viri    bellatores    et    nobiles,    Eicardus    Suard,    vir'' 
martius    ab    aclolescentia,    Walterus    de    Cliforde,    miles 
electus,  cum  aliis  multis  non  ignobilibus  sibi  ^  coadhseren- 
tibus.    Quos  omnes  rex,  absque   judicio  curias  suae  et  parium 
suorura,  exules    et  proscriptos    denuntiari   fecit,  terras   eorum 
Pictavensibus  dedit,  addens    dolorem  super  dolorem,   vul- 
nera    imprimendo   vulneribus,     prsecepitque  ^    ut   eorum 
corpora  caperentur,  ubicunque  in  regno  invenirentur. 


Quod  Wintoniensis  episcopus  qiiosdam  confcBderatos  comitis 
Marescalli  munerihus  'imdtis  corrupit. 

Tunc  Petrus   Wintoniensis,  qui    vires   comitis   Marescalli   et  Some  of 

confoederatorum  suorum   infirmare    modis   omnibus  conabatur,  *"^^  '"*\ 

corrupted 


^  femineis]  sororis  suse,  O.  W. 

■^  absejitiuni]  qui  absentes  erant, 
O.  W. 

•*  concrcmari]  so  Par.  altering 
concremare,  as  ().  W.  have. 

■*  vir  .  .  adolescentia]  miles  stre- 
nuus.  O.  W. 


5  sill]  Written  by  Par.  over  an 
erasure.  The  MS.  probably  had 
CIS.  O.  W.  have  q^d  eis  adharc- 
bant. 

^  prcecepitquc]  prsecipiens,  O.W. 


248 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1233, 
by  the 
bribes  of 
the  bishop 
of  Win- 
chester. 


The  king 
is  joined 
by  foreign 
troops, 
Aug.  17. 


Death  of 

Warine 

Basset. 


comites  ^  Cestrige  et  LincolniaB,  datis  mille  marcis,  corrupifc,  ut 
relicto  Marescallo  et  causa  justitise,  ad  regem  eos  ^  retro 
respicientes  retorqueret,  et  partes  ^  ejus  fovcrent.  Nam 
Eicardus  frater  regis  diu  ante  ad  regem  revcrsus  erat,  qui 
Marescallo  prius  adhasrebat.  Ha^c  cum  Marescallus  cogno- 
visset,  confoederatus  est  Leolino  principi  Walliae  '^  et  aliis  pro- 
ceribus^  regionis  illius,  interposito  juramento  quod  nullus 
eorum  [cum  rege]  sine  alter o  concordaret.  Tunc  in  crastino 
[assumptionis]  beata3  Marias  applicuerunt  apud  Doveram  viri 
armati  multi  ex  regionibus  transmarinis  venientes,  et  ex 
Flandria  Baldewinus  de  Gisnes,  cum  sua  cust-odia,  et 
ad  regem  apud  Gloverniam  pervellerunt.  At  rex,  illorum  et 
aliorum  multorum  vallatus  catervis,  ad  Herefordensem  urbem 
suum  exercitum  promovit  numerosum.  Hoc  anno  mortuus 
est  Warinus  ^  Basset,  in  obsidione  et  insultu  castri  de 
Kaerdif. 


The  bishop 
of  Carlisle 
prevented 
from  cross- 
ing. 


Nota  con- 

stantiam 

JRogeri 

Londoni- 

ensis  epi- 

scopi. 


Be  injuria  Waltero  Karleolensi  episcopo  illata. 

Per  idem  tempus/  Walterus  Karleolensis  episcopus,^  quibus- 
dam  injuriis  a  rege  sibi,  ut  dicebat,  illatis,  apud  Doveram 
navem  erat  ingressus,  ut  transfretaret.  Supervenerunt  autem 
quidam  ministri  regis,  eicientes  eum  cum  suis  omnibus  de 
navi,  et  firmiter  ex  parte  ipsius  regis  probibcbant,  ne  absque 
illius  licentia  de  regno  exiret.  Applicuit  autem  tempore,  quo 
hsec  facta  erant,  ibidem  Rogerus  Londoniensis  episcopus,  a 
curia  Eomana  reversus,  qui  videns  injuriam,  qu93  prrefato 
inferebatur  episcopo,  excommunicavit  omnes  qui  in  eum  manus 
injecerant  violentas.  Et  inde  profectus  ad  regem,  invenit  eum 
apud  urbem  Herefordensem  in  Wallia  cum  exercitu  copioso  ; 
ubi  in  prcesentia  regis  et  quorundam  eiDiscopornm  de  vio- 
lentia  Karleolensi  episcopo  illata  supradictam  excommunica- 
tionis  sententiam  innovavit,  non  mediocriter  rege  murmurante, 
et  ne  talem  ferret  sententiam  prohibente.  Cum  quo  etiam 
omnes  qui  affuerunt  episcopi  illos  excommunicaverunt  uni- 
verses, qui  bujus  perturbationis  occasionem  prsestabant. 


1  comitef:']    So    altered   by    Par. 
from  comiieniy  as  O.  W. 

2  eos  .  .  .  retorqueret]  converte- 
rent,  O.  W. 

^  partes]  partem,  O.  W. 
^   WalUcp']  Norwallise,  O. 


^  procerihus']  potentibus,  O,  W.  " 
•^  Younger  son  of  Alan  Basset, 
of  Wycombe  (1st  baron). 
'   0.  W.  ins.  cum. 
^  0.  W.  ins.  pro. 


DE   TEMPORE   RfclGIS   HENRICI   TERTII. 


24.9 


Be  diffidatione  Marescalli  ct  ohsidione  cujusdam  castri  illms.      A.D.  1233. 

Et    his    ita    gcstis,  rex    de    consilio    episcopi    Wintoniensis  j^^j^j-sluil'' 
Marescallum    diffidavit    per    episcopum    Menevcnscm,    et    sic  land  ^nd 
jussit    contra    cum    arma    moverc    et    ejus    castclla    obsidcrc.  castle  ut- 
Ingressus  igitur  rex    terram    comitis  Marescalli    obsedit  quod-  tacked  by- 
dam    castellum    ipsius.^      Scd    cum    per    dies    plurimos   illud    ^      ^"^' 
graviter  impugnassct   et  parum  vol   nihil   profecisset,  dcficicn- 
tibus  exercitui   alimentis,    cum    obsidionem    solvere   oportebat, 
puduit  regem  illuc  venisse ;  unde,  missis   quibusdam  episcopis 
ad    comitem    Marescallum,    exegit    ab    eo,    quatinus    propter 
honorem  ipsius  regis,  ne  videretur  castellum  inaniter  obsedisse, 
illud  tali  sibi   conventione   redderet,    ut   infra   dies    quindecim 
illud  integrum    ipsi "    restitueret  Marescallo,  atque  omnia  quce 
in  regno  erant  corrigenda  interim  per  consilium  episcoporum, 
qui  super  his  fidejussores  fuerant,  emendaret.     Et  ad  hoc  per-  The  castle 
ficiendum  constituit   rex   diem   ipsi  Marescallo    ac    cceteris  ex-  surren- 
ulatis  '^  Dominica  proxima   post  festum   sancti   Michaelis,  apud  tiered  tem- 
Westmonasterium ;  ct  sic  redditum  est  regi  castellum,  obsidione  5^^^^^^. 
soluta. 


2  October. 


De  liberatione  Huherti  de  Burgo. 

Circa  dies   istos,  P[etrus]  Wintoniensis  episcopus,  qui  modis  piubert  de 

omnibus  in  mortem  Huberti  de  Burgo  aspirabat,  qui  in  castro  Burgh 

do  Divisis  in  vinculis    tenebatur,  nulla   de    Huberto  mentione  escapes 

facta,  regem  rogavit   attentius,  ut  concederet  sibi  castri  custo-  ^I^^. 

Devizes 
diam    memorati,    hac    occasione    ductus,    ut     copiam    haberet  castle 

ilium  ut  dicitur  perimendi.  Sed  Hubertus  de  his  omnibus  ab 
amicis  suis  qui  in  curia  regis  erant  pra3munitus,  duobus  '*  f.  84  b. 
ministris,  qui  ei  in  illius  castri  prcesidio  serviebant,  hoc  con- 
silium revelavit,  qui  ipsius  miserise  compatientes  sollicite 
cogitabant,  qualiter  ilium  a  mortis  discrimine  liberarcnt. 
Considerata  igitur  teraporis  oportunitate,  dormientibus  castelli 
custodibus,  unus  eorum,  altero  explorant^,  in  prima  noctis^ 
Sancti  Michaelis  vigilia,  prsefatum  H[ubertum]  in  humeris 
arripuit  compeditum,  et  de  turri  clam  custodibus  descen- 
dens,  et  pium  furtum  ferens,  latitudinem  castelli, 
facto  pius  et   sceleratus  eodem,^' 


*  W.  adds  "  cujus  iiomcn  non 
"  teneo."  The  place  was  Iluske 
(Usk),  Annal.  de  Theokesberia : 
Aiinal.  Monast,,  i.  p.  90. 

-  ipsi  .  .  i7iterim~\  om.  O. 

•*  exiilatis^  Par.  has  ve.l  e.vulihus 
in  the  margin. 


'  duobus  ministris']    duos  niinis- 
tros,  B.  O.  W. 

•''  A  later  hand  has  written  hont 
in  the  margin  to  be  inserted  here. 

'^  Ovid.  Metam.,  iii.  5,  ix.  408. 


250         MATTHiEI  PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1233.  pertransiit;  veniensque  ad  majorem  portam  per  ostium  exivit, 
and  takes  et  sic  quoddam  ingens  fossatum,  licet  cum  difl3.cultate,  trans- 
cendens,  ad  ecclesiam  villas  parrocWalem  impiger  viator  con- 
scendit,^  nee  sarcinam  prius  deposuit  quam  ad  majus  altare 
lastus  pervenit.  Juvenes  vero  qui  Hubertum  liberaverant,  ab 
CO  recedere  nolentes,  pro  laude  sibi  furtum  ^  reputabant  et 
mercede  cselesti,  si  pro  tanti  viri  liberatione  mortem  incur- 
rerent  temporalem. 


refuge  iu 
the  parish 
church. 


He  is' 
seized  and 
dragged 
from  the 
church. 


The  bishop 
of  Salis- 
bury ex- 
communi- 
cates those 
guilty  of 
this. 


The  bishop 
of  London 
compels 
the  king  to 
restore 
him  to  the 
church. 


Qtwmodo  Huhertus  ah  ecclesia  violenter  extractus  incarceratur 

in  castro. 

Evigilantibus  interea  castellanis,  cum  Hubertum  in  loco  non 
repcriunt  consueto,  perturbati  sunt  valde,  et  catervatim 
exeuntes  de  castro  cum  laternis  et  fustibus  et  armis,  omnia 
quasrendo  perlustrabant,  donee  a  referentibus  audierunt  Huber- 
tum esse  in  ecclesia^  compedibus  liberatum.  Quo  cum  tumultu 
concurrentes,  invenerunt  eum  ante  altare  crucem  Dominican! 
manibus  bajulantem;  quem  atrociter  arripientes  et  fustibus 
pariter  ac  pugnis  impie  casdentes  et  pellentes,  cum  duobus 
liberatoribus  suis  ilium  ad  castellum  raptim  reducunt  et 
graviori  quam  prius  custodiee  committunt.  Sed  res  gesta  cum 
ad  aures  Roberti  Saresberiensis  episcopi  pervenisset,  venit 
celeriter  ad  castellum,  prascipiens  ipsis  ecclesige  violatoribus, 
ut  Hubertum  ad  pacem  ecclesise  quantocius  reductum,  in  illo 
statu  quo  ilium  invenerant,  dimitterent  absolutum.  Sed  cas- 
tellani  tumultuose  satis  episcopo  respondentes  dixerunt,  se 
malle  quod  Hubertus  suspenderetur  quam  ipsi.  Et  cum  ilium 
reducere  noluissent,  episcopus  de  commissa  sibi  potestate 
omnes  nominatim  excommunicavit  qui  eum  detinebant  et  qui 
in  eum  manus  injecerant  violentas.  Tunc  episcopus  ille,  con- 
juncto  sibi  Eogero  Londoniensi  episcopo  et  quibusdam  aliis 
episcopis,  venit  ad  regem,  super  injuria  Huberto  illata  coram 
eo  querelam  deponens ;  nee  prius  ab  eo  recessit  quam  Hubert! 
liberationem  impetravit ;  et  sic  in  ecclesia,  concedente  sed 
invito  rege,  remissus  est  decimo  quinto  kalendas  Novembris. 
Sed  rex  iratus  vicecomiti  provinciae  illius  dedit  per  literas  in 
mandatis,  ut  ecclesiam  obsideret,  donee  Hubertus  in  ea  ex 
ciborum  inedia  moreretur. 


conscendW]  contendit,  O.  W. 


turum   iu   B.,   which    O.    W.   also 
have. 
'^furtum]    So  Par.,  altering  fu-  I       3  Q.  \v.  ins.  ex. 


DE   TEMPORE   REGIS    HENRICI   TERTII.  251 

De  ^  factis  vel  dictis  ipsius  comitis  non  est  modo  mul-  A.D.  1233. 
turn  curandum.   Aliquando  enim  Dei  ira  et  occultorum  ^i^en^by 
ultio    memoriam  omnium   gestorum  suorum  exsufflavit  rnris  for 
cum    vita   multorum.     Sed  quia  tunc    credebatur   cum  tails  of  the 
viveret  quod   aliquid   arduum   et  dignum  memoria   de  history  of 
60  fuerat  affuturum,  plenius  ipsius  gesta  explicavimus.  Marshal. 

Quod  Marescallus  castellum  occujpavit  quod  recji  tradiderat. 

Per  idem  tempus,  elapsis  quindecim  diebus  postquam  comes  The  king 

Marescallus    rei^i    castellum    suum   tradiderat,   ut    praBdictum  refuses  to 

•  restore  to 

est,  ut  sibi  redderet  repetenti,  misit   ad    regem,  termino   evo-  ^^^  Mar- 

luto,  rogans  ut  juxta   pactum   restitueret    sibi  castrum   suum,  shal  his 
de  quo  fidejussores    constituerat    episcopum   Wintoniensem    et  castle, 
Stephanum  de  Segrave,  qui  tunc  vices  justitiarii  gerebat-  sub 
rege,    quod    etiam    firmaverant    interposito   juramento.      Rex 
autem  cum   indignatione   respondit   quod   illud   non   redderet, 
sed    alia    potius    ejus     castella    sibi    subjugaret.      Sed     idem 
Marescallus,  cum  neque  fidem   neque   juramentum   vel   pacem  and  he 
aliquam  viderat  a  regis    consiliariis  observari,  collegit   exerci-  seizes  it. 
turn  copiosum,  et  castellum  quod  suum  fuerat    obsidione  Val- 
lavit,  machinas  per  girum  adhibuit,  et  municipium  illud  levi 
negotio  sibi  subjugavit. 

Erat     iuterea    rex    apud    Westmonasterium     ad    colloquium  Parlia- 
septimo   idus  Octobris,    sicut  magnatibus   promiserat,    ut   per  n^ent  at 
eorum  consilium    emendaret  ea  qu£e    in   regno   fuerant  corri-  .   ^^  mins- 
genda ;  sed  iniquum,  quod  tunc  sequebatur,  consilium   id  fieri  tob'er. 
non    permisit.      Plures  autem  ^    qui    prassentes    erant,    regem 
humiliter  rogabant   in   Domino,    quatinus   pacem  faceret  cum 
baronibus  suis  et  nobilibus.     Et    alisB  favorabiles    personfB, 
utpote  fratres  Prsedicatores  et  Minores,  quos  rex  solito 
vencrabatur    et   exaudivit,    eum  attentius  hortabantur, 
ut    ipse  debita  dilectione  homines  suos   naturales   stu- 
deret  amplexari ;  quos    absque   judicio  parium    suorum    co- 
egerat  ^   exulare    extorres,  villas  eorum  ^  cremaverat,  silvas 
et  pomeria   succiderat,^,  et   stagna  destruxerat;   et  malorum 

^  This  is  in  the  margin  in  red  ; 

below    is,    "  Ne  cures    usque    hue 

r)_(_|.|-(T  "     The  addition  is  not  in 

C. 


^  W.  ins.  episcopi. 
■*  coeyerat   exulare]    cxulavcrat, 
O.  W. 

•''  O.  W,  ins.  et  fpdificia  igne. 


2  gerebaf]  gerebaut,  W.  ^  O.  W.  ins.  parcos. 


252 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1233 


The  bi- 
shops 
threaten 
to  excom- 
municate 
the  king's 
chief  ad- 
visers. 


All  distur- 
bers of  the 
peace  ex- 
communi- 
cated. 


malo  ductus  et  seductus  consilio,  fideles  suos,  quos 
sanguis  nativus  flecti  non  permitteret,  pro  aliis  venti- 
latis  postponit.  Et  quod  pejus  est,  proditores  vocat^  per 
quos  pacem  regni  sui  et  consilia  ordinare  et  negotia  disponere 
debebat.  Ad  li£ec  respondens  P[etrus]  "Wintoniensis  episcopus 
dixit,  quod  non  sunt  pares  in  Anglia,  sicut  in  regno  Franco- 
rum  ;  unde  licet  regi  Anglorum  per  justitiarios,  quos  con- 
stituerit,^  quoslibet  de  regno  reos  proscribere  ^  et  mediante 
judicio  condempnare.  Episcopi  vero  *  haec  audientes  quasi  una 
voce  comminaliantur,  quod  nominatim  excommunicarent  prin- 
cipales  regis  consiliarios  iniquos.  Ex  quibus  in  capite  ex- 
presserunt  P[etruni]  Wintoniensem  episcopum,  et  consan- 
guineum  ^  ejus  P[etrum]  de  Eivallis,  Stephanum  de  Segrave 
justitiarium,  et  Robertum  Passelewe  thesaurarium.  Quibus 
respondens  P[etrus]  Wintoniensis,^  allegavit  quod  Romse  fuerat 
a  summo  pontifice  episcopus  consecratus,  et  inde  ex  eorum 
potestate  exemptus,  unde,  ne  in  eum  ferrent  sententiam,  sedem 
Apostolicam  appellavit.  Tunc  episcopi  omnes  illos  excom- 
municaverunt,  qui  animum  regis  immutaverant  vel  immu- 
tarent  in  odium  naturalium  hominum  suorum  de  regno,  et 
omnes  qui  perturbarent  pacem  regni. 


The  king 
summons 
all  who 
owe  him 
military 
service  to 
meet  at 
Gloucester 
(Nov.  2) 
against 
the  Mar- 
shal. 


Quod  rex  omnes  citari  fecit,  qui  sibi  tenehantur  ad  servitium. 

In  hoc  colloquio  venerunt  nuntii  ad  regem,  dicentes  quod 
comes  Marescallus  ceperat  castellum  suum  in  Wallia,  et  quos- 
dam  ex  militibus  suis  ibidem  interfecerat  et  de  ministris. 
Hsec  audiens  rex  perturbatus  est  valde,  et  preecepit  episcopis 
cunctis,  ut  Marescallum  nominatim  excommunicarent,  qui 
castrum  occupaverat  memoratum.  Sed  illi  e  contra  communi- 
ter  dixerunt,  indignum  esse  ilium  excommunicare,  quia  castel- 
lum quod  suum  fuit '  in  jus  suum  assumptum  occupavit. 
Tunc  rex  perturbatus  misit  literas  in  omnes  Anglise  fines, 
prascipiens  cunctis,  qui  sibi  ad  militare  servitium  tenebantur, 
quatinus  in  crastino  festivitatis  Omnium  Sanctorum  ^  apud  Glo- 
verniam  cum  equis  et  armis  quo  ipse  vellet  conducere  profec- 
turi  ^  convenirent.     Per   idem   tempus    Hubertus  de    Burgo, 


-  vocaf]  COS  vocabat,  O.  W. 

-  constituer It]    constituere   volu- 
erit,  O.  W. 

•^  proscribere]  exulare,  O.  W. 

^  uero]  quoque,  O.  W. 

5  consanguineuni]  So  Par.  in  the 


margin  for  filiuni,  which  the  text 
has,  as  W. 

^  W.  ins.  episcopus. 

7  fuit]  fuerat,  O.  W. 

^  O.  W.  ins.  essent. 

^  profecturi  convenirent']  illos, 
ituri,  O.  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICT   TERTII. 


253 


quondam  Anglioe  justitiarius,  raptus  est  ab  ccclcsia  de  Divisis  A,D.  1233. 
a  viris   armatis,   amicis   suis,    ubi    militaribus  armis   decenter  Hubert  de 
indutus  circa  boram  diei  primam  in  Walliam  adductus    est   ac  j^g^Qed 
regis  bostibus  sociatus,  tertio  kalendas  Novembris.  from 

Devizes, 
and  goes 
^  into  Wales, 

Q/iwd  exulati  invaseriint  exercitum  apucl  Grosmunt.  Oct.  30. 


Circa    eosdem   dies,   cum    rex    Anglorum    apud    Gloverniam  The  king 
copiosum  collegisset  exercitum,  versus  Herefordiam  in  Walliis  |?^^  l'^  , 
legiones   promovit,    et   inde    terram   ingressus    Marescalli,    ad  .^^^^  occu- 
ipsius  exbseredationem   et   corporis   captionem   modis   omnibus  pies  the 
anbelabat.     Scd  ille,  ut  bellator  providus,  ante  regis  adventum  lands  of 
armenta  subtraxerat   et  victualia,    unde   rex,  pro    alimentorum    ,  ^, 
defectu  moram   ibi   facere  non  valens,   ad  castellum    de  Gros- 
mund  cum  exercitu  suo  divertit.     Ubi  cum  per  dies  aliquot  mo- 
ram pertraxisset,  Marescallus  et  ejus  confoederati  cum  proscrip- 
tis  ab  Anglia  et  relegatis  ^  missis  cum  exploratoribus    cogno- 
verunt  regem   infra  castelli  ambitum   pernoctare,  et  majorem 
partem  exercitus  -  in  tentoriis  excubias  celebrare.     Tunc  omnis  f.  85. 
multitudo,    pr^eter    Marescallum     qui    regem    invadere    noluit,  Attack  on 
cum  "VValensibus  et  exercitu  copioso  in  die  sancti  Martini  post  his^horses 
crepusculum^  illuc  properantes,  et  illos  qui  in  tentoriis  soporati 


and  bag- 
gsige  at 


jacebant  invadentes,  equos  plus  quam  quingentos  cum  clitellis  Grosmont 
et  spoliis  ac  supellectili  universa  occuparunt,  fugientibus  coate- Nov.  11. 
ris  fere  nudis  quo  impetus  quemque  rapiebat.^  Nee  ex  eis 
quenquam  laedere  vel  captum  abducere  voluerunt  victores  illi, 
praeter  duos  milites,  qui  ^  indiscrete  rebellantes  potius  a 
semetipsis  quam  ab  aliis  sunt  interfecti.  Ceperunt  ergo 
bigas  et  vehicula  cuncta,  quibus  pecunia  et  victualia  ferebantur 
et  arma ;  atque  sarcinis  bene  dispositis  ad  tuta  latibula  sunt 
reversi.  Hujus  autem  rei  testes  sunt  Petrus  Wintoniensis, 
Radulfus  Cicestrensis,  cpiscopi,  Stephanus  de  Segrave,  regis 
justitiarius,  Petrus  de  Rivallis  thesaurarius,  Hugo  Bigod 
comes  de  Northfolc,  Willelmus  comes  Saresberiensis,  Willel- 
mus  de  Bello  Campo,  Willelmus  de  Albineio  junior,  et  alii 
multi ;  qui  ^  quasi  spoliati  a  vispilionibus  in  compitis 
fugientes,  omnia  sua'  illuc  delata  amiserunt.  Unde  factum 
est,  quod  multi  de  exercitu    regis,  et  illi  praecipue   qui  equos 


'  relegatis']  exulatis,  0.  W. 
2  O.  W.  ins.  extra. 
•*  O.  W.  ins.  vespertiiium. 
*  rapiebat'}  ducebat,  ().  W. 


^  qui  .  .  interfecti]  qui  ex  omni- 
bus interfecti  fuerunt,  O.  W. 
''  W.  ins.  nudi. 
'J  sua']   quae  sua  erant,  W. 


254         MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D, 1233 


I 


The  king 
returns  to 
Gloucester 

Thunder 
storms  in 
November, 

Proverb. 


,  et  arma  et  pecuniam,  necnon  et  stratilectilia  cum  viaticis 
amiserant,^  recedentes  cum  maxima  confusione  sunt  reversi. 
Tunc  rex,  qui  quasi  solus  inter  hostes  remanserat,  posuit  in 
castris  Walliee  ruptarios  Pictavenses,  qui  impetum  reprimerent 
inimicorum  suorum,  et  constituit  principes  illius  militias  viros 
nobiles,  Johannem  Monemutensem  et  Eadulfum  do  Thoenio, 
cui  etiam  dedit  castellum  Matildis,  quod  antiquitus  sui  juris 
erat.  Et  his  ita  gestis  rex  G-loverniam  est  reversus.  Eodem 
tempore,  in  principio  mensis  Novembris,  audita  sunt  tonitrua 
horribiles  cboruscationes  emittentia  per  dies  plurimos,  quod 
dirum  omen  solet  significare.  Unde  dici  solet  in  antique 
rusticorum  proverbio,  quod  mulier  non  debet  lugere  mortem 
mariti  vel  filiorum  suorum,  sed  potius  tonitrum  hiemale ;  quia 
frequenter  ^  aut  famem  aut  mortalitatem  vel  tale  aliquid  de- 
nunciat  affuturum. 


Skirmish 
before 
Monmouth 
castle  be- 
tween the 
Marshal 
and  Bald- 
win of 
Guisnes. 


Be  gravi  conjiidu'^  inter  Marescallum  et  quosdam  transmarinos. 

Eodem  tempore,  cum  comes  Marescallus  terras  hostium 
suorum  ingressus  prsedas  ageret  et  armenta  contraheret,  venit 
casu  ad  oppidum  Monemutense,  quod  erat  sibi  contrarium ; 
ubi  jubens  exercitum  suum  procedere  ad  expeditionem  in- 
choatam,  cum  centum  sociis  equitibus  ad  castellum  divertit, 
ut  situm  ejus  exploraret,  quod  post  dies  paucos  proposuit 
obsidere.  Qui  cum  oppidum  circuiret,  conspexit  eum  Balde- 
winus  de  Gysnes,  Flandrensis  natione,  miles  strenuus, 
quem  rex  suis  vocavit  et  tenuit  stipendiis,  et  ^  eidem  illud 
castellum  commiserat  custodiendum  cum  Pictavensibus  ^  et 
Flandrensibus  quamplurimis ;  et  intelligens  quod  Mares- 
callus erat,  quem  vidit  castellum  cum  paucis  explorare, 
erupit,^  impetum  faciens  vehementem,  cum  multis  ^  viris 
fortissimis  et  eleganter  armatis,  cupiens  nomine  famoso 
perpetuo  intitulari ;  et  rapido  equorum  cursu  ad  ilium  ten- 
dens  captum  ^   [cum]    suis  omnibus  in  oppidum   detrudere  ^ 


^  0.  W.  ins.  universam. 

2  frequenter']  semper,  O.  W. 

3  An  incident  of  the  battle  is  re- 
presented in  the  margin. 

4  et  eidem']  cui  rex,  O.  W. 
^  0.  W.  ins.  multis. 


^  erupit]  exivit,  O.  W. 
7  nudtis]  mille,  O.  W. 
^  captum]     captis,  C,  inserting 
eum  afterwards. 
^  detrudere]  perducere,  0.  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI    TERTIT. 


255 


cogitabat.  Videntes  autem  commilitoues  comitis  Marescalli 
hostes  cum  impetu  advenire,  dederunt  ei  consilium  ut  sibi  per 
fugam  consuleret,  inconsultum  dicentes  et  temerarium,  eum 
paucis  armatis  comitatum  cum  tot  hostibus  dimicare.  Quibus 
respondens  Marescallus  dixit,  se  nunquam  eatenus  in  praelio 
hostibus  terga  dedisse,  nee  se  modo  id  affirmat  incepturum.^ 
Exhortatur^  igitur  omnes,  ut  viriliter  defensioni  vacantes^ 
hostiles  impetus  conentur  propulsare.  At  castellani  in- 
terim in  eos  fortiter  irruentes  cum  gladiis  et  lanceis  rem 
strenue  agebant.  Fit  gravissimus  utrobiquc  conflictus,  scd 
nimis  ineequalis,  dum  centum  solummodo  viri  '*  mille  adversaries 
multo  diei  spatio  sustinebant.^  Baldewinus  vero  de  Gysnes 
tandem,  associatis  sibi  duodecim  bellatoribus  fortissimis,  im- 
petum  faciens  in  comitem  Marescallum,  voluit  ilium  sub  cap- 
tione  conclusum  vivum  perducere  ad  castellum.  Sed  ille  hostes 
non  permisit  propius  accedere,  gladium  vibrans  a  dextris  et  a 
sinistris,  eum  ^  frequenter  hostili  sanguine  inebriavit ;  et 
sic  solus  contra  duodecim  et  illi  contra  solum  diutius  dimi- 
cabant.''  Sed  demum,  cum  ad  eum  accedere  non  auderent, 
cum  lanceis^  equum  quem^  insidebat  peremerunt.  Sed  ille,  qui 
doctus  et  instructus  erat  in  prasliis  Gallicanis,  militem  quon- 
dam sibi  magis  importunum  per  pedem  arripuit  fortiter,  et 
revolvit  viriliter.  Quem  cum  in  terram  prostravisset,  equum 
ipsius  agili  saltu  conscendit,  et  iterum  acriori  vacavit  defen- 
sioni. Tunc  Baldewinus,  miles  bellicosus,^^  indigne  ferens  quod 
Marescallus  contra  tot  adversaries  sese  tam  diu  defendebat, 
irruit  potenter  in  eum,  et  arrepta  galea  ipsius  de  capite  ejus, 
eam  ita  truculenter  avulsit,  quod  sanguis  ex  ore  ejus  et  naribus 
emanavit.  Et  arripiens  per  frsenum  equum  illius,  coepit  sesso- 
rem  trahere  versus  castellum,  aliis  a  tergo  ilium  impellentibus.^^ 
Tunc  ille,  tanquam^^  in  arcto  positus,  ensem  in  girum  vibrando, 


A.D.  1233. 

Skirmish 
before 
Monmouth 
castle  be- 
tween the 
Marshal 
and  Bald- 
"win  of 
Guisnes. 


^  incepturum]  facturum,  O.  W. 
^  Exhortatur'\  Exhortans,  0.  W. 
2  vacantes  .  .  propulsare]  vaca- 
rent,  ne  morerentur  inulti,  0.  W. 

*  W.  ins.  contra. 

*  sustinebant]  dimicabant,  W- 

*  eum  .  .  .  inebriavit]  sed,  quos- 
cunque  cum  illo  contingebat,  aut 
in  terram  mortuos  prosternebat  aut 
attonitos  ictuum  collisione  red- 
debat,  W. 


7  dimicabant]  decertabant,  W. 

^  W.  ins.  syis. 

^  quem  insidebat]  in  quo  sedebat, 
0.  W. 

10  bellicosus]  in  armis  strenuus, 
O.  W. 

"  O.  W.  ins.  ut  ferrent  auxilium 
Baldewino,  qui  Marescallum  per 
frenura  trahebat. 

12  tanquam]  quasi,  O.  W. 


256 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1233. 
Skirmish 
before 
Monmouth 
castle  be- 
tween the 
Marshal 
and  Bald- 
•win  of 
Guisnes. 


ictus  importabiles  hostibus  imprimens,  duos  ex  illis  in  terrain 
prostravit  attonitosj  sed  nee  sic  sese  ab  eorum  manibus  libe- 
ravit.  Yidens  autem  balistarius  quidam  ipsius  Marescalli 
dominum  suum  in  periculo  constitutum,  de  balista  spiculum 
emisit,  et  percutiens  in  pectore  Baldewinum,  qui  Marescallum 
abducebat,  armis  non  obstantibus  ilium  perforavit.  Qui  cor- 
ruens  in  terram,  credidit  se  letaliter  vulneratum.  At  sodales 
Baldewini,  hoc  viso,  Marescallum  relinquentes,  dominum  in 
terra  jacentem  erexerunt,  quern  quasi  seminecem  vei  magis 
mortuum  reputabant. 


De  strage  facta  a  Marescallo  apud   castrum  Monemutense  ino'pi- 

nahiliter. 


The  Mar- 
shal's 
army 
comes  up, 
and  com- 
pels the 
enemy  to 
take  to 
flight. 

f.  85  b. 


Nov.  25. 


Slaughter 
of  the  Poi- 
tevins. 


Et  dum  ha3C  agerentur  ibidem,  nuntiatum  est  exercitui 
ipsius  Marescalli,  quas  facta  fuerant  de  illo,  et  venientes  cum 
festinatione  in  auxilium  ejus,  hostes  quantocius  compulerunt 
in  fugam.  At  illi  fugientes  ad  fluvium  quendam  qui  prope 
erat,  ut  evaderent,  invenerunt  i:)ontem  confractum,  per  quem 
transire  sperabant.  Unde  plurimi  in  flumen  sese  mittentes, 
cum  equis  et  armis  submersi  perierunt ;  alii  autem,  quo  fuge- 
rent  non  invenientes,  intcrfecti  sunt;  atque  alii,  sub  captione 
conclusi,  vix  redempti.  Unde  pauci  ex  omnibus  qui  de 
castello  exierant,  incolumes  sunt  reversi.  Capti  sunt  autem 
in  parte  Marescalli  Thomas  Suard,  juvenis  in  militia  prag- 
clarus,  cum  duobus  sociis  militibus,  qui  perducti  sunt  ad  cas- 
tellum  capti vi.  Ex  castellanis  autem  capti  sunt  milites  quin- 
decim,  et  servientes  plurimi,  quos  Marescallus  in  vinculis  cum 
equis  et  armis  ac  manubiis  multis  abduxit.  In  loco  quidem 
certaminis  remansit  occisorum  multitude,  tam  Walensium  quam 
Pictavensium  et  transmarinarum  nationum,  atque  Baldewinus 
de  Gysnes  ad  castellum  a  sociis  perducitur  graviter  vulneratus. 
Acta  est  autem  h^ec  belli  congressio  in  die  beatse  Katerinse 
virginis  apud  castellum  memoratum.  Post  hunc  quoque  con- 
flictum  comes  Marescallus  cum  Gileberto  Basset  et  Eicardo 
Suard  ac  cseteris  exulatis  et  eorum  confoederatis,  Pictavensibus, 
qui  erant  in  castris  regis  Anglorum,  letiferas  posuerunt 
insidias,  ita  ut  quotienscunque  aliquis  eorum  ad  praedandum 
exivit,  nihil  aliud  quam  capita  singulorum  pro  redemptione 
ceperunt.  Unde  contigit  in  brevi,  quod  tam  numerosa  extra- 
neorum  multitude  in  viis  et  locis  diversis  interfecta  jaceret, 
quod  aerem  totum  corrumperet  regionis. 


DE   TEMPORE   llEGIS   HENRICI   TEllTII.  257 


Be  admirahili  jprudentia  et  zelo  justitice  comitis  MarescallL       -A..D.  1233. 

Per    idem    tempus,    cum    comes   Marescallus   in   abbatia   de  Offers  of 
Margan   pernoctaret,  venit   ad    eum  ^    die   Jo  vis   proxima  ante  *|^^  ^j^S  *o 
Natale  frater   quidam   de  ordine  Minorum,  Agnellus "  nomine,  ^^^^  ^2 
qui    familiaris    erat    domino    regi    et    consiliarius    ipsius,     ut  Dec. 
ostenderet    ei    qute    audierat    in    curia    regis    de    eo    ab    ipso 
rege    efc    consiliariis    ejus.       Ab    ore     autem    regis     audivit, 
ut    dicebat,    quod    licet    dictus    comes    Marescallus  proditiose 
nimis    et    inique    egerit    contra    ipsum,    si    nulla    facta    nar- 
ratione    de   aliquo    opere    praeambulo    se    vellet    omnino    sup- 
ponere  misericordiae    domini    regis,    rex    concederet    ei    vitam 
cum     membris,     et      tantum      de      Herefordsire     quod     inde 
honeste    vivere    posset    et    convenienter.     Audivit    etiam    a 
Stephano    de    Segrave,    quod   forma   misericordias    revelaretur 
duobus  de  amicis  Marescalli,  de  quibus  plenam  ^  confidentiam 
reportaret,  qui  JSIarescallo  significarent,*  quod  secure  se  pos- 
set   ponere    in   misericordia   regis;    ita   tamen,    quod  nee    ipsi 
Marescallo   nee   alii   formam   misericordias   revelarent,    et     sic 
ignorans  formam  hoc  faceret.     Ab  aliis  autem   de   curia   audi-  Reasons 
vit,    quia    expediebat    Marescallo    facere   prsedicta ;   debitum,^  ^^  |J^^ 
utile,  et  tutum.     Debet,  quia   fecit  injuriam   domino   suo,   qui  gj^Q^^i^ 
antequam  rex  invaderet  terram  aut  personam   Marescalli,  ipse  accept 
invasit  terram   domini  reoris,  combussit,  destruxit,  et   homines  the  king's 

interfecit.      Et    si   ille    dicit   se   hoc   fecisse  ad  tuitionem  cor-f,    ''^'^^ 

,  ,.       .  -.  ,  ....       the  answers 

pons  sui  et  haereditatis  suae,  dicunt,  quod  non,  quia  m  ipsius  of  the  Mar- 
corpus  aut  exhaeredationem  non  fuit  unquam  aliquid  machina-  shal. 
tum.  Nee  ob  hoc  tamen  deberet  prorumpere  contra  dominum 
suum,  donee  oculata  fide  cognosceret  regem  contra  ipsum 
talia  cogitare;  et  ex  tunc  liceret  talia  attemptare.^  Ad  hcec 
respondens  Marescallus  fratri  Agnello  dixit;  "Ad  primum 
'  quod    dicunt,    debeo,    quia    terram    regis    invasi,    non     est 

*  verum;    quia    rex    ipse,    cum    semper   paratus   essem   stare 
'  juri    et   judicio   parium   meorum  in  curia   sua,  et  per  inter- 

*  nuntios  plures  pluries  petii  illud  quod  ab  ipso  mihi  semper 

*  extitit  denegatum,  terram  meam  violenter  ingressus    contra 
'  omnem  justitiam  invasit.     Cui  sperans  in  humilitate  placere, 


*  O.  W.  ins.  ibidem. 


3  plenam  ,  .  .  reportaret]  conli- 
deret,  O.  W. 

■*  signijicarent\  scire  facercnt, 
O.  W. 

^  debitum  .  .  tutum']  quia  dehi- 
tum,  quia  utile,  quia  tutum,  O.  W. 

^  attemptare'}  facere,  O.  W. 

VOL.    III.  R 


2  Agnellus  of  Pisa,  first  minister 
of  the  Franciscans  in  England; 
sec  the  Liber  Conformitatum  of 
Bartholomew  of  Pisa,  f.  69i  (Milan, 
15L3). 


258 


MATTHtEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1233. 

Reasons 
why  the 
Marshal 
should 
accept 
the  king's 
offers,  with 
the  answers 
of  the  Mar- 
shal, 


formam  pacis  cum  eo  mihi  plurimuni  dampnosam  gratis  inii, 
in  qua  ^  convenit,  quod  nisi  ilia  ex  parte  regis  mihi  obser- 
varetur,  omnia  omnino  ex  parte  mea  essent  in  statu,  in  quo 
fuerunt  ante  dictam  pacem  initam.  Videlicet,  quod  ego 
essem  extra  homagium  suum,  et  diflEiduciatus  ^  ab  eo,  sicut 
prius  fui  per  dominum  episcopum  Menevensem.  TJnde 
[cum]  fere  in  omnibus  articulis  in  forma  pacis  deficeret, 
licuit  mihi,  juxta  conventionem  meam,  quod  meum  erat 
recuperare,  et  posse  suum  mod^s  omnibus  debilitare,  maxime 
cum  ad  meam  destructionem  et  exbseredationem  et  corporis 
captionem  anbelaret.  Et  hoc  pro  certo  didici,  et  si  necesse 
est,  probare  possum.  Et  quod  magis  est,  post  pacem  per 
dies  quindecim,  antequam  Walliam  intrarem  aut  ab  aliquo 
me  defenderem,  sine  judicio  spoliavit  me  ab  officio  mares- 
calcise,  quod  jure  bsereditario  ad  me  pertinet  et  possedi, 
nee  aliquo  [modo]  ad  illud  me  restituere  voluit  requisitus. 
Unde  aperte  didici,  quod  nullam  pacem  mihi  voluit  obser- 
vare,  cum  post  pacem  deterius  quam  ante  me  pertracterat. 
Undo  homo  suus  non  fui,  sed  ab  ipsius  homagio  per  ipsum 
absolutus,  cum  ad  primam  difiidationem  redirem,  juxta 
dictam  conventionem,  ut  prsedictum  est.  Quapropter  licuit 
et  licet  me  defender e,  et  malitise  consiliatorum  suorum 
modis  omnibus  obviare."  Item  dicunt  consiliarii  regis, 
utile  fore  Marescallo,  ut  se  supponat  misericordise  ejus,  quia 
rex  ditior  et  potentior  est ;  et  si  Marescallus  confidit  in  aux- 
ilio  alienigenarum,  rex  ad  unum  quem  ille  adducet,  poterit 
adducere  septem  ;  quia  offerunt  se  quidam  consanguinei  regis 
alienigenfB,  qui  non  sunt  Scoti  vel  G-allici  aut  Walenses;^  et 
suppeditabunt  omnes  inimicos  ejus,  qui  veniunt  ^  in  tanta 
multitudine  quod  faciem  ^  terrse  cooperient.  Ad  haec  dicit 
Marescallus,^  "Rex  ditior  me  est  ^  et  potentior,  verumest;  sed 
non  potentior  est  Deo,  qui  est  ipsa  justitia,  in  quem  con- 
fido  in  conservatione  et  persecutione  juris  mei  et  regni. 
Nee  confido  in  alienigenis,  nee  ipsorum  appeto  confoedera- 
tionem,  nee  auxilium  invocabo,  nisi,  quod  absit,  inopinata 
et  inmutabili^  fuero  compulsus  necessitate.  Et  bene  scio, 
quod  rex  potest  septem  contra  unum  adducere  quem  ego 
adducere   possum ;    et  credo   quod   nimis   cito  tot   adducet 


^  O.  W.  ins.  etiam. 

2  diffiduciatus]  diffidatus,  0.  W. 
See  above  p.  249. 

^  O.  W.  add  qui  veniejit  in  An- 
gliani. 

*  veniunt']  venient,  O.  W. 


^  faciem  terrce]  totam  terram,  0. 
W. 

^  0.  W.  add  quod. 

7  est]  sit,  O.  W.        ■ 

^  inmutahili]  inevitabili,  W. 


DE   TEMPOKE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


259 


"  per  consilium  suum,  quod  non  habeat  per  quos  ^  ab  ipsis 
*'  regnum  suum  possit  liberare.  Nam  a  viris  fide  dignis 
"  didici,  'quod  Wintoniensis  episcopus  obligatus  sit  impera- 
"  tori  Romano,  quod  faciet  totum  Angliae  regnum  ipsi  sub- 
"  jugatum,  quod  Dei  avertat  providentia,  et  boc  a  tem- 
"  pore  quo  cum  ipso  fuit  in  partibus  transmarinis.  Et  ideo 
*'  guerram  istam  specialiter  incepit,  ut  ex  hoc  sumpta  occa- 
''  sione  prius  posse  imperatoris  et  postea  ipsum  vocaret  im- 
"  peratorem.  Et  hoc  probabile  videtur,  quia  in  discordia 
"  regis  abcessit  ab  Anglia,  et  modo  aliquo  prorumpens  in 
"  iram,  spiritu  effraeni  jurat  quod  [tot]  faciet  venire  in 
"  Angliam  alienigenas,  quod  cooperient  totam  terram.  Ha 
"  quam  suspecti,  quam  timendi  sunt  Pictavenses  !  ut 
"  congruat  illis   illud  poeticum, 

"  '  Timeo  Danaos  et  dona  ferentes. 

"  PrEetermitto  sub  silentio  quid  suspendio  mori- 
"  turi  apud  Bedeford  de  ipso  episcopo  Wintoniensi 
"  et  comite  Cestrensi  cum  juramento  affirmarunt." 
Item  dicunt  consiliarii  regis,  tutum  esse  Marescallo,  ut  se 
supponat  misericordias  ejus,  quia  potest  in  regem  confidere, 
et  ejus  consiliariis ;  in  regem,  quia  misericors  et  depre- 
cabilis,^  et  tunc  demum  regius  sanguis  vincitur,  cum 
se  vicisse  conspexerit;  in  consiliariis  dico,  quia  nunquam 
Marescallo  malum  procuraverunt,  immo  diligunt  eum  in 
veritate.  Ad  haec  respondens  Marescallus,^  quod  bene  potest 
esse  quod  rex  misericors  sit;  **  sed  seductus^  est  consilio 
"  eorum  per  quos  nos  graviter  laesos  sensimus,  et  adhuc 
"  timentes  laqueos  quos  evasimus.  Et  quod  rex  sit 
"  mente  nobilis,  sicut  et  sanguine,  exorabilis,  necnon 
"  et  credibilis,  quem  Deus  diu  talem  conservet,  verum  ^ 
"  est  quantum  in  se  est;  sed  quantum  ad  consilium  ejus 
"  pertinet,  dico,  quod  nulla  mihi  promissio  fuit  hactenus 
*'  observata.  Quod  dicitur  de  consiliariis,  quod  nunquam  mihi 
*'  malum  procuraverunt,  falsum  est;  quia  mala  mea  universal 
"  procuraverunt,  et  omnia  eis  principaliter   imputo.    ISTec   in 


A.D.  1233. 

Reasons 
■why  the 
Marshal 
should 
accept 
the  king's 
ofifers,  with 
the  answers 
of  the  Mar- 
shal. 


f.  86. 


Virg.  JEn. 
ii.  49. 


^  0.  W.  ins.  ipse  et. 
2  deprecabilis]  credibilis  est,  O. 
W. 

•^  O.  W.  ins.  dicit. 


'*  seductus']  deditus,  W. 
•■•  verum  ....  csQ    potest  esse 
quantum  in  se  ipso,  O.  W. 
^  O.  W.  ins.  mihi. 

R    2 


260 


MATTH^I   PAEISIEN.SIS    CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1233. 

Reasons 
why  the 
Marshal 
should 
accept 
the  king's 
offers,  with 
the  answers 
of  the  Mar- 
sihal. 


hoc,  quod  dicunt  se  me  diligere,  credendum  ^  est,  nec 
debeo,  nisi  cum  opera  videro,  quae  nondum.  vidi ;  operibus 
enim  credendum  est.  Plura  enim  sacramenta  corpora- 
liter  pr^estita  violaverunt ;  videlicet  contra  comitem  Oantise, 
cui  omnes  tres  plura  sacramenta  fecerunt,  quae  omnino 
spreverunt  et  fregerunt,  tam  de  forma  provisa  de  preedicto 
comite,  de  qua  similiter  pejeraverunt,  quam  de  sacramento 
libertatum  in  Magna  Carta  contentarum,  quas  infregerunt, 
propter  quae  excommunicati  sunt  et  perjuri.  Perjuri 
sunt  de  fideli  consilio  quod  juraverunt  ^  domino  regi  pree- 
stituros,  cum  in  omnibus  ei  consilium  Achitophel  et 
contra  justitiam  scienter  impendebant.  Stephanus  quo- 
que  de  Segrave,  qui  juravit  justas  leges  observare,  et  illas 
corrupit^  et  inusitatas  introducit,  et  propter  alia  multa, 
pro  quibus  Deus  aut  homo  non  debet  ei  fidem  aut  suis 
complicibus  adhibere,  nonne  tam  ipse  quam  illi  excom- 
municati sunt? 

"  Rumor  de  veteri  faciet  ventura  timeri ; 
Cras  poterunt  fieri  turpia  sicut  heri. 

"  Et  alius  sapiens ; 

"  Felix  quem  faciunt  aliena  pericula  cautum." 

Item  dicunt  consiliarii  regis  contra  Marescallum,  quod  invasit 
corpus  domini  regis  apud  castellum  de  Grosmunt,  antequam 
rex  intrasset  terram  suam ;  et  si  hoc  fecit,  injuriam  regi 
fecit.  Unde  debet  se  subicere  misericordise  ejus,  ut  prce- 
dictum  est,  ut  faciat  honorem  domino  regi,  ne  alii  habeant 
exemplum  insurgendi  contra  ipsum.  Ad  hcec  respondens  Mares- 
callus  pro  persona  sua,  [dixit]  quod  falsum  est  quod  ^  interfuit 
illi  invasioni.  Et  forte  aliqui  de  familia  sua  affuerunt,  qui 
familiam  tantum  regis  invaserunt,  et  non  corpus  regis.  "  Quod 
tamen  si  fecissent,  non  esset  mirum,  cum  rex  veniret  cum 
exercitu  suo  in  terram  meam  et  me  invaderet,  et  modis 
omnibus  [quibus]  ^  posset  gravaret ;  quod  omnibus  liquere 
potest  per  tenorem  literarum  suarum,  quibus  per  Angliam 
generalem  fecit  convocationem  in  meum  exitium.  Et  cum 
prsedicta  ab  ipsis  mihi  imposita  falsa  sint,  et  verum  est 
quod   rex   se   pejus   habuit    contra  me    tempore   quo   ipsius 


credendum  est  7iec']  credere  non, 


W. 


^  quodj  quia  non,  W. 

5  quibus']     So    W.      C.    ins.    ut 


2  W.  ins.  se. 

'  corrupW]  corrumpit,  \Y. 


above  the  line. 


DE   TEMPORE   REGIS   IIENRICI   TERTII.  '2C)l 

"  misericordiam   cxpcctavi    qnam    in    alio    aliqno    temporo,  ct  -^^-D.  1233. 
"  adhuc  iititiir   eodem   consilio    quo    et   tunc,  et    cum   pra^cise  Reasons 

"  nitatur    semper    consiliis    eorum    in    omnibus   utendum,   de  '^j^Y  *^^ 

<(  -T  J.-  •  J'  1.  •  -i,-      J.  Marshal 

quorum  consilio  sentio   omnia   prajdicta  gravamina   mini  ct  j^j^^^j^j 

"  meis    illata,  ejus   nos    subiccrc    misericordia3    non   debemus.  accept 

"  Nee  hoc  asset  honor  regis,  quod  voluntati  suae  consentirem,  the  king's 

*'  qua3  non  esset  ratione  subnixa;  immo  facerem  sibi  injuriam  oners,  with 

"  et  justitias,  quam  ipse  in  subditos  exercere    debet  et  conser-  g^gj.g  ^f 

"  vare.     Et  malum  exemplum  darem   omnibus,  videlicet   dese-  the  Mar- 

*'  rendi  justitiam  et  juris   persecutionem,    propter  voluntatem  shal. 

"  erroneam,  contra  oranem  justitiam,  et    [in]   injuriam  subdi- 

**  torum.     ]^am  ex  hoc  appareret  nos  diligere  plus  posscssiones 

**  nostras  mundanas,  quam  ipsam  justitiam."     Item  proponunt 

contra    Marescallum    consiliarii   regis,    quod    confoederatus    est 

capitaneis  ^    inimicis    ejus,    videlicet    Francigenis,    Scotis,     et 

Walensibus,  et  videtur   eis   hoc  fecisse  in  odium   et    dampnum 

domini  regis  eb  regni.     Ad    hoc   dicit   Marescallus,  quod    "  de 

"  Francigenis    falsum   est   simpliciter.      Quod    dictum    est   de 

"  Scotis  et  Walensibus,  et  videtur   hoc  fecisse  in  odium 

"  et  dampnum  regis,  similiter   falsum   est,   praeterquam  do 

**  regc  Scotiae  et  Leolino  principe  Norewallia3,  qui  non  inimici 

**  sed  fideles  ejus  fuerunt,  quousque  per  injurias   ipsis   a   rege 

"  et    ejus   consiliariis   illatas   a   fidelitate   sua   inviti   et  coacti, 

*'  sicut  et   ego,  alienati   sunt;    et   propter   hoc   cum   illis   con- 

"  foederatus  sum,  ut  ^  melius  simul  quam  separati  jura  nostra 

**  perquiramus  et  defendamus,   a  quibus  injuste  privati  sumus 

**  et   in   parte   magna   spoliati."      Item    proponunt    consiliarii 

regis  quod   non  debet    Marescallus    confidere   de   confoederatis 

suis,  quia   rex    sine    aliquo    dispendio   terrae    suae    poterit  con- 

foederatos  Marescalli  ab  amicitia  sua^   separare.     Ad  hoc  dicit 

Marescallus,    quod    super    hoc    non    dubitat ;     "  sed     ex     hoc 

"  maxime  apparet  iniquitas  consiliariorum  suorum,  quod  aliquo 

'*  modo    facerent    regem    subirc    dispcndium    crga    nos,    (luos 

"  spccialitcr  vocant  capitales  inimicos,  in  meam  injuriam,  qui 

"  semper   fui   ejus   fidelis,  quousque    per    ipsum   remaneret,  eb 

*'  adhuc    csscm,    si    vcllet    mihi    ot   meis    amicis   jus    nostrum 

"  redditum  restaurare."  ^    Item  dicunt  consiliarii  socpedicti, 

quod  Papa  ct   ccclesia   Eomana   specialiter   diligunt   regem   et 

regnum,  et  cxcommunicabunt  omucs  ejus   adversaries  ;    et  hoc 

videtur  jam  esse  in  januis,  quia  jam  pro  legato  miserunt.     Ad 


1  capitaneis']  capitalibus,  W.  j  W.  ins.  cum  votucrit. 

2  ut]   So  W. ;  ct,  B.    C.  has  been   I        "*  redditum   restaurare]    reddcre, 
corrected.  '    W. 


262 


MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1233.  hoc    quod    de    Papa    et  ecclesia  Romana    dicitur,    "  placet 

Reasons       "  milii,"  dicit  Marescallus,  *'  quia  quanto  plus  regem  et  regnum 

M^*h  1       "  diligunt,   tanto    plus   desiderabunt,    quod   regnum    suum    et 

should        "  subditos     sues    secundum     justitiam    rex    pertractet.      Et 

accept    ^      "  placet  mihi,  quod  adversarios  regni  excommunicet,  quia  illi 

^    ^°^.^,   "  sunt  qui  contra  justitiam  consilium  [regi^  impendunt,]  quos 

the  answers  "  opera  manifestant ;   quia   justitia   et  pax  osculatse    sunt,    et 

of  the  Mar-  "  propter  hoc,  ubi  justitia  corrumpitur,  pax  similiter  violatur. 

shal.  ('  Item    de    legato,  placet   quod    veniat;    quia,    quanto    plures 

"  discreti   justitiam  nostram  audierint,  tanto  vilius  adversarii 

"  justitiae     confundentur.       Et    nunc,     licet     gravamina    mea 

"  specialiter    enumeraverim,    idem    dico    de    omnibus    amicis 

"  meis  et  confoederatis ;  de "  quibus  sicut  de  meipso  conqueror, 

"  et   sine    quibus   nihil   omnino   facere    possum,   quod   ad  ali- 

"  quam  stabilem  conventionem  pertineat." 

De  domo  Conversorurri  Londoniis  constructa. 


Circa  idem   tempus,  rex   Anglise  Henricus  quandam 


Church  for 
converted 

Jews  built  decentem     ecclesiam^     et     conp^re.^ationi     conventuali 

f.  86  6J 

by  the 
king. 


sufficientem  cum  quibusdam  sedificiis  adjacentibus  pro- 
priis  sumptibus  fabricavit,  in  loco  ubi  domum  Con- 
versorum  pro  redemptione  animse  suae  et  regis  Jo- 
hannis  patris  sui  et  omnium  antecessorum  suorum 
constituit,  anno  regni  sui  decimo  septimo ;  videlicet 
Londoniis,  baud  procul  a  Yeteri  Templo.  Ad  quam 
domum  confugientes  Judsei  conversi,  relicta  Judaismi 
csecitate,  sub  quadam  honesta  vivendi  regula  'certum 
haberent  in  tota  vita  sua  domicilium,  tutum  refugium, 
et  sufficiens  vitse  sustentamentum,  sine  servili  labore 
et  foenoris  emolumento.  Unde  factum  est,  quod  in 
brevi  congregatus  est  ibidem  conversorum  numerus 
copiosus ;  et  ibidem  baptizati  et  Christianorum  lege 
instructi,  vivunt  laudabiliter,  perito  rectore  ad  hoc 
specialiter  deputato  gubernati.     Similiter  Spiritu  Sancto 


^  reyi  ivipendunt]  So  "W.  C.  ins. 
prmbent. 

2  fZe]  Par.  inserts  above  the  line 
vel  pro.     C.  has  pro. 


3  The  building  is  represented  in 
the  margin. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


263 


tactus    et    pietatis    intuitu    compunctus,     rex    Angliae  A.D.  1233. 
Henricus  quoddam  nobile   hospitale  Oxoniis  constituit,  f'^^'"\^e 

IT  .,  .  T  .     ^        .  .    .  Iiospitah 

non  procul  a  ^  ponte,  ut  ibidem  innrmi  et  peregrini  suae  regis  apud 
remedium  reciperent  ^  necessitatis. 


Oxoniam. 


Quod  rex  Anglorum  fuit  apud  Gloverniam  ad  Natale  Domini. 

Anno  Domini  mccxxxiv.,  qui   est  annus  regni  Henrici  regis  Henry  III. 

Anglorum  decimus  octavus,  idem  rex  ad  Natale  tenuit  curiam  ^*  ^^ou- 

cester 
suam  apud   Grloverniam   cum   parvo   admodum   comitatu,  quia 

recesserant    ab    eo   magnates   multi,   qui   spoliati   erant   paulo 

ante  a  rebus    omnibus   apud   Grosmunt  castellum,  sicut  supe- 

rius  habetur  expressum.     Quo  utique  tempore  csepit  terra  gelu  Severe 

graviter  constringi,  ita  quod  fruges  sufFocabantur  ^   in  agris,  *^^^^* 

radices  herbarum  in  hortis,  et  quasi  pedibus  quatuor  in  humo 

infixas    radices  ^    in    pomeriis    desiccavit.      Quod    usque    ad 

Purificationem   beatse  Marias    absque  nive    se  continuans  agri- 

culturam  suspendit.     Secuta  est  autem  in   anno  eodem  tanta 

aeris    et    elementorum   intemperies,    quod   sterilitatem   rerum 

omnium  de  terra  nascentium  mortalibus,  quod  comminabatur, 

ministravit. 


Quod  Marescallus  multos  ex  hostihus  peremit. 

In    crastino    quidem    diei    Dominicas    Nativitatis,    Johannes  Defeat  of 
Monemutensis  vir  nobilis,  qui  cum  rege  militabat  in  Wallia,  X? 
copiosum  collegit  exercitum,  ut   furtivum   faceret  impetum  in  jj^  Wales 
comitem  Marescallum.     Sed  cum  hoc   Marescallo  esset  intima-  by  the  earl 
turn,  misit  se  in  quadam  silva,  per  quam  hostes  venturi  erant.  Marshal, 
ut  eos  deluderet,  qui  ilium  decipere   cogitabant.      Cum  igitur 
adversarii  memorati  ad  locum  insidiarum  pervenissent,  Mares- 
callus et  exercitus  ejus  totus   strepitum  horribilem  cum  tubis 
clangentibus  erumpentes,^  et  non  prcemunitos  invadentes, 
omnes  ilico  compulerunt^' fugam  inire  repentinam.     Et  fugi- 
entes  insecuti   interficiunt    terga  vertentes,  ita  quod  innumera 
ex  eis  multitudine  perempta  tam  Pictavensium  quam  aliorum, 
vix  Johannes  ipse  per  fugam  evasit.     Et  progrediens  cum  suis 
legionibus   Marescallus  villas   ejus  et   cedificia,    cum   omnibus 


1  C.  ins.  parvo. 

2  C.  ins.  sanitatis  et. 

•^  suffocahantur'\  suffocabat,  O.W. 
^  infixas  radices']  deinersuni  lig- 
na,  O.  W. 


^  enimpentes']  emittentes,  et  biie- 
cinis  in  hostes  irruunt  venientes, 
O.  W. 

'^  W.  ins.  in. 


264 


MATTHiEI   PARTSIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1234.  qii^  ipsius  erant,  ferro  devastavit  et  flamma,  et  sic  ex  divite 
pauperem  fecit  et  egentem.-^  His  ^  ita  gestis,  Marescallus  cum 
spoliis  impretiabilibus  et  armentis  in  sua  se  recepit^  municipia 
Isetabundus. 


Richard 
Siward  at- 
tacks the 
lands  of 
the  king's 
coun- 
sellors ; 
earl 

Richard, 
Stephen 
de  Segrave, 

bishop 
Peter  des 
Roches. 


Quod  exulati  seditionem  moverunt  contra  consiliarios  regis. 

In  ipsis  pro3terea  diebus  JSTatalitiis  bellum  contra  regem  et 
suos  consiliarios  graviter  accenditur.  Nam  Ricardus  Suard, 
conjunctis  sibi  cseteris  exulatis,  terras  Bicardi  comitis  Cor- 
nubise,  fratris  regis,  non  longe  a  Brehulle  sitas,  cum  Eedificiis 
et  frugibus  ac  bobus  in  bostaribus,  caballis  quoque  in  sta- 
bulis,^  necnon  gregibus  in  caulis,  terras  incendio  tradide- 
runt.^  Segrave  quoque,  natale  solum  Stephani  Anglise  justi- 
tiarii,  per  idem  tempus  cum  domibus  valde  sumptuosis,  bobus, 
et  frugibus,  combusserunt,  equos  quoque  pretiosos  plures 
cum  spoliis  et  rebus  aliis  inde  recedentes  abduxerunt.  Yillam 
quoque  quandam  episcopi  Wintoniensis,  non  longe  ab  eadem 
villa  ^  sitam,  igne  consumpserunt,  et  spolia  diripuerunt,  cum 
casteris  rebus  ibi  inventis.  Hanc  autem  laudabilem  constitu- 
ebant  regulam  generalem  inter  se  bellatores  prsenominati,'^ 
quod  nemini  quicquam  mali^  facerent,^  vel  aliquem  laederent, 
prseter  iniquos  regis  consiliarios  per  quos  erant  in  exilium 
pulsi ;  et  quas  sua  fuerant,  igne  concreniarunt,^^  nemora,  po- 
meria,  et  si  qua  sunt  similia,  radicitus  exstirpantes.^^ 


De  equitatione  facta  apud  Salopesheri. 

Raid  of  the  Deinde,  infra  octavas  Epiolianiae,  comes  Marescallus  et  prin- 
earl  Mar-  pgpg  ]^orwallia3  Leolinus,  coUectis  omnibus  viribus  quas  ha- 
He  and  ^®^®  poterant,  terras  regis  longe  ingressi,  ferro  et  incendio 
Llewellyn  destruxerunt,  ita  quod  a  finibus  Walliee  usque  ad  Salopesbiriam 
burn  nihil    omnino   reliquerunt   intactum.      Yillam  quoque    Salope- 

Shrews-      i,Yum  in  parte  favillae  ^^  tradiderunt,  et  pretiosa  inde  reversi 
spolia   reportarunt.      Rex    autem   Anglorum  inter    hsec    omnia 


^  egenteni]  mendicum,  W. 

2  His  ita  gestis^  et  sic,  W. 

3  C.    ins.    potestate,   but    it    is 
marked  for  omission. 

'*  VY.  ins.  siantihvs. 
5  tradiderunt]  concremarunt,  "W. 
<>  villa  sitarn]  urbe  positam,  W. 
'  prcenominati~*  isti,  W. 


^  maW]  male,  C. 

°  facerent  .  .  Icederent']  fecerunt 
.  .  .  laeserunt,  W. 

'^  concremarunt]  cremata,  W. 

^^  exstirpantes]  exstirpata,  W. 

^2  favillce  tradiderunt']  igne  com- 
bu  iserunt,  W. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


265 


qucD  fiebant  ab   hostibus   suis    apud   Gloverniam   cum  cpiscopo  A.l).  1234. 
Wintoniensi  morabatur  imbellis,  quia  vires   non  habebat  ^  mili- 
tares,  quibus  audebat-   hostibus  obviare.      Unde   nimio  rubore  The  Icing 
confusus  versus  Wintouiam   profectus   est,  regionem   illam  ad-  |^?^  v^ 
versariis  reliuquens   depopulaudam,   sicut   intuentibus  apparuit  ^q^. 
evidenter.     Nam  miserabile  viatoribus  erat  videre  in  provincia 
ilia  tot  occisorum    corpora,  quorum   non    erat   numerus,  nuda 
per   plateas   et   insepulta  jacere,  qua3   bestiis   esca  fuere  vora- 
cibus   et  volatilibus   caeli   rapacibus,  ex   quibus   tantse  corrup- 
tionis    foetor    aerem   circumquaque    infecerat,    quod   etiam   ho- 
mines sanos  mortui  pcremcrunt.     Induratum  quidem  adeo  erat  piis  rage 
cor  regis  contra  Marescallum  per  iniquum,  quo  utebatur,  con-  against  the 
silium,  quod  episcopis   ilium   admonentibus,  ut   pacem  cum  eo  ^?^^  Mar- 
£aceret   qui   pro   justitia   decertabat,  responderet,  se   nunquam 
in  pacem  convenire   cum   illo,  nisi   laqueum  in  coUo  gerens  et 
se  proditorem  esse  recognoscens  ejus  misericordiam  imploraret. 

Be  proditione  quam  contra  Marescallum  consiliarii  regis  fecerunt. 

Circa  dies  istos   Petrus  Wintoniensis   episcopus,  et  consan-  ^«c«^ 
guineus  ^  ejus   Petrus    de    Eivallis,  et  alii   iniqui  -*  consiliarii  ^or?^»ro/i 
regis,  cum  se  victos  ubique  cernerent  a  comite  Marescallo,  et  feyuliculum 
villas    suas    igne   crematas    irremediabiliter   doluerunt,  cogita-  est  usque 
bant    proditione    saltem,  quem   armis    non   poterant,  superare.  ^^  ^'^^ 
Siquidem  qui  praeter   alia   incommoda  a  suo   desiderio  defrau-  ^^^^^ 
dati  turbam  Pictavensium  innumeram   in  finibus  Wallice  vide-  "^ 
rent  interfectam,  literas  composuerunt  proditionis  inauditse,  et  Conspiracy 

cum  earundem  tenorem  literarum  rex  penitus  ignoraret,  com-  ^g^^^^^t  the 

earl  Aiar- 
pulerunt  eura  sigillum  suum   apponere,  cum  quo  etiam  et  ipsi  gj^^^j  [    ^j^^ 

sua  apponentes  sigilla  numero   undecim,  cruentum  illud  scrip-  king's 

tum    in    Hyberniam    transmiserunt.      Missa    est    autem   hujus  f.  87. 

proditionis  carta   ad    magnates   Hyberniae,    Mauricium    scilicet  coun- 

filium  Geroldi,  qui   vices   justitiarii   ibidem    sub  rege  gerebat,  sellers. 

ad  Walterum  et  Hugonem  de  Lasceio,  ad  Ricardum  de  Burgo, 

ct  Galfridum  de  Marisco,  et  ad  alios  homines  ejusdem  Mares- 

calli  juratos,  sed  infideles,  qua)  hanc  iniquitatem  pro  parte,  qua? 

sequitur,  continebat.     Inprimis  significaverunt  magnatibus  pra3- 

dictis^    consiliarii  memorati,   quod    "  Ricardus  quondam  regis  Their  letter 

*'  Anglias   Marescallus    propter    proditionem    manifestam    per  *^.*^^ 


^  hahcbat']  habuit,  W. 

2  audebat]  auderet,  W. 

^  consangui?icus'\  So  Par.  in  the 
margin,  for  the  reading  of  the  text, 
fiUus,  which  C.  O.  W.  have. 


^  iniqui']  Underlined  for  omission 
by  Par.     It  is  not  in  C. 

5  prcedictis]  prsedicti,  IJ 


266 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1234. 


judicium  curiee  ejusdem  regis  proscriptus  erat  de  regno 
Anglise  et  ^  terris  illius,  villis  ejus  et  sedificiis  igne  crematis, 
parcis  et  pomeriis  succisis,  stagnis  cum  piscariis  destructis  ; 
et  quod  his  omnibus  majus  est,  ab  hfereditate  paterna  in 
perpetuum  abjudicatus.  Et  cum  a  bonis  omnibus  hoc  ordine 
sit  privatus,  regem  adhuc  persequi  non  omittit,  sed  in  incepta 
contra  eum  malitia  perseverat.  Significamus  ergo  vobis,  ut 
fidelibus  domini  regis  et  juratis,  quatinus,  si  casu  in  Hyber- 
niam  venerit,  ilium  vel  vivum  vel  mortuum  comprebensum 
regi  praesentare  corpor alitor  studeatis.  Quod  si  facere  cura- 
veritis,  totam  hsereditatem  ejus  et  possessiones  de  terra 
Hybernise,  qua?  nunc  in  voluntate  domini  regis  sunt,  con- 
cedit  vobis  inter  vos  dividendas  et  jure  hsereditario  possi- 
dendas.  Super  hac  domini  regis  promissione  fideliter  vobis 
tenenda,  nos  omnes,  quorum  consilio  rex  et  regnum  regitur, 
fidejussores  constituimus,  si  rem  pr£etaxatam  perducere  cura- 
veritis  ad  effectum."  ^ 


Quod  proceres  Hyhernice  consensum  regis  consiUariis  proehuerunt. 

The  Irish  Cum  igitur  audissent  Hybernienses  ^  memorati  ^  tenorem 
chiefs  jom  literarum,  concupiscentia  corda  subvertit  singulorum,  et  con- 
spirantes  ad  invicem  nuntios  clam  cum  Uteris  ad  preefatos 
regis  consiliarios  transmiserunt,  significantes  illis  communiter 
sub  sigillo  secreti,  quod,  si  promissio  in  literis  contenta  per 
cartam  regis  confirmaretur  eisdem,  ipsi  rem  prselocutam  ad 
effectum  perducere  conarentur.  Tunc  consiliarii  s^pedicti^ 
violentia  proditiosa,  subrepto  sigillo  regio  ab  Hugone^ 
Cicestrensi  ejDiscopo,  tunc  cancellario,  non  huic  fraudi 
consentiente,  per  cartam  regis  magnatibus  illis  omnia  Mares- 
calli  jura  Hj^bernioe  inter  se  dividenda  concesserunt,  singu- 
lorum loca,  possessiones,  et  jura  singulis  exprimentes.  Cum- 
que  tandem  hoc  dampnabile  scriptum  sigillo  regio  commu- 
nitum  ad  proditores  nequissimos  in  Hyberniam  pervenisset, 
confcederati  sunt  protinus  interposito  juramento,  quod  visa 
opportunitate  rem  detestabilem  perpetrarent ;  et  conflantes  in 
invicem  ut  perimerent  innocentem,  congregaverunt  exercitum 
copiosum,    et    terras^    comitis    Marescalli    hostiliter    ingressi. 


*  O.  W,  ins.  aliis. 

2  W.  adds  Valete. 

3  Hybernienses]    Hibernise   pro- 
ceres,  O.  W. 

^  O.  W.  ins.  prcedictarum. 


^  scepedicti]  supradicti,  C. 
^  Hugone']    Sic,  erroneously  for 
Radulfo. 

^  terras]  terram,  W. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI   TERTIl. 


267 


quasdam  castclla  ejus  ceperunt,  prsedas  ct  spolia  inter  se  divi-  A.D.  1234. 
dentes/  ut  talibu.s  saltern   injuriis   provocatus  ac  laces- 
situs  in  Hyberniam  transfretaret.     <— 1-l-I-c 


Quod  hceretici  Alhigenses  in  campestri  prcelio  sunt  jpere^npti. 

Hoc  quoque  anno,  hseretici  Albigenses  in  partibus  Hyspaniaa 
efc  illis  regionibus  ita  invaluerunt,  ut  ordinatis  episcopis  hcere- 
ticis,  qui  suam  proedicarent  abusionem,  asserebant  constanter 
fidem  Christianam  et  prgecipiie  incarnationis  misterium  frivo- 
lum  esse  ac  penitus  abrogandum.  Et  congregantes  exercitum 
copiosum  ingressi  sunt  hostiliter  fines  Christianorum,  combu- 
rentcs  ecclcsias  et  homines  Christianos  cujuscunque  sexus  vel 
astatis  immisericorditer  trucidantes.  Sed,  hoc  tandem  divulgate, 
compressa  est  eorum  superstitiosa  pra3sumptio  a  fidelibus  Chris- 
tianis,  qui  ad  mandatum  Gregorii  Papae  ex  diversis  regionibus 
Occidentis  cruce  signati  advenerant  ad  defensionem  fidei  Chris- 
tianse.  Perempti  sunt  autem  ab  eis  in  campestri  prselio  tem- 
pore vernali  cum  suis  episcopis  hoeretici  memorati,  ita  quod 
nee  unus  eorum  ^  evasit.  Christiani  quoque  civitates  eorum 
occupantes  repleverunt  eas  fidelibus  Christianis ;  et  ordinatis 
in  eis  episcopis  catholicis,  reversi  sunt  in  patriam^  victores, 
ditati  ac  l£etabundi.^ 


Excesses 
of  the 
heretick 
Albigeois 
in  Spain, 


who  are 
defeated  in 
a  pitched 
battle. 


De  hcereticis  Catinis  ^  in  confinio  Alemannice  peremptis. 

Similiter  in  partibus  Alemannise  fines  contingentibus,  Slaughter 
hsereticos  quosdam    multiplicatos   consimili   miseria   in-  Jicks^n' 
volvit    Dominus    omnipotens,    ut    fidelis    unus    fugaret  Germany, 
mille,  et  duo^  decern  milia  persequerentur.      Conclusit 
enim    eos   Dominus   in    quodam    loco   palustri,  in   quo 
refugium   speraverunt,  mari    ex    parte   altera  existente 


*  dividentes]  diviserunt,  W. 

2  umts  eoruni]  pes  unus  ex  omni- 
bus, O.  W. 

^  W.  ins.  suam. 

^  ditati  ac  Icefabundi^  et  qui 
paupcrcs  advencrunt  a  partibus 
remotis,  singuli  divites  recesserunt, 
O.  W. 

■''  Catinis']  This  woid  is  written 
separately  in  the  margin  in  a  very 


minute  hand.  These  were  the 
Stadinger.  Sec  the  Tewkesbury 
Annals,  Aunal.  Monast.,  i.  93.  ; 
Godefridus  Monachus  in  Struve's 
Rerum  Germanicarum  Scriptores,  i. 
p.  399  ;  and  the  Annalcs  Stadcnses 
in  Pertz,  xvi.  p.  3G1.  The  place 
seems  to  be  Ostcrsted  in  Ilolstcin. 
*'  duo  decern]  duodeciai,  C. 


268 


MATTHiEI   PAKISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1234.  illis    pro    repagulo,    in    quo    peremptus    est    infidelium 
hsereticorum  a  Christianis  numerus  infinitus. 

Hoc    anno    firmatse  ^    sunt    treugae   inter    regem    et 
comitem  Ricardum  Marescallum. 


Truce  be- 
tween the 
king  and 
the  earl 
Marshal. 


Saluhre  consilium  episcopornm  in  hac  regni  perturhatione. 


Parliament  Dum  haec  in  partibus  remotis  ^  agerentur,  rex  Anglorum 
at  West-  venit  ad  colloquium  apud  Westmonasterium  in  Purificatione 
"^^^K^'''  beatse  ^  Mariee,  in  quo  quosdam  episcopos  et  maxime  Alexan- 
So  e'of  drum  Cestrensem  episcopum  graviter  increpavit  de  nimia 
the  bishops  familiaritate  comitis  Marescalli,  et  quod  ipsum  a  regni  solio 
blamed  depellere  nitebantur.  Episcopus  autem  ille  prasnominatus, 
for  their  pontificalibus  indutus,  cum  talia  sibi  objecta  cognovisset, 
intimacy  j  •  •  ^j.  j 

with  the  necnon  quosdam  qui  regi  suggesserunt  exasperando, 
earl  Mar-  episcopos  foventes  partes  Marescalli  velle  alium  regem 
An  *  •  f  ^i'®^^'^>  commotus  est  vehementer,  maxime  adversus 
bishop  Rogerum  de  Cantelu,  legistam,  arguens  ^  eum  sceleris 
Stavenby''  P^^^rni^  diccns,   quod  patris  ^  sui  proditoris  et  suspensi 

to  the  ac-    pro  eadem  proditione  sequens  vestigia  patrissavit.     Ex- 

cusation.  ••■••j.         •  x*         j.*  •  j. 

communicavit  igitur    mcontmenti  omnes   qui   contra  regem 

iniquitatem  hujusmodi  sceleris  cogitabant,  vel  super  epi- 
scopos, qui  omnino  de  salute  et  honore  regis  sollicita- 
bantur,  malitiose  talia  imponebant.  Et  sic  manifestata 
episcoporum  ac  probata  innocentia,  confusis  discordise 
seminatoribus,  siluit  legista  prtenominatus,  ab  anathe- 
mate,  ut  videtur,  non  immunis.  Sic  igitur  intervenien- 
tibus  episcopis  qui  aderant,^  pacificatus  [est]  Alexander  Ces- 
trensis  episcopus,  et  quievit  spiritus  illius,  nimis  ante 
amaricatus. 
The  AfFuit  quidem  huic   colloquio   magister   ^dmundus    Cantua- 

bishops        riensis   electus,  cum   multis   episcopis  sufFraganeis,  qui  omnes 


1  Jirmatce'\  confirmataj,  C. 

2  partibus  remotis'\  Hyspania,  O. 
W. 

3  beatcB']  sanctse,  O.  W. 

^  arguens  .  .  sui'\  Written  on  a 
separate  slip  of  parchment  by  Paris 
over  an  erasure. 


5  Roger  de  Cantelupe,  a  knight 
of  Essex,  accused  "  de  pace  regis 
"  infracta  ;  et  duello  convictus  et 
"  tandem  suspensus,"  in  1225.  See 
the  Dunstable  Annals,  ADnal. 
Monast.,  iii.  p.  95. 

^  0.  W.  ins.  cum  rege. 


DE  TEMPORE   REGIS    HENRICI   TERTJT. 


269 


regis    ot    regni   desolationi     condolentes    venerant    ad    rcgem,  A.D.  1234. 

et     quasi      uiio      cordc,    animo,    et    ore     dixerunt,     "  Domiiic  make  a 

**  rex,  dicimus  vobis    in   Domino,  ut    fideles   vcstri,  quia    con-  formal 

"  silium   quod    nunc    habetis    et   quo   utimini    non    est   sanum  ^^'^^J^^^.    ^ 

"  nee    securum,    sed   crudele    et    periculosum   vobis   et    regno  of  his 

*'  Anglife,    Petri    videlicet    Wintoniensis    episcopi  et   Petri    de  counsel- 

**  Rivallis,  et  complicium  suorum.      In  primis,  quia  gentem  ^^^®- 

«*   Anglicanam  odio  habent  et  contempnunt,  vocantes  eos  pro-  f,  87  b. 

"  ditorcs,  et  facientes  omnes  sic  vocari,  et  avertentes  animum 

"  vestrum  ab   amore  ^  gentis  vestrse,  et    corda  nostra  et 

*'  gentis  vestrse  a  vobis,  quod  ^  apparet  in  Marescallo,  qui  me- 

*'  lior    homo    est    terraB    vestry,  quem  ^  per  mendacia  inter- 

"  seminata  a  vobis  elongantes    perverterunt.      Et  per  hoc 

*'  idem  consilium,  scilicet  per   dictum  episcopum,  amisit  pater 

"  vester  rex  Johannes  primo   corda  gentis  su£e,  primo  ^  JSTor- 

"  manniam,  post   alias   terras;    et    in   fine    totum   thesaurum^ 

"  exhausit,   et    fere    dominium   Angliae,    et   nunquam   postea 

*'  pacem    habuit.       Per    idem     consilium    temporibus     nostris 

*'  turbatum   fuit   regnum,    et   venit  interdictum,    et  deniqiie 

"  factum  est  regnum   tributarium,  et    princeps  provin- 

"  ciarum  facta  est,  proh  dolor,  ignobilibus  sub  tributo. 

"  Et  inita   guerra   et    diu    protelata,  mortuus  est  pater 

**  vester  quasi  ^  extorris,  nee  in  pace  regni  vel  animi,  et 

"  sic  mortem  per   eos    admodum    incurrit   periculosam. 

"  Per  idem   consilium,   contra  vos    detentum   fuit  castellum  de 

*'  Bedeford,  ubi  multum  thesaurum  et  strenuos  homines 

"  perdidisti ;  ob  ^  quam  causam  interim  Rupellam  in  ig- 

"  nominiam  totius  regni  tui  amisisti.     Item  perturbatio^ 

"  nunc  imminens,   toti  regno  periculosa,  per  eorum  iniquum 

"  consilium    accidit;     quia,    si    per  justitiam   et   rectum  judi- 

*'  cium   terras   tractati   fuissent   homines   vestri,  non  evenisset 


1  amore  yentis  vestrce]  geuteves- 
tra,  O.  W, 

-  quod  .  .  .  Marescallo"]  ut  ap- 
paret in  facto  Marescalli,  O.  W. 

'  quern  .  .  perverterunt]  et  hajc 
per  mala  mendacia,  quse  vobis  di- 
cunt  de  eis,  omnia  eorum  dicta  et 
facta  pervertunt,  W. 

*•  primo  .  .  terras]  et  post  Nor- 
manniam  et  alias  terras  suas,  W 


^  W.  ins.  suum. 

^  quasi  .  .  periculosam]  per  tales 
angustias  tandem  mortem  incurrit 
W. 

^  ob  .  .  .  amisisti]  propter  quod 
Rupellam  perdidistis,  O.  W. 

^  perturbaiio  .  .  periculosa]  ilia 
perturbatio,  qua)  nunc  periculosa 
est  in  regno  vestro,  O.  W. 


270 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1234. 

Complaint 
by  the 
bishops  of 
the  king's 
counsel- 
lors. 


ista  perturbatio,  et  haberetis  terras  vestras  non  destructas 
et  tbesaiirum  ^  inexhaustum.  Item  in  fide  dicimus  qua 
vobis  astringimur  ^  obligati;  quia  consilium  vestrum  non 
est  pacis,  sed  perturb ationis  terree ;  quia  sic  crescere  vo- 
lunt,  qui  per  pacem  non  possunt,  scilicet  per  regni  per- 
turbationera  et  aliorum  exhsereditionem.^  Item,  quia  cas- 
tella  vestra  et  fortitudinem  vestram  ^  habent  in  manu  sua, 
quasi  de  gente  vestra  diffidere  debeatis.  Item,  quia  scac- 
carium  vestrum  et  omnes  custodias  et  excbaetas  maximas 
babent  in  potestate  sua,  placet  talis  expectatio ;  et  quo- 
modo  vobis  respondebunt  in^  fine,  ut  credimus,  compro- 
babis.  Item,  quia  per  sigillum  vestrum  vel  praeceptum, 
sine  sigillo  Petri  de  EJvallis,^  vix  aliquod  magnum  negotium 
fit  in  regno,  quasi  ^  vos  pro  rege  non  baberent.  Item,  per 
idem  consilium  naturales  Homines  de  regno  vestro  de  curia 
vestra  expulsi  sunt ;  unde  timendum  est  tam  de  vobis  quam 
de  regno,  cum  videamini  magis  esse  in  eorum  potestate 
quam  ipsi  in  vestra,  sicut  per  plurima  constat  exempla. 
Item,  quia  puellam  de'^  Britannia  et  sororem^  vestram  habent 
sub  potestate  sua,  et  alias  plures  puellas  nobiles  et  alias 
mulieres  nubiles,  cum  wardis  ac  maritagiis,  quas  dant  suis 
et  disparagant.  Item,  quia  legem  terrse,  juratam  et  confir- 
matam  atque  per  excommunicationem  roboratam,  pariter  et 
justitiam  confundunt  et  pervertunt;  unde  timendum  est,  ne 
sint  excommunicati,  et  vos  eis  communicando.  Item,  quia 
non  observant  alicui  promissionem,  fidem,  vel  juramentum, 
vel  scripturse^  munimentum,  nee  timent  excommunicatio- 
nem. Unde  qui  a  veritate  recesserunt,  sunt  desperati,  ut-*^^ 
qui  in  timore  remanent,  diffidentes.  Heec  autem  fideliter 
vobis  dicimus,  et  coram  Deo  et  hominibus  consulimus,  ro- 
gamus,  et  monemus,  ut  tale  consilium  amoveatis  a  vobis  ; 
et  sicut  est  in  aliis  regnis  consuetude,  regnum  vestrum 
tractetis  per  fideles  homines  vestros  et  juratos  de  regno 
vestro.    Denuntiamus  enim  vobis  in  veritate,  quod  nisi  infra 


^  thesaurum  .  .  inexhausturn]  in- 
tegrum thesaurum  vestrum,  O.  W. 

2  astringimur']  tenemur,  O.  W. 

3  vestram']  terrse  vestrse,  O.  W. 

^  in  ,  .  .  .  comprohahis]   scietis 
postea,  O.  Wv 

^  O.  W.  ins.  vel  prcecepto. 

^  quasi  .  .  .  haberent]  unde  con- 
stat quia  vos  non  habent  pro  rege, 


W.  O.  omits  by  carelessness  from 
regno  to  regjio  in  the  next  line. 

7  de  Britannia']  Britannise,  W. 
This  is  AUenor,  daughter  of  Geof- 
frey. 

^  Alienor,  widow  of  William 
Marshal,  afterwards  married  to 
Simon  de  Montfort. 

^  scriptura]  scripturam,  0.  W 

io  ut]  et,  0.  W. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI   TERTII. 


271 


"  brevo   tempus  ^  ista   correxeritis,  in   vos    et  in   omnes   alios  A.D.  1234. 
*'  contradictores    per    censuram     ecclesiasticam     procedemus, 
"  nihil    nisi    consecrationem    venerabilis    patris    nostri    electi 
"  Cantuariensis  expectantes." 

Et  his  ita  dictis,  rex   humiliter  breves    postulavit    inducias,  The  king 
dicens    se    non    posse    ita    sabito    consilium    suum     amovere, 
donee  de  thesauro  sue  illis  commisso  ratiocinium  audisset.     Et 
sic   solntum   est  colloquium,  recedentibus   cunctis  cum  fiducia 
concordia3  celeriter  optinendce. 


asks  for 
time. 


Quod  exules  ad  vindictam  p7'oru;perunt,  et  do  lihercditate  regis. 

Finite  siquidem  colloquio  prtedicto,  cum  rex  gratia  orationis 
apud  Bromholt^  festinaret,  transitum  fecit  per  Sanctum  -^d- 
mundum.  Ubi  pietate  motus,^  concessit  uxori  Huberti  de  Burgo, 
qua3  se  admodum  illi  liumiliavit,  octo  maneria  de  terris 
adquisitis  a  viro  suo,  quce  tunc  fuerunt  sub  custodia  Eoberti 
Passelewe  ex  mandate  ipsius  regis.  Ac  deinde,  expleto  ora- 
tiouis  voto,  partes  petiit  occidentis.  Et  cum  venisset  ad  villam 
de  Huntendunia,  venit  Ricardus  Suard  cum  Gileberto  Basset 
et  CEeteris  exulibus'^  ad  Alcmundeburi ^  villam  Stephanie''  omnia 
concremavit,  et  spolia  colligavit.  Stephanus  vero,  qui  cum 
rege  erat,  videns  flammas  ^edificiorum  suorum,  regionemque 
totam  illustrantes,  cum  manu  armata*^  festinavit  in  auxilium 
rerum  suarum  advenire.  Sed  cum  a  referentibus  cognovisset 
Ricardum  Suard  hujus  violentias  fuisse  auctorem,  quasi  tclis 
obviantibus  fraena  retorsit,  et  calcaribus  non  parcens,  ad  regem 
cum  summa  celeritate  refugit,  undo  ipsum  regem  et  alios  qui 
aderant  ad  risum  commovit.  Per  idem^  tempus,  ipse  Ricar- 
dus  et  socii  ejus  quosdam  milites  in  finibus  Wallise  sibi  adver- 
santes  juxta  legem  gucrras,  qUcB  exlex  est,  ceperunt,  et  ad 
gravem  redemptionem  compulerunt. 


Henry  III. 
at  Brom- 
hohu. 
His  grant 
to  Mar- 
garet de 
Burgh. 

Attack  by 
R.  Siward 
on  the 
lands 

of  Stephen 
de  Segrave. 


W. 


tempus^   temporis  spatium,  0. 


2  Bromholt]  Bromholm,  C. 

3  jnotus]  dictus,  C. 

■*  exuUbus]  exulatis,  W. 
^  Alconbury  near  Huntingdon. 
^  Here  "de  Segrave,  qua)    vix 
"  duobus  a  rege  distabat  miUari- 


"  bus,  et,  injecto  igne  in  ccdificiis 
"  dicti  Stephani,"  which  is  given 
in  O.W.,  is  omitted,  through  the 
carelessness  of  the  scribe  of  B. 
C.  ins.  uhi  before  omnia  to  make  the 
sentence  hang  together. 

7  O.  W.  ins.  noil  modica. 

^  0.  W.  ins.  etiain. 


272 


MATTHiEI   PARISIENSIS    CHKONICA  MAJOEA. 


A.D.  1234. 

Consecra- 
tion of 
archbishop 
Edmund, 
Mid-Lent 
Sunday, 
2  April. 
The  pall 
sent  him. 


Consecratur  ^dmundus  in  arcliiepiscopum  Cantuariensem. 

Eodem  anno,  in  ecclesia  Christi  Oantuarias  consecratus  est 
j3Edmundus,  ejusdem  ecclesiae  electus,^  a  Rogero  Londoniensi 
episcopo  in  archiepiscopuni  Cantuariensem,  Dominica  qua 
cautatur  Lcetare  Jerusalem,  quae  tunc  fuit  quarto  nonas  Aprilis, 
praesente  rege  cum  tredecim  episcopis.  Et  eodem  die  missam 
cum  pallio,  quod  caute  ei  de  curia  Romana  Simon  de 
Legr[ecestria],  ejus  ecclesisG  monachus,  detulerat,  olon- 
niter  celebravit. 


Parliament 
at  West- 
minster, 
9  April. 

The  arch- 
bishop 
threatens 
the  king 
with  ex- 
communi- 
cation. 


He  gives 
way,  sends 
the  bishop 
of  Win- 
chester to 
his  diocese, 
and  dis- 
misses P. 
de  Kie- 
vaulx. 
f.  88. 


The  Poite- 


Quod  rex  Angloriim  episcopum  Wintoniensenfi  et  alios  Pidavenses 
alienigenasque  degeneres  universos  amoverit. 

Circa  eosdem  denique  dies  convener unt  ad  colloquium 
Dominica  prima  in  Passione  Domini,  qu^  tunc  fuit  quinto  idus 
Aprilis,  apud  Westmonasterium  rex  cum  comitibus  et  baroni- 
bus,  et  arcbiepiscopus  nuper  consecratus  cum  suis  suffraganeis, 
ut  regno  perturbato  salubriter  providerent.  Archiepiscopus 
quidera,  conjunctis  sibi  episcopis  ac  ceteris  qui  aderant  pr£e- 
latis,  ad  regem  veniens  ostendit  ei  consilium  suum  et  epi- 
scoporum  super  desolatione  regni  et  periculo  imminenti, 
replicando  suprascripta  incommoda,  in  colloquio  superius  habito 
sibi  expressa.  Denuntiavit  etiam  ipsi^  expresse,^  quod  nisi 
celerius  errorem  dimitteret  et  cum  fidelibus  regni  sui  pacifice 
componeret,  ipse  incontinenti  cum  omnibus  qui  aderant  pras- 
latis  in  ipsum  regem  sententiam  ferret  excommunicationis  et 
in  omnes  alios  hujus  pacis  contradictor es  et  concordiae  per- 
versores.  E,ex  autem  pius,  audiens  consilium  praelatorum, 
humiliter  respondit,  quod  consiliis  eorum  in  omnibus  optem- 
peraret.^  Unde  post  dies  paucos,  intelligens  proprium 
errorem,  poenitentia  ductus  praecepit  Petro  Wintoniensi  epi- 
scopo, ut  pergens  ad  episcopatum  suum  curis  intenderet 
animarum,  et  de  castero  regiis  negotiis  nequaquam  interesset. 
Petro  etiam  de  Rivallis  immutabiliter  jussit,  cujus  Anglia  tota 
dispositionibus  subjacebat,  ut,  redditis  sibi  castellis  suis,  et 
ratiocinium ''  de  tbesauris  incontinenti  redderet,  et  a  curia 
recederet,  affirmans  cum  juramento,  quod  nisi  beneficiatus  et 
in  sortem  clericorum  fuisset  admissus,  ipse  ei  ^  ambos  oculos 
eruere   faceret.     Pictavenses    insuper  omnes  tarn  de   curia  sua 


1  A  pastoral  staff  and  crosier  are 
in  the  margin. 

2  ipsi'}  ibi,  C. 

'  expresse']  regi  audacter,  O.  W. 


^  optemperaret]  acclinaret,  O.W. 
^  ratiocinium']  ratiocinio,  W. 
"  ei]  ejus,  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   IIEJ^RTCI    TERTIT.  273 

quam   de   castrorum   prcesidiis    expellens,   remiaifc    in   pafcrlam  A.D.  1234. 
suam,  praecipiens   nt  ultra   faciem    ejus  non  vidercnfc.     Ac  dc-  viiis  bani- 
iudc  rex,  qui   modis    omnibus'  pacem    sitiebat,  misifc   iEdmun-  shed, 
dum    archiepiscopum    Cantuarienscm   cum    cpiscopis   Cestreusi  ?."^  ^^'^^" 
et   Rofensi   in  Walliam,  ad  Leolinum   ct '    Eicardum   comitem  i^isi^opg  ^j- 
Marescallum,    ut    cum    cis    de    pace   tractarcnt,      Efc    sic    rex,  Chester  und 
dimissis  iuiquis  consiliariis  Ruis,  revocavifc  ad  obsequium  suum  Rochester 
naturales   homines  de  reo^no    suo,  subicieiis    se   consilio    arclii-  ^^"|  ^^ 
episcopi    et   episcoporum,    per    quoa   sperabat   reguum    pertur-  peace  with 
batum  ad  statum  prosperuin  "  revocare.  the  earl 

Marshal. 

Qnod  comes  Marcscallvs  hi  llyherniam  veniens  giierram  contra 

regem  moverit. 

IIoc  quoque  tempore  venerunt  nuntii  ad  Ricardum  comitem  The  earl 
Marescallum,  referentes    quomodo  sagpedicti   magnates  Hyber-  Marshal 
nise    terram    ejus    hostiliter    ingressi    quaedam    ipsius    castella  f^V^  ^^  ^ 
ceperant,  et    earn    pervagantes  rapinis    et    spoliis    indulgebant.  against  his 
Marescallus    arutem,    cum    rex   Anglorum    post   dies    Natalities  enemies, 
expeditiones  bellicas  in  Walliis  dimisisset  ^  [et]  australes  Anglias 
partes   petisset,  circa   Purificationem   beatae  Marife    cum  quiu- 
decim  tantum  militibus"*  transf'retavit,  ut  bostium  suorum  im- 
petus ^  refrsenaret.     Qui  cum  ibidem  applicuisset,  venit  ad  eum 
Galfridus    de   Marisco,   homo  ejus   ligius,   senex^  iufidelis,  qui 
Mauricio  justitiario,  Hugoni  de  Lasceio,  et  Ricardo  de  Burgo, 
ac  ca^teris   inimicis  ipsius    Marescalli  fuerat   confosderatus,    et 
adhcerebat  ei   in   dolo,    consulens   ut    contra   hostes   profBdictos 
arma   moveret,   ut  ^   Hyberniam  sic  sibi  totam    subjugaret ; 
asserens  jus  suuni  ei   auxiliaturum,  viribusque    Martiis 
non  destituondum.     Cumque  hsesitasset  Marescallus  de  Treacherous 
consensu    proditorum,    timens    non    vires,    sed    fraudes  Qeogi?e°^ 
innatas    Hyberniensibus,    et    libraret    rationis    trutina  Marsh. 
eventus  fortuitos  bellorum,  respondit    Galfridus,  "  Quid 
"  times  ?    credendum    est    te    nunquam    fuisse    filium 
'*  victoriosissimi    Willelmi    veteris    Marescalli,    qui    ii- 
"  rumpentibus    hostibus    nunquam    dedit    terga.     Ecce 
"  victoria  pro  foribus;   ecce  jus  tuum  avitum,  quod  te 


^  W.  ins.  ari.  ^  impetus']  malitiam,  O.  W. 

-  pru-:penuii']  del)itiun,  O.  W.  J        ^  senex]  sed,  O.  W. 

3  dimisisset  ct]    dimissis,  0.  W.     \        '  nt]  et,  O.  AV. 
''  O.  W.  ins.  in  Hiberniam.  \ 

VOL.    III.  S 


/ 


274 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHllONICA  MAJORA. 


A.D.  1234.  "  contingit  jure  lineari ;  quod  invicti  antecessores  tui, 
"  qui  cle  Strangboue  cognomen  acceperunt,  strenue 
"  conquisiverunt.  Nunquid  incipis  degenerare  ?  "  Mares- 
callus  vero  his  verbis,  ac  si  ratione  ae  fide  fulcirentur, 
fidem  adhibens,  erectus  in  confidentiam,  per  totam 
terram  suam  profectus  est,  exercitum  congregans^  copiosum, 
et  hostcs  suos  insecutus  castella  quae  ceperaut  pro  parte  re- 
Capture  of  vocavit,  Lemeric  quoque,  famosam  Hybernia3  civitatem, 
Limerick,  quatriduana  cepit  obsidione  et  ex  civibus  exegit  fidelitatem. 
Delude  liostiliter  progrediens,  cepit  tarn  regis  castella  quam 
Hyberniensium  vel  aliorum  inimicorum  suorum ;  accipiens 
a  custodibus  juramentnm,  iie  ejus  propositum  impedirent. 
Magnates  autem  ^  prredicti,  illi  occurrere  non  audentes,  immo 
quasi  fulgurantem  procellam  formidantes,  fugerunt  a 
facie  ejus'*  loca  petentes  remotiora ;  ubi  milites  et  equites 
bellatores  cum  turba  peditum  armatorum  innumera  congre- 
gantes  ad  campestre  sese  praelium  prseparabant,  liabentes 
milites  centum  et  sexaginta,  pedites  duo  milia,  cum 
Conspiracy  ai'mis  suis.  Hos  omnes,  datis  regiis  thesauris,  cum  ma- 
"^o"tvt^  ^^^^  joribus *  pollicitis,  ita  in  necem  Marescalli  animaverant,  ut, 
slnl  '  ^^  perempto,  se  divites  fieri  aestimarent.  Quo  facto,  miserunt 
ad  Marescallum  viros  Templarios,  m andantes  quod  proditiose 
nimiR  agebat  contra  dominum  suum  regem  Angliae,  quem 
sicut  in  Anglia  ita  jam  in  nyl)ernia  expugnavit.^  Addi- 
derunt  etiam,  quod  ipsi,  sub  quorum  custodia  rex  terram 
Hyberniee  commiserat,  et  cujus  homines  erant  fideles  et  jurati, 
non  poterant  sine  proditionis  nota,  hanc  injuriam  sustinere. 
Postulaverunt  ergo  inducias  competentes,  ut  interim  scirent  a 
rege  Anglorum,  si  velit  Ilyberniam  defendere ;  quam  si  tueri 
contempneret,  et  eam  relinquendo  deserere  discerneret,  ipsi 
terram  totam  ei  sine  lite  et  sanguinis  effusione  resignarent. 


Quod  jnsivm  hpllinn  idom  coitips  contra  roqpm  svsce'perit. 

Answer  of       Ilis  igitur  ita   significatis,^  ad  singula  sibi  proposita  comes 

llr^ff^\      Marescallus  respondit  eleganter,  dicens  ;   "In  primis  respon- 
jVlarslial  to  ci    -\  i  i-j.*  •  i  •• 

his  ene-  '    ^^^^    i^roditiose    non    egi    contra    regem   ;  quia    sine 

mies.  **  judicio  parium  meorum  et  injuste  ab  officio  marescalcice  me 


'  conyreycnis'j  congregavit,  O.  W. 
-  aittem']  quidem,  O.  W. 
3  0.  ^Y.  ins.  ad. 


'  majoribus    pollicitis^      niagnis 
promissionibus,  O.  W. 

^  expngnavit'\  impugnabat,  O.  "W. 
^  siynijicatis']  dictis,  O.  W. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


275 


**  spoHavit,  exulem  per  totam  Angliam  faciens^    denuntiari ;  A.D,  1234. 

"  a3dificia  mea  concremavit,  terras^  destruxit,  avulsit  pomeria, 

"  exhausit  vivaria.       Semel   efc   iterum    mc   diffidavib,    cum 

"  semper   paratus    essem    in    curia   sua  juri    parere,    et    stare 

"  judicio  parium  meorum.     Unde    homo  suus  iion   fui,    sed   ab 

"  ipsius    liomagio  noii    per  me  sed   i:)ci"  ipsum   licenter   absol- 

"   vebar."  ^     De   cseteris  autem    sibi    objectis,    et   de    induciis 

concedendis,     significavit    magnatibus    prasdictis     jDer     eosdem 

Templarios,  ut  in  crastino  venirent  ad    colloquium  in  quodam 

prato  sibi   designate,    de    pace    tractatiiri,    immutabiliter   affir- 

mans   quod  licuit    sibi  de   jure    quod    suum  erat    repetere,    et 

posse    regis   et  consiliatorum    suorum  ^*   modis  omnibus  quibus 

poterat  infirmare. 

De  iniqi(o  consilio  Oalfridl  de  Mavisco. 

Cumque    verba  comitis    Marescalli    magnatibus    sa^pedictis  a  Dishonest 

Templariis  fuissent  declarata,  placuit  eis  vehementer  ad   collo-  'i  ^^^^ 

•      .  •  ^    -u  '  J  J.  Geoftrey 

quium  venire,  scientes  se    majores  habere  vires    et  armatorura  ]\X;irsh 

copias  quam  haberet  Marescalhis.  Habuerunt  enim  in  propo- 
sito,  quod  sine  campestri  jora^lio  ad  propria  non  redirenc. 
Marescallus''  a  militibus''  super  dicto  negotio  consilium  quae- 
rens,  dixit;  "  Sufficere  mihi  debet,  nt  concedam  proceribus 
"  istis  inducias  postulatas,  quia  justum  mihi  videtur  et  ratione 
"  subnixum  quod  petunt;  unde  timeo,  si  eis  aequitatem  facere 
"  negavero,  ne  deterius  mihi  contingat."  Hoc  cum  audisset 
Galfridua  de  Marisco,  alter  Achitophel,  malum  condens 
in  pectore  consilium,  fiui  Marescallo ''  dolose  adha^rebat, 
conscius  ^  provisse  proditionis  nc  socius,  prornpit  in  vocem  ter- 
giversationis  ^  adversus  eurn,  quasi  ex  caritate  loqucns,  ait  ;  ^^ 
"  Hoc  est  quod  pi'?ecinui,  te  scilicet  multum  dissimilem 
"  invicto  Willelino  veteri  ^^  Marescallo,  quem  vidi,  quern 


^  faciens]  fecit,  O.  W. 

-  terras']  et  terras  nieas,  O.  W. 

3  absolvebar'}  ahsolutus,  O.  W. 

^  suoruni]  ejus,  O.  "W. 

^  O.  W.  ins.  vcro. 

^  O.  W.  ins.  suis. 

'  Marescallo]  ei,  O,  W. 

^  consrius]    ot   coiisciiis  rvat,   O 


W. 


'  ter</i versa fi(mis]  hlasphemise 
O.  W.  * 

^"  aif  .  .  siipcrabat]  dixit  ipsum 
non  fuisse  filiuui  Willelmi  magni 
Marescalli,  qui  in  consilio  et  i)rn- 
dentia,strenuitate  pariter  et  audacia, 
omnos  occidontalis  imperii  mililes 
sujieraliat,  O.  AV. 

^'  K'eteri]  Par.  inserts  nl  /iiii(/iio 
over  this.  C.  has  Wi/lcfvio  lul 
viayuu  veteri  Jlfaresca/lo. 

s  2 


27G 


MATTH^I   PAKISIENSIS   CnRONICA   MAJORA. 


A.D.1284. 


f.  88  b, 


'  amavi,  cui  servivi,  quern  dilexi,  qui  in  pace  tracta- 
'  bilis  ac  discretus,  in  bello  insuperabilis,  omnes  occi- 
'  dentales  strenuitate  superabat.  Et  tu  modo,  lit  prius 
'  dixi,  timidus  effectus  regnum  Hybernice,  quod  nunc  sub- 
'  jugare  vales,  per  ignaviam  optinere  contempnis.  Inducias 
'  siquidem,  quas  jDetunt  inimici,^  frustratorise  sunt;  ut  sic 
'  scilicet  ^  ingressum  tuum  et  negotium  tuum,  quod  in 
'  procinctu  est,  valeant  impedire.  Noveris  autem  cer- 
'  tissime,  quod  hostes  tui  bmnes,  cum  te  viderint  armatum, 
'  et  ad  pugnam  licet  cum  paucis  accinctum,^  ut  ante 
'  leonem  pecudes  terga  vertentes,  universi  *  evadere  cona- 
'  buntur."  Erant  praeterca  ibidem  et  alii  milites  quater 
viginti  vel  plures,  qui  de  Marescallo  in  Hybernia  terras 
tenebant,  ab  hostibus^  corrupti,  qui  ei  consuluerunt  idipsum, 
proditiose  ilium  decipere  cupientes. 


Conference 
l:)etween 
the  eaii 
Marshal 
and  the 
Irish 

chiefs  [at 
the  Cur- 
ragh,  Kil- 
dare.] 


De  colloqiiio  hahito  inter  jproceres  Hyhernice  et  comitem 
Maresccdlum. 

Mane  autem  facto,  venerunt  ad  colloquium  in  prato  sibi 
designate  Mauricius  justitiarius,  Hugo  de  Lasceio,  et  Ri- 
cardus  de  Burgo,  cum  militibus  septies  viginti  fortissimis 
et  audacissimis  et  ad  unguem  armatis,  quos  a  tempore 
proditionis  inchoatm  elegerant  ex  toto  Hybernioc  regno,  ut 
perimerent  Marescallum,  et  ad  hoc  conduxerant  magnis  mu- 
neribus,"^  poUicita  ampliora  multiplicantes,  qui  iccirco 
campestre  pra^lium  magis  quam  concordiam  sitiebant.  Mares- 
callus  vero  cum  suis  armatis,  qui  omnes  sibi  ficte  adhaere- 
bant,  prceter  quindecim  milites  quos  de  propria  familia 
habebat,  ad  colloquium  veniens,  per  unnm  fere  miliare  ab 
bostibus  divisus,  suam  composuit  stationem.  Deinde  Tcmplariis 
mediantibus,  qui  inter  utrumque  exercitum  verba  conferebant, 
de  pace  tractare  coejDerunt.  Sed  tandem  magnates  Hyberniae, 
ut  breviter  dicatur,  cum  cognovissent  quia  Marescallus  cum 
paucis  advenerat,  quorum  figmentum  et  teporem  pro 
magna  parte  cognoverant,  significaverunt  ei  immutabiliter 
et  praecise,  quod  nisi  preedictas  concederet  inducias,  eum 
diffidabant,  ut  continuo  srladiis  emicantibus ''  fortunam  belli 


1  O.  W.  ins.  tui. 

2  scilicet  .  .  impedire']  impediant 
progressuni  tuum,  O.  AV. 

2  accivctum']  pracparatum,  0.  W. 
'*  tmiversi]  per  fugam,  O.  W. 


^  O.  W.  ins.  ejus. 

^  "W.  adds  et  prcmissionibus. 

"  emicantibus']  discurrentibus,  O. 


W. 


DE   TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTII.  277 

experirentur,  quis   ex  illis    praelio    fortior    liaberetur.     Comes  A.D.  1234. 

vero  Marescallus  per  consilium  Galfridi  de  Marisco  et  aliorum 

hominum   suorum,    sed   infidelium,    invitus   efc    coactas    plane 

negavit    eis   treugas 'postalatas,    petens    constanter    per  inter- 

nuntios   memoratos,    ut  reddereut    sibi    qujedam   casteila   sua, 

qua3    injuste    occupaverant   et    detinebant ;   quia   injustum   ei 

videbatur  inducias  concedere  spoliatus.     Cumque  illi   id  facere 

denegabant,^  dispositis  aciebus  ad  pugnam,  contra  Maicscalluni 

procedunt   quasi    securi  de  ^  victoria  optiuenda.     Quod  videns 

Gaufridus  de  Marisco,  dixit   ad  Mares callum  ;  "Consilium  do 

"  tibi  in  fide,  ut  concedatis  magnatibus  istis  inducias  petitas  ; 

"  uxor  enim    mea   soror  est    nobilis  viri   Hugonis  de  Lasceio, 

"  unde  non  possum  in  pr^lium  contra  ijDsum  tecum   ire,  cum 

"  quo  consisto^  confoederatus."     Ad  quern  Marescallus;    "O* 

"  proditor    nequissime,    nonne    modo     denegavi    eis    inducias 

"  contra  voluntatem  meam  per  tuum  consilium  ?     Inconstantis 

"  hominis  esset,  tarn  cito  concedere  quod  modo  eis  denegavi; 

''  et^    idipsum    magis    timore^^   facere  viderer   quam   amore. 

"  Scio,''    SciO;   quia    hodierna    die    morti    traditus    sum;    sed 

"  melius  est  mihi  mori  cum  honore  pro  causa  justitise,  quam 

■'  campum  per  fugam  deserere  et  probra  militias  in  perpefcuum 

"  habere  ^  impudenter."  ^    Et  respiciens  Walterum   fratrem 

suum,    juvenem    elegantissimum,    dixit    quibusdam     ministris 

suis ;    "  Adducite    fratrem    meum  '    ad   castellum   meum   quod 

'•'  prope   est,    ne   in    hoc    certamine   pereat    imminenti,    ex- 

'•'  tinguatiirque  penitus  ^^  genus  meum ;  quia  in  ejus  probitate 

*'  confido,  si  annos  contigerit -^^  legitimes  strenue-^^  militiam 

"  exercendi.     Me    autem  ^^   nunc  expcctat    belli    anceps 

"  occasio  ;   ncc    patet  nisi    cum    dcdecore  diverticulum. 

"  Galeatum  sero  duelli  poenitet."  Procercs  autem  Hy- 
bernia),  audaciara  Marcscalli  ac  probitatem  metuentes,  arma 
sua  militibus  fortissimis  tradiderant  et  ignotis,  quos  ad  hoc 
conduxerant,  ut  perimerent  innocentem ;  sic  cum  occidere 
cupientes,  ut  non  occidisse  vidcrentur. 


1  dcncgahant]  denegasscnt,  0.  AV.  i  on  horseback  in  the  margin :  above 

2  de     victoria    optincnda'\      vie-  i   is    "  Scutum  ]\rarcscalli,"   the    two 


toriam  optincndi,  O.  W. 

2  consisto']  existo,  O.  W. 

"'  O.  W.  ins.  inquif. 

^  ct'}  quia,  O.  W. 

c  O.  W.  ins.  hoc. 

'  0.  W.  ins.  cnim. 

s  habere']  optinere,  O.  W. 


parts  being  marked  "  ex  auro  viri- 
"  clique,"  and  the  lion,  gu/.  See  it 
in  the  Hist.  Angkjr.,  ii.  SOU. 

'"  0.  W.  ins.  onme. 

^'  contigerit]  cxspcctaverit,  0.  W. 

'-  strenuc']  ad,  O.  W. 

'"^  autem  is  inserted  by  Par.  above 


^  He  is  represented  armed  and  :   the  Hne.     The  jNIS.  has  Quia  mc; 


278 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.1234.        l^e  yrcBllo  campestrl  In  tjuo  captus  fait  couies  Marcscallus. 


Battle 
between 
the  earl 
jNlarshal 
and  his 
enemies. 


Comes  vero  Marescallus  liostes  multos  aciebus  clispositis 
coutra  paucos  veuire  considerans,  hortatur  suos  ad  pugnam, 
quam  pro  justitiie  causa  et  legibus  Anglicanae  gentis  et  op- 
pressione  Pictavensium  assumpserat,  sperans  habere  fideles, 
quos  habebat  proditores.  In  medium  hostium  audacter  prorupit 
et  aciebus  eorum  poteuter  penetratis,  militibus  suis  viam  ferro 
aperuit,  quern  solummodo  quindecim  milites  de  propria  familia 
sequentes,  obstantium  cohortes  acierum  dissipare  ccjeperunt. 
Sed  homilies  ejus  jurati  et  milites,  in  quibus  confidebat,  sicut 
prius  inter  proditores  erat  conspiratum/  hostibus  sese  Mares- 
calli  iiou  coacti,  iion  hastis  percussi  vel  gladiis,  ad  vincula 
reddidcruiit,  quasi  amici  ad  invicem  coiigaudentes.  Quidam 
autem  illorum  absque  sanguinis  effusioiie  ad  ecclesias  et  ab- 
batias  fugientes  Marescallum  cum  quindecim  tantum  militibus 
reliqueruiit.  Quibus  inoBqualiter  iiimis  contra  septies  viginti 
pugnantibus  et  sese  viriliter  defendentibus,  pondus  praslii 
versum  est  in  comitem  Marescallum,  qui  tunc  primo  de  pro- 
ditioiie  in  iiecem  suam  machiuata  ^  advertit.  Et  sic  undique 
adversariis  impetum  facientibus  in  eum,  aliquot^  ex  eisdem 
sese  defendendo  peremit.  Indignatus  autem  ex  eo  ^  miles 
quidam  Hybernicus  ^  fortissimus,  cui  Kicardus  de  Burgo  arma 
sua  tradiderat  ut  Marescallum  occideret,  impetum  fecit  in 
eum,  voleiis  galeam  de  capite  ejus  evellere  truculeiiter ; 
quem  videns  Marescallus  existimabat  quod  esset  Ricardus  de 
Burgo,  et  ait;  "  Fuge,  proditor  nequissime,  ne  te  interficiam." 
Oui  ille;  "Won  a  te  fugiam."'^  Et  cum  manus  levasset,  ut 
ipsum  per  cassidem  arriperet,  Marescallus  inter] ecto  gladio 
ambas  manus''  armatas  fere  ^  praecidifc.  Alius  autem  miles, 
socium  l^sum  vindicare  cupiens,  rapido  equi  cursu  ad  eum 
venit,  et  omnibus  utens  viribus  eum  in  capite  galeato  per- 
cussit,  sed  obstantibus  armis  Marescalli,  nihil  profecit ;  at 
comes  se  ferientem  cum  gladio  percutiens,  corpus  ejus  totum 
trium  ^  ictuum  indistanti  repetitione  dissipavit  et  con- 
trivit,    unde  post  in  multo  diei  spatio  iiullus  ad  eum  accedere 


'  conspiraturn]  provisuin,  O.  W. 

2  machinata']  machinatam,  MSS. 

3  aliquot']  "written   over   an  era- 
sure ;  sex  milites,  W. 

^  ex  eo]  hoc  viso,  O.  W. 
^  Hyhcr7ticiis~\    written    over   an 
erasure  ;  ut  gigas,  "NY. 


^  0.  AV.  add  inquit,  "sed  pro- 
"  pius  accedarn." 

^  O.  W.  ins.  ejus. 

^  fere']  written  over  an  erasure  ; 
uno  ictn,  "W. 

^  trium  ....  conirivit]  written 
over  an  erasure ;  usque  ad  umbili- 
cum  in  duas  partes  divisit,  0«  W. 


DE   TE^IPORE   REGIS   HENRICI    TERTII. 


270 


ausus    fuib.      Sed    hostcs    ejus    priiicipaley    auimo    consternati  A.D.  1234. 
compiilci'unb     vulgi    miiltitudincm,    qui    cum     laiiceis,     furcis 
ferreis,  sccuiibus    advcncraut  et   bipcuiiibus,  ufc    ilium    circuni- 
dantcs  opprimcrciit,  ct  cquum  ejus  cviscerantcs  ^  ct   enervantcs 
prostcrnereiit.        Qui     proliiius     Marcscallum     cii-cumvallantci 
equuui  ejus,  multis  vuluciibus  conibssum,   sanguine  cli(]^iiato 
seminecem  fecerunl;  ct  exanguem.    Efc  cum  sic  cum  do  ^  cquo 
cicerc  iion  potuerunt,'*  i)edcs  ipsius  cqui  cum  securibus    pricci- 
dcruiit.     Cumquc   cquus    cum  Marcscallo  jam   in    ccrLamiuc  alj 
liora  diei  prima  us(|uc  ad  lioram  uiidecimam  fatigato  coiruis«ct 
ill  tcrram,  ipsi  accuricutes  pcrcusscruiit  cum  jam  pnecipiteni. 
Quorum    unus    vidcns    occiduam    i)artem    dorsi    minus  lie  i;« 
armis  connnunitam  percussit  cum    in   iiostcriora.,    loricam  'wounded, 
sullevando,*  cum    quodam   gcnere  cultclli,  quod    vulga-  j^ouer,  find 
riter   anelaclus  nuncupatur,  ct  Ictalitci-  vulneravit'    cum,  ^'fo"?^^^t  ^" 
cultcllum    U8(jue  ad  manubrium  mmicrgendo.    Magnates  castlo. 
autem    cognosccntcs    quia    vuliieratus    fuisset    ad    mortem,  ((ui 
quasi  exanimis  jaccbat  in  terra,  duxerunt  ilium,  vix  palpi tantc 
in  eo  spiritu  vitali,  ad  castellum  suum,  quod  Mauricius  justi- 
tiarius    paulo    ante    ceperat,    ct    captum    detincbat;     ubi    sub 
arcta  scrvatus  custodia,  cum  uno  tantum  juvtue  de  suis  inter 
hostes    rcmansit.     Actum    cat  autcm    hoc    priclium    prima    die  1  April, 
mensis  Aprilis,  in  Sabbato. 


Lamentatto  Fapce  gravisshna  super   desolatione  Terrce 
Sandcu,  et  de  crucis  slgnatione  ad  liherationem  ejus. 

Et  dum  talia  mundialis  rofca  volvendo  perturbaret  in  Sad  nc- 
partibus  vicinis,  in  regnis  orientalibus  sicut  efc  in  occi-  J.' ""  '' 
dentalibus  consimilis,  immo  molestior,  inter  Cliristianos  iVom  the 
miscra  [fuit]    perturbatio.     Dominus    enim    Papa  occa-  ^'"^^* 
.sionem    sumcns   a    pnedicta    imperatoris    persecutione,  ^  ^^^^^  ^^'J^ 
argumentosas  extorsioncs  pra3cipue  in  Anglia  excogitans  lectors 
et  multiplicans,  legatos   sub    specie  simplicium  nuntio-  c^Iigade. 
rum,    po testa tem    tamen    habentes    legator um,    undique 
destinavit,  qui    multifariam  exegerunt  pecuniam ;  nunc 


^  O.  W.  ins.  ad  terrain. 
2  dcc(pio  cicerc']  ex  cijiio  deiccre, 
O.  W. 

^  polucruHf]  potuissent,  O.  W. 


'  siillrvandi)']    levantcs,  ().  W. 
^   vii.'/irravif]     vulticraveratit,    0. 


^v. 


280 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MA  JOE  A. 


A.D.  1234.  praedicando,  nunc  supplicando,  nimc  pr?ecipiendo,  nunc 
comminando,  nunc  excommunicando,  nunc  procurationes 
exigendo,  per  regnum  Angliae  infinites  extorres  reddi- 
derunt  et  mendicantes.  Et  ut  efficacius  thesauros 
omnium  emungerent,  et  pecuniam  quasi  ad  succursum 
Terras  Sanctae  undique  colligerent,  cujus  tamen  pecuniae 
voluit  suos,  quos  ad  hoc  ordinaret,  esse  collectores  et 
dispensatores,  nee  tamen  inde  unquam  sensit  ecclesia 
pi^omotionem^  scripsit  dominus  Papa  omnibus  Christi 
fidelibus  in  haec  verba  elegantissima,  quae  corda  homi- 
num  lapidea  viderentur  penetrare,  nisi  facta  humilitati 
ac  justitiae  luce  clarius  adversantia  sequerentur. 


Letter  of 
Gregory 
IX.  ex- 
horting all 
to  take  the 
cross. 


Epistola  Gregovii  Papc^  de  negotio  crucis  elegantisswia 
in  Angliam  Christi  fidelibus  transmissa  post 
paceon  inter  ipsum  et  innperatorein  initam. 

"Gregorius^  episcopus,  servus  servorum  Dei,  universis 
''  Domini  nostri  Jesu  Christi  fidelibus  per  regnum 
"  Angiiae  constitutis,  ad  quos  literae  istae  pervenerint, 
"  salutem  et  Apostolicara  benedictionem.  Rachel  suum 
"  videns  in  verae  fidei  cognitione  principiam  accrescen- 
"  tium  in  salutenij  et  filiorum  dexterae  pi  a  mater  sancta 
"  Komana  ecclesia  cujus  magna  est  quasi  mare  de 
"  suae  prolis  internecione  contritio,  vocem  lamenta- 
"  tionis,  fletus,  et  luctus  emisit  hactenus,  et  emittit, 
"  quam  audiri  cupimus  in  excelso ;  ut  per  diem  et  noc- 
"  tem  fidelium  oculi  doloris  lacrimam  deducentes  non 
"  taceant,  et  donee  misereatur  Dominus  non  quiescant. 
"  Lamentatur  autem,  quia  domus  caelestis  panis,  mons 
"  Syon,  unde  lex  exiit,  civitas  Regis  magni,  de  qua 
"  dicta  et  ^  scripta  multa  gloriosa,  terra  quam  Dei  Filius 
"  fuso  pro  nobis  Suo  sanguine  consecravit,  regni  robur 
"  perdidit  et  fortitudinem.^     Met  quia  quondam  libera 


^  A  portion  of  this  letter  is  re- 
peated  below   from  Wendover,   p. 

309. 


-  ct  scripta']   sunt,  the  repetition 
in  p.  310  (R). 
^  fortitudincm']  pulchritudinem,  R. 


DE    TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


281 


'  sub  impio  ^  tyrannidis  jugo  cogitur  ^  ancillari.    Luget  ^-^-  ^234. 
'  quia    ubi  pacem    multitudo  caelestis    militioe    cecinit,  Qreo-oiy 
'  ibi  pressura'^  gentis  immimdissimre  scandalorum^  spur-  IX.  ex- 
'  citiae  abhoniinabiles  simultates  et  scismata  suscitavit,  to  take  the 
'  ac  innovans  exordia  prseliorum,  misit  ad  desiderabilia  cross. 
'  manum    suam,^  et    sacrorum    ordinum   pias  leges,    et 
'  ipsius  natures  jura  relegans  a  templo  Domini ;  diver- 
'  rjis  ibidem  ^    spurcitiis  detestabilibus  ^  et  ignominiosis 
'  vitiis    introductis,    turpiter    in    suo    stercore    compu- 
'  trescit.     Et    ideo  Jerusalem    in    suis    derisa   Sabbatis 
■  obsorduit  quasi  polluta  menstruis  suos^  inter  inimicos. 
'  Nam    licet  dudum  carissimo    in  Christo    filio    nostro 
'  Fretherico    Romanorum    imperatori    semper  Augusto,  Nota  verba 
'  Jerusalem     et    Sicilise    regi    illustri,    civitas    ^^^^^^^jam^ami- 
'■  praeter    Templum     Domini    fuerit    restituta ;    tamen  ciUa  initce 
'  quia    Deus    omnipotens    tunc    magnificentius     agere  ^pa^am^et 
cum    populo    suo    Christiano    non    adjecit,  imperator  imperato 
praedictus    treugas    iniit    cum    Soldano ;    quarum  ter- 
minus adeo    est  vicinus,  quod    tempus  medium  pr^e- 
parationi  vix  sufRcere  creditur,    nisi   ad   quaeque  ne- 
cessaria  per  promptitudinem,  spem,  et  fervorem  ^  lidei 
festinetur.     Ad  ejus  ergo    succursum,   nullum  taedeat 
peregrinari    et    pro    patria    certare  cum  spe  victoriee, 
pro  corona  mori,  pro  vita,  pro  Illo  sustinere  ^^  dura  et 
tristia,    qui  confusione  contempta/^    sputo  conspersus, 
ciesus  alapis/^  tlagellis  afflictus,  coronatus  spinis  coram 
Pilato  sisti    tanquam  multorum    criminum    reus   per- 
tulit,  crucifixus  ad   ultimum,  et  potatus   felle,  lancea 
perforatus,    emittens    cum    clamorc    valido    spiritum, 


rem. 


^  impio']  impie,  K. 

2  cogitur  ancillari']   servit,  11. 

'^  prcssura]  pressure,  B. 

^  scandaloruni  spurcitie  abhomi- 
nubiles]  scandala,  R. 

^  R.  ins.  sacerdotii. 

^  ibidem]   ibi,  R. 

"  dclcstabilibns  .  .  computrcscit] 
et  abominationibus  introductis,  R. 


^  SU08  inler  inimicos]  inter  hostcs, 
R. 

'^  R.  ins.  Dei  cL 

^"  R.  ins.  ad  tempus. 

^^  contempta]  conccptaj  B.     It  is 
correct  in  R. 

^2  alapis]   colapbis,  R 


282 


MATTHtEI   PARISIENSIS   chronica   :\JAJORA. 


A.D.  1234. 
Letter  of 
Gregory 
IX.  ex- 
horting all 
to  take  the 
erof^s. 


pro  conditionis  humanre  viribus  reparanclis,  cnrsum 
praesentis  vitiie  saturatus  injuriis  consummavit.  Hie 
est,  ut  repetamus  altius,  qui  do  paterno  ^  solio  gioria3, 
Cielis  mirabiliter  inclinatis,  ad  nostrae  inortalitatis 
iina  descendens,  non  dedignatus  ewt  Dcus  et  -  homo, 
Creator  fieri  creatura,  susciperc  Dominus  foriiiain 
servi ;  ut  qui  non  poteramus  per  nostram  justitiaui 
sperare  veniam,  consecuti  per  hcec  gratiam  inauditam, 
lieeredes  Dei,  cohieredes  vero  Christi,  divinitatis  con- 
sortium, felicitatis  setern^©  participium  sortiremur. 
Et  licet  per  gratiam  adoptati  cotidie  causas  ingra- 
titudinis  cumulemus,  ipse  tamen  abundat  in  divitias 
bonitatis  dum  propter  diversitatem  voluntatum,  vi- 
rium  facultatem,  delinquentibus  diversa  pro  tem- 
pore satisfaciendi  genera  contulit,  varia  medendi  lan- 
guentibus  ^  remedia  suscitavit ;  dum  terram,  in  qua 
nasci,  mori,  et  resurgere  voluit,  tam  diu  ad  exercita- 
tionem  fidelium  ab  infidelibus  detineri  permittit  ; 
cum  non  sit  abbreviata  manus  Domini,  nee  virtus 
ejus  in  aliquo  diminuta,  quin  eam,*  sicut  fecit  cuncta 
de  niliilo,  liberare  valeat  in  momento.  Sed  illas 
compassionis  et  dilectionis  ^  gratias  exquirit  ab  homine, 
quibus  ad  omnis  consummationis  Hnem  legisque 
jjlenitudinem  ostendendam  ipse  prior  homini  perdito 
et  dampnato  voluit  miseratus  adesse,  qui  nullatenus 
permisisset  manus  impias  contra  pios  usque  adeo 
roborari,  nisi  et  suam  vindicari  de  nostra  confusione 
providisset  injuriam,  et  servari  nostram  de  sua  vic- 
toria disciplinam.  Sub  hac  occasione  delicti  ^  plurimi 
satisfacere  pro  modo  criminum  ^  non  valentes  nee  ^ 
volentes,  velut  in  profundo  malorum  penitus  despe- 
rassent,  nisi  occurrisset  eis    haec  tabula ;    ut   per  hoc 


^  pafcrno']    paterne,  \\. 

3  e/]   oin.  R. 

3  lanc/ucntibusj  languoribus,  R. 

■*  cam']  etiam,  R. 

5  dilectionis]   dilatiouis,  W. 


^  delicti]  delic'dtijB.    It  is  correct 
in  R. 

^"  Jv.  ius.  alitcr. 

^  7iec  voletitcs]  cm.  R. 


t)E   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIJ.  283 

compendium,  suis  positis^  pro  Christo  animabus,  con-  A.D.  1234. 
summati  breviter  ^    multorum  tcmi:»orum  spatia  com-  If^^^^'  *^'^ 

.  (jricgory 

plevissent.     Multi  etiam  invenire  locum  ubi  stetcrunt  ix.  ex- 
pedes  Domini  cupientes,  prius  ad  bravium  sine  cursu,  ^  ^^!,\°^ti^e 
vel    post  ^    ad  coronam    sine  gladio  })ervenerunt,  Illo  cross. 
suum    ]-euuinerante    militem,  qui  solam  considerat  in 
oblatione  voluntatem.     Ut  "*  autem    propter  prsemissa 
fideles    efticaciter    ct    potenter    expurgentur,    nos    de  - 
omnipotentis    Dei  misericordia,  et  beatorum  Petri  et 
Pauli  Apostolorum    auctoritate    confisi,  ex  ilia  quam 
nobis    Deus,    licet    indignis,    ligandi    atque    solvendi 
contulit    potestatem,    omnibus    qui  laborem  istum  in 
propriis   personis    suljierint  ^    et   in  expensis    plcnam  f.  89  b. 
suorum    })eccaminum,    de    quibus    veraciter     fuerint 
corde    contriti    et    ore    confessi,    veniam    indulgemus, 
et  in  retributione  justorum  salutis  seternse  pollicemur  ^ 
augmentum.       Eis    autem  qui    non    personis    propriis 
illuc  accesserint,  sed  in  suis  duntaxat  expensis  juxta 
facultatem  et  quantitatem    suam  viros  idoneos  desti- 
naverint,  et  illis  similiter,  qui  licet  in  alienis  expensis 
in  propriis  tamen  personis  accesserint,  plenam  suorum 
concedimus  veniam    peccatorum.      Hujus  quoque    te- 
missionis  volumus  et  concedimus  esse  participes,  juxta 
quantitatem    subsidii    et    devotionis    affectum,   omnes 
(jui    ad    subventionem    ipsius    tern^    de    bonis    suis- 
congrue  ministrabunt.       Personas  quoque  ipsorum  et 
bona,  ex    quo    crucem    susceperunt,  sub    beati    Petri 
et   nostra   i)rotectione    suscipimus,    necnon    et   eadem 
sub  archie] )iscoporum,  episcoporum,  et  onniium    pra3- 
latorum  ccclesiiB  Dei  defensione  consistant ;  statuentes 
ut,  donee  de  ipsorum  obitu  vel  reditu  certissime  cog- 
noscatur,  Integra  maneant  et  secura  consistant.     Porro 
ecclesiarum  prselati,  qui  in  exhibenda  justitia  crucc- 

'  positis']  pcccatis,  li.     li.  is  cor-    I        ^   lit  .  .  rxjmr<j<ntnr'\   cm.  K. 


rcct. 
"  hrrvitrr']   brcvitato,  11. 
^  vel  posQ   Ct  prinio,  C. 


''  The    next    f.-w   sentences   arc 
abridged  in  II. 


284         MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1234.  "  signatis  et  eorum  familiis  negligentes  extiterint,  sciant 
Letter  of  u  ^^  graviter  punienclos.  Quod  si  quisquam  contrarie 
IX.  ex-  "  praesumpserit,  per  ecclesiarum  prselatos,  appellatione 
to°takfthe  "  postposita,  censura  ecclesiastica  compescatur.  Si  qui 
cross.  "  vero  proficiscentium  illuc  ad  preestandas  usuras  jura- 
"  mento  tenentur  astricti,  creditores  eorum  per  eccle- 
"  siarum  prselatos,  ut  remittant  eis  prsestitum  jura- 
"  mentum  et  ab  usurarum  exactione  desistant,  eadem 
"  prsecipimus  districtione  compelli.  Quod  si  quisquam 
"  creditorum  eos  ad  solutionem  coegerit  usurarum,  eum 
"  ad  restitutionem  earum  simili  cogi  animadversione 
"  mandamus.  Judseos  vero  ad  remittendas  ipsis  usuras 
"  per  sEecularem  compelli  praecipimus  potestatem.  Et 
"  donee  illis  remiserint,  ab  universis  Christi  fidelibus, 
"  tam  in  mercimoniis  quam  in  aliis,  per  excommuni- 
"  cationis  sententiam  eis  omnino  communio  denegetur. 
''  His  vero,  qui  Judeeis  debita  solvere-  nequeunt  in 
"  praesenti,  sic  principes  sgeculares  utili  dilatione  pro- 
''  videant,  quod  post  iter  arreptum,  usquequo  de  ipso- 
'•  rum  obitu  vel  reditu  certissime  cognoscatur,  usurarum 
''  non  incurrant  incommoda ;  ^  compulsis  Judeeis  proven- 
"  tus  pignorum,  quos  interim  perceperunt,  in  sortem 
"  expensis  necessariis  deductis,  computare,  cum  hujus- 
"  modi  beneficium  non  multum  videatur  habere  dis- 
"  pendii,  quia  solutionem  sic  prorogat,  quod  debita  non 
"  absorbet.  Ut  autem  Terrae  Sanctae  subsidium  di visum 
''  in  plurimos  facilius  impendatur,  obsecramus  omnes  et 
"  singulos  per  Patrem,  et  Filium,  et  Spiritum  Sanctum, 
"  unum  solum  verum  aeternum  Deum,  postulantes  vice 
''  Christi,  pro  Christo,  ab  archiepiscopis  et  episcopis, 
"  abbatibus  et  prioribus,  et  tam  cathedralium  quam 
"  aliarum  conventualium  ecclesiarum  capitulis,  et  clericis 
''  universis,  necnon  civitatibus,  villis,  et  oppidis,  com- 
"  petentem  numerum  bellatorum  cum  expensis  neces- 
"  sariis,    secundum    proprias    facultates,    in    succursum 

^  There  is  no  more  given  of  this  letter  in  R.  (below,  p.  312.) 


DE   TEMPOUE   llEGIS   HENRICl   TEllTII.  285 

"  TeiTSG  Sanctse  alacriter  clcatinare.     Et  si  ad  hoc  unum  A.D.  1234. 

"  qiiodlibet  non  sufficiat,  plura  conjungantur  in  ununi,  Ji;^'^*J'' ^^ 

"  quia  pro  certo  speramus,  quod  personse  non  deerunt,  ix.t-x- 

"  si  expensa}   non   defuevint.      Postulantes    hoc   ipsum  /^".!^\"^u/' 

"  a  regibus  et  principibus,  comitibus  et  l^aronibus,  aliis-  cross. 

"  que  magnatibus,  qui  forsitan  per  seipsos  personaliter 

''  non  accesserint  ad  obsequium  Crucifixi.    A  civitatibus 

'•'  vero  marinis   navale  subsidium  postulamus.     Clericis 

"  vero  ad  hoc  negotium  necessariis   providimus   indul- 

"  gendum,  ut,  omni  contradictionc  cessante,  beneficiorum 

"  suorum  proventus  propter  hoc  valeant  usque  ad  tri- 

"  ennium  pignori  obligare ;  ita  tamen,  quod  illi  quibus 

''  committendos    duxerint    vel    etiam    obligandos,    infra 

"  prsescriptum    tempus    cum    ea    integritate    proventus 

"  percipiant  antedictos,  cum  qua   ipsi  eos    perceperunt, 

"  si    in  ecclesiis,  in  quibus    ipsos  optinent,  personaliter 

"  residerent.     Quia  vero   subsidium  Terrae  Sanctre  mul- 

"  turn  impediri  vel  retardari  contingeret,  si  ante    sus- 

"  ceptionem   crucis    quemlibet    examinare  oporteret,  an 

'•'  esset    idoneus  et  sufficiens  ad  hujusmodi  votum  per- 

"  sonaliter   prosequendum,    concedimus,  ut,  regularibus 

"  personis    exceptis,     suscipiant     quicunque    voluerint 

'•'  signum  crucis.       Ita  quod    si    urgens    necessitas    aut 

"  evidens  utilitas    postulaverit,  votum    ipsum    de  man- 

"  dato    Apostolico    possit    commutari    aut    redimi    aut 

"  difFerri.      Universis  autem    ecclesiarum    praelatis    dis-  Ecce  offcu- 

"  tricte    prsecipimus,  ut   singuli  per  loca    sua  illos,  qui  ^!'^^'!^"^^  ^ 

"  signum   crucis    deposuerunt,  resumere,    ac   tam   ipsos 

''  quam  alios  crucesignatos,  et  quos  adhuc  signari  con- 

"  tigerit,  ad    reddendum  Domino  vota    sua^    diligenter 

''  moneant    et    inducant.       C?eterum,    quia    cursarii    et 

"  pyrat3e    nimis    impediunt    subsidium  Terrce  Sanctai, 

"  capiendo    et    spoliando    transeuntes    ad    illam   et  ab 

"  ilia    revertentes,  nos   eos  et  principales   adjutores    et 

"  fautores   excommunicationis  vinculo   innodamus,    sub 


^  sua']  suo,  B. 


280  MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1234.  "  interminatione  anathematis  inliibentes,  ne  quis  cum 
Letter  of  "  eis  scienter  commiinicet  in  aliqno  venditionis  vel 
ix^^x^7  "  emptionis  contractu,  injungentes  rectoribus  civitatum 
horting  all  "  et  locorum  suorum,  ut  eos  ab  hac  iniquitate  revocent 
cross  ^  ^'  '  ^^  compescant.  Alioquin,  quia  nolle  perturbare  per- 
"  versos  nihil  aliud  est  qaam  fovere,  nee  caret  scrupulo 
"  societatis  occulta^,  qui  manifesto  facinori  desit  ^  ob- 
"  viare,  nos  in  personas  et  terras  eorum  severitatem 
''  ecclesiasticam  curavimus  exercere ;  cum  tales  non 
"  minus  quam  Sarraceni  adversentur  nomini  C-hristiano. 
"  Innovamus  pnBterea  excommunicationis  sententiam, 
"  in  Laterano  concilio  promulgatam  adversus  eos,  qui 
"  Sarracenis  arm  a,  ferrum,  et  lignamina  defer  unt  ga- 
"  learum,  quique  in  piraticis  Sarracenorum  navibus 
"  curam  gubernationis  exercent,  vel  in  machinis,  vel 
"  quibuslibet  aliis,  aliquod  eis  impendunt  consilium 
"  vel  auxilium  in  Terrene  Sancta^  dispendium  ;  eosque 
"  rerum  suarum  privatione  multari,  et  capientium  ser- 
"  vos,  si  capti  fuerint,  fore  censemus  ;  praecipientes,  ut 
"  per  omnes  urbes  marinas  diebus  Dominicis  et  festivis 
"  hujusmodi  sententia  publice  innovetur.  Et  talibus 
"  gremiuin  non  aperiatur  ecclesia^,  nisi  totum,  quod 
"  de  commercio  tarn  damnabili  ]:>erceperint,  in  subsi- 
"  dium  Terras  Sanctrt^  transmittant,  ut  ajquo  judicio,  in 
"  quo  deliquerint,  puniantur.  Quod  si  forte  solvendo 
"  satisfacientes  non  fuerint,  sic  alias  reatus  talium 
"  castigetur,  quod  in  poena  ipsorum  aliis  interdicatur 
"  audacia  similium  -  priBsumendi.  Quia  vero  ad  hoc 
"  negotium  exequendum  est  permaxime  necessarium, 
"  ut  principes  et  populi  Christiani  ad  invicem  pacem 
"  observent  juxta  quod  statu tum  est  in  concilio  gene- 
'■  rali,  volumus  et  mandamus,  ut  saltem  per  quadrien- 
f.  90.  "  nium  in  toto  orbe  Christiano  pax  generaliter  observe- 

"  tur ;  ita  quod  per  ecclesiarum  pr?elatos  discordantes 
*•'  reducantur  ad  plenam  pacem  aut  lirmam  treugam 
'■'  inviolabiliter  observandam.     Et  qui  adquiescere  forte 

1  desit]  desin,  B.  |       '  Sic. 


DE    TEMPORE   HEGIS   HENRICI   TERril.  287 

"  contempsei'it,^  per  excommunicationem  in  personas  et  A.D.  1234. 
"  interdictiiin    in    terras    arctissime    compellantnr,    nisi  ^-f^^^^  ^^ 

Gregory 

"  tanta   fuerit   injuriatorum    malitia  quod  non  debeant  IX.  ex- 

"  pace  gaudei-e.     Quod  si  forte  censuram  ecclesiasticam  t°|!j|"f  ^h 

"  vilipenderint,    poterunt    non    immerito    formidare,   ne  cross. 

*'  per  auctoritatem    ecclesire    contra    eos   tanquam    per- 

"  turbatores  negotii  Crucifix  i  specular  is    potentia  indu- 

"  catur.       Accingantur    igitur    onines    filii    adoptionis 

"  divinne  ad  obsequium  Jesu  Christi,   dissensiones    [et] 

"  lites  in  pacis  et  dilectionis  foedera  commutantes,  cre- 

"  dendo    firmiter,    quod    si    vere     confessi    fuerint    et 

'•'  compuncti,  felici  commercio    laboribus    suis,   qui    cito 

"  transeunt,  a^ternam    requiem    mercabuntur.      Datum 

';'  Spoleti,  ii.  non.  Septerabris,  pontilicatus    nostri  anno 

"  octavo." 

Qualiter  exc'itahatiiv  "per  hcec  Jitleliiiin  devot'io.      Bed 
cito  decidif,  visa  Bomanormn  avaritia. 

Hjee  cum  per  Christianorum  climata,  pra3cipue  per  The  effect 
Angliam,  Christi  fidelibus  innotescerent,  et  prredicatio  j^etter^ 
per  pra^latos,  maxime  tamen  per  fratres  Pra^dicatores 
et  Minores,  quibus  data  fuit  ])otestas  crucesignandi  et 
votum  data  pecunia  relaxandi,  sese  multi,  quorum  non 
erat  numerus,  cruce  signaverunt.  Sed  cito  in  tantam 
nobilitatem,  ne  dicam  arrogantiam,  elevabantur  PnBdi- 
catores  et  Minores,  qui  spontaneam  paupertatem  cum 
lunnilitate  elegerunt,  ut  recipi  curarent  in  ccpnobiis  et 
civitatibus  in  processione  sollempni,  in  vexillis,  cereis 
accensis,  et  in  dispositione  vestimentis  festivis  indu- 
torum ;  et  concessa  est  eis  veniam  multorum  dierum 
snis  conferre  auditoribus,  signatoscpie  hodie  eras  data  -^ 
pecunia  a  crucis  voto  absolverunt.  Parvoque  tempore 
succedente,  facta  est  tanta  commutatio,  tam  multifor- 
mis pecuniae  exactio,  nee  sciri  poterat  in  quam  abis- 
sum  tanta  pecunia,  quro  per  Papales  procuratores  col- 
ligebatur,  est  demersa,    quod    fidelium    circa    negotium 

»  Siq. 


288 


MATTH^I   PARiSTENSIS   CHRONICA   MAJOKA. 


A.D.  1234.  crucis  tepiiit,  immo  potius  caritas  rcfriguit  generalis. 
Uncle  negotium  Terras  Sanctpe  nuncjuam  felix  super 
hoc  suscepit  incrementiim. 


The  money 
collected 
by  Stephen 
of  Anagiii 
for  the  war 
with  the 
emperor 
not  re- 
stored 
when  peace 
was  made. 


Iter^i. 

Prseterea  graviter  Isedebatur  omnium  conscientia  et 
in  meditatione  exardescente  sauciabatur,  quod  tota  ilia 
pecunia  impretiabilis,  cjujb  ex  decima  per  magistrum 
Stephanum  domini  Papae  clericum  cumulabatur  ad 
conterendum  imperatorem,  facta  pace,  sicut  colligi  po- 
test per  epistolam  Papao  suprascriptam,  nee  in  minimo 
quadrante  est  restituta,  nee  ad  aliquod  ecclesite  com- 
mune negotium  vel  honorem  distributa.  Immo  nec- 
dum  penitus  fuit  extorta  vel  collecta ;  et  ecce  subita* 
et  occulta  pax  est  reformata,  et  postea  facta  inquisitio 
gravis,,  quis  plene  vel  plenius  persolvebat. 


Death  of 
the  earl 
Marshal, 


IS 


who 

buried  at 


Reversio  ad  onateriam  uncle  prius.     Be  morte  coniitis 

Maredcalli. 

Et^  dum  circa  hsec  ecclesiastici  viri  sollicitarentur, 
comes  Marescallus  in  tutela  Hiberniensium  retentus,  in 
tantum  respiravit  jam,  quod  loqui,  ire,  comedere  valuit. 
Exigebant  igitur  hostes  ejus  ab  eo  castra  sua  et  terras 
Hiberniffi ;  ut  sic  saltem  regi  reconciliaretur,  qui  contra 
regem  in  prselio  capiebatur,  qua  libuit  morte  puni- 
endus.  Ostensaque  fuit  carta  regis  ei  suae  captionis 
prsecept^e.  Quod  cum  oporteret  facere,  in  tantum  doluit, 
quod  non  curavit  de  suis  vulneribus.  Et  advocatus 
est  cirurgicus  proditor,  qui  ferro  ignito  tantum  ussit 
eum,  ut  in  peracutam  febrem  cecidit.  Facta  igitur  con- 
fessione  et  viatico  salutis  communitus  tenens  crucem 
et  adorans,  spiritum  reddidit,^  decimo  sexto  kalendas  Mail. 
Et^  sepultus  [est]  in  oratorio  fratrum  Minorum  apud  Kilkenni, 


^  This  chapter  differs  entirely 
from  the  corresponding  account  in 
Wendover,  iv.  rp.  306,  307. 


'^  His  sword  inverted  is    in  the 
margin. 

2  Et]  in  crastino  autem,  0.  W. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  289 

ubi    idem  ^    sepulturam    elegerat,    militise    flos    temporum  A.D.  1234. 
modernorum.  ?*^^mT7' 

April  16. 

Exules  interim  hoec  ignorantes  prcedis  intendunt. 
Interim  ^  hsec  io-norantes  Eicardus  Suard  cum  suis  com-  The  lands 

...  .  .  .  .  f  tVi 

plicibus    fiedificiis  regalium    eis    adversantium    intendo-  ^jg^^p  ^f 
bat  comburendis,  utpote  Suaneburne,^    manerium  Eobcrti  Winches- 
Passeleue,  et   Yvinkeho''   episcopi  Wintoniensis,    cum  frugibus^^F^^     . 
et  animalibus.      Et    insidiis    prseventum    Willelmum    de  the  minis- 
Hole  wer    militein,    Hertfordioe    vicecomitem,    eo    quod  ^^^^  ^!^~ 

vaffed  by 

affinis  esset  dicto  R[oberto]  et  sororem    desponsaveiut,  Richard 
truculenter    abduxerunt    et   ad   redemptionem    gravem  8^^^^^. 
compulerunt.      Septemque  summarios   oneratos    Stephani   do 
Segrave    et    episcopi    Wintoniensis     inter     Eadingum     et 
Walingeford  rapuerunt. 

Continuatio. 

Interim^  castra  comitis  Marescalli  rapuerunt  ipsi  pro- 
ceres  Hibernia?,  occupantes  et  ^  inter  se  dividentes,  sicut  eis  per 
cartam  regis  fuerunt'   confirmata,   possessionibus  incumbentes. 

Quod  omnes  proscripti  ad  pacem  domini  regis  uenerunt. 

Per  idem  etiam  tempus,  post  Paschalem  solempuitatem,  cum  At  Wood- 
rex    Anglorum   versus    Gloverniam   tenderet,    cupiens    obviare  stock  the 
archiepiscopo  et  cpiscopis,  quos  in  Walliam  miserat,  ut  supra-    i"^  'lears 
dictum  est,  venit  apud  Wudestoc  manerium    suum,  ut  pernoc-  (jeath  of 
taret  ibidem.     Venerunt  autem  ibi  ad  eum  nuntii  ex  Hybernia,  the  earl 
casum  ei  referentes  de  morte  comitis  Marescalli.   Unde  rex,  ad-  ^larshal. 
mirantibus  cunctis  qui  aderant,  in  fletum  et  lamentationem 
prorumpens,  conquestus   est  graviter  de  morte  tanti  militis ; 
asserens  constanter  quod  nullum  sibi  parcm   in  regno  moriens 

reliquisset.      Et   continuo  vocatis    presbiteris   de    capella   sua,  Nota  carl 

tat  em  do- 


^  ideni]  ipse  adhuc  vivens,  O.  W. 

2  The  first  and  last  sentences  of 
this  paragraph  are  abridged  from 
the  corresponding  paragraph  in 
Wendover,  iv.  p.  308.  The  second 
sentence  is  Paris's  own. 

3  S\yanbourne,  Bucks. 

VOL.    111. 


^  Ivinghoe,  Bucks. 

^  Interim  castra']  Et  eodem  tem- 
pore castella,  O.  W. 

^  et  .  .  dividentes]  inter  se  divise- 
runt,  O.  W. 

"^  faerunt']  fuertnt,  O.  W. 


290 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1234. 
mini  regis 
in  hoc 
facto  ad- 
mirandam. 


Peace 
made  with 
Llewellyn- 
ap-Jor- 
werth  and 
the  pro- 
scribed 
nobles 
through 
the  in- 
fluence of 
archbishop 
Edmund. 


Nota  fer- 
vor em  cari- 
tatis  in  ar- 
chiepiscopo 
^dmundo. 

Hubert  de 
Burgh  re- 
conciled 


fecit  solempniter  decantari  obsequium  defunctorum  pro  anima 
ejus  ;■*■  efc  in  crastino,  completis  missarmn  solenniis,  largas 
pauperibus  elemosinas  erogabat,  consimilis  in  hoc  David, 
casum  Saulis  et  Jonathse  deplorantis.  Beatus  ergo  rex 
talis,  qui  novit  ofFendentes  ^  diligere,  et  cum  lacrimis  pro  suis 
fidelibus,^  quos  falsis  suggestionibus  exosos  habuit  ali- 
quando,  exorare.  Cumque  rex  inde  profectus  ad  Gloverniam 
pervenisset,  venit  ad  eum '*  ibi  ^dmundus  Cantuariensis  arcbi- 
episcopus  cum  episcopis,  qui  cum.  ipso  ad  Leolinum  fuerant 
destinati,  denuntiantes  ei,  quod  cum  Leolino  de  quadam.  forma 
pacis  tractaverant ;  ita  tamen,  quod  ante  omnia  regi  reconcili- 
arentur  viri  nobiles  de  regno,  quibus  confoederatus  erat  idem 
Leolinus,  qui  per  pravum  consilium  ab  Anglia  exulabant  ;  ^ 
quo  rite  peracto,  praefata  concordia  plenius  firmaretur.  Di- 
cebatque  archiepiscopus  t.circumsedentibus,  forte  rege 
audiente,  quod  ad  talem  finem  multis  pervenerunt 
disceptationibus,^  minis  aliquando  ex  parte  regis  et 
totius  cleri  intercurrentibus,  quibus  minis  sic  dicitur 
Leolinus  respondisse ;  "  Plus  timeo  elemosinas  regis 
quam  totam  ejus  cum  clero  militiam."  Tunc  rex,  qui  ut 
pax  fieret  modis  omnibus  suspirabat,  fecit  convocare  per  literas 
suas  proscriptos '^  omnes,  ut  venirent  G-loyerniam  Dominica 
proxima  ante  Ascensionem  Domini,  quarto  scilicet  kalendae 
Junii,  ad  colloquium,  plenam  gratiam  ipsius  cum  suis  haere- 
ditatibus  recepturi.  Et  ut  hoc  facerent  omni  suspicione  re- 
mota,  sub  salvo  conductu  arcbiepiscopi  et  episcoporum  duce- 
rentur.^  Venerunt  ergo  ad  pacem  regis,  mediantibus  arcbi- 
episcopo  et  episcopis,  Hubertus  do  Burgo,  Angliae  quondam 
justitiarius,  quem  rex  sereno  vultu  respiciens,  suscepit  in 
amplexu  et  pacis  osculo,  gratiam  ei  pristinam  restitu- 
endo;  et  alii  exules.  Tunc  H[ubertus]  comes  Cantise, 
cum  grata  recordatione  junctis    manibus    suspiciens   in 


1  ejus']  ipsius,  O.  W. 

2  offendentes']  inimicos,  "W. 

3  fidelihus']  persecutoribus  Domi- 
num,  O.  W. 

*  eum']  ipsum,  C. 
•5  exulabant]  fuerant  exulati,  O.W. 
^  disceptationibus]    deceptationi- 
bus,  B. 

7  proscriptos]  exulatos,  O.  W. 


s  At  the  foot  of  this  page  (f.  252) 
C.  has  in  rubrick,  "  Dominus  Ro- 
"  gerus  de  Wendoure  prior  ali- 
"  quando  de  Beluuair  hucusque 
"  cronica  sua  hsec  digessit.  Incipit 
"  frater  Mathseus  Parisiensis." 
The  scribe  wrote  Wendoure  de  Wen- 
doure, but  the  first  Wendoure  is 
expuncted. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  291 

caelum,  dixit  in  corde  et  ore :  ^  ''  0  Jesu  Salvator  Cruci-  A.D.  1234. 
"  fixe,  Quern  cruentatis  in  cruce  vulneribus  aliquando  ^/*^*^^ 
"  dormiens  conspexi,  et  in  crastino  secundum  admoni- 
"  tum  Tuum  Tuae  peperci  effigiei,  eandem  venerando, 
"  nunc  mihi  vestri  gratia  tempore  opportune  gratam 
"  rependisti  vicissitudinem."  Et  ut  hie  apologus  clarius 
elucescat  audientibus,  facto  parvo  materiae  diverticulo, 
legentes  certificemus. 

Contigit   guerra   ingrassante  tempore  regis  Johannis,  De  admi- 
quod    rapinis    et    incendiis    attenderent    more    p^uerrse  ^*"*^^^  ^*" 

..  ..  ..  .  ..  ...    sione  qua 

milites  cum  servientibus  regiis  stipendiis  assignati,  contigit 
quibus  praeerat  Hubertus  memoratus.  Quadam  igitur  ^^^ntia 
nocte  dum  sopitus  alto  sompno  in  stratu  quiesceret,^  Huberto. 
apparuit  ei  Dominus  in  cruce  pendens  crucifixus, 
sicut  manibus  artificum  solet  insculptus  effigiari,  et  ait ; 
"  Cum  iterum  videris  meam  effigiem,  parce  mibi  in 
"  ilia,  et  defer  ac  venerare."  In  crastino  igitur,  dum  f.  90  h. 
iter  ageret,  obvium  habuit  unum  presbiterum  atto- 
nitum  et  currentem  indutum  alba,  stolam  habentem  et 
manipulum,  et  crucem  magnam.  cum  crucifixo  in  hu- 
mero  bajulantem.^  Et  dixit  presbiter  voce  damans 
lacrimabili,  "Domine,  libera  ecclesiam  meam  cui  de- 
"  servio  a  ruptariis,  qui,  patriam  istam  depopulantes, 
'•'  eam  bonis  omnibus  spoliaverunt."  Et  respiciens 
Hubertus,  vidit  imaginem  illam  in  cruce  pendentem, 
per  omnia  consimilem  illi  quam  vidit  nocte  praeterita, 
et  descendens  de  equo  adoravit  eam  ;  et  statim  duce 
presbitero  eodem  patriam  liberavit,  ecclesiae  spoliatae 
bona  cuncta  restituendo.  Hujus  ergo  visionis  recordatus 
comes  Cantiae  Hubertus  dedit  laudem  Deo  et  ffloriam, 
regi  et  regiis  amicis  fidelibus  reconciliatus,  et  a  multis 
pressuris  et  tribulationibus  liberatus ;  quod  soli  Deo  et 
non  homini  asscripsit  venerabilis  comes  Hubertus  me- 
moratus. 


^  ore]  corde,  B.  ^  fhe  priest  is  thus  represented 


quiesceret]  adquiesceret,  C. 


in  the  margin. 

T    2 


292 


MATTH.EI   PAEISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1234.  IRex  ad  se  reversus  reddidit  GileheHo  Basset  hcerediiatem  siiam. 


Gilbert 
Basset  and 
Richard 
ISi-nard  re- 
conciled 
with  the 
kinir. 


Gilbert, 
brother  of 
Richard 
Marshal, 
made  earl 
^[arshal 
June  11. 


Rex  antem  ad  mentem  reversus,  et  consimili  pietatis 
ductus  spiritu,  Gilebertum^  Basset  vkum  nobilem,  et  Eicar- 
dum  Suard  militem  strenuum,  cum  omnibus  qui  cum  eis  et 
pro  eis  in  exilium  fuerant  pulsi,  in  gi'atiam  suam  plenam 
et  non  fictam  revocavit ;  et  -  eis  in  osculo  pacis  receptis 
reddidit,  omnia  jura  sua,  quinto  kalendas  Jimii.  Et  in  eodem 
colloquio  venit  ad  regem  Gilebertus  frater  Ricardi  comitis 
Marescalli,  protestans  mortem  fratris  sui,  et  postulavit  ab  eo,^ 
ut  ipsum  in  lijereditate  sua  reciperet,  offerees  homagium  suum 
regi  et  quicquid  ei  ut  domino  facere  tenebatur.  Tunc  rex, 
intercessione  et*  consilio  archiepiscopi  reddidit  ei  luereditatem 
suam  totam  tam  in  Auglia  quam  in  Hybernia,  et  homagium 
ejus  recepit.  Atque  post  hjec,  in  die  Pentecostes  apud  Wigor- 
niam  eundem  Gilebertum  cingulo  cinxit  ^  militari,  tradens  ei 
virgam  marescalcia3  curise  suaa,  sicut  moris  est  et  sicut 
eam  antecessores  melius  et  liberius  habuerunt.  Hubertum 
quoque  de  Burgo,  Gilebertum  Basset,  et  Eicardum  Suard 
inter  domesticos  et  familiares  consiliarios  admisit,  tunc  de- 
mum  ^  intelligens,  quod  priorum  fuerat  seductus  astutia  consi- 
liatorum,  qui,  se  jam'^  cauteriatam  habere^  sentientes  cousci- 
entiam,  a  regis  pr£esentia  sese  subtraxerunt. 


N^ota  heati 
Ednuindi 
C ant  liar  i- 
eusis  archi- 
episropi 
factum 
landahile. 
Pacificavit 
cm' III  mag- 


Quod  rex  exegit  ratiocinmm  a  Petro  de  Bivallis  et  Stepliano  de 
Segrave  et  Boherto  Passeleue. 

In  eodem  autem  colloquio,  Eadmundus  Cantuariensis  archi- 
episcopus  fecit  recitari  exemplar  literarum  de  proditione 
Eicardo^  comiti  prpeparata,-**^  coram  rege  et  unirerso  conventn 
episcoporum,  comitum  pariter  ac  baronum  qui  afFuerunt,  quas 
a  consiliariis  regis  missse  fuerant  ad  magnates  Hyberniee. 
Unde  rex  ipse  et  alii  omnes,  qui  eas  audierant,^^  admodum  -^^ 
sunt    contristati,    et    usque    ad    lacrimarum    compuncti    sunt 


1  Gilebertum  .  .  strenuum']  Gile- 
bertns  Basset  et  fratres  ejus,  Eicar- 
dus  Siuard,  O.  W. 

"  et  eis  .  .  .  receptis]  quos  .  .  . 
recipiens,  O.  W. 

3  eo]  ipso,  C. 

^  et]   cum,  O.  "W. 

^  cinxit]   donavit,  O.  "W. 


^  dejnum]  plene,  O.  W. 

'  jam]  modo,  O.  "W. 

^  habere  sentientes]  habentes,  "W. 

^  Bicardo  comiti]  Ricardi  comi- 
tis marescalli,  O.  "W. 
^^  praparata]  preparato,  B. 
11  audierant]  audiebant,  O.  W. 
^"  admodum]  valde,  0.  W. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


293 


elfusionem.  Kex  autem  confessus  est  in  veritate,  quod,  com- 
pulsus  ab  episcopo  Wintoniensi  et  Petro  de  E/ivallis  et  aliis 
consiliariis  suis,  jusserat  sigillum  suum  apponi  in  quibusdam 
Uteris  sibi  praesentatis,  sed  tenorem  illarum  se  nunquam  au- 
disso  cum  juramento  afRrmavii.  Ad  hcec  respondens  archiepi- 
scopus,  dixit  ;  "  Scrutamini,^  rex,  conscientiam  vestram,  quia 
*'  omues  illi  qui  literas  illas  mitti  procuraverunt  et  hujus 
"  proditionis  conscii  fuerunt,  rei  sunt  de  morte  Marescalli,  ac 
"  si  ilium  propriis  manibus  occidissent."  Tunc  rex,  habito 
consilio,  fecit  vocare  per  literas  episcopum  Wintoniensem, 
Petrum  de  Eivallis,  Stepbanum  de  Segrave,  et  Kobertum 
Passeleue,  ut  venirent  ad  festum  Sancti  Johannis,  ratiocinium 
reddituri  de^thesauris  suis  receptis  paritcr  ct  expensis;  sed  et 
de  sigillo  suo,  quod  male  tractaverant,  ipso  penitus  ignorante, 
maudavit,  ut  tunc  venirent  responsuri  et  juri  parituri ;  sed  illi 
proprias  conscientias  habentes  suspectas  in  omnibus,  ex  una 
parte  regem,  ex  altera  vero  fratres  et  amicos  metuebant 
Marescalli,  cujus  necem  procurasse  ^  videbanfcur.  Unde  ad 
pacem  ecclesise  confagientes  episcopus  et  Petrus  de  Rivallis, 
in  ecclesia  cathedrali  apud  Wintoniam  latltabant,^  a  conspectu 
hominum  sese  penitus  subtrabentes.  Stepbanus  vero  de  Segrave 
in  ecclesia  Sanctse^  Mariae  in  abbatia  Canonicorum  apud 
Legrecestriam  delituit ;  et  qui  prius  a  clericatu  ad  militiam  per 
aiTOgantiam  confugerat,^  ad  clericatus  officium  reversus,  coro- 
nam,  quam  reliquerat  inconsulto  episcopo,  revocavit.*^  Eobertus 
quoque^  Passelewe  ad  latibulum  divertit  incognitum  ;  ^  ita  quod 
eiim  quaerentes  defecerunt  scrutantes  scrutinio.  Sed  multi 
eum  Romam  petisse,  ad  cujus  curiam  viam  ante  S8epe  con- 
triverat,  quando  fuit  Falconis  domini  sui  procurator,  ex- 
istimabant.^  Sed  revera  ad  Novum  Templum,  se  infir- 
mum  simulans,  in  quodam  secreto  celatus  celario  latitabat, 
more  tectus  leporino.  Nee  etiam  ad  mandatum  regis  exci- 
tatus,  cum  scitse  fuerunt    ejus    latebrao,   ausus^"   est  diu 


A.D.  1234. 
nates  An- 
glice  domino 
suo  regi. 


Bishop 
Peter  des 
Roches 
and  his 
party 
forced  to 
give  an 
account  ol 
their  re- 
ceipts and 
expenses. 
Offendicu- 
lum. 
Their 
flight. 


Robert 
Passelewr 
conceals 
himself  at 
the  New 
Temple. 


'  Scrulainini'\   Scrutimini,  B. 

-  procurasse  videbantur'\  So  al- 
tered by  Par.  from  procuraveranf , 
which  O.  W.  have. 

•*  lalitahant]  latebant,  O.  W. 

*  Sanctce']  beatse,  C  This  is  the 
abbey  of  St.  Mary  des  Pres,  near 
Leicester. 


5  confuyerat]  coufugit,  nunc  e 
contrario,  O.  W. 

^  revocavit]  ronovavit,  0.  W. 

'   quo(juc']   vero,  C 

^  i7icognitam~\  ignotum,  O.  W. 

^  cxistimabant]  contendebaut,  i). 
W. 

^"  ausus  csf^  limiua  lecclesisc  ausi 
sunt,  O.  W. 


294 


MATTH^I   PARISIENSTS  CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1234.  egredi;  sicut  nec  alii,  sua  eos  conscientia  remordente. 
Inde  suspicionis  argumentura  contrahentes,  quod  inimici  eorum, 
qui  villas  suas  et  sedificia  cum  horreis  frugibus  plenis^  con- 
cremaverant,  non  parcerent  corporibus  suis,  si  nocendi  oppor- 
tunitatem  invenirent.  ^ 


Item  ami- 
corum  of- 
fendiculum. 


Interview 
between 
tlie  king 
and  Peter 
de  Rie- 
vaulx. 


f.  91. 


Quod  rex  elegit  ratiocinium  a  Petro  do  RivalUs. 

Tandem  Eadmundus  Cantuariensis  arcbiepiscopus,  qui  pacis 
mediator  erat  bujus  discidii,  impetravit  a  rege  ut  sub  salvo 
conductu  ipsius  et  episcoporum.  possent  ad  diem  certum.  coram 
illo  venire,  responsuri  super  exactionibus  praedictis,  ut  omnis 
in  regno  dissensionis  occasio  sopiretur.  Statuit  igitur  illis 
diem  rex  pridie  idus  Julii  apud  Westmonasterium,^  ubi  sub 
protections  arcbiepiscopi  et  episcoporum  ad  regis  praesentiam 
sunt  perducti.  Inter  quos  Petrus  de  Eivallis  primus  in  causam 
vocatus  apparuit  coram  rege  in  habitu  clericali  cum  tonsura 
et  lata  corona,  anelacio  tamen  a  lumbali  dependente, 
regemque  *  reverenter  salutavit,  cum  justitiariis  suis  in  banco 
sedentem.  Quem  rex  torvo  respiciens  oculo,  "  0  proditor," 
inquit,  "  per  iniquum  consilium  tuum  sigillum  meum  ignorans 
*'  apposui^  Uteris  de  proditione  comitis  Marescalli.  Per  tuum 
*'  etiam  pravum  consilium,  ipsum  et  alios  de  regno  meo 
"  homines  naturales  relegavi,^  et  eorum  animos  a  me  pariter 
*'  et  amorem  averti.  Per  pravum  etiam  consilium  tuum  ^  et 
"  complicum  tuorum,  guerram  contra  illos  movi,  in  jac- 
"  turam  meam  irrestaurabilem  et  regni  obprobrium, 
"  per  quam  guerram  thesaurum  meum  et  vitam^  multo- 
"  rum  illustrium,  simul  et  honorem  meum  amisi  la- 
"  mentabiliter.  Exegit  igitur  rex  ab  eo  prgeterea  ratio- 
cinium de  tbesauro  suo  et  custodiis  puerorum  nobilium  et 
escbaetarum,  cum  aliis  proventibus  multis,  quae  ad  coronam 
spectabant.  Cum  que  bsec  et  alia  multa  rex  ab  eo  sub  pro- 
ditionis  ^  nomine  exegisset,  nihil  omnino  de  objectis  sibi  cri- 
minibus  negavit,  sed  coram  rege  in  terram  corruens  per  base 
verba   ejus  misericordiam   imploravit;  "Domine  rex,"   inquit. 


^  O.  W.  ins.  "  et  csetera  quseque 
"  sibi  dampnosa."  They  have 
plena  for  plenis, 

2  invenirent]  haberent,  O.  W. 

*  O.  W.  ins.  ut  breviter  dicatur. 

*  regemque']  quem,  O.  W. 
5  O.  W.  ins.  in. 


^  relegavi]   exulavi,  W. 

7  tuum]  vestrum  utique,  W. 

^  vitam  .  .  lamentabiliter]  homi- 
num  meorum  divitias  consumpsi,  O. 
W. 

^  proditionis]  proditoris,  0.  W. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


205 


*'  nutritus  sum  a  vobis  ct  in  bonis  tcmporalibus  dives  factus ;  A.D.  1234. 

*'  ne  confundas    hominem    quern  creasti;    sed   concede    saltern 

"  tempus  deliberandi,  ut    de  rebus    exactis  competenter   vobis 

*'  valeam  reddere  rationem."     Cui  rex;  "  Mittam  te  in  turrim 

"  Londoniarum,  ut  ibi  deliberes,  donee  mihi  satisfacias  prsevia-^ 

*'  ratione."     Ad   haec  Petrus ;    "  Domine,    clericus    sum,^  nee 

"  debeo  incarcerari,  vel  sub  laicorum  custodia  deputari."     Ke- 

spondit  rex ;  "  Te  ut  laicum  hactenus  gessisti,  a  te  igitur  ^ 

"  ut  a  laico,  cui  meum  commisi  thesaurum,  exigo.     Ve- 

"  rumtamen,   ecce  prsesens  est   archiepiscopus,  qui  si  pro   te 

*'  fidejubere    voluerit,   tradam   te   illi,    ut   mihi    satisfaciat    dc 

"  exactionibus  supradictis."     Ad^  quod  cum  siluisset  archi-  He  is  im- 

episcopus,  misit  rex  prgedictum  P[etrum]  in  turrim  memo-  the^TtyweT 

ratam,  accipiens  in  manu   sua  omnes   laicas  possessiones   ejus,  but  after- 

quia  sub  habitu  clerical!  lorica  erat    indutus,^  e^estans  ane-  ^^^^^  ^'^- 
^     ,  .  .  leased  and 

lacium  ad  lumbare,  quod  clericum  non  decebat ;  immo  multi  sent  to 
illud  interpretabantur  deterius,  quam  ut  dici  vel  scribi  ^i^^^®*^- 
deceat.  Et  tunc  Petrus  flevit  amare,  scilicet  ingrediens 
naviculam,  ducendus  ad  turrim  supradictam.  Fuit  autem 
in  ea,^  die  Jovis  et  sequenti  die  Veneris ;  et  tunc  ab  archi- 
episcopo  liberatus,  apud  Wintoniam  perductus  est  et  in  ecclesia 
dimissus  cathedrali. 

Quod  Stephanus  de  Segrave  apparuit  coram,  rege. 

Apparuit  autem  "^  eadem  die  in  regis  praesentia  Stephanus  de  Interview 
Segrave,  veniens    sub  protectione   archiepiscopi,  de   rebus  sibi  ^\  ^^^  . 
impositis  responsurus.     Qui    cum    staret   in   judicio  juri   P^^ri- c*.p  1,^^,  j , 
turns,   increpavit   eum   rex   sub   nomine   nequissimi    proditoris  gegrave. 
de  omnibus   articulis   de   quibus    increpaverat   Petrum   de   Ri- 
vallis ;   hoc    etiam    adiciens,    quod    consilium    dederat    ei,    ut 
Hubertum   de  Burgo    ab   officio  justitiariae  amoveret,   incarce- 
raret,  patibulo   suspenderet,  et  nobiles   de  regno  exilio^  rele- 
garet.      Cum  que   haec    et   alia   multa    ei   imposuisset   flagitia, 
exegit   ab    eo    ratiocinium    ab   officio  justitiarii,    quod   sub   eo 
ministraverat  ^   post   Hubertum  de  Burgo,  de   rebus   perceptis 


^  proEvia  ratiorie^  competenter, 
O.  W. 

^  O.  W.  ins.  inquit. 

^  igitur  ut]  ut  igitur,  B. 

^  Ad  .  .  .  viisiL]  ut  igitur  bre- 
viter  dicatur  misit  eum,  O.  W. 

'"  indutu$'\  armatus,  O.  W. 


^*  ea]  turri  Londoniarum,  O.  W. 
7  autcin]  etiam,  C 
"  ex'dio  relegaret'}  homines  exu- 
laret,  O.  W. 

'■*  miyiistraverat]  administraverat, 

o.  w. 


296 


MATTH.EI   PARISIENSIS  CHRONICA  ISIAJORA. 


A.D.  1234.  pariter  et  expensis.  Super  his  autem  archiepiscopus  efc  qui- 
dam  episcopi  impetraverimt  inducias  a  rege  usque  ad  festum 
Sancti  Michaelis,  ut  deliberandi  tempus  haberet.  De  pravis 
quoque  consiliis  sibi  imputatis,  alios  •'■  altiores  eo,  medios 
scilicet  inter  regem  et  eum,  quibus  necesse  liabuit 
immediate  respondere,  "  utpote  Walterum  Karleolensem 
"  et  Petrum  de  Rivallis,  non  me,"  redarguat.  Et  sic 
de  aliis  umbonem  faciens  defensionis,  recessit,  in  alios 
crimen  retorquendo.  Et  sic  abscondit  se  iterum  Eobertus 
Paslewe,  qui  post  Walterum  Karleolensem  oflBcium  thesaurarii 
administraverat :  quod  etiam  a  diligenter  qu^erentibus, 
vix  -  est  ubi  foret  absconditus  a  quaerentibus  animam  ejus 
revelatiim. 


Robert 
Passelew 
conceals 
himself. 


Qiwcl  Hugo  de  Pateshulle  siihrogatur. 

Hugh  of  Rex  autem  fretus  consilio  saniori,  Hugonem  de 
put  hi  theL  Pateshulle  clericum,  filium  videlicet  Simonis  de  Pates- 
place.  hulle,  qui  quandoque  habenas  sane  moderabatur  totius 
regni  justitiarii,  virum  fidelem  et  honestum,  loco  prse- 
dictorum,  quamvis  renitentem,  subrogavit.  Administra- 
verat  enim  idem  Hugo  officium  scaccarii  an  tea  ^  lauda- 
biliter,  secundum  quod  appellatur  secretum  scaccarii, 
sigillum  custodiendo,  et  diffinitam  pecuniam  a  vice- 
comitibus  recipiendo ;  quare  plenior  fides  est  ei  adhi- 
bita,  paterna  fidelitate  testimonium  fidei  perhibente.* 


^  olios  .  .  .  redarguat^  hoc  regi 
reppondit,  quod  cum  plures  haberet 
consiliarios,  quod  male  gestum 
fuerat  sibi  soli  non  debuit  impu- 
tari.  W. 

2  vix  .  .  .  absconditus^  nee  re- 
pertus  fuit,  W. 

3  a?itea']  om.  C. 

■*  At  the  foot  of  the  page  is  this 
note  in  Paris's  -writing  :  "  OflBicium 
"  cancellarii  Anglise  et  onmia  officia 
"  regia  ordinata  sunt  et  assisa  in 
"■  scaccario  ;  unde  cancellarius,  ca- 


"  merarius,  marescallus,  constabu- 
"  larius,  sibi  ibidem  sedem  sump- 
"  serunt  sui  [ratione]  officii,  sicuti 
"  barones  omnes  in  sui  creatione 
'•'  flmdamentum  in  civitateLondoni- 
*'  arum,  unde  quilibet  eorum  suum 
"  sibi  ibidem  locum  sortitur,  Sed 
"  hsec  plenius  in  sexto  folio  se- 
"  quente  denotantur,"  i.e.  f.  96  6 . 
Round  this  is  written,  "  In  sequen- 
"  tibus  revolve  sex  folia  sequential 
It  is  not  in  C . 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICl   TERTII. 


297 


Qiiod  comes  Britannice  a  rege  recessit. 


A.D. 1234. 


Eodem  anno,  instante  Nativitate  Sancti  Johannis  [Baptista?],  Invasion  of 
quo  tempore  erant  expiraturse  ^  treuga?  in  Britannia  inter  reges  Bntanny 
Francorum  et  Anglorum,  rex  Anglorum  misit  comiti  Britannias  j^    °"^^ 
milites    sexaginta    et    "Walenses    duo     milia,    qui    terrje   illius 
infirmiora  communirent.     Eex  autem  Francorum,  treugis  evo- 
lutis,  congregavit  exercitam  copiosum  ex  omnibus  viribus  suis, 
et  quoddam  ^   castellum    comitis   Brifcannias    obsidione  vallavit. 
Milites    quidem     regis    Anglorum     et    Walenses     venientibus 
Francigenis  occurrentes  equos  quorundam  bostium  suorum  pere- 
merunt,  ex  equitibus  pedites  multos  facientes  f   clitellarios, 
bigas,    et    vebicula,    quibus    victualia    deferebantur    et   arma, 
invadentes  ceperunt,  equos  et  spolia  rapuerunt,  et  dampna  eis 
non  modica    inferentes   absque    sui   laesione    ad   propria    sunt 
reversi.     At  rex  Francorum,  ex  dampno  sibi  illato  perturbatus, 
divisis  prudentius    bellicis    agminibus,     totum    exercitum 
suum  admodum  numerosum  in  tres  divisit  legiones,  ut 
minori  trium    vix  videretur   comes  Britannise    omnibus 
collatis  viribus   resistere,  undique  Britanniam    invadendo* 
acriter  insurgens,  more  leonis,  qui  cum  Iseditur  acerbius 
bacchatur  in    rebellem;  et  Britannos  gravi  afflixit^  eontri- 
tione.      Comes  autem  in  arcto  positus,  treugas  usque   ad  fes- 
tum  Omnium  Sanctorum  sub  tali  forma  postulans    impetravit, 
ut  sciret  interim  si  rex  Anglorum,  cui  confoederatus  erat,  cor- 
poraliter   vellet   in   ejus   succursum    venire.     Pro   bis  siquidem 
treugis    optinendis    sub    tali    forma   tradidit    regi   Francorum 
tria   castella    optima,  quod   si    rex  Anglorum   infra   terminum 
mcmoratum    ad   liberationem   terrae  suae    non  yeniret   corpora- 
liter,  ipse   tunc  regi  Francorum  terram  Britanniae  totam  cum 
castellis  et  viribus  ^  ex  integro  resignaret.     Treugis  autem-^  in 
hunc  modum  confirmatis,  comes  Britanniae  milites  regis  Angliae 
et  AValenses  remisit  in  Angliam,  a  quibus  rex  prasmunitus  est, 
ne    ultra  thcsauros  regni^  effunderet   pro    defensione    comitis 
Britanniae,  quia  jam  versus  in  arcum  pravum   fojdus   iniib 
cum  rege   Francorum,  ut,  diffugio  a  rege  Anglorum    facto,  ad 
ejus  pacem   veniret,  nihil    expectans  nisi   ut  thesauros  Angliae 


^  explraturcB'j    written    over   an 
erasure ;  exspirandaj,  W, 
-  Probably  Bellcme  (Orne). 
"  facientes^  fecerunt,  O.  W. 
*  invadendol  invasit,  O.  W. 


^  afflixit  contritione]    afflictione 
contrivit,  O.  W. 

^  viribus]  urbibus,  O.  W, 

'  auteni]  om.  C. 

"  C.  O.  W.  ins.  Anqlice. 


298  MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1234.  exhausisset.  Ipse  siquidem  comes,  parvo  post  emenso  temporis 
spatio,  in  Angliam  veniens  regi  suggessit,  quod  pro  treugis 
a  rege  Francorum  optinendis'  quicquid  in  auro  habuit  vel  ar- 
gento  eflPuderat,  petens  sibi  restitutionem  fieri  quindecim 
milium   marcarum,    quas   consumpserat    pro   defensione    terrse 

Henry  III.  supg    et   Anglorum    regis   honore.     Ad    hsec   respondit  ^  rex  et 

refuses  to    ^[xH   quod  per  eum  treugse  non  erant  optentas  vel  confirmatae, 
defend  the      ,.   .'  ^    .      ^  j     a    a  e       -  -d  -^        •  «j   • 

count  of      adiciens  msuper,  quod  ad   derensionem  Britannige  non   suincie- 

Britanny     bant  Angliae   thesauri,  quod  jam    per  triennium    comprobavit, 

(Peter         j^qq  voluit  tam  laboriosis  expensis  amplius  inutiliter  fatigari ; 

^'  sed  si  comes  Britanniie   hoc    sufficere   crederet,   ipse   mitteret 

quatuor    comites  Angliae  cum   tot    inilitibus    et   viris    armatis, 

qui  sufficerent  ad  defensionem  terrse  illius  contra  regem  Fran- 

The  count  corum.     Hsec  audiens  comes  Britanniae,  iratus  a  rege   recessit, 

submits  to  g^    transiens  in    terram   suam,  continuo  ad    regem   Francorum 

^"^^       *    confugit.     Et  ut  proditionem  contra  regem  factam    sub   quali- 

cunque  scemate  palliaret,  venit  ad  regem  Francorum  laqueum 

in  collo  gerens,  et  proditorem  se  esse  recognoscens,  reddidit  ei 

Britanniam  totam  cum  municipiis  et  castellis.     Cui   rex  Fran- 

Britanny     corum  dicitur    respondisse,    "Licet,  proditor  nequissime,  mor- 

given  to       <<  ^em  promerueris  turpissimam,  parcam   tamen  tuse   nobilitati 

his  son  tor  <«  ^^  vivas,  et  dabo  Britanniam  filio  ^  tuo  ad    dtam   suam,  ita 

"  ut  post   mortem  ejus   reges  Francorum  terrse  illius  haeredes 

"  existant."     Comes  autem  rebus  omnibus  ut  proditor  spoliatus, 

f.  91  6.        per    internuntios    regi    Anglorum    reddidit    homagium   suum, 

quod    ei   pridem   fecerat.     Et   rex^  cepit   in   manu    sua  omnia 

jura   comitis  Britanniae   in  Anglia,  et  honores   ad  ilium   spec- 

The  count  tantes.    Comes    vero    videns   mala    sibi    multiplicata,  in 

se  ipso  tabescens  prse    dolore  et  infrendens,   per   mare 

paravit  insidias  mercatoribus  et  aliis  facientibus  opera- 

tiones  in  aquis  (juxta  cognomen  suum,  scilicet  Mauclerc) 

rapinis  injuriosis  intendebat,^  pirata  factus  execrabilis. 


Miracuhim  de  avaritia  cujusdam  archi&piscopi. 

Utile  sed        Hoc  denique  anno,  qui  tertius  erat  sterilium   annorum,  exi- 

imperti-       tialis    mortalitas    crudeliter   ubique    saeviebat   et   fames  ^    qufQ 

nens.  pestilentiae    tam    exigentibus    peccatis,    quam    ex    praecedente 

aeris  intemperie  et  agrorum  generali  sterilitate,  absque   dubio 


turns 
pirate 


1  respondit  rex   et'\    respondens 
rex,  O.  W. ;  C.  ora.  respondit  et. 

2  John  I. 


2  O.  W.  ins.  e  converso. 
^  intendebaf]  tendebat,  C. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


290 


proveneruut.'     Pauperes  vero  diversis  in  locis  ob  iiiediam  tabe-  A.D.  1254. 
scentes   moriebantur,    non   iuvenientes    Samaritanum,    qui    cos  famine, 
stabulario  committeret  reficiendos"  vel  vulnera  liniret^  oleo 
COnsolationis.     Elemosina  quidem,  quas  etiam    divitias  augere 
solet,  ubique  deserta  lauguebat;  dum   divites,  qui  in   omnibus 
bonis  abundabant  temporalibus,  tanta  csecitate  percussi   sunt, 
quod  homines  Christianos  ad  imaginem  Dei  creatos  mori  pra^ '' 
alimentorum  inopia  permittebant.^     Cseci  quidem  fuerunt,  qui 
non   ex    dono    Dei,    sed    propria  industria,   jactant  se    divitias 
adquisisse.     Et    si    hoc  quoque  turpe  fuit   omnibus  generaliter 
Christianis,  turpissimum  tamen  extitit  episcopis  et  ecclesiarum 
praelatis.     Unde  inter  primes  ex   \dtio  avaritiae   notabiles  Wal-  Story  of 
terum  Eboracensem  archiepiscopum  pono  cseteris  in  exemplum.  the  avarice 
Ad   quern   cum    venissent    pluiimorum    maneriorum   pra^positi  ^     r^rch 
pariter  et   ministri,  ostendentes  quod  in  locis  diversis  multum  bishop  of 
habuerit  bladura,  quinquennali  jam  tempore  inveteratum,  quod  York. 
nimis  habebant  suspectum   ut  vel  a  muribus  ^  esset  coiTOsum 
vel  corruptione  aliqua  putrefactum,  archiepiscopus  autem,  non 
habens  in  tanta  necessitate  nee  ad  Deum  nee   ad  pauperes  re- 
spectum,   praBcepit   ministris   suis    ac   pra3positis,  ut   traderent 
frumentum    vetus    rusticis   de    maneriis    suis,    qui    pro    veteri 
novum   sibi   redderent    post  autumpnum.      Contigit    ergo  cum 
prsepositus    ejusdem   archiepiscopi   in   villa   de    Ripun   bladum 
circuiret,    extra  hoiTea    positum   illud    trituraret,    apparuerunt 
ubique    in   garbis   capita  vermium,    serpentium   scilicet,    colu- 
brorum,  et  bufonum  terribilium ;    unde  ministri,  qui  cum  prse- 
posito    ad   hoc    spectaculum    convenerant,  fugientes,  timuerunt 
ne    a    vermibus   la3derentur.      Cumque  '    omnia    archiepiscopo 
fuerant  ^  intimata,  misit  senescallos  suos  nimio  rubore  confusus, 
ut  viderent  quid  inde  ^  consultius  foret  faciendum.    At  illi 
venientes  ad  locum,  non  obstanti^^  vermium  multitudine,  scalas 
applicaverunt ^^  ad  bladum;    et  rusticos  quosdam  compulerunt 
ut  ^^  ascenderent  et  frumentum  ^^  detegerent.     Qui  cum  ad  sum- 
mitatem   pervenissent,    exivit    de   blado   fumus   nigerrimus    et 


^  provenerunt]  pervenerunt,  O. 
W. 

-  reficiendos]  pascendos,  W. 

3  liniret  .  .  consolationis]  morta- 
litatis  curaret,  0.  W. 

<  pr(B]  ex,  O.  W. 

*  permittebant]  permiserunt,  0. 
W. 

^  muriOus]  soricibue,  O.  W. 


7  O.  ins.  hcEc. 

*  fuerant]  fuissent,  C. 

^*  inde  .  .  .  faciendum]  facere 
opus  esset,  O.  W. 

^^  ohstanti]  obstantium,  B. 

^^  applicaverunt]  apposuerunt, 
O.  W. 

1-  ut]  et,  B. 

'3  B.  ius.  et. 


soo 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A,D.  1234.  foetor  quidam  infernalis  et  intolerabilis  ;  unde  cum  festinatione 
descendentes  ut  periculum  mortis  eTaderent,  testificati  sunt  se 
nunquam  antea  talem  sensisse  foetorem.  Yocem  etiam  audi- 
erunt  sibi  dicentem,  ne  ad  bladum  manus  apponerent,  quia  et 
archiepiscopus  et  omnia  quas  habebat,  diaboli  possessio  erat. 
Videns  autem  senescallus  et  alii  qui  cum  illo  erant,  ex  ver- 
mium  multitudine  grave  periculum  imminere,  fecerunt  murum 
altum  in  circuitu  bladi,^  et  ignem  adhibentes  in  girum  omnia 
combusserunt,  ne  vermes  exeuntes  totam  adjacentem  infice- 
rent  regionem. 


Jmperti- 
nens  sed 
utile. 


an  avari 

cious 

priest. 


Item  miraculum  de  avaritia  cujusdam  preshiteri. 

Erat  in  eadem  Eboracensi  provincia  sacerdos  quidam  et 
vicarius,  dives  valde  et  in  oiB&cio  sanctae  praedicationis  magnus, 
sed  tamen  avai'us,  qui  in  hac  aestate  mortaliter  infirmabatur 
jjcgena  0  secundum  indicium  praesentium  medicorum.  Yenerunt  autem 
ad  eum  visitandum  propter  famam  religionis,  quam  juxta 
opinionem  ^  totius  regionis  babebat,  vicini  ejus  abbates  et 
priores ;  ignorantibus  cunctis  quod  lupus  in^  ovicula,  anguis 
lateret  in  herba.  Cum  autem  aeger  ille  prselatos  ad  se  veni- 
entes  reverenter  salutaret,  nullam  tamen  de  salute  animge  sua3 
fecit  mentionem,  nisi  ob  boc,  quod  prselatos  illos  diligens 
legavit  illis  bladum  non  modicum,  quod  in  curia  sua  extra 
horrea  positum  habebat,  dividens  illud  singulis,  prout  sibi 
melius  competere  videbatur.  Cumque  abbates  illi  et  priores 
ad  pragceptum  aegrotantis  exirent,  ut  bladum  sibi  legatum 
viderent,  conspexerunt  juxta  congeries  illas  quendam  hominem 
stantem,  vicario,  quern  in  domo  reliquerant  letaliter  apgro- 
tantem,  in  indumentis  et  forma  corporis  per  omnia  consimi- 
lem,  qui**  nimis  acerbe  loquens  dicebat,  "Quid  hie  ^  quaeritis  ? 
'•'  Sciatis  certissime  quod  bladum  hoc  totum,  et  ille,  cujus 
"  esse  videtur,  possessio  mea  est;  quia  vicarius,  qui  illud 
"  vobis  legavit,  homo  mens  est,  et  omnia  quae  habet  mea 
*'  sunt,  ut  qui  junctis  manibus  mihi  fecit  homagium.  Et  no- 
"  veritis  indubitanter,  quia  die  quarta  morte  morietur,  et  tunc 
"  quod  meum  est  plene  recuperabo,  et  eum  *' quem  ditavi 
"  inveniens  in    magna  egestate."     Audientes  ^  ha^c  abbates 


^  0.  W.  ins.  diaholici. 

^  opinionern]  falsam,  W. 

3  in  ovicula]  esset  in  fabiila,  O. 
W. ;  W.  has  esset  for  lateret^  though 
O.  has  lateret. 


4  O.  W.  ins.  sihi. 
^  O.  W.  ins.  inquit. 
^  eum  .  .  .  egestate']   quem  di\a- 
tem  feci  cum  pauper  esset,  O.  W, 
'  O,  W.  ins.  autem.  * 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI  TERTIT. 


801 


ct^  qui  cum  eis  erant,  nimio  terrore  percussi,  reversi  sunt  ad  A.D.  1234. 
vicarium,  quern  inveniunt  jain"^  in  extremis  laborantem,  cui 
omnia  quae  viderant  et  audierant  per  ordinem  referebant.  Et 
cum^  coram  illo  replicassent,  et  quod  scilicet^  homo  diaboli 
esset,^  "  Yerum,"  inquit,  "  dicit,  quia  jam  elapsis  viginti  annis, 
"  cum  pauper  essem,  pro  dignitate  terrena  et  lucro  temporali 
*•  homagium  diabolo  feci,  qui  vobiscum  nunc  est  confabu- 
"  latus."  ^  Et  continuo  ad  lamenta  poenitentias  et  confessionis 
remedium  confugiens  diabolo  cum  omnibus  operibus  suis  ac  "^ 
pompis  renuntiavit.  Confestimque  miseratione  divina  ilium 
respiciente,  ab  omni  corporali  molestia  sanus  ejBfectus  est,  ut 
spatium  haberet  congruum  poenitendi.  Unde  manifesto  con- 
stat, quia  non  vult  Deus  mortem  peccatoris,  sed  ut  magis 
convertatur  et  vivat. 


Be  mi/raculo  valde  laudahili  quod  eodem  anno  contigit. 

Licet  in  suprascriptis  duobus  capitulis  sit  evidenter  expres- 
sum,  in  quantum  avaritiae  vitium  omnibus  Christianis  detes- 
tandum  existat,  adiciam  adhuc  et  tertium  ad^  audientium 
sedificationem,  ne  res  tarn  memorabilis  dierum  vetus- 
tate  ab  humana  memoria  deleatur.  Cum  hie  annus,  de 
quo  diximus,  pauperibus  gravissimus  ^  usque  ad  Julium  men- 
sem processisset,  1111^*^  quo s  diutina  "  fames  afflixerat,  ad  agros 
frugiferos  ^^  proruunt  catervatim,  ubi  frugum  spicas  licet  non  -^ 
maturas  carpentes  et  manibus  tremulis  confricantes,  miseram  ^^ 
vitam,  quae  vix  [in]  eorum  pectoribus  palpitabat,  protrabere 
satagebant.^^  Sed  rustici  quarundam  villarum,  qui  ex  avaritia 
inopiam  semper  habent  suspectam,  per  agros  suos  transeuntes, 
cum  hoc  pium  et  miserabile  ^^  furtum  deprehendissent,  per- 
turbati   sunt  valde.     Unde    contigit,  quod  homines  villae  quae 


Imperti- 

nens  etsi 

utile. 

Miraculous 

storm 

against  the 

avaricious 

peasants  of 

Abbotslej. 

Imperti- 

nejis. 


1  C.  ins.  hi. 

"  O.  W.  ins.  quasi. 

>*  W.  ins.  hcBc. 

•*  scilicet]  Not  in  C. 

^  O.  W.  ins.  respondit  vicarius. 

6  confabulatus]  locutus,  O.  W. 

7  ac]  a,  B. 

^  ad  .  .  .  deleatur]  ut  in  ore 
(luorum  vel  trium  testium  stet  omne 
vorbum,  O.  W. 

'  gravissimus]  crutlelis  et  sscvus 
in  diebus  suis,  O.  W. 


^"  nil]  pauperes,  O.  W. 

"  diutina]  diuturna,  O.  W. 

^^  frugiferos]  fructiferos,  W. 

^•*  non]  nondum,  O.  W. 

^•i  miseram]  infelicem,  O.  W. 

^^  O.  W.  ins.  "nee  id  multum 
**'  erat  in  pauperibus  reprehensibile, 
"  cum  legatur  in  Apostolorum  Acti- 
"  bus  Christi  discipulos  hoc  fecisse." 

^^  miserabile]  necessarium,  O. 
W. 


302 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1234.  dicitur  Alboldeslea,^  in  Cantebrugensi  provincia  sita,  cum  se- 
Miraculous  quenti  die  Dominica,  quae  tunc  fuit  decimo  septimo  kalendas 
storm  at  Augusti,  ad  ecclesiam  convenissent,  presbiterum  tumultuosis 
f  92^  ^  ^^  clamoribus  rogabant  ut  incontinenti  omnes  illos,  qui  spicas  in 
agro  carpentes  bladum  furati  fuerant,  anathematis  sententia 
innodaret.  Et  cum  ad  hoc  rustici  omnes  vehementer  instarent, 
vir  quidam  ex  eadem  villa  religiosus  et  pius,  cum  videret 
presbiterum  ad  ferendum  sententiam  paratum,  surrexit,  et  ex 
parte  Dei  omnipotentis  et  sanctorum  omnium,  presbiterum 
adjuravit,  ut  ipsum  et  omnes  quas  habuit  in  campo  fruges  ab 
ilia  sententia  sequestraret.  Addidit  etiam,  quod  bene  placuit 
sibi  quicquid  pauperes  inedia  compulsi  de  suis  ceperant  fru- 
gibus,  et  quod  residuum  erat  Domino  commendavit.  Quid 
ergo?  Instantibus  pertinaciter  ceteris  in  stulto  proposito  suo, 
cum  presbiter  compulsus  ferre  sententiam  incboasset,  tanta 
subito  exorta  est  in  acre  tempestas,  tonitrui  scilicet  ac  ful- 
minis  concussio,  ventorum  ac  turbinum  conflatio,  pluviarum 
ac  grandinum  inundatio,  quod  quasi  in  momento  turbine  et 
flatu  diabolico  agitata,  fruges  in  agris,  armenta  cum  arboribus 
ac  CEeteris  quibusque  crescentibus  et  avibus  in  campis  ita  op- 
primendo  contrivit,  quod  velut  in  curribus  et  in  equis  concul- 
cata  et  in  terram  comminuta  ^  videbantur.  Et  quod  admi- 
ratione  dignum  erat,  nee  porci,  nee  aves,  nee  aliquod 
genus  animalis  spicas  vel  grana,  licet  matura  essent, 
voluerunt  urgente  tamen  fame  gustare.  Yisi  sunt  autem 
in  aere,"^  ingruente  eadem  tempestate,  angeli  Satbanae  in 
modum  nigrorum  satirorum  volitantes,  et  per  agros  cur- 
sitantes,  qui  aerese  *  potestates  credebantur,  quibus  conces- 
sum  terrse  et  fruetibus  [nocere]  fuerat,  aerem  perturban- 
tes.  Sed  cum  justis  ac  piis  stabilis  semper  sit  inventa  [divina] 
benignitas,  vir  ille  simplex  et  Justus  cum,  peracta  tempestate 
omnibus  vicinis  suis  nimis  dampnosa,  visitare  pergeret  agros 
sues,  invenit  praedia  sua  et  jugera,  licet  inter  terras  aliorum 
permixta,  ita  ab  omni  tempestate  intacta  et  illaesa,  ut  nullum 
in  eis  Isesionis  vestigium  appareret.  Unde  omni  luce  clarius 
constat,  quia  sicut  Deo  gloria  in  excelsis  canitur  ab  angelis, 
ita  et  in  terra  pax  est  hominibus  bonse  voluntatis.     Incboavit 


1  Abbotsley,  near  St.  Neot's, 
Hunts;  Grosseteste  had  been  rec- 
tor ;  see  EpistolcB  JR.  Grosseteste, 
pp.  xxxiv.,  26. 

2  comminuta]  demersa,  O.  W. 

^  O.  W.  ins.  sursum.      See  the 


introduction  by  "Wendover  into 
Baldidc's  account  of  the  battle  of 
Antioch,  above,  vol.  ii.  p.  88. 

^  aerece  postestates']   hujus  tein- 
pestatis  ministri  fuisse,  O.  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


303 


autem  hoec  tempestas  in  finibus  Bedcfordiao,  cfc  sic  per  insulam  A.D.  1234. 
Helyensem  et  Northfolc  ad  orientem  tendens  in  mare  descendit. 
Sceviebant  siquidem  hoc  anno  multa?  consimiles  tcmpcstates 
in  locis  diversis,  quae  multis  tarn  terribiles  quam  dampnosae 
fuerunt ;  prsecipue  ^  in  mense  Julio,  circa  festum  Sanctse  July  22. 
Maria}  Magdalense,  tanta  pluviarum  irruebat  inundatio, 
quod  foenorum  cumuli  oinncs  cum  pontibus  ligneis 
perierunt. 


Be  discorcUa  inter  dominum  Papam  ct  Romanos  exorta. 

Eodcm    anno   exorta  est  B,oma3    gravis  dissensio  inter    domi-  Quarrel 
num  Papam   et   cives  Romanos   his    de    causis.     Usurpant   sibi  "ef^veen 
cives  memorati  ex  antique  jure,  quod  Romanus   pontifex  non  ^^^  ^^^q 
potest    aliquem    ex    civibus    excommunicare,    vel    urbem    pro  Roman 
quolibet  excessu   supponere  intcrdicto.     -Ad  hoc   dicit   summus  citizens, 
pontifex,  quod  minor  est  Deo,  sed  ^  quolibet  homine  major ; 
ergo  major^  quolibet  ^*  cive,  vel  etiam  rege,  vel  imperatore. 
Et  cum  eorum  sit   pater    spiritualis,  debet    et  de  jure    potest 
filios   corrigere   vel  corripere    delinquentes,    ut    sibi    in   fide 
Christi  subjectos,^  etiam  deviare    volentes   in    viam    diri- 
gere  veritatis ;  undo  de   jure  potest   rationabilibus  de    causis 
eos  excommunicare,  et  civitatem  intcrdicere.     Item,  potcstates 
urbis     et    senatores    annuum    tributum    exigunt    ab     ecclesia 
Romana,  quod   cis  tam  ex  novo  quam  ex  antiquo  jure  Romani 
pontifices  persolvebant,  de   quo  etiam    semper  usque    ad  istius 
Papae    tempera   in   possessione    fuerunt.      Ad   hoc    dicit    Papa, 
quod   si   ecclesia   Romana"   temporibus   persecutionis,    pro    de- 
fensione  sua  et  pro  bono  pacis,  aliquando  majores  civitatis   in 
donis  gratuitis  liberaliter  respexit,  non  debet  hoc   in  consuetu- 
dinem  trahi,  quia   ilia  sola   consuetudo   tenenda  est,  quae   jure 
constat  et   ratione  subnixa.      Prseterea,    comitatum    suum, 
quod   inauditum  est   nee  antea  factum,  metis  novis  et 


^  praeipue  .  .  .  perieriinf']  "  sed 
*•'  et  hoc  similiter  notabile  videtur, 
"  quod  reliquiae  fnigum,qu0e  tempes- 
"  tate  completa  in  agris  remanse- 
"  rant,  ita  foetida}  crant  inventa), 
"  quod  non  equus  vel  asinus,  non 
"  bos  aut  porcus,  non  auca  vel 
"  gallina  comedere  illas  voluerunt, 
"  cum  saepe  eis  fuissent  ad  comc- 
"  dendum  oblatie,"  O.  W. 


2  sed  .  .  .  majorl  et  major  ho- 
minibus,  O.  W. 

"^  major']  om.  C. 

^  quolibet  cive']  civibus  Romanis, 
0.  W. 

^  B.  ins.  171  viam. 

^  B.  here  carelessly  repeats  the 
sentence  above,  "  quod  eis  .  .  Ro" 
mana." 


304 


MATTH.EI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1234. 

Quarrel 
between 
the  Pope 
and  the 
Roman 
citizens. 


Papa  Gre- 
gorius  re- 
cedit  ah 
urbe. 


The 

Roman 

citizens 

advance 

against 

Yiterbo. 


Stages 
magyia. 


amplis,  jubente  senator e,  voluerunt  sibi  appropriare ; 
et  appropriatum  intitulare  novis  suprascriptionibus.  Ad 
hoc  respondit  dominus  Papa,  quod  infra  metas  illas 
continentur  qusedam  prsedia,  et  etiam  civitates  et 
castra,  utpote  Viterbium  civitas  et  Altus^  Mons  cas- 
trum,  qu8e  infra  metas  illas  continentur,  quas  comitatui 
suo  assignare  prsesumunt;  sed  alienum  sibi  ascribere  et 
usurpare,  injustum  est.  Et  quod  his  omnibus  majus  est, 
Christus  in  cruce  suo  sanguine  ita  liberam  fecit  illam,  quod 
nee  portae  inferse  ^  praevalebunt  adyersus  earn.  His  igitui'  et 
aliis  de  causis  inter  dominum  Papam  et  cives  Romanes  lite 
contestata  et  praeventilata,  idem  Papa  cum  suis  cardinalibus 
exivit  ab  urbe  et  apud  urbem  Perusium^  moram  facturus 
divertit.  At  Romani,  contra  eum  invalescentes  quaedam  ipsius 
sedificia  in  civitate  prostraverunt,  unde  a  "*  Papa  excommunica- 
bantur  ;  qui  etiam  ad  sui  adjutorium  ipsum  imperatorem 
attrahere  ^  moliebantur.  Sed  ipse  potius  contra  eos  con- 
gregavit  exercitum  copiosum,  ut  impetum  reprimeret  Roma- 
norum.  Tunc  exercitus  summi  pontificis,  cui  prseerat  comes^ 
Tolosanus,  quserens  gratiam,  et  episcopus  Wintoniensis, 
quern  dominus  Papa  callide  vocavit  ad  exercitum  suum 
regendum,  tum  propter  thesauri  abundantiam,  turn 
propter  militandi  peritiam,  et  exercitus  imperatoris,  simul 
convenientes,  casalia  eorundem  Romanorum  per  girum  urbis 
posita  numero  octodecim  prostraverunt  et  vineas  succiderunt ; 
unde  cives  ipsi  perturbati  exierunt  ab  urbe  octavo  idus  Octo- 
bris,  viri,  ut  dicitur,  armati  centum  milia,  ut  civitatem  Yiterbii, 
quae  ad  jus  domini  Papse  spectabat,  spoliarent  et  igne  spo- 
liatam  concremarent.  Sed  cum  irrationabile  valgus  civitatis 
absque  disciplina  militari  exirent  et  agminibus  incederent 
dissolutis,  acies  militares  ipsius  Papa3,  quibus  prseerant  in- 
struct! armis  et  viri  bellicis  negotiis  exercitati,  scilicet 
Cismontani  et  acies  simul  imperatoris  ab  insidiis  prorum- 
pentes,  irruunt  in  Romanos,  et  ex  eis  magnam  stragem,  non 
tamen  sine  suorum   Isesione,  fecerunt.     Ceciderunt   autem  hinc 


^  Montalto,  near  Civita  Vecchia. 
2  infercB"]  inferi,  C.  W. 
^  Perusium^  Peresium,  B. 
^  a    Papa    excommunicahantur] 


ab  ipso  Papa  excommunicati  fue- 
runt,  O.  W. 

5  attrahn-e  .  .  .  eos']  cum  in  sui 
favorem  attraxerat,  O.  W. 

^  Raymond  VII. 


DE   TEMPOllE   KEGIS   IIENllICI   TEKTII.  305 

inde    ad    triginta   milia    armatorum.     Scd   Eomaiii  tamcn  ma-  A.D.  1234. 

jorcm  pcrpcssi  sunt    stragcm,  ut    qui    agmiuibus    dissipatis    ad  Defeat  of 

suam  civitatem  prascipites  confugerunt.     Exasperatum  est  qui-    .  ^  Komun 

•     •  •  -  citizens 

dem  cor  eoruiidem  E/omanorum  nimis  adversus  dominum  Papam, 

quia   iu    illo   couflictu    de    civitate    multi    nobiles    corrueruut. 

Duravit  diu  ista  dissensio   inter  eos,  scd  Eomani   tameii   cives 

semper  aleam  Martis  sibi  contrariam  invcnerunt. 

Eodem^  tempore  obiit  Hugo  Folioth  Herefordensis  antisLcs  ;  f.  92  b. 

ct    successit  magister  Kadulphus  ^  de  Maidenestan,  vir  in  lite-  Bishops  of 

rail   doctrina   famosus,    qui   ab   Eadmundo  Cantuariensi  archi-  Hereford. 

episcopo  munus  suscepit  consecrationis. 

Pertransiit    autem     annus     iste     fructibus    omnibus  The  year 

,      •!.       r»  -i     \  '     '  X  1  a  sterile 

sterilis,  iruges  ha  bens  paucissimas,  veruntamen  bonas  ^^^^ 
et  inopinabiliter  respondentes,  Angiia  paucas,  Gallia 
pauciores,  Gasconia  vero  fere  nullas  segetes  atferente; 
cum  tamen  annus  huic  anno  proximus  multas  in 
vere  et  aestate  promisisset,  sed  in  autumpno  pluvia 
sufFocatas  fruges  pauciores  persolvisset. 

Eodem^  anno  capta  est  insula  Majorc,^  Majorica  dicta  Capture  of 
ad  difFerentiam    Minoricse,  scilicet  minoris    insulse,  quae  ^'^j^^'J^ 
sita  est    inter  Affricam    et  Marsiliam,  Christianis  nimis  I.,  king  of 
nociva,  scilicet  a  rege  Arragonite  et  civibus  Marsilia3.       ^agou. 


Be  Judceis  qui  puerum  Christiamom  clrcumciderunt. 

Anno    Domini   mccxxxv.    Eex    Anglorum    Henricus   tertius,  Henry  III. 
anno  regni    sui  decimo    nono,    ad  Natale    tenuit   curiam    suam  at  West- 
apud  Westmonasterium,    prsesentibus    episcopis    et    principibus  "^^^s"^^^- 
regni  quam  pluribus.     Eoque  '"  tempore  septem  Judcei  adducti  Crime  of 
sunt    coram   rege    apud   Westmonasterium ,    qui  in  ^  Norewico  the  Jews 
puerum    quendam,    quem  furto  sullatum  ^  jam    per   annum  a  ^  •  ^^' 
conspectu  Christianorum  absconderant,  circumciderunt,  volen- 
tes   cum    crucifigerc  in    solennitate   Paschali.     Sed   super   hoc 
facto    convicti,  in  regis  pra^sentia  confess!   sunt  rei  veritatem. 


•^  Majorca  was  taken  by  James 
I.  on  31  Dec.  1229. 
"•  Majorc']  om.  C. 
^  Eoquc]  YA  eodem,  O.  W. 
'■  in  Norcwico']  apud  Norwicum, 
O.  W. 

7  Jut  to  sullatum']  furatuni,  ().  W. 
VOL.    III.  U 


'  C.  prefixes  the  lieading  "  De 
"  morte  Ilugonis  Foliot  episcopi 
"  Herefordensis." 

-  Iladulphus]  Eobertus,  B,  W. 
and  the  Hist.  Anglor.  are  correct ; 
O.  is  illegible. 


306 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


Death  of 
Hugh  de 
Welles, 
bishop  of 
Lincoln. 
Robert 


A.D.  1235.  et    sic   de  vita   sua  et  membris   in  ipsius  voluntate  sub  carce- 
rali  custodia  remanserunt. 

Eodem   tempore  obiit^   Hugo    de  Velles    Liucolniensis  epi- 

scopus,  monachorum  persecutor,  canonicorum    et  omnium 

malleus  ^    religiosorum,    septimo  idus   Februarii,    et    sepultus 

est   apud   Lincolniam   in   ecclesia  catbedrali,  quarto  idus  ejus- 

GrosVeteste  ^®"^ '  ^^^   successit  ^  magister   Robertus    COgnomento    Grrosse- 

suceeeds,     teste,  vir  quidem  ^  nimis  literatus,  a  primis  annis  scolis 

7  ^  ^^       ,  educatus  ;    qui    apud  Eadingum    ab  Eadmundo   Cantuariensi 

at  Reading,  archiepiscopo    COnsecratus  ^  est  tertio  nonas  Junii,  reclamanti- 

bus  monachis  Cantuariensibus  et  allegantibus   ne   alibi  con- 

secraretur  quam  in  ecclesia  Cantuariensi.     Sed  id  tandem  ^  hac 

vice  permiserunt,    ne    labores    et    expensBe    frustrarentur 

convenientium,    ita   tamen   quod    id^    in    consequentiam 

amplius  non  traheretur. 

Per  idem  tempus,  post  Purificationem  beatas  Mariae,  con- 
cordati  sunt  cum  rege  Stepbanus  de  Segrave  et  Robertus 
Passelewe,     sed    regi  mille   marcis  prius  numeratis  ;  ^  nee 

tamen   in  pristinam  regis  gratiam,  juxta  spem  suam,    sunt 
recepti. 

Election  to  Circa  eosdem  dies  Henricus  de  >Sanforde,  Ptofensis  antistes, 
the  see  of  ^[qjj^  clausit  extremum,'-^  sexto  kalendas  Martii ;  post  cujus 
obitum  monachi  Rofenses  clegcrunt  magistrum  Ricardum  de 
Wendene,  virum  in  literali  ^"  scieutia  eruditum  ;  qui  Eadmundo 
Cantuariensi  archiepiscopo  ad  electionem  confirmandam  a  prse- 
fatis  monachis  pra?sentatus,  non  fuit  admissus  ;  unde  monachi 
domini  Papee  pra;:-cnbiam  appellarunt. 

Collata  ^^  est  ecclesia  Sancti  Juliani  in  ipso  tempore 
magistro  Nicliolao,  auctoritate  domini  regis,  qua3  ipso 
tempore  vacabat. 


S.  de  Se- 
grave and 
R.  Passe- 
lew  recon- 
ciled with 
the  king. 


Church  of 
St.  Julian 
(St.  Al- 
ban's). 


1  An  inverted  mitre  and  pastoral 
staff  are  in  the  margin. 

2  malleus  religiosoryni]  virorum 
religiosorum  inimicus,  O.  W. 

2  A  mitre  and  pastoral  staff  arc 
in  the  margin. 

■^  quidem  .  .  .  educatus]  honestus 
et  religiosus  atque  in  lege  divina 
sufficienter  eruditus,  O.  W. 

^  consecratus  est]  munus  conse- 
crationis  suscepit,  O.  AV. 


'''  O.  W.  ins.^m. 

"*  id  .  .  .  amplius']  ad  consuetu- 
dinem  de  csetero,  O.  W. 

^  numeratis]  datis,  O.  W. 

'-*  An  inverted  mitre  and  pastoral 
staff  are  in  the  margin. 

10  literali]  liberali,  O.  W. 

11  This,  Avhich  is  in  the  margin, 
is  introduced  into  the  text  in  C. 
after  marcas  in  the  next  chapter  (1. 
12). 


DE  TEMPOKE   REGIS   HENRICI  TERTII.  307 

Be  morto  Willclmi  ahhatis  ecclesioi  8ancti  Alhani.  A.D.  1235. 

Eodem  anno,  die^   Sancti  Mathiee  Apostoli,  obiit^  Willelmus  I^eatli  of 
pitB  memorise,  abbas  ecclesiaj  Sancti^  Albaui,  postquam  eandem  ™  * '''""  ^^ 
rexcrat  ■*  anuis  viginti  ct  mensibus  fere  tribus,  et    scpultus   est  ^^^^  abbat 
tertio  kalcndas  Martii,  in  capitulo  monachorum.     Quo  scpulto  of  St.  Al- 
incontinenti,  scilicet  eadem  die,  tres  fratrum  ad  regem  ban's, 
sunt   dcstinati,   ut  ab  eo  impetrata  libera  rite  eligendi  ^°'  ^^* 
facultate  abbatem  eligerent.     Optinuerunt  etiam  fratres 
a  domino    rege    gratiam   liabendi   totam   domum  suam 
in   manu    sua,  exceptis    excaetis   et   ecclesiarum   dona- 
tionibus,    a   die    obitus    prajdicti  abbatis    usque  in  an- 
num  completum,  pro  qua  optenta  donaverunt  monaclii 
regi    trecentas  marcas.    Deinde  ^  optenta  ^  a  rege   licentia 
abbatem    eligendi,  die  ^   Martis  post   Annunciationem   beafcie  March  27. 
Mariffi,   convocatis    nobilibus    ecclesise    membris,    scilicet 
prioribus   cellarum  et  omnibus  qui  debuerunt  et  volue- 
runt  et  potuerunt  commode  interesse,    elcgerunt  solenniter  Election  of 

Johannem  de  Hertfordia,  priorem   do  Ilertfordia,  monachum  %?   \^\ 

'  ^  .  .  Hertford 

suum  professum,  m  pastorem  animarum  suarum,  virum  pium  ^s  abbat. 

et  monachum  ordinatum ;  qui  regi  prjcsentatus  ab  eo  favo- 
rabiliter  est  receptus  Dominica  in  Eamis  palmarum.  Deinde^ 
missi  sunt  duo  monachi  ejusdem  ccclesia3  et  clerici  ad  curiam 
Eomanam,  ad  quam  immediate  spectat,  ut  electionem  rite 
factam  impetrarent  a  sede  Apostolica  confirmari,  dominus 
Nicholaus  de  Len,  et  dominus  Reginaldus  Phisicus,'^  et 
magister  Galfridus  de  Langele  clericus.  Ubi  sine  diffi- 
cultate  electione  confirmata,  cum  benedictione  Apostolica  sunt 
reversi.^''  Insuper  approbata  est  forma  electionis  et  pro- 
gressus  negotii  admirantibus  cunctis,  quod  inter  tot 
capita  una  fuit  sententia  et  unanimis  consensus ;   unde 


^  die]  in  crastino,  0.  W.  ;  C.  has 
Mathei  for  Mathie. 

2  An  inverted  mitre  and  pastoral 
staff  arc  in  the  inner  margin ;  the 
abbat  is  represented  as  dead  in  the 
outer. 

•'  Sancti]  bcati,  W. 

"*  O.  W.  ins.  ecclesiam. 

"*  W.  in8.  roiwnilas. 

*^  optenta]  impetrata,  W. 


"^  die  ....  Annunciationem]  in 
crastino  Annunciationis,  O.  W.  Sec 
below,  p.  314,  as  to  the  day. 

«  Deinde]  Et  tunc,  W. 

^  C.  puts  Reginald  the  last  of 
these  three,  and  adds  "  ad  quern 
"  immediate  spectat,  ut  electionem 
"  rite  factam  impetrarent  a  sede 
''  Apostolica  confirmari." 

^'^  W.  add.s  in  ict/ionc/n  suai.'i. 

u  2 


308  MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1235.  a   multis    dictum    fuit    in    curia   Romana    et   ab  ipso 

Papa  quod  non  sine  nutu  Spiritus  Sancti  istud  fuerat 

Acts  iv.  32.  prosecutum.      Multitudinis  'enini  ci^edentium  fuit   cor 

Manner  of  unum  et  ctnwia  una.     Et  ut  audientes  non  lateat,  hsec 

tli6  elec- 

tion  at  St.  ^^^  consuetudo  eligendi  abbatem  in  ecclesia  Sancti 
Alban's.  Albani.  Confessores  scilicet  tres  vel  quatuor  jubentur 
districte  in  virtute  Spiritus  Sancti,  utpote  qui  cognos- 
cunt  corda  et  renes  singulorum,  ut  ipsi  eligant  duodecim 
de  conventu  fratres  electos,  scilicet  fideles  et  peritos, 
ut  ipsi  vel  de  seipsis,  vel  de  ipso  conventu  ecclesi^e, 
vel  de  cellis,  unum  idoneum  eligant  in  abbatem.  Ut 
autem  eorum  electio  et  labor  deliberativus  super  hoc 
negotio  irritus  non  habeatur,  literas  habent  de  conventu 
penes  se  sigillo  conventus  roboratas,  ut  ipse  conventus 
ilium,  quem  ipsi  duodecim  eligent  in  abbatem,  sine 
contradictione  unanimiter  suscipient  et  gratanter.  Unde 
series  negotii  sic  prosecuta  a  summo  pontifice  et  om- 
nibus audientibus  cum  admiratione  est  commendata,  et 
facta  examinatione  auctoritate  Apostulica  confirmata. 
Veruntamen,  quia  de  persona  electi  Papse  non  constabat, 
dedit  summus  pontifex  in  mandatis  Helyensi  et  Londo- 
niensi  episcopis,  ut  rite  facta  ex  persona  electi  exami- 
The  abbat  natione,  eundem  in  abbatem  confirmatum  benedicerent, 

confirmed       i  .  .  .   .,       ,.  ,  ,. 

and  plene  m   omnem  tam  spnutualium   quam  temporalium 

blessed.       administrationem     instituentes.      Post    haec    autem,    idem 

electus     facta     examinatione,   in    crastino  Nativitatis   beata3 

9  Sept.        Mariae,    in    Dominica    die,    a    Eogero   Londoniense    episcoiDo, 

quia  ambo  negotium  exequi  non  poterant,  juxta  manda- 

Hacposiea  tum  Apostolicum  benedictionem    abbatis  ^    suscepit.       Legit 

P  emus.      autem  electus  literas  clausas  et  bullatas  ante  altare  in- 

dutus  solempniter,  quibus  antea  consimiles  non  vidimus, 

scilicet  professionem  de^  visitandis  Apostolorum  liminibus 

de    triennio    in    triennium,    quod    graviter    accepimus. 

Medio   autem  tempore,   quo    haec   omnia  facta   sunt,   remansit 

abbatia  cum  omnibus    pertinentiis   sub   custodia  conventus   ex 

regio  ^  beneficio,  hospitalitate  iutegra  remanente. 


1  ahhatis]  om.  C  I       ^  regio']  regis,  W. 

'  de']  et,  B.  I 


DE   TEMPOIIE   REGIS   HENRTCI   TERTII. 


309 


Eodem  anno  Judoei  privilcginm  '  impctrarunt  a  pontificc  Ro- A.D.  1235. 
mano,  ne  a  regibus  aut  principibus  pro  exactione  pecuniaa  tur-  Privilege 

pitcr  tractarentur,  vel  in  carcere  traderentur.^  ^l^'^^  *^ 

the  Jews 

by  Pope 

Gregory 

P[etrus']  Wintoniensis  e2nscopiis  Bomam  adit.  IX. 


Per  idem  tempns,  Petriis  Wintoniensis  episcopus  ad  manda- 
tnm  domini  Papae  Eomam  profectus  est,  instante  solennitate 
Paschali,  ut  guerrani  ejus  jam  diu  contra  Romanos  accensam 
ordinando  ^  juvaret.  Novit  enim  cum  summus  ponti- 
fex  pecunia  abundare ;  sed  [si]  non  abundaret,  minis- 
trante  episcopatu  Wintoniensi  abundaturum  ;  et  maluit 
eum  effundere  thesaurum  suum  in  suo  obsequio  quam 
alieno.  Prseterea,^  idem  episcopus  erat  in  obsequio  regis 
Ricardi  bellatoris  magnifici,  diebus  adolescentiae  suse,  ubi 
plus  didicit  in  bello  dimicare  et  castra  militum  ordinare, 
quam  Evangelii  semina  pr?edicando  seminare. 


Bishop 
Peter  des 
Roches 
goes  to 
Rome  to 
assist  the 
Pope 

against  the 
Romans. 


f.  93. 


Be  imhlica  proedicatione. 

Hoc  denique  anno,  qui  est  annus  octavus  postquam  constitutse  The 
sunt  treugas  decennales  in  Terra  Promissionls  inter   Romanum  crusade 
iraperatorem   Fretbericuni   et   Babilonia3  Soldanum,^    facta    est  P^'^^^'^^d 
prffidicatio  crucis  per   orbem    universum    Christiana  fide  insig-  Pope's 
nitum,  ad  commonitionera  et  instantiam  domini  papee  Gregorii,  direction, 
qui  literas  in  diversas  orbis  partes  sub  hac  forma  direxit. 


AutenticAwi  domini  Papce. 

"  Gregorius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  universis  Do- 
mini nostri  Jesu  Christi  fidelibus  per  rcgnum  Anglia)  con- 
stitutis  ad  quos  literse  istoe  pervenerint,  salutem  et  Aposto- 
licam  benedictionem.  Rachel  videns  in  rerse  fidei  cognitione 
principium  accrescentium  in  salutem,  et  filiorum  dexterse 
pia  mater  sancta   Romana   ecclesia,  cujus   magna  est   quasi 


Letter  of 
the  Pope 
urging  the 
crusade. 
(See  the 
whole  of 
this  above, 
p.  5280.) 


*  O.  W.  ins.  prolcctionis. 

2  traderentur]  ponerentur,  W. 

3  ordinando  juvaret]  ordinaret, 
W. 

■♦  For  this  sentence  O.  W.  have 
"  erat  enim  juvenis  in  obsequio 
*'  Ricardi  magnifici  bellatoris  atque 


"  Johannis  regum  Anglioc,  cum 
"  quibus  prius  didicerat  usum  loricse 
"  quam  pontificalis  plauetro,  et 
"  acies  castrorum  disponere  quam 
"  verbum  fidei  ])ra;dicare," 
5  Malck-el-Kamel. 


310         MATTIIiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1235.  "  mare  de  su^  prolis   internecione   contritio,  vocem  lament;a 
Letter  of     ''  tionis,  fletus,  et  luctus   emisit    hactenus,    et   emittit,    quam 
Tope  ((  a,u(jipi  cupimus  in   excelso,  ut  per   diem   et  noctem  fidelium 

IX  uriine:  "  oculi  doloris  lacrimam  deducentes  non  taceant,  et  donee 
the  cru-  "  misereatur  Dominus,  non  quiescant.  Lamentatur  autem, 
sade.  ''  quia  domus  cselestis  panis,  mons  Syon,  unde  lex  exiit,  civitas 

"  Eegis  magni,  de  qua  dicta  sunt  multa  gloriosa,  terra  quam 
''  Dei  Filius  fuso  pro  nobis  suo  sanguine  consecravit,  regni 
"  robur  et  pulcbritudinem  perdidit.  Flet,  quia,  quondam, 
"  libera,  sub  impise  tyrannidis  jugo  servit.  Luget,  quia  ubi 
"  pacem  multitudo  militiee  cselestis  cecinit,  ibi  pressura^  gentis 
"  immundissimae  scandala,  simultates,  et  scismata  suscitavit; 
"  ac  innovans  exordia  praeliorum,  misit  ad  desiderabilia  ma- 
"  num  suam,  sacerdotii  et  sacrorum  ordinum  pias  leges,  et 
*'  ipsius  naturae  jura  relegans  a  templo  Domini,  diversis  ibi 
"  spurcitiis  et  abominationibus  introductis.  Et  ideo  Jerusa- 
"  lem,°in  suis  derisa  Sabbatis,  obsorduit  quasi  polluta  men- 
*'  struis  inter  bostes.  Nam  licet  dudum  carissimo  in  Christo 
"  filio  nostro  Fretberico  Romanorum  imperatori  semper  Au- 
*'  gusto,  Jerusalem  et  Siciliae  regi  illustri,  civitas  eadem 
"  praeter  templum  Domini  fuerit  restituta,  tamen  quia  Deus 
"  omnipotens  tunc  magnificentius  agere  cum  populo  Chris- 
"  tiano  non  adjecit,  imperator  praedictus  treugas  iniit  cum 
"  Soldano  quarum  terminus  adeo  est  vicinus,  quod  tempus 
"  medium  preeparationi  vix  sufficere  creditur  nisi  ad  quaeque 
'*  necessaria  per  promtitudinem,  spem,  et  fervorem  Dei  et  fidei 
"  festinetur.  Adcujus^  ergo  succursum  nullum  taedeat  pere- 
"  grinari,  et  pro  patria  certare  cum  spe  victoriae,  pro  corona 
"  mori,  pro  vita,  pro  Illo  sustinere  ad  tempus  dura  et  tristia, 
"  Qui  confusione  contempta,  sputo  conspersus,  colaphis  caesus, 
*'  flagellis  afHictus,  spinis  coronatus,  coram  Pilato  sisti,  tanquam 
*'  multorum  criminum  reus,  [pertulit],  ad  ultimum  crucifixus  et 
"  felle  potatus,  lancea  perforatus,  emittens  cum  clamore  valido 
*'  spiritum,  pro  conditionis  humanae  viribus  reparandis,  cursum 
*'  praesentis  vitge  saturatus  injuriis  consummavit.  Hie  est 
"  autem  ut  altius  repetamus.  Qui  de  Paternae  solio  glorise, 
"  caelis  mirabiliter  inclinatis,  ad  nostrae  mortalitatis  ima  de- 
"  scendens,  non  dedignatus  est  Deus  homo,  Creator  creatura 
"  fieri,  suscipere  Dominus  formam  servi,  ut  qui  non  potera- 
"  mus  per  nostram  justitiam  sperare  veniam,  consecuti  per 
"  base  gratiam  inauditam,  haeredes  Dei,  cohaeredes  autem 
"  Christi,  Divinitatis  consortium,  felicitatis  aeternae  partici- 
"  pium    sortiremur.       Et    licet    per   gratiam   adoptati    cotidie 

1  pressura]  pressure,  B.  |       -  cujus^  ejus,  0.  W. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRTCI   TERTII. 


311 


*'  causas    ingratitudinis   ciimulemus,    Ipse    tamcn   abundat   in  A.D.  1235. 

*'  divitiis  bonitatis,  dum  propter   diversitatem  voluntatum,  vi-  Letter  of 

*'  rium   facnltatem,    delinquentibus  diversa  pro  tempore  satis-  ^^P^ 

"  facieudi  genera  contulit,  varia  mcdendi  languoribus  remedia  ix.  urJinf 

"  suscitavit,    dum    terram,   in    qua   nasci,    mori,    et   resurgere  the  cru- 

"  voluit,   tam   diu   ad   exercitationem   fidelium  ab     infidelibus  sade. 

**  detineri  permittit,  cum  non   sit   abbreviata   manus    Domini, 

"  nee  virtus  ejus   in  aliquo   diminuta  ;  quin  etiam,^  sicut  fecit 

"  cuncta   de   nibilo,    liberare    valeat   in   momento.      Sed   illas 

"  corapassionis    et   dilectionis '    gratias    exquirit    ab    homine, 

*'  quibus    ad    omnis    consummationis   finem    legisque    pleuitu- 

"  din  em  ostendendam  Ipse  prior  homini  perdito  et  dampnato 

"  voluit   adesse   miseratus;    qui   nullatenus  permisisset  manus 

' '  impias  contra  pios  ^  adeo  roborari,  nisi  et  Suam  vindicari  do 

*'  nostra  confusione   providisset   injuriam,    et    servari   nostram 

"  de  Sua  victoria  disciplinam.     Sub  hac  autem  occasione  delicti 

*'  plurimi  satisfacere  pro  modo   criminum   aliter  non  valentes, 

"  velut  in  profundo  malorum  penitus  desperassent,  nisi  occur- 

*'  risset  eis  heec  tabula,  nisi  per  hoc  compendium  suis  positis 

**  pro  Christo  animabus,  consummati  brevitate  multorum  tem- 

*'  porum  spatia  complevissent.     Multi  enim  invenire  locum  ubi  ^ 

"  steterunt  pedes   Domini   cupientes,    prius   ad  bravium   sine 

'*  cursu  vel'*  potius  ad  coronam  sine  gladio  pervenerunt;  Illo 

"  Suum   remunerante   militem,   qui   solam   in  oblatione  consi- 

"  derat  voluntatem.     Nos  autem,  de  omnipotentis  Dei  miseri- /^^^^^/^e?»- 

*'  cordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  Apostolorum  Ejus  auctori-  tia. 

"  tate  confisi,  ex  ilia  quam  nobis,  licet  indignis,  Deus   ligandi 

"  atque   solvendi   contulit   potestatem,    omnibus    qui    laborem 

"  istum  in   propriis   personis    et    sumptibus   subierint,  vel   qui 

**  viros  idoneos  cum   suis  expensis   pro   se    destinaverint,    sed 

*'  et  illis  qui  in  alienis   expensis   in  propriis  personis  accesse- 

"  rint,  vel  qui  de  bonis  suis   ad   subventionem  Terrae  Sancta3 

*'  congrue  ministraverint,  aut  qui  [circa]  pr^edicta  negotia  con- 

"  silium  vel  auxilium  opportunum  impenderint,  plenam  suorum 

"  peccaminum,  de   quibus  veraciter  fuerint   corde    contriti  et 

*'  ore  confessi,  veniam  indulgemus.     Statuimus  etiam  ut  om- 

*'  nes,  sive  clerici  sive  laici,  post  crucem  assumptam  sub  beati 

"  Petri   ac   nostra   protectione   securi    et   eorum   bona   omnia 

"  permaneant,  necnon  sub  archiepiscoporum,  episcoporum,  et 

"  omnium   ecclesiaD   praelatorum   defensione   consistant,    donee 


*  etiam'\  earn,  O.  W. 

2  dilectionis^      dilatationis,     B. ; 
dilationis,  W. 


•^  pics']  impios,  B.  W. :  O.  is 
correct. 

■*  vel  potius']  et  primo,  B. ;  vel 
post,  O.  W.     See  above,  p.  283. 


312 


MATTHJ5I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1235, 


Preachers 
appointed 
by  the 
Pope  for 
the  crusade 
from  the 
orders  of 
Preachers 
and  Mi- 
norites. 

S.  Mark 
xvi.  20. 


"  de  ipsorum  obitu  vel  reditu  certissime  cognoscatur.  In  quo 
"  utique  termino,  nullus  cruce  signatus  sive  a  Judaeis  sive  a 
"  Christianis  ad  praestationem  usurarum  compellatur.  Datum 
"  Spoleti,  ii.  nonas  Septembris,  pontificatus  nostri  anno  oc- 
"  tavo." 

Assignati  sunt  autem  prcedicatores  a  domino  Papa,  in  opus 
crucis  et  animarum  oberrantium  lucrifactionem  per 
orbem  universum,  fratres  de  ordine  Prasdicatorum  ac  Mino- 
rum,  cum  magistris  in  theologia  perfectis,  litpote  magister 
Johannes  de  Sancto  Albano  oriundus,  aliquando  decanus 
ecclesiae  Sancti  Quintini,  postea  thesaurarius  ecclesise 
Saresberiensis,  et  alii  viri  discreti  ac  sancti,  qui  in  opus 
Evangelii  profecti  praedicaverunt,  ubique  Domino  cooperante 
et  sermonem  confirmante  sequentibus  signis.  Habuerunt  autem  •*■ 
ex  mandato  Apostolico  provinciarum  archidiaconos  et  decanos, 
qui  in  locis  singulis  parrochianos,  viros  et  mulieres,  convenire 
fecerunt,  ita  ut  nullus  remaneret,  sub  poena  anathematis,  quin 
eorum  prsedicationibus  interesset. 


Miracle  at 
Clare. 

f.  93  h. 


De  quodam  miraculo  per  prcedicattonem. 

Contigit  autem  hoc  anno  tertio  idus  Junii,  in  villa  de  Clare, 
ubi  magister  Rogerus  de  Lewes, ^  frater  quidem  de  ordine  Mi- 
norum,  pro  negotio  crucis  Evangelium  in  Dominica  prsedicavit, 
ut  mulier  qusedam  omni  membrorum  officio  jam  per  triennium 
destituta,  poenam  metuens  excommunicationis,  paucum^  quod 
habuit  argenti  cuidam  viro  sibi  vicino  contulit,  qui  eam  in 
humeris  suis  ad  locum  veheret"*  praedicationis.  Ubi  cum  ge- 
mens  jaceret  et  lugens  quousque  vir  Dei  prasdicationem  com- 
plevisset,  motus  compassione  super  gemitibus  mulieris,  quam 
lugentem  jacere  conspexit,  accessit  ad  eam  atque  causam  ad 
quid  illuc  venisset  inquisivit.  Qu£e  cum  diceret,  quod  metu 
excommunicationis  ad  locum  serinonis  ^  fuisset  delata,  praecepit 
ut  iret  in  domum  suam,  nesciens  quod  membris  omnibus  esset 
dissoluta.  Sed  cum  astantes  vicini  ejus  testarentur,  quod 
omnium  erat  usu  membrorum  jam  elapso  triennio  privata, 
interrogabat  si  crederet  quod  Deus  potens  erat,  ut  sibi,  si 
vellet,  redderet  sanitatem.  Cui  ilia;  "Credo,  domine."  Tunc 
vir  Dei  mulierem  inter  brachia  complectens,  levavit  eam  fidu- 
cialiter,  et  ait ;  *'  Sanet  te  Deus  omnipotens,  in  Quem  credis." 
Et    cum    mulier   ad   vocem  jubentis   se    erigeret   confidens    in 


'  autejn]  siquidem,  W. 

2  Lewes']  Lawes,  W. 

*  paucumi  parum,  O.  Wk 


"*  vcheret]  portaret,  O.  W. 
^  sermonis'\  praedicationis,  W. 


DE   TEMPORE   REGIS    HENRICI   TERTIT. 


313 


Domino,    cocperant    ossa    ejus    et    nervi    cum     compagibus  A.D.  1235. 
dum   surgeret  creparc,^    ut    visum   sit  astantibus,  quod   omnia 
ossa  ejus  in  frusta  fuissent  comminuta.     Et  sic  mulier  sanitati 
pristince  restituta  abiit  in  domum  suam,  exaltans  '^  et  magnifi- 
cans  Deum  qui  talem  servis^  suis  contulit  potcstatem. 

Fomia  electionis  \cihhatis\  missa  ad  dominum  Papam. 

Cum  liDec  cum  tempore  evolvente  elaberentur,  nuntii  Fuller 
electi    et    conventus   ecclesi?e    Sancti    Albani,  duo   mo-  ^\^q  giec- 

nachi,  scilicet  masfister  Reoinaldus  Phisicus,  et  dominus  tion  at  St. 

Alban's 
Nicholaus  de  Sancto  Albano,  ambo  presbiteri,  viri  pru- 

dentes  et  compositi,  cum  suis  clericis,  magistro  *  Galfrido 

de  Langeleia  et  Galfrido  focario  serviente  et  aliis,  habentes 

literas  conventus    procuratorias,  iter  arripuerunt  versus 

curiam    Romanam    in   octavis    Paschse,  scilicet    decimo 

septimo  kalendas  Mali,  precibus  omnium  fratrum  com- 

mendati.^     Hse  autem  fuerunt  procurationes  quas  secum 

detulerunt ;  "  Reverentissimo  domino  et  patri  in  Christo  Letters 

"  carissimo  G[regorio],  Dei  gratia  summo  pontifici,  de-  the  abbey 

"  voti  filii  sui,  prior  et   conventus    Sancti  Albani,  tarn  ^^  ^^^ 

j*ope. 
"  devotam  quam    debitam  cum    pedum  osculo  reveren- 

"  tiam.       Noverit    sanctitas    vestra,    quod    nos    fratres 

"  nostros  et   monachos,  R[eginaldum]    et    N[icholaum], 

"  latores   prsesentium,  cum   Uteris   nostris    seriem  elec- 

"  tionis  nostrse   continentibus,  quam   in  ecclesia  nostra 

"  de    fratre    Johanne    de    Hertfordia,    monacho   nostro, 

"  fecimus  canonice   cclebrari,  ad   pedes  sanctitatis  ves- 

"  tr?e  destinamus,  ipsosque  ad   confirmationis  munus  a 

"  sede  Apostolica  petendum,  et  ad   alia  dictam  electio- 

"  nem   nostram   contingentia   expedienda,    procuratores 

"  nostros    constituimus  ;    ratum    et     gratum    habituri, 

"  quod  per  ipsos  vel   eorum   alterum   in   dicto  negotio 

"  ratione  prsevia  fuerit   expeditum.      Valeat   et   vigeat. 


'  crepare']  'ita   subito   crepitare, 
O.  W. 

2  exaltans]  exultans,  W. 
•^  scrris  suis]  servo  suo,  W. 


^  magistro    .  .  .    aliis']   Inserted 
in  the  margin.     It  is  not  in  C. 
^  B.  repeats  arripuerunt. 


314         MATTH^I   PAEISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1235,  "  sancta  paternitas  vestra  semper   in  Domino."     Vene- 

Account  of  p^jj^  ip'itur  ad  cmiam    Romanam  apud   Perusium.      Et 
the  election   n        .  -r»  ,         .,.  ^  ,       .       . 

brought  to  dommo  Papa  humiliter  salutato,  formam  electionis  et 
at  p^^^^*  ^^^  gestae  seriem  sub  his  literis  contentam  prsesenta- 
verunt;  "  Keverentissimo  domino  et  patri  in  Christo 
"  carissimo  G[regorio],  Dei  gratia  summo  pontifici,  de- 
"  voti  filii  sui,  prior  et  conventus  Sancti  Albani,  tarn 
"  devotam  quam  debitam  cum  pedum  osculo  reveren- 
"  tiam.  Cum  ecclesia  nostra  per  decessum  venerabilis 
"  patris  W[illelmi],  bonse  memorise,  quondam  abbatis 
"  nostri,  qui  viam  univers?e  carnis  sexto  kalendas 
"Martii  est  ingressus,  pastoris  solatio  existeret  desti- 
"  tuta,  certificato  super  hoc  domino  nostro  rege,  ip- 
"  soque  nobis  eligendi  licentiam  concedente,  nos  prout 
"  potuimus  citius  et  expeditius,  volentes  animarum 
"  periculis  occurrere,  et  ecclesi?e  nostrse  indempnitatibus 
"  providere,  his  omnibus  prius  sub  competenti  data 
"  dilatione  evocatis  qui  debuerunt  et  voluerunt  potu- 
"  eruntque  nostrse  electioni  commode  interesse,  ad 
"  eligendum  nobis  pastorem  diem  certum  praefiximus, 
"  in  crastino  Annunciationis  beatse  Virginis.  Adve- 
"  niente  autem  die,  prsesentibus  his  qui  propter  hoc 
"  fuerant  evocati  aliisque,  tractare  ccBpimus  et  conferre. 
"  Et  quia  res  pr^edicta  eo  die  non  potuit  expediri,  in 
"  crastino,  ut  de  eodem  tractaremus,  ingressi  sumus 
"  capitulum  iterato,  et  ibidem  post  Dei  clementiam 
"  super  hoc  misericorditer  invocatam  tractare  coepimus 
"  de  praemisso.  Et  tandem  in  hanc  eligendi  speciem 
"  viris  bonis  de  coUegio  nostro  plenaria  data  fuerat 
"  potestas  et  coUata,  quod  ipsi  pro  omnibus  electionem 
"  nominarent,  ratihabitione  prius  eisdem  electoribus 
"  promissa,  de  persona  per  ipsos  electa  et  ipsis  post- 
"  modum  nominata.  Electores  siquidem  preemissi  ad 
"  hoc  officium,  cum  Dei  timore  accedentes,  cum  lacri- 
"  mis  et  orationibus  Dei  invocantes  auxilium,  dili- 
"  genter  et  discrete,  sicut  exitus  indicavit,  de  hoc 
"  negotio    tractaverunt,  qui    per    omnia   unanimiter  et 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIT.  315 

concorditer  post  tractatus  ct  collationes  suas  super  A.D.  1235. 
hoc  habitas  ^  nobis  virum  per  omnia  icloneiim  in  Account  of 
abbatem  patremque  et  pastorem  elegerunt,  et  post-  of  John  of 
moclum  ingressi  capitulum,  nobis  quern  elegerant  Hertford, 
nominaverunt,  scilicet  fratrem  Johannem  de  Hertford,  st.Aiban's. 
nostrsD  professionis  monachum,  inter  nos  ab  antique 
religiose  et  irreprehensibiliter  conversatum.  Nos  si- 
quidem  ibidem  unanimiter  congregati  in  personam 
illius,  quern  elegerant  et  nobis  nominaverant,  concor- 
diter consensimus  absque  omni  discordia  sen  contra- 
dictione.  Firmiter  enim  credimus,  sancte  pater,  quod 
idem  electus  nobis  et  nostro  monasterio  per  omnia 
sit  idoneus,  cum  in  ipso  nihil  cur  eligi  non  deberet 
sciamus  reprobum,  nee  in  eo  aliquid  deficere  perpen- 
dimus,  quod  canon  exigit  in  electo.  Hinc  est,  benig- 
nissime  pater,  quare  nos,  qui  filii  vestri  sumus  et 
immediate  ad  Romanum  pontificem  spectantes,  vobis 
in  omni  qua  possumus  supplicamus  devotione,  qua- 
tinus  Dei  intuitu  et  ad  levamen  ecclesise  nostrse, 
qua?  sub  hac  vacatura  in  magno  navigat  periculo, 
sub  sseculari  custodia  constituta,  electo  nostro  absque 
morse  dispendio  officii  sui  confirmationem  misericor- 
diter  impendatis.  Nos  autem,  ut  reverenda  sanctitas 
vestra  de  prsemissis  fidem  habeat  indubitatam,  si- 
gillo  capituli  nostri  de  communi  totius  conventus 
consensu  has  literas  nostras  patentes,  et  rei  gestae 
seriem  continentes,  fecimus  consignari." 


Rescriptum  domini  Papce  Helyensi  et  Londoniensi 

episcopis. 

His   autem    Uteris    diligenter   inspectis,    habita   cum  Directions 
fratribus      deliberatione,     concessit     summus     pontifex  pope*^to 
monachis    juste    postulata,    laboribus    eorum    paterno  the  bishops 
affectu    compatiendo,    necnon    unitatem    ecclesise    suae  Loudmi!"^ 


habHas']  habitis,  B. 


816         MATTH.EI   TARTSIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1235.  concordem  et  discretum  in  hoc  negotio  processum  col- 
lauda,ndo.  Et  ne  res  aliqua  parte  progressione  usque 
ad  finem  careret  laudabili,  dedit,  ut  praetactum  est,  in 
mandatis  venerabilibus  Elyensi  et  Londoniensi  epi- 
scopis,  ut,  examinata  persona  electi,  benedictionis  ei 
beneficium  largirentur,  vel  alteruter,  si  ambo  inter- 
esse    non    valerent,    scribens    eisdem    sub    hac    forma : 

Autenti-     «  Greo^orius    episcopus,    servus   servorum    Dei,    venera- 

cum,  . 

f.  94.  "  bilibus    fratribus    Elyensi    et    Londoniensi    episcopis 

Letter  of  "  salutem  et  Apostolicam  benedictionem.  Monasterio 
ffor^^ix  '  "  Sancti  Albani,  Lincolniensis  diocesis,  quod  ad  Ro- 
directing  "  manam  ecclesiam  nullo  medio  pertinet,  abbatis 
of  Ely  and  "  solatio  destituto,  dilecti  filii  prior  et  conventus 
London  to  "  ipsius  monasterii,  sicut  accepimus,  requisito  prius, 
theefec-  "  sicut  moris  est,  assensu  regio  et  optento,  vocatis 
tion  of  '<  omnibus  qui  debuerunt,  voluerunt,  et  potuerunt 
Hertford  "  commode  interesse,  de  abbatis  futuri  substitutione 
*o,^*-,       "  tractantes,     post    di versos    tractatus     quibusdam     de 

Alban's,  if  n      .  ,.  ,.       .        ii     ,  ,      i    ,  i 

they  find     "  coilegio    eligendi    ei    abbatem    potestatem   plenariam 

him  fit ;  or  a  unanimiter  contulerunt.     Idem  vero    electores    Deum 

cause  a       "  habentes  prae  oculis,  coUatione  super  hoc  et  delibera- 

fresh  elec-  a  ^^quc  habita  diligenti,  et  Spiritus  Sancti  gratia  invo- 

made.         "  cata,  dilectum  filium  fratrem  Johannem  de  Hertford, 

"  ejusdem   monasterii  monachum,    virum,    ut   asserunt, 

"  providum  et  discretum  ac  in  spiritualibus  et  tempo- 

"  ralibus  circumspectum,  et  cum  eis  a  puero  laudabiliter 

"  conversatum,  in  abbatem  eorum  et  patrem  concorditer 

"  et  canonice  elegerunt.     Quorum  electionem  solemniter 

"  publicatam  universi  et  singuli  approbantes,  nobis  per 

"  dilectos     filios     fratres    Reginaldum    et    Nicholaum, 

"  monachos    et    nuntios     suos,     ac     literas    humiliter 

"  supplicaverunt,    ut    cum     per    eundem     J[ohannem] 

^  "  grata  ipsi  monasterio  in  spiritualibus  et  temporalibus 

"  incrementa    sperentur    auctore   Deo    proventura,    et 

"  rectis  dispositionibus  nihil  debeat  difficultatis  afferri, 

"  electionem  hujusmodi  confirmare  de  benignitate  sedis 

"  Apostolicse  dignaremur.     Licet  igitur  praedicti  nuntii 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  317 

"  sollicite  super    hoc    institerint    et    prudenter,  et   nos,  A.D.  1235 

"  pro  eodem  monasterio  libenter  quod  cum  Deo  possu- 

"  mus  facere  intendentes,  electionem  ipsam,  examinatam 

"  prout    convenit    diligenter,     canonicam    invenerimus 

"  quoad  formam,  quia  tamen  de  personse  mentis  plenam 

"  notitiam  non  habemus,  fraternitati  vestrse    per  Apo- 

"  stolica    scripta   mandamus,  quatinus  qu8e  circa  electi 

"  personam    inquirenda  fuerint  sollicite   inquirentes,  si 

"  eam    sufficientem  inveneritis   ad   ejusdem   monasterii 

"  regimen  assumendum,  prsemissam  electionem  auctori- 

"  tate  Apostolica    confirmetis,  et    electo    faciatis    eidem 

"  obedientiam    et     reverentiam     debitam    cxhiberi    ac 

"  munus  benedictionis   impendi,  recepturi   ab  eo   post- 

"  modum    pro     nobis     et    Romana    ecclesia    fidelitatis 

"  sollicitse  juramentum,  juxta  formam  quam  vobis  sub 

"  bulla    nostra  mittimus  interclusam ;   alioquin  ea  rite 

"  cassata,  faciatis   dicto   monasterio   de  persona  idonea 

"  per    electionem    canonicam    provideri ;   contradictores 

"  per  censuram    ecclesiasticam,  appellatione   postposita, 

"  compescendo.     Formam    autem   juramenti,  quod   ipse 

"  prsestabit   nobis    de    verbo    ad    verbum,  per  ejus  pa- 

"  tentes  literas  suo  sigillo  signatas  quam  cito  poteritis 

"  per  proprium    nuntium    transmittatis.     Quod    si  non 

"  ambo  his    exequendis    potueritis  interesse,  alter   ves- 

"  trum  ea  nihilominus  exequatur.     Datum  Perusii,  sexto 

"  idus  Junii,  Pontificatus  nostri  anno  nono." 

Redierunt  nuiitii  et  henedicitui'  ahhas. 

Impetratis   autem    his    Uteris    cum    aliis   .sub    bulla  Return  of 
clausis,   salutato    domino   Papa  et    fratribus,  necnon  et  sender?' 
respectis,   redierunt    nuntii    prDsdicti    cum    prosperitate  fromRome. 
post    moram     in    curia    factam    per    quindecim    dies. 
Episcopus  autem  Londoniensis,  alio  se  excusante,  man-  The  abbat 
datum    Apostolicum    diligenter    executus,  examinatione  by  th?^ 
rite   facta,    nihil   reprobum  in   persona  electi  reperiens,  l>ishop  of 
munus    solenniter    benedictionis  ^    eidem   impend  it,    in  sept.  9.' 

'  See  the  confirmation    in  the  Gesta  Abbatum,  i.  p.  310,  where  the 
abbat's  profession  is  also  given. 


318 


MATTH^I  PAKISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


Professio 
abhatum 
exempto- 
rum. 


A.D.  1235.  crastino  scilicet  Nativitatis  beatee  Virginis,  in  ecclesia 
Sancti  Albani.  Ubi  apertse  sunt  literse  inclusse  domini 
Papas,  quas,  ut  oportuit,  electus  in  Abbatem  benedi- 
cendus  profitendo  legit,  in  praesentia  episcopi  et  audi- 
entia  conventus  et  totius  populi  et  cleri,  sub  hac  forma : 
Ego  Johannes,  abbas  monasterii  Sancti  Albani,  ab  hac 
hora  in  antea  fidelis  et  obediens  ero  Sancto  Petro 
sanctseque  Apostolicse  Romanse  ecclesiae  et  domino 
meo  Papae  Gregorio,  ejusque  successoribus  canonice 
intrantibus.  Non  ero  in  consilio  aut  consensu  vel 
in  facto,  ut  vitam  perdant  aut  membrum,  aut  capi- 
antur  mala  captione.  Consilium  vero  quod  mihi 
credituri  sunt,^  per  se  aut  per  nuntios  suos,  sive  per 
literas,  ad  eorum  dampnum  me  sciente  nemini  pandam. 
Papatum  Romanum  et  regalem  ^  Sancti  Petri,  adjutor 
eis  ^  ero  ad  retinendum  et  defendendum,  salvo  ordine 
meo,  contra  omnem  hominem.  Legatum  Apostolicee 
sedis  in  eundo  et  redeundo  honorifice  tractabo  et  in 
suis  necessitatibus  adjuvabo.  Vocatus  ad  sinodum, 
veniam,  nisi  prsepeditus  fuero  canonica  prsepeditione. 
Apostolorum  limina  singulis  trienniis  visitabo  aut 
per  me  aut  per  nuntium  meum,  nisi  absolvar  Apo- 
stolica  licentia.  Possessiones  vero  ad  monasterium 
meum  spectantes  non  vendam,  neque  donabo,  neque 
inpignorabo,  neque  de  novo  infeudabo,  vel  aliquo 
modo  alienabo,  inconsulto  Romano  pontiiice.  Sic  me 
Deus  adjuvet  et  hsec  sancta  Evangelia." 


De  adventu  nuntiorum  imjperatoris,  deque  initiato  matrimonio 
sororis  regis  Anglorum. 

Messen-  Eodem  anno,  mense  Februario,  venerunt  apud  Westmonaste- 

gers  sent     Yimn.  duo  Hospitalarii  Theutonicorum  ^  cum  militibus  etaliis 
rick  II.  to  nuntiis^  solempnibus,  ab  Fretherico  Romanorum  imperatore  ad 


*  C.  ins.  aut. 

2  regalem']  So  the  Gesta  Abbatum, 
311  ;  regalis,  B.  ;  regulis,  C 

3  m]  altered  to  ejus  in  C. 

^  Hospitalarii       TheutonicGrum] 


Written  by  Par.  over  an  erasure. 
The  MS.  probably  hud  Templariiy 
as  W. 

^  Feter  de  Vinea  was  one. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


319 


regem  Anglorum  missi,  fercntes  literas  ipsius  auro  bullatas,  in  A.D.  1235, 

quibus    postulavit   Hysabellam    sororem  regis   sibi  matrimonio  ask  the 

copulandam.      Ycnicntes    autcm    septimo   kalendas'  Martii    ad  P"^cess 

,.,,.,  ,  i    1   .•      •  -1  •  Isabella  in 

regem,  petierunt  literarum  et  sua3  postulationis  responsum  sibi  niarriaffe 

dari,  ut   regis  voluntatem  domino  imperatori  possent   celeriter 
nuntiare.     Rex  autem  Anglorum,  super  dicto  negotio  sollicitus.  The  king 
cum   episcopis    et    regni    sui    magnatibus    coepit    tractare   per  ^^^  nobles 
triduum ;  qui  rem  diligenter  examinantes  in  hoc  unanimiter  con-  ^  ^  ^^  • 
senserunt,  ut  puella  daretur  imperatori.     Et  sic  tertio  kalendas 
Martii  respondens,  matrimonium  petitum  concessit.     At  nuntii  The  prin- 
cum    postulassent   ut    sibi   liceret   puellam    videre,    misit  rex  ^^^^  i^ 
legates  fide  dignos   pro   sorore    sua    ad   turrem  Londoniarum,  *u^"^^i,*^ 
ubi  sub  vigilanti  custodia  servabatur.     Quam  reverenter   apud  sadors 
Westmonasterium    perducentes   in   prsesentia    regis,    puellam, 
vicesimum    primum   oetatis  agentem   annum,  speciosam  nimis, 
flore    virginitatis    insignitam,    indumentis    et     moribus    regiis 
decenter   ornatam,    nuntiis   imperialibus    exhibebant.      At   illi, 
cum  in  virginis  inspectione    visum    aliquandiu    recreassent,  et 
earn  imperiali  thoro  dignissimam  in  omnibus  judicassent,   con-  and  the 
firmaverunt    matrimonium   in   animam   imperatoris   interposito  marriage  is 
juramento,  ofFerentes    ei   ex    parte    ipsius   imperatoris   anulum  ^^™^"^^^ 
sponsalem.     Quem  cum  in  ejus  digito  posuissent,  pronunciave- 
runt   eam     imperatricem    esse    Eomani    imperii,    communiter 
dicentes,    "  Vivat  imperatrix,   vivat."      Deinde  cum  legati  ea, 
qua3  facta  fuerant,  sub  omni  festinatione  imperatori  per  fideles 
intcrnuntios  intimassent,  post  Paschalem  solempnitatem  misit  The  arch- 
archiepiscopum  Coloniensem  ^  et  Lovanise  ^  ducem  cum  virorum  bishop  of 
nobilium    multo    comitatu    in    Angliam,  qui,  imperatricem   ad  ^°i^f"j^ 
ipsum  Lonorifice    perducentes,  matrimonium  jam   initiatum   et  of  Louvain 
ratum  procurarent,  ut  in  cognitione   carnali  fieret   consumma-  sent  to 
tum.  conduct 

her  to  the 

Dg  nujptkdi  ornatu  imperatricis  et  ndbili  a;p;paratu  ejusdem. 

Erat  autem  istarum  tantus  apparatus  nuptiarum,  quod  quasi  Account 
regias  vel    imperiales  divitias  excedere  videretur.^    Nam  ad  ^^  ^^^" 
ipsius  imperatricis   dignitatem   fabricata  est  corona  opere  sub-  ^^^^^^^^^* 
tilissimo  ex   auro  obrizo  primo   et  purissimo  et  gemmis  pre- 
tiosissimis.^    In  anuUs  autem'  et  monilibus  aureis  cum  gemmis 


*  Henry  of  Molenarkcn. 
2  Henry  I. 

•*  vidcretur^  videbatur,  W. 
**  W.  adds  **  in  qua  sculpti  fuerunt 
**  reges  quatuor  Anglorum  martyres 


"  et  confessores,  qui  a  rege  ad  suee 
"  sororis     animac    custodiara   sunt 
"  specialitcr  assignati." 
^  autein]  siquidem,  W. 


820 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1235.  pretiosis,  in  ^  scriniis  et  faleris,  et  aliis  mulebribus  orna- 
mentis,  necnon  in  copioso  thesauro  auri  et  argenti,  et 
equis,  et  comitatu,  qua3  oculos  intuentium  -  rapere  solent  in 
concupiscentiam,^  ut  quasi  impretiabilia  viderentur,  non  tan- 
tum  copiose,  sed  superaffluenter,  ditabatur  ab  Anglia 
recessura.^  Yasa  etiam  omnia,  tarn  vinaria,  quam  fercularia, 
ex  auro  et  argento  opere^  excogitato  fabricata  innumera- 
bilia  resplenduerunt,  quorum  materiam  superabat  opus ; 
immo  etiam  oUse  et  vasa  coquinaria,  urcei  et  vasa 
vinaria,  disci  et  vasa  cibaria  argentea  nituerunt.  Ad 
quorum  omnium,  administrationem  et  custodiam  tales  deputati 
sunt  ministri  curiales,  qui  ipsi  imperatrici  et  illius  familias 
more  regio  ministrarcnt.  Talibus  autem  et  aliis  multis  puella 
a  rege  fratre  sufFulta  honoribus  et  dotata  muneribus  remansit 
in  custodia  episcopi  Exoniensis  et  Radulfi  filii  Nicholai,  regis 
senescalli,  virorum  nobilium  ac  per  omnia  commendabi- 
lium,  et  aliorum  generosorum  ^  de  domestica  regis  ^  familia, 
comitantibus  matronis  nobilibus  et  puellis  generosis,  qui  om- 
Herjour-  nes  curialiter  eruditi  ad  imperatricis  sufficiebant  obsequium, 
ney  to  the  custodiam,  et  conductum.  Et  his  in  hunc  modum  dispositis. 
May  6.  ^^^  i^  ^i®  Sancti  Johannis  ante  portam  Latinam  apud  West- 
monasterium  tenuit  solenne  festum  cum  archiepisoopo  Coloniensi 
et  cEeteris  nuntiis  imperatoris ;  ^  et  in  crastino  omnes  apud 
Derteford^  iter  arripiunt,  rege  comite,  cum  magno  comitatu 
comitum  ac  baronum  ^*^  et  aliorum  nobilium.  Equos  autem 
tot  ei  et  tales  rex  procuravit  palefridos  ^^  nobiles  et  egregie 
faleratoS;  qui  sufficiebant  ad  imperatricis  honorem,  dum  sessores'^ 


f.  94  b. 


1  in  ,  .  .  comitatu']  decenter  or- 
natis,  ac  cseteris  ornamentis  lubii- 
cis,  peplis  sericis  et  lineis,  et  rebus 
consimilibus,  W. 

2  W.  adds  et  aniinos. 

3  W.  adds  "  mulierum,  ita  deco- 
"  rata  resplenduit." 

"*  Two  additional  sentences  follow 
in  W.  Coxe's  Wendover,  iv.  p. 
334. 

5  opere  .  .  .  nituerunt']  puris- 
simo  ;  et  quod  omnibus  superfluum 
videbatur,  ollse  omnes  coquin3e,ma' 


jores  pariter,  minores,  ex  argento 
fuere  purissimo,  W. 

^  generosorum]  virorum  nobi- 
lium, \Y. 

''  regis]  illius,  W. 

^  imperatoris']  imperatricis,  B. 

^  0-  W.  ins.  burgum. 

^"  W.  adds  conductu. 

^*  palefridos  .  .  faleratos]  variis 
coloribus  distinctos  et  suaviter  por- 
tautes,  W. 

^"  W.  adds  "  suos  sine  pedum 
"  offensionc." 


hi 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  321 

quadam  delectabili  ferebant  suavitate.^     Cumque  per  Rofensem  A.D.  1235. 
civitatem    ad    abbatiam    de    Feveresham    convenissent,    inde  ^ 
Cantuariam    profecti,  ad   sanctum    Thomam    arclaipr<Tesulem  et 
martyrem    orationis   gratia    pervcnerunt ;    ubi    completo  devo- 
tionis  obsequio,  ad   portum  Sandwicensem  quasi   tria   equitum 
milia  convenerunt.    Miserat  enim  rex  ad  omnes  abbatias 
circumjacentes,  imperiose  petens  quemlibet  abbatem,  ut 
ad  conducendum    sororem    suam    ad    mare    equos  cum 
assessoribus  suis  honorabiles  accommodaret.     Imperatrix  She  em- 
autcm  et  archiepiscopus  Coloniensis,  cum  cseteris  viris   nobili-  o^ndwich 
bus  et  matronis  ad  conductum  ejus  assignatis,  quinto  idus  Maii 
naves   ingressi,    velis    patentibus     sese     pelago    commiserunt. 
Nee  lacrimae  defuerunt    cum    frater  a  sorore,  rex    discessit   ab 
imperatrice. 


Qiwcl  imperatrix  apud  Coloniam  salvo  pervenit. 

Navigantibus   autem   illis,  post  tres  dies    et  totidem   noctes,  She  lands 
ostium    Reni^   fluminis   intraverunt,  et  completo   unius  diei  et  ^* -^^^" 
noctis  cursu,  apud  Anevers  applicuerunt,  in  terra  scilicet  juri  ^^^P' 
iraperiali    subjecta.      Qaibus   applicantibus    occurrit    innumera 
multitudo  nobilium  armatorum,  ad  custodiam  imperatricis   ab 
ipso   imperatore   transmissa,    quae    diebus     ac    noctibus    circa 
corpus  ejus  diligentes  excubias  celebraret.     Erant  enim  quidam 
ex  hostibus  imperatoris   regi   Francorum   confcederati,  ut  dice- 
batur,  qui  imperatricem   rapere   moliebantur,  ut  raatrimonium 
illud  magnificum    impedirent.      Occurrunt    etiam    presbiteri 
oranes  et  clcrici  "*   ex  regionibus  circumpositis  cum   processione 
sollempni  in  vestimentis  pretiosis,  cereis  accensis,  agmi- 
nibus   composite    ordinatis,  campanas  pulsantes,  et  cantica 
laetitiae    modulantes  ;    inter  quos    siquidem  ^  omnes  artifices,  et 
magistri  cujuscunque    generis  musicee   artis    cum    suis    instru- 
mentis,  qui  in  omni  laetitia  nuptiali  per  viam  quinque  dierum  ^^j  thence 
imperatricem  apud  Coloniam  conduxerunt.     Ubi  cognito  ipsius  goes  to 
adventu,  exicrunt  ab  urbe   in  occursum   ejus    ad  decem    milia  Cologne, 
civium,  cum  floribus  et  ornamentis^  variis  ac  festivis   indu- 


^  A  sentence  in   W.  is  omitted    ,        ^  clerici]  cleri,  C. 
here.     Coxe,  iv.,  p.  335. 
2  W.  adds  apud. 


^  W.  ins.  convenernnt. 

'•  oniamentis  variis\  palniis,  W. ; 


3  i.e.,  the  Scheldt.  C.  has  palmis  expunctcd. 

VOL.    III.  X 


322 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


tice  contra 
adventum 
imperatri- 

CIS. 


A.D.  1235.  mentis,    qui    in    eqnis    sedentes    pretiosis^ad  agiles^  cursns 
jyota  argu- QSilceiYibiis  admonentibus  cohercebant,  dum  et^  cannas  et 

menta  Iceti-  .  .  .     . 

hastas,  quas    ferebat    in    manibus,    in    alterutrum,    quasi    in 

hastiludio,    confregerunt.      Advenerunt    etiam     per    ex- 

cogitatum  ingenium  naves,  quasi  remigantes  per  aridam, 

equis  absconditis  et  tectis  sericis  coopertoriis  illas  tra- 

hentibus ;    in   quibus    navibus    clerici    suaviter    modu- 

lantes    cum    organis   bene    sonantibus    audientibus    in- 

auditas  cum   stupore   fecerunt   melodias.     Appropians^ 

igitur  civitati  Colonise  imperatrix,^  talibus  intravit  comitata 

tripudiis,  ut   tota   ilia    nobilis    civitas   gaudio  videretur 

redundare.     Conduxerunt  etiam  earn  duces  ejus  per  princi- 

pales  plateas  civitatis,  contra  ipsius  adventum,    tum    propter 

nobilium   Anglorum  adventantium,^  tum  ut    sic  gratia 

imperatoris    aspiraret,   multipliciter    adornatas.       Sed    cum 

generosa  '^  imperatrix  cognovisset,   quod  omnes   et  praecipue 

nobiles   matronae  Colonienses,^   in   solariis  sedentes,   et  glo- 

meratim    in    diverticulis    vicorum    convenientes,   faciem 

ejus  videre   cupiebant,  capellum   suum  ex  capite  cum  °  peplo 

demisit,  ut  universi  liberum  in  ipsius  serena  facie  aspectum 

habentes  ^^  oculos  ^^  cum  stupore  recrearent.     In  quo  facto 

omnium  intuentium  animos  in  ipsius  dilectionem  adeo 

inclinavit,  ut  universi  et   singuli,  laudantes    et  benedi- 

centes  ipsius  humilitatem  cum  pulchritudine  admirabili, 

optimam    successionis    et   posteritatis   felicissimse   spem 

conceperunt.     Hospitata  est  autem  imperatrix  in  ^^  nobili  pa- 


^  pretiosis']  Hispanicis,  W. 

"  agiles  .  .  .  co1iercebajit\  agilem 
eos  cursuin  urgebant,  W. 

^  et  .  .  .  hastas]  hastas  et  arun- 
diues,  W. 

"*  Appropians]  Appropinquans, 
C. 

^  imperatrix  talibus']  talibus 
igitur  imperatrix,  W. 

^  Sic.  ;  a  word  is  omitted,  per- 
haps honorem. 

7  generosa  imperatrix]  ilia,  W. 

^  B.  ins.  q. 


^  cum  peplo]  et  peplum,  W. 

^0  habentes]  haberent,  W. 

^^  oculos  .  .  .  conceperunt]  qui, 
oeulis  in  ejus  inspectioue  aliquando 
recreatis,  laudaverunt  earn  multum 
ex  hoc  facto,  pulchritudinem  illius 
et  humilitatem  plurimum  commen- 
dantes,  W. 

^2  For  the  rest  of  this  paragraph 
W.  has  "  extra  muros  civitatis 
"  propter  tumultum  ejus,  impera- 
"  toris  ibi  mandatum  exspectans." 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI   TERTII.  323 

latio^  opere  cementario  constructo  archiepiscopi,  ubi  per  A.D.  1235. 
totam  noctem  chorese  puellarum  canentium  cum  diver- 
sis  instrmnentis  musicis  perstrepebant,  ut  ipsa  impera- 
trix  ipso  gaudio  foveretur,  glorians  in  medio  juvencu- 
larum  timpanistriarum.  Nee  defuit  diligentia  militum 
armatorum,  super  muros  et  in  ipsa  civitate  propter 
hostiles  insidias  noctibus  excubantium. 


Quod  imperator  in  imperatrice  apud  Wermesiam  matrimonium 
initiatum  consummaverit. 

Tempore    quo    imperatrix   apud    Coloniam  venit,  imperator  The  em- 

erat   bellicis    expeditionibus     implicatus    contra    filium    suum  peror,  then 

Henricum   regem   Alemannise    sibi  rebellem.      Sed  pater  j^jg^n^^ 

contra  eum   tarn   copiosum    conduxit   exercitum,   ut   simul   et  Henry, 

semel  decem  castra  vallaret  obsidione.    In  quorum  uno  fortis-  ^^^^  ^^^ 

simo  cum  filium  obsedisset,  ille  patris  metuens   severitatem,  ^l^  ^^^'j 
,   .      _  ,  ...  sion,  ^nd 

exivit  de  castro,  et  corruens  m  terram  coram  ipso,  misericor-  attempt  on 

diam  ipsius  Cum  lacrimis  et  singultibus  imploravit.     Sed  his  father's 
ille, 2  non  adhuc  spiritu  conceptse  irse  maxime  mitigato,  ^  * 
vinculis  ^   filium    jubens    constringi,   duxit   eum    secum    apud 
Wermesiam.^     Laxatis  autem  vinculis,  et  loris  ob  rega- 
lem   reverentiam   aliquantisper   dissolutis,  dicitur  filius 
patri  venenum  procurasse ;  super  quo  scelere  accusatus,  has  him 
vinculis  iterum  durioribus  mancipatus,  traditur  cuidam  aT[Hddel- 
duci^  custodiendus,  qui    eum  oderat    inexorabili    odio,  herg]. 
quia    totis    nisibus    eum   proposuerat    prsedictus  ^    rex 
Henricus  exhseredare  ;  sed  nunc  revoluta  rota  fortunae, 
traditur  rex  arbitrio  ducis   incarcerandus.      Misit  igitur  He  sends 
imperator  pro  imperatrice,  ut  ad   eum  apud  ^  Wermesiam  ^^^  *^^ 
properaret,    postquam   apud    Coloniam    per  sex   hebdomadas  Worms, 
moram  protraxisset.    Archiepiscopus  autem  Coloniensis  et  epi- 


^  "  In  domo  prsepositi  S.  Gere- 
"  onis."  Godef.  Monach.  Annales, 
p.  400  (Struve). 

-  W.  adds  sine  misericordia. 

3  vinculis']  vineuli,  B. 

**  O.  W.  add  "  ubi  cum  ilhim  sub 
"  arcta  custodia  commendasset." 


5  This  was  Otho,  duke  of  Ba- 
varia, count  Palatine  of  the  Rhine. 

^  pradictus  rex]  om.  C. 

'  apud  .  .  .  properaret]   veniret 
ibidem,  W. 

X  2 


324 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1235.  scopns  Exoniensis,  cum  caeteris  ad  imperatricis  conductum 
assignatis,  iter  cum  ipsa  aggredientes,  ad  imperatorem  eam  in 
omni  pompa  ac  nuptiali  Isetitia  septem  dierum  itinere  per- 
duxeruiit.  Quo  cum  pervenissent,  suscepit  eos  imperator  in 
magna  lastitia  et  honore,  quia  supra  modum  sibi  placuit 
decoris      inspecfcio    puellaris ;  ^    illam    enim,    ut    crebrius 

wliere  the    audivit,  natura  speciali  quodam  studio  decoravit.     Desponsavit 

marriage     ^^.^^   puellam    ibidem,    matrimonium    initiatum    consum- 
*  mando,  solenniter  imperator,    xiii.    kalendas   Augusti,    in  Do- 
minica ;  quae  si  multum  ^  placuit  in  specie  corporali,  multo  plus 
placuit    morum  ^    experientia,    quam    invenit    prserogativa 
insignitam,  et  eloquentise  perita  facetia  eruditam. 

In  festo  desponsationis  imperatricis  Ysabellee,  sororis 
domini  regis  Anglise,  erant  tarn  apud  Maguntiam  quam 
Wermesiam  quatuor  reges,  et  undecim  duces,  et  triginta 
comites  et  marchiones,  prseter  prselatos.  Nocte  vero 
prima  qua  concubuit  imperator  cum  ea,  noluit  eam 
carnaliter  cognoscere,  donee  competens  hora  ab  astro- 
logis  ei  nunciaretur.  Consummata  autem  *  carnali  com- 
mixtione  summo  mane,  deputavit  eam  quasi  praegnan- 
tem  diligenti  custodise,  dicens  ei,  "  Custodi  te  sapienter, 
"  quia  habes  in  utero  masculum."  Et  hoc  idem  pro  ^ 
certo  significavit  domino^  regi  Anglise  fratri^  suo  per 
episcopum  Exoniensem  et  magistrum  J.  de  Sancto  Egidio, 
fratrem  Prsedicatorem.  Et  ^  sic  contigit ;  peperit  enim 
masculum,  cujus  nomen  Henricus.^  ISTuptiis  igitur  diebus 
quatuor  continuis  magnifice  celebratis,  episcopus  Exoniensis  et 
cseteri,  qui  cam  imperatrice  advenerant,  ab  imperatore  licentia 
impetrata,  ad  Angliam  cum   gaudio   sunt  reversi.       Misit  ergo 

turn  home,  imperator  regi  Anglorum  tres  leopardos,  in  signum  regalis 
clipei,  in  quo    tres  leopardi  transeuntes  figurantur,  cum 


Her  son 
Henry. 

f.  95. 
Her  Eng- 
lish atten 
dants  re- 


puellaris,  illam']  puellse,  quam, 


W. 


2  W.  adds  ei. 

3  morum  .  .  .  eruditam]  in  ex- 
perientia  thori,  quam  virginali  puri- 
tate  signatam  invenit,  O.  W. 

"*  autem]  igitur,  C. 
^  pro  certo]  om.  C. 


^  domino]  om.  C. 

^  fratri  s7io]  om.  C. 

^  Two  hands  are  represented 
clasped,  under  a  ring  and  crown. 

9  This  is  an  error.  The  eldest 
son  was  named  Jordan  ;  he  died  a 
baby.  Henry  was  not  born  till 
some  years  afterwards. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  825 

aliis  donariis   pretiosis,  quibus  regiones  non  abundant  occiden-  A.D.  1235 
tis  ;  cui  etiam  contra  regem  Francorum  promisit   consilium  et  Aid  pro- 
auxilium  opportunum,  qui   jura    sua    detinet  violenter    et  ^^^^  *ttj 
injuste,  prcecipue  in  perniciem  regis  Lodowici  et  animse  against 
dampnationcm.     Qui  moriturus  manifeste  confessus  est,  the  e^_  ^ 
se  inexpiabiliter  peccasse  in  regem  Anglorum,  retinendo  peror. 
jura  sua,  et  postea  cum  esset   in  Anglia,  terram   suam 
redditurum ;  quse  omnia  dissimulat  rex  Francorum  nes- 
cire,  plus    muliebre    secutus    consilium,  quam    normam 
justiticG,  timorem  Domini  ultionum  postponendo.     Pro- 
misit etiam   imperator,  ut    ex  tunc   et  deinceps    regem 
Anglorum    prse     cieteris    mundi    principibus    specialius 
quasi   filiali    amplexaretur  dilectione.      Remissis   igitur 
in  Angliam   fere  universis  utriusque   sexus    hominibus, 
quos  curia  imperatricis  in  patria  sua  educaverat,  impe-  The  em- 
rator  imperatricem  quamplurimis  Mauris  spadonibus  et  atSdants 
vetulis  larvis  consimilibus  custodiendam  mancipavit. 


De  generis  nobilitate  hujus  imperatricis. 

Erant   autem    in    imperio    Romano   quibus    nimis   videbatur  Digressio 
indignum,  quod   imperator  tarn  potens   et    in  omnibus  pollens  necessaria. 
divitiis,  qui  quasi  dominus  et  moderator  totius  orbis  extiterat,^ 
sororem  duxerit  regis  Anglorum.     Sed  cum  omnibus  sit  notis-  Pedigree 
simum    quod   major   dignitas    est   esse    genere    nobilem  quam  of  the 
divitem,  sciendum  est,  hujus  imperatricis  patrem  fuisse  regem  ^^P''*^^' 
Anglorum   Jobannem  ;    Henricum   regem,  qui  nunc   regnat   in 
Anglia,  fratrem  ;     avunculos    reges    magnificos    Henricum    et 
Ricardum   ac  Britanniae   comitem  Galfridum;    hi   autem   reges 
generositate    illustres    dominabantur    in  Anglia    et    Hybernia, 
unde  reges  fuerunt ;  in  Normannia  et  Aquitannia,  unde  duces ; 
in  Pictavia  et  Andegavia,  unde  comites ;  prseter  Turonicam  et 
Cenomanniam,    Berri    et   Averniam,    quae    ad    eorum    proprie- 
tatem   spectare   tenentur.      In   his   quoque   regionibus   septem 
archiepiscopos    habuerunt,     cum     regibus     Scoti^e    et    "Wallige, 
Hybcrniae  et  Moniac  insulae    subjectos  ;    atque   pra3ter  istos  tot 
cpiscopos,  totque   comites,  barones,  ac   militcs,  quod  quasi   in- 
numerabiles  reputantur.     Mater  ^  autem  hujus  imperatricis  ista-  Her 
rum  terrarum  omnium  regina  fuit ;  et  du£e  sorores  illius,  una^  mother, 


'  extiterat]  extitit,  W.  I        ^  Joanna,  wife  of  Alexander  II. 

'  Isabella  of  Angouleme. 


326 


MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1235.  reglna  Scotorum,  et  altera  ^  Penbrocensis  comitissa.  Amitse 
sisters,  and  quidem  ipsius  erant  quinque,  quarum  primam  ^  duxit  rex  Hy- 
aunts.  spaniae  Aldefonsus,  de  qua  nata  est  Blanca  Francorum  regina, 

de  ^  qua  ejus  filius,  qui  regnat  ^  in  Gallia,  Lodowicus ;  alteram^ 
duxit  Sicilise  rex  Willelmus,^  qui  prole  caruit,  et  illam 
dante  rege  Ricardo,  duxit  Reimundus  comes  Tholo- 
sanus ;  eb  "^  tertiam  ^  dux  Saxoniae  Henricus,  de  qua  natus  est 
Otho,  postea  Eomanorum  imperator,  et  frater  ejus  Henricus 
Saxoniae  dux  et  rex  tandem  Terras  Sanctae.  Quartam^  vel  illam 
reginam  Siciliee  de  qua  praedictum  est,  secundum  quos- 
dam,  duxit  comes  Tholosanus  Eeimundus,  et  quintam^'^  comes 
Eotrodus  Perticensis.  His  igitur  et  consimilibus "  imperatrix 
atavis  edita  regibus,'^  patrem,  ut  dictum  est,  habuit  regem 
Jobannem,  qui  fuit  filius  magnifici  regis  Henrici,  qui  fuit 
filius  Matildis  quondam  imperatricis,  quae  fuit  filia  regis  Anglo- 
rum  Henrici  senioris  et  Matildis  reginse.  Hgec  Matildis  filia 
fuit  Malcolmi  regis  Scotorum  et  sanctse  Margaretae  reginae. 
Margareta  filia  fuit  Eadwardi,  quam  genuerat  ex  Agatba  sorore 
Henrici  Romani  imperatoris.  Iste  Eadwardus  filius  [fuit]  Ead- 
mundi  regis  Anglorum,  qui  Latus  ferreum  dicebatur ;  cujus  pater 
fuit  rex  Etbeldredus,  cujus  pater  rex  Eadgarus  pacificus,  cujus 
pater  rex  Eadmundus  ;  cujus  pater  rex  Eadwardus  primus,  cujus 
pater  fuit  illustris  rex  Anglorum  Alfredus.  Hujus  genealogia 
in  Anglorum  bistoriis  perducitur  usque  ad  Adam  primum  pa- 
rentem.    Talibus  autem  imperatrix  antecessoribus-^^  procreata. 


^  Alienora,  wife  of  William  Mar- 
shal, and  afterwards  of  Simon  de 
Montfort. 

2  Alienora  (2nd  daughter  of 
Henry  H.),  wife  of  Alfonso  III. 
of  Castile. 

3  de  qua]  et,  W. 

^  regnat]  regnavit,  C. 

*  Joanna  (3rd  daughter  of  Heniy 
II.),  wife  of  William  II.,  king  of 
Sicily,  and  afterwards  of  Raymond 
VI.,  count  of  Toulouse. 

^  Willelmus]  So  Par.  in  the 
margin,  where  the  whole  of  this 
insertion  is ;  B.  has  Rogerus,  as  W., 
but  it  is  expuncted ;    C.  om.  rex. 

T  et  .  .     natus  est]  om.  C. 


^  Matilda,  wife  of  Henry  the 
Lion,  duke  of  Saxony.  She  was 
the  eldest  of  Henry  II.'s  daughters. 

^  Quartam  .  .  .  Reimundus  et] 
om.  C.  This  is  the  above-men- 
tioned Joanna,  as  Paris  shows  by 
his  insertion. 

-  10  rpjjjg  jg  ajj  error.  The  wife  of 
Rotrou  III.,  count  of  Perche,  was 
Mahaut,  daughter  of  Theobald  II., 
count  of  Champagne,  and  thus 
second  cousin  twice  removed  to  a 
grand-daughter  of  Henry  II. 

^^  C.  ins.  prcedictis  in  the  margin. 

1-  Hor.  Od.  L  1. 

^^  antecessoribus]  genitoribus,  O. 
W. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI  TERTIT. 


327 


imperialibus  nuptiis  ^  dignissima  judicatur  ;  ^    et     sic     cesset  ^'^- 1235. 
contra  earn  invidorum  oblatrantium  detractio. 


"  Hactenus  invidise  respondimus  ;  attrahe  lora 
"  Fortius,  et  giro,  scriba,  recurre  tuo."  ^ 

Eodem^  tempore  cepit  rex  carucagium,  scilicet  duas 
marcas  de  ^  caruca,  ad  maritagium  sororis  suae  Isabellse. 
In  cujus  maritagio  rex  imperatori  triginta  milia  mar- 
carum  sine  ornatu  imperatricis  et  corona  impretiabili 
ipsius  in  brevi  termino  numeravit. 


JSxcusatio 

digression 

nis. 


Continuatio  materim. 

Circa  idem  tempus,  quidam  clericus  Henricus  ^  Cle- 
mens, nuntius  procerum  Hyberniensium,  dnm  minus 
sapienter  se  gereret,  jactitando  se  causam  fuisse  mortis 
Ricardi  comitis  Marescalli,  vocando  eum  proditorem  et 
cruentum  inimicum  regis  et  regni,  miserabiliter  Lon- 
doniis,  rege  ibidem  existente,  est  interfectus.  De  qua 
morte,  cum  ab  ipso  etiam  rege  et  aliis  notaretur  accu- 
satus  Gilebertus  Marescallus,  plurimis  argumentis  suam 
purgavit  innocentiam. 

Eodem  ^  tempore,  procurante  Waltero  Carleolensi  epi- 


Henry 

Clement, 
boasting  of 
the  death 
of  Richard 
Marshal,  is 
slain  in 
London. 


Proposal  of 
marriage 


1  W.  adds  in  omnibus. 

2  In  the  margin  is  "Dominus 
"  Rogerus  de  Wendoure  prior  ali- 
"  quando  de  Belvero  hucusque  cro- 
"  nica  sua  digessit.  Incipit  frater 
"  Mathajus  Parisiensis."  It  is  not 
in  C.,  where  it  is  inserted  above, 
see  p.  290,  n.  ^.  O.  W.  ins.  "  Hue 
**  usque  scripsit  cronica  dominus 
"  Rogerus  de  Wendovre. 

"  Cernis   completas    hie    nostro 

"  tempore  metas, 
"  Si  plus  forte  petas  tibi  postera 
"  [postea,  W.]  miutiet  aitas." 
Here  end  MvSS.  O.  W.     From  this 
point  the  history  is  the  work  of 
Matthew  Paris. 


2  Ovid.  Remed.  Amoris,  397,  8, 
where  "  curre,  poeta"  for  "  scriba > 
"  recurre." 

■*  Eodem  .  .  numeravit]  This  is 
at  the  foot  of  the  page.  It  is  in- 
serted in  C.  in  the  middle  of  the 
last  chapter. 

•'•  de  carncci]  cm.  C 

^  Hcjiricus  Clemens']  Interlined, 
He  was  clerk  of  the  justiciar  of 
Ireland,  Maurice  Fitzgerold.  See 
Shirley's  Boijal  Letters, i.,  pp.  469, 
470.     C.  prefixes  nomine. 

7  Eodem  .  .  elegantiam]  In  the 
margin.  After  episcopo  *'  Wig."  is 
faintly  interlined  in  B. 


328        MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.1235, 

between 
the  king 
and  Jane, 
daughter 
of  Simon 
count  of 
Ponthieu. 
She  is 
married  to 
[Ferdi- 
nand III.] 
of  Castile. 

The  new 
decretals 
of  Pope 
Gregory 
IX. 


scopo,  rex  Henricus  III.  sibi  filiam  ^  comitis,  pontificis 
fidei  interpositione,  cum  juramento  sibi^  subarravit. 
Sed  postea  mutato  animo  et  consilio,  propter  quasdam 
regis  Francorum  comminationes,  a  proposito  resilivit, 
ne  ^  pater  exhseredaretur ;  quae  postea  maritata  est  *  regi 
Castellse  Andefonso,^  propter  sui  elegantiam. 


Be  novis  decretalihus  scilicet  Gregorianis. 

His  quoque  temporibus,  Gregorius  Papa  nonus  videns 
decretalium  tsediosam  prolixitatem,  sub  quodam  com- 
pendio  eas  eleganter  abbreviatas  et  coUectas  soUenniter 
et  autentice  per  totius  mundi  latitudinem  legi  prsecepit 
et  divulgari.  lUas  autem  ab  auctore  ipsarum  Gregori- 
anas  appellamus,  sic  incipientes,  "  Rex  ^  pacificus,  etc." 
In  quibus  quaedam  innovavit,  ne  scilicet  illegitimi  ^ 
pryelatias  vel  ecclesiastica  beneficia,  nisi  adepta  a  sede 
Romana  legitimationis  dispensatione,  optineant ;  sciens 
inde  curiae  Romanse  pro  impetratione  tali  multa  emo- 
lumenta  provenire,  sicut  ex  statuto  Innocentii,  pro 
dispensatione  plurimorum  beneficiorum  optinendorum. 


The  Caur- 
sin  usurers. 


De  peste  Caursinorum. 

Invaluit^  autem  his  diebus  adeo  Caursinorum  pestis 
abominanda,  ut  vix  esset  aliquis  in  tota  Anglia,  maxime 
praelatus,  qui  retibus  eorum  jam  non  illaquearetur. 
Etiam  ipse  rex  debito  insestimabili  eis  tenebatur  obli- 
gatus.     Circumveniebant   enim   in   necessitatibus    indi- 


^  This  is  Jane,  daughter  of  Simon 
de  Daramartin  and  Mary  of  Pon- 
thieu. 

2  sibi'\  om.  C. 

^  jw  .  .   .  elegantiam]  om.  C. 

'^  B.  repeats  postea. 

^  Andefonso]  An  error  for  Ferdi- 
nando. 

^  This  is   the    beginning  of  the 


letter  prefixed  to  the  new  decretals 
of  Gregory  IX.  (See  the  edition 
Antv.  1648.) 

^"  B.  adds  in.  It  is  erased  in  the 
Hist.  Anglor. 

s  A  purse  and  a  bond  are  repre- 
sented hanging  on  a  stick  in  the 
margin. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  o29 

gentes,  usuram  sub  specie  negotiationis  palliantes,  et  A.D.  1235. 
nescire  dissimulantes,  quod  quicquid  accrescit  sorti, 
usura  est,  quocunque  nomine  censeatur.  Manifestum 
est  enim  eorum  accommodationes  ab  ordine  caritatis 
sequestrari,  cum  non  manum  porrigant  egentibus  auxi- 
liatricem,  ut  eis  subveniant,  sed  circumveniant ;  non 
ut  alienee  succurrant  inedise,  sed  ut  suae  consulant 
avaritise,  cum 

Quicquid  ^  agant  homines  intentio  judicet  omnes. 

Debitores  autem  suos   sub  tali  obligatione    sibi  obli- 
gaverunt  : 

Forma  Caursinorum  ohligandi  debitores,  indies  tamen 

ingravescens. 

"  Universis    praesens    scriptum    visuris,    N.    prior   et  Their  form 
"  conventus    N.    salutem    in    Domino.       Noveritis    nos  t^^eir 
"  mutuo  recepisse    apud  Londonias,  pro    nostris    et  ec-  debtors. 
"  clesise  nostrse  negotiis  utiliter  expediendis,  ab  illo  N. 
"  et  illo  N.  pro  se  et  sociis  suis,  civibus  et  mercatori- 
"  bus  civitatis  N.,  centum  et  quatuor  marcas  bonorum 
"  et    legalium    esterlingorum,  tredecim    solidis    et  qua- 
"  tuor  sterlingis   pro  marca  qualibet   computatis.      De 
"  quibus  centum  et  quatuor    marcis,  nomine   nostro  et  f.  95  6. 
"  ecclesise  nostrse,  bene  nos  vocamus  quietos  et  integre 
"  protestamur  pacatos ;    exceptioni  non  numeratee,  non 
"  solutse,  et  non  traditse   nobis   pecuniae,  ac  etiam  ex- 
"  ceptioni  quod    dicta   pecunia    in  usus   nostros   et  ec- 
"  clesise  nostrse  non  sit  con  versa,  omnino  renuntiantes. 
"  Quas   prsetaxatas  centum  et  quatuor  marcas   sterlin- 
"  gorum,  prsedicto  modo  et  numero  computandas,  dictis 
"  mercatoribus,  vel  uni  ipsorum,  vel  eorum  certo  nuntio, 
"  qui  prsesentes  literas  secum  attulerit,  in  festo  Sancti 
"  Petri  ad  vincula,  scilicet   prima  die  mensis  Augusti, 
"  apud  Novum  Templum  Londoniarum,  anno  Dominicse 

*  The  firgt  half  of  the  verse  is  from  Juvenal  i.  85. 


830         MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1235.  "  incarnationis  millesimo  ducentesimo  tricesimo  quinto, 
bindL  "  P®^'  legitimam  stipulationem  ^  promittimus,  et  tenemur 
their  debt-  "  nomine  nostro  et  ecclesise  nostrse  nos  integre  solu- 
by  the^^  "  turos  et  reddituros.  Tali  tenore  adjuncto,  quod  si 
Caursins.  "  dicta  pecunia  pra3dictis  loco  et  termino,  sicut  dictum 
"  est,  non  fuerit  persoluta  et  reddita,  ex  tunc  in  antea 
"  semper  transacto  termino  promittimus,  et  tenemur 
"  per  eandem  stipulationem,  dare  et  reddere  prsedictis 
"  mercatoribus,  aut  uni  eorum,  vel  eorum  certo  nuntio, 
"  per  singulos  menses  duos,  pro  singulis  decern  marcis, 
"  unam  marcam  dictse  monetae,  pro  recompensatione 
"  dampnorum,  quae  dampna  et  expensas  ipsi  mercatores 
"  ex  hoc  possent  incurrere  vel  habere,  ita  quod  dampna 
"  et  expensee  et  sors  cum  effectu  peti  possint,  ut  supe- 
"  rius  sunt  expressa,  et  expensas  unius  mercatoris  cum 
"  uno  equo  et  cum  uno  serviente,  ubicunque  fuerit 
"  mercator,  usque  ad  plenam  solutionem  omnium  prse- 
"  dictorum.  Expensas  etiam  factas  et  faciendas  pro 
"  ipsa  pecunia  recuperanda  reddemus  et  restaurabi- 
"  mus  eisdem  mercatoribus,  vel  uni  eorum,  vel  eorum 
"  certo  nuntio.  Quam  recompensationem  dampnorum 
"  interesse  et  expensarum  promittimus  dictis  merca- 
'•  toribus  in  sortem  dicti  debiti  nullatenus  compu- 
"  tari ;  ac  non  detinere  dictum  debitum  sub  prsetextu 
"  recompensationis  memoratse,  contra  voluntatem  prse- 
"  dictorum  mercatorum,  ultra  terminum  antedictum. 
"  Pro  quibus  omnibus  antedictis,  firmiter  et  plenarie 
''  adimplendis  et  inviolabiliter  observandis,  obligamus 
"  nos  et  ecclesiam  nostram,  et  successores  nostros,  et 
*'  omnia  bona  nostra  et  ecclesise  nostrse,  mobilia  et 
"  immobilia,  ecclesiastica  et  mundana,  habita  et  habenda, 
"  ubicunque  fuerint  inventa,  mercatoribus  antedictis 
^'  et  eorum  haeredibus,  usque  ad  plenam  solutionem 
"  omnium  prsedictorum,  quae  bona  ab  eis  precario  no- 
"  mine    recognoscimus   possidere.      Et   volumus    super 

1  C.  ins.  "  dare  et  reddere  praedictis  mercatoribus." 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  831 

'  omnibus  antedictis  ubique  et  in  omni  foro  conveniri,  A.D.  1235 

'  renuntiando    pro    omnibus    antedictis,    pro    nobis    et 

'  successoribus  nostris,  omni  juris  auxilio    canonici    et 

'  civilis,    privilegio    clericatus    et    fori,   epistolse    Divi 

'  Adriani,  omni  consuetudini  et  statuto,  omnibus  literis, 

'  indulgentiis,  privilegiis,  pro  rege  Anglise  et  hominibus 

'  regni  sui  a  sede  Apostolica  impetratis  et  impetrandis, 

'  constitutioni  de  duahus   dietis,  beneficio  restitutionis 

'  in   integrum,  beneficio   appellationis    et    recusationis, 

'  literis  inhibitionis  regis  Angliae,  et  omni  alise  ^  excep- 

'  tioni   reali  et  personali,  quae  posset  obici  contra  hoc 

'  instrumentum  vel  factum.      Omnia  ista  promittimus 

'  fideliter  observanda.     In  cujus  rei  testimonium,  prce- 

'  senti  scripto  sigilla  nostra  duximus  apponenda.    Acta 

die  ^  Sancti  iElphegi,  anno  gratise  Mccxxxv."  April  19. 

Talibus  igitur  inextricabilibus  vinculis  debitores  suos  Meaning  of 
Oaursini  constringebant.     Qui,  ut  verbo  alludamus,  vere  ^  ^  ^?^^ 
Caursini,  quasi  causantes,  vel  capientes,  et  ursini  nun- 
cupantur.     Indigentes  tamen  primo  sermonibus  mellitis 
et  mollitis  alliciebant,  in  fine  vero  velut  jaculo  vulne- 
rantes ;    unde  multi    propter    verba    eorum    subscripta 
arguta  et  a   legibus  extracta,  causidicorumque  cognata 
fallaciis,  hsec  non  sine  curiae  Romanse  conniventia  fieri 
arbitrantur,  illud   evangelicum    commemorantes  ;    Pru-  S.  Luc. 
dentiores  sunt  filii  sceculi  hujus  quam  filii  lucis  in  ^^^'   ' 
generationibus     suis.       Judsei    quoque    novum    genus 
usurse  in  Christianis  comperientes  Sabbata  nostra  non 
immerito  deridebant. 

Quomodo  curia  Romana  Caursinis  Javit 

Eodemque  ^  anno,  episcopus  Londoniensis  Rogerus,  vir  The  bishop 
quidem   bene  literatus    et   religiosus,  cum    intellexisset  ^^^^^^^^^ 
hos  Caursinos  usuras  sine  erubescentia  palam  frequen-  tizes  the 
tare  vitamque    spurcissimam    deducere,  viros    religiosos  3^,3*  b^a"!' 

'  ali(B'\  alii,  B,  j        3  This  chapter  is  inserted  in  the 

2  die  .  .  .  mccxxxv.']  etc.,  C.  I  margin. 


332 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D,  1235.  variis   injuriis  fatigare,  pecuniamque  argumentose   coa- 
ishes  them  cervare,  et  multos  lus^a  eorum  coactos  subire,  commotus 

from  his  .  ... 

diocese.  est  et  iratus ;  et  zelo  justitise  accensus,  omnes  illos 
quasi  scismaticos  admonuit,  ut  a  tali  enormitate,  sicut 
animarum  suarum  salvationem  diligerent,  desisterent, 
poenitentiam  agentes  de  commissis.  Quod  cum  con- 
tempsissent,  subsannantes  et  deridentes  insuper  et 
comminantes,  episcopus  armis  accinctus  justitise  spiri- 
tualis,  omnes  tales  generaliter  involvit  anathemate  ;  et 
jussit  praecise  ac  districte  eos  a  civitate  Londoniarum, 
quse  hactenus  talis  pestilentise  fait  ignara,  citius  elon- 
gari,  ne  diocesis  sua  tali  tabe  macularetur.  At  ipsi 
tumentes  et  superbi,  de  Papali  defensione  confidentes, 
sine  difficultate  et  morse  dispendio,  in  Romana  curia 
impetrarunt,  ut  dictus  episcopus,  qui  jam  senuerat, 
valetudinarius  et  segrotativus,  citaretur  peremptorie  ^  in 
remotis  partibus  ultramarinis  coram  judicibus  Caursinis 
familiaribus,  quos  elegerant  ipsi  ad  voluntatem  suam, 
ut  comparer  et  super  tali  injuria  mercatoribus  papalibus 
irrogata  responsurus.  Episcopus  vero  malens  patris 
verenda  ut  Sem  tegere,  quam  ut  Cam  revelare,  susci- 
tatum  tumultum  sedavit  pacifice ;  et  hsec  sub  dissimu- 
latione  pertransiens,  causam  tam  arduam  sancti  ^  Pauli 
patrocinio    commendavit,    qui    cum    de   rigore   fidei    et 

Gal.  i.  8.  justitise  prsedicaret,  scripsit,  dicens,  Etsi  angelus  vohis 
•  his  contraria  prcedicaverity  anathema  sit 


They  are 
favoured 
by  the 
Roman 
court. 


Intrusion 
of  Fran- 
ciscans and 
Domini- 
cans into 
the  terri- 
tories of 
some  of 
the  larger 
monas- 
teries. 


De  insolentia  Minorum. 

Eodem  quoque  tempore,  quidam  de  fratribus  Mino- 
rum necnon  et  aliqui  de  ordine  Prsedicatorum,  impu- 
denter  nimis,  suae  professionis  et  ordinis  immemores, 
in  territoria  aliquorum  nobilium  coenobiorum  se  clam 
ingesserunt  sub  prsetextu  officii  sui  adimplendi,  et 
velut  post  crastinam  praedicationem  recessuri.     Sed  vel 


1  peremptorie'\    peremptorio,    B. 
C.  is  correct. 


2  sancti']  sui,  B.     C.  is  correct. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  333 

infirmitatem  vel  qviippiam  aliud  simulantes,  manserunt ;  A.D.  1235. 
et  fabricato  ex  ligno  altari,  superpositoque  altariolo 
lapideo^  beuedicto  secum  allato,  missas  clandestinas 
demissa  voce  celebrarunt,  confessiones  multorum  rece- 
perunt  etiam  parrochialium  in  prsejudicium  presbite- 
roriim.  Dicebant  namque  se  talem  a  domino  Papa 
suscepisse  potestatem  ut  eis  scilicet  fideles,  quae  suo 
erubescunt  sacerdoti  confiteri  vel  dedignantur,  quia 
consimili  peccato  constringuntur,  vel  timent,  quia  te- 
mulento,  confiteantur  ;  quibus  injungant  Minores  poeni- 
tentias  et  absolvant.  Interim  ad  Komanam  curiam 
misso  procuratore  festino  et  diligenti  contra  religiosos, 
in  quorum  degebant  territorio,  concessam  impetra- 
runt  cum  aliquo  adjuncto  beneficio  mansionem.  Quod 
si  forte  adhuc  eis  satisfieri  non  videretur,  in  verba 
contumeliosa  et  comminatoria  proruperunt,  ordinem 
alium  quam  suum  reprobantes,  aliosque  de  numero 
fore  dampnandorum  asserentes,  nee  parcere  callo  plan- 
tarum  suarum,  donee  thesauros  adversariorum  suorum 
licet  multos  exhausissent.  Unde  in  multis  cedebant 
eis  religiosi,  deferentes  propter  scandalum  et  propter 
potentum  offendiculum.  Erant  enim  magnatum  con- 
siliatores  et  nuntii,  etiam  domini  PapiB  secretarii, 
nimis  in  hoc  gratiam  sibi  sa3cularem  comj)arantes. 
Aliqui  tamen  in  curia  Romana  contradictores  inveni- 
entes,  obviis  rationibus  refrsenati,  confusi  recesserunt, 
dicente  eis  torvo  vultu  summo  pontiiice ;  "  Quid  est  They  are 
"  hoc,  fratres  ?  quo  prorumpitis  ?  Nonne  professi  estis  the"pope  ^ 
"  paupertatem  spontaneam,  ut  discalciati  et  inglorii 
"  peragrantes  vicos  et  castella  et  loca  remotiora,  prout 
"  opus  exigit,  verbum  Dei  humiliter  seminetis  ?  prse- 
"  sumitis  jam  invitis  dominis  feodorum  mansiones 
"  vobis  usurpare  ?  Jam  videtur  in  magna  sui  parte 
"  religio  vestra  expirare,  et  doctrina  refutari."  Hoc 
audito  recedentes,    modestius  se  habere   coeperunt,  qui 

'  C.  ins.  que. 


334 


MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1235.  prius    multiplicaverunt     loqui    sullimia    gloriantes,    et 

infra  septa    alterius    arbitrio   alieno  morari  et  detineri 

recusantes. 

Capture  of      Hoc  ^  quoque  anno  Corduba,  nobilis  civitas  Hispanise, 

by  Ferdi-   ^  ^^S^  Castellse   capta  est ;   fratre  ^  admirabilis  mundi 

nandni.    occiso,  cum  innumerabili  exercitu. 

of  Castile. 


Deaths  of 
Robert 
Fitzwalter 
and  Roger 
de  Someri. 

f.  96. 


Present  of 
a  camel  bj 
the  em- 
peror. 


Henry  III. 

at  Win- 
chester. 


He  had 
sent  to  ask 
Alienora, 
daughter 
of  Ray- 
mond Be- 
rengerlV., 
count  of 
Provence, 
in  mar- 
riage. 


De  morte  Roherti  filii  Walteri. 

Eodem  vero  anno  in  Adventu  Domini,  quidam  nobilis 
baro,  genere  praeclarus,  armis  strenuus,  nomine  Rober- 
tas filius  Walteri,  viam  universse  carnis  est  ingressus.^ 
Et  eodem  tempore  ablatus  est  de  medio  Eogerus  de 
Sumerico,  elegantise  singularis,  generis  expectabilis, 
probitatis  admirabilis,  in  annis  suse  florentis  juven- 
tutis.  Et  eodem  tempore  misit  dominus  imperator  in 
signum  dilectionis  continuandse  regi  unum  camelum. 

Quod  rex  Henricus  III.  in  uxorem   duxit  Alienoram 
filiam  Beimundi  comitis  Provincice. 

Anno  Domini  Mccxxxvi.,  qui  est  annus  regis  Hen- 
rici  III.  vicesimus,  tenuit  idem  rex  curiam  suam  ad 
Natale  Domini  apud  Wintoniam,  ubi  cum  gaudio  festa 
Natalitia  celebravit.  Expectabat  autem  ardenti  desi- 
derio  suorum  adventum  nuntiorum.  Solennes  enim 
nuntios  viros  prudentes  in  Provinciam  ad  Reimundum 
comitem  ejusdem  Provincise,  cum  Uteris  prsecordiale 
consilium  suum  continentibus  de  matrimonio  contra- 
hendo  cum  filia  sua  Alienora,  destinavit.  Erat  autem 
ille  prsedictus  comes  vir  illustris,  et  in  armis  strenuus ; 
sed  [per]  prselia  continua  fere  quicquid  habuit  ex  serario 


^  Hoc  .  .  exercitu]  In  the  mar- 
gin. Cordova  was  taken  on  26 
June  1236. 

2  This  "brother  of  the  emir  of 
"  the  world  "  seems  to  be  intended 


for  Aben  Hud.  See  Mariana,  Hist. 
Hispan.,  xii.  cap.  18.  See  below, 
under  the  year  1237. 

3  His   shield  reversed  is  in  the 
margin. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


335 


ventilavit.  Duxerat  autem  idem  comes  in  uxorem  A.D.  1236. 
filiam  comitis  Sabaldicie  Thomse  jam  mortui,  sororem 
comitis  Sabaldise  adliuc  viventis  Amidei,  mir^e  pulchri- 
tudinis  mulierem,  nomine  Beatricis.  Quae  ex  viro  suo 
priTedicto  comite  E.[eimundo]  prolem  suscepit  decoris 
expectabilis  filias,  quarum  primogenitam  rex  Francorum 
Lodowicus  matrimonio  sibi  copulavit,  nomine^  Marga- 
retam,  heec  omnia  nuntiante  J[ohanne]  de  Gatesdene 
clerico.  Unde  et  consequenter  natu  minorem  virginem 
speciei  venustissimse,  jamque  duodennem,  rex  Angiorum 
in  uxorem  sibi  dari  per  prsedictos  nuntios  postulaverat. 
Et  ad  hunc  favorem  exequendum  prsemiserat  Ricardum 
priorem  de  Hurle  secrete,  qui  negotium  fideliter  et 
diligenter  cum  efFectu  prosequebatur.  Quod  postquam 
regi  rediens  intimaverat,  remisit  rex  alios  nuntios 
simul  cum  eodem  priore,  scilicet  Hugonem  Elyensem 
et  R[adulphum]  ^  Herefordensem  episcopos,  et  fratrem 
Robertum  de  Sanfordia,  magistrum  militise  Templi,  ad 
comitem    prsenominatum.     Qui  ad  eum   in  Provinciam  She  is  sent 

^     , .  ,  ,  . .  ,  , .    under  the 

proiecti,  cum  summo  nonore  et  reverentia  sunt  recepti,  conduct  of 
et  filiam    ejusdem,    scilicet   Alienoram,    regi   Angiorum  William 
matrimonio   associandam,    de    manu    ejus   susceperunt,  Valence, 
sub    ducatu    tamen    domni   Willelmi    electi    Yalentise, 
avunculi    ejusdem    puellse,    viri    prseclari    et   elegantis, 
comitis  ^  quoque  Campanise,  regis  Anglise  consanguinei, 
adducendam.     Quod  postquam  rex  ^  Navarrise  cogTiovis-  Her  pro- 
set,  audiens  eos   transitum    facturos  per  fines  suos,  oc-  Ungia^^. 
currit  Isetabundus ;  et  fuit  eis  dux  et  comes  per  totam 
terram  suam,  scilicet  quinque  dietas  et  amplius ;  et  ex 
innata  sibi  munificentia  eos  exhibuit  in  expensis  tam  in 
equis  quam  hominibus.    Erant  autem  plusquam  trecentas 


^  nomine  .  .  clerico"]  In  the  mar- 
gin. 

'  Radulphum]  ob.  is  incorrectly 
interlined  in  B.     C.  has  B,  only. 

^  comitis  .  .  consanguinei']  In  the 
margin.      This   is  Theobald  IV., 


count  of  Champagne,  and  king  of 
Navarre. 

^  i.  e.  Theobald,  the  above-men- 
tioned count  of  Champagne.  Paris 
must  have  forgotten  their  identity, 
when  he  made  the  addition  in  the 
previous  line. 


386 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.p.  1236.  equitaturas  jam  habentes  sine  plebe  quae   eos  sequeba- 
tur   numerosa.      Cum    autem    in    terminos    Francorum 
pervenissent,  per  conductum  regis  Francorum  et  reginse 
sororis  puellse  desponsandse,  necnon  et  Blanchiae  matris 
regis  Francorum,  non  tantum  liberum,  sed  honorificum 
She  lands   transitum  optinebant.     Intrantes  igitur    mare  in  portu 
and  iTmet  Santwici,^  velis  sinuosis  ante    expectatum  ^  ad  portum 
by  the        Doveriae  rapido  cursu  pervenerunt.    Applicantibus  igitur 
CaiSer-      prospere  et  Cantuariam    venire    properantibus    occurrit 
hury,  dominus  rex,  et  in  adventantium    amplexus    ruit  nun- 

are^mar-^^  tiorum.     Et  visa  puella,  sibique  accepta,  apud    Cantu- 
ried  by       ariam  eandem  desponsavit,  solempnitatem  desponsalium 
archiepiscopo      Cantuariensi     ^dmundo,     simul     cum 
episcopis  qui    advenerant  cum    puella,  et   aliis  magna- 
tibus,  nobilibus,  cum    prselatis,  decimo    nono    kalendas 
Februarii,   peragente.     Decimo    quarto   autem  kalendas 
ejusdem    venit    dominus    rex    apud    Westmonasterium ; 
et    in    crastino,    scilicet    die    Dominica,    facta   ibidem 
solempnitate  inaudita   et  incomparabili,  portavit^  coro- 
et    coronata    est   regina  Alienora.*     Desponsata  ^ 
fuit  igitur  regi  H[enrico]  III.  Cantuarige.     Nuptise  vero 
Jan.  20.      celebrata)  Londoniis  apud  Westmonasterium    die    sanc- 
torum Fabiani  et  Sebastiani. 


archbishop 
Edmund, 


Jan.  14. 


She  is 
crowned  at 
West-        nam, 

minster 


De  regio  apparatu  solleTnpnitatis  nuptialis. 

Accountof  Convenerat  autem  vocata  ad  convivium  nuptiale 
banquet,  tanta  nobilium  multitudo  utriusque  sexus,  tanta  reli- 
and  the  giosorum  numerositas,  tanta  plebium  populositas,  tanta 
reception  histrionum  varietas,  quod  vix  eos  civitas  Londonia- 
m  London,  j-^^^q  gjj^^  g^Q  capaci  comprehenderet.  Ornata  est  igitur 
civitas  tota  olosericis  et  vexillis,  coronis  et  pallis, 
cereis  et  lampadibus,  et  quibusdam  prodigiosis  ingeniis 


^  ^.  e.  Witsand  (Wissant,  Pas  de 
Calais'). 

^  expectatuni]  om.  C. 

3  B.  ins.  rex,  but  it  is  expuncted. 


'•  In  the  margin  are  two  hands 
clasped  below  a  ring  and  crown. 

5  Desponsata  .  .  Sebastiani'}  In 
the  margin.     It  is  not  in  C. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  837 

et  portentis,  plateis  omnibus  a  luto,  fimo,  et  stipitibus,  A.D.  1236. 
et  omni  offendiculo  emundatis.     Gives  autem  Londoni- 
enses,  obviam  turn  regi  turn  reginse  occurrentes,  ornati 
et  phalerati 

Certatim  celeres  experiuntur  equos. 
Et  eadem  die  cum  a  civitate  ad  Westmonasterium  pro- 
ficiscerentur,  ut  ministerium  pincernse,  quod  ad  eos  ex 
antiquo  jure  spectare  dinoscitur,  regi  in  coronatione  sua 
persolverent,  sericis  vestimentis  ornati,  cicladibus  auro 
textis  circumdati,  excogitatis  mutatoriis  amicti,  insi- 
dentes  equos  pretiosos,  lupatis  et  sellis  novis  reful- 
gentes,  dispositis  per  ordinem  agminibus  incesserunt. 
Ferebant  autem  trecentas  et  sexaginta  cuppas  aureas 
vel  argenteas,  tubicinibus  regis  prseviis  et  tubis  canen- 
tibus,  ita  ut  intuentibus  talis  tamque  mirabilis  novi- 
tas  stuporem  laudabilem  generaret.  Archiepiscopus  ^  The  coro- 
autem  Cantuariensis,  ex  jure  ad  eum  specialiter  spec- 
tante,  coronationis  officium  celebriter  consummavit,  as- 
sistente  ei  Londoniensi  episcopo  pro  decano,  episcopis 
aliis  in  stationibus  suis  secundum  suum  ordinem  col- 
locatis;  similiter  et  omnibus  abbatibus,  quibus  prse- 
ponebatur,  sicut  de  jure  prseponendus  est,  abbas  Sancti 
Albani.  Quia  sicut  prothomartyr  Anglise  beatus  Al- 
banus  primus  est  inter  omnes  martyres  Anglise,  ita  et 
ejus  abbas  inter  omnes  abbates  Angliae  primus  sit 
ordine  et  dignitate,  sicut  ejusdem  ecclesise  autentica 
privilegia  protestantur.  Magnates  autem,  quae  sua 
erant  ex  antiqua^  consuetudine  et  jure  antiquo  in 
regum  coronationibus,  exercebant.  Similiter  et  quidam 
cives  aliquarum  civitatum  officia,  quse  sibi  de  jure 
antecessorum  suorum  competebant,  consummaverunt. 
Comite  Cestrise  gladium  Sancti  ^Edwardi,^  qui  Curtein 
dicitur,  ante    regem  bajulante,  in  signum    quod  comes 


nation. 


^  Two  groups  of  the  bishops  and 
abbats  are  represented  in  the  mar- 
gin. 

2  antiqua']    So  altered  above  the 
line  from  avita. 
VOL.    III. 


3  Arms  holding  the  sword  and 
sceptre  arc  represented  in  the  mar- 
gin. 


388 


MATTH^I  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


Scaccarii 
melius  et 
plenius  re 
perientur. 

f.  96  h. 


A.D.  1236.  est  palatii,  et    regem  si    oberret   habeat  de  jure  potes- 

The  coro-   tatem  cobibendi,  suo  sibi,  scilicet  Cestrensi,  constabula- 

rio^  ministrante,  et  virga  populum,  cum  se  [in]ordinate 

Hac  omnia  ingereret,  subtrahente  ;  magno  marescallo  Angliee,  scili- 

in  consue-         ,  •  i        -t      -r%      i  •  i  i*ij. 

tudi7iario  cet  comitc  de  Jrenbroc,  virgam  ante  regem  bajulante, 
et  tam  in  ecclesia,  quam  in  aula,  iter  regi  prsepa- 
rante,  et  in  mensa  regale  convivium  cum  convivis  dis- 
ponente ;  'custodibus  vero  Quinque  Portuum  pallam 
super  regem  cum  quatuor  hastis  supportantibus,  quod 
tamen  tunc  scrupulo  content]  onis  penitus  non  carebat ; 
comite  autem  Legrecestriee  regi  pransuro  in  pelvibus 
aquam  ministrante;  comite  Warennise  officium  cuppse 
regalis  loco  comitis  Harundellise  supplente,  eo  quod 
adolescens  adhuc  fuerit  idem  comes  Harundellise,  nee 
adhuc  gladio  cinctus  militari.  Ex^  officio  pincernse 
fuit  magister  Michael  Belet,  comite  Herefordise  minis- 
terium  marescalciae  in  domo  regis  peragente,  Willelmo 
de  Bello  Campo  officium  elemosinarise  consummante. 
Justitiario  forestae  fercula  a  dextris  regis  in  mensa 
disponente,  licet  obice  cujusdam  contradictionis  non 
prsevalentis  primo  impediretur ;  civibus  Londoniarum 
merum  abundanter  cum  vasis  impretiabilibus  undique 
largientibus ;  Wintoniensibus  coquinse  et  dapium  curam 
gerentibus;  et  aliis  secundum  statuta  antiqua  quge 
sua  erant  procurantibus  vel  procurare  vendicantibus. 
Unde  ne  exorta  contentione  Isetitia  nuptialis  nubila- 
retur,  salvo  cujuslibet  jure,  multa  ad  horam  perpessa 
sunt,  qu8e  in  tempore  oportuno  fuerant  determinanda. 
Officium  ^  cancellarii  Angliee  et  omnia  officia  ordinata 
sunt,  quae  ^  regia  sunt,  et  assisa  in  scaccario.  Unde 
cancellarius,  camerarius,  marescallus,  constabularius,  sibi 
ibidem  sedem  sumpserunt  sui  ratione  officii,  sicut 
barones  omnes  in  sui  creatione    fund  amentum  in  civi- 


-  John  dc  Lacy,  Earl  of  Lincoln. 

-  Ex  .  .  Belcf.']  In  Paris's  small 
h:\nd  in  the  margin. 


3  Officium  .  .  sortitur']  This  is 
in  the  margin,  repeated  from  above, 
V.  p.  296,  n.  -*. 

■*  qucp  regia  swtt']  regia,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   IIENRICT   TERTII.  339 


tate  Londoniarum,  unde  quilibet  eorum  suum  ibi  locum  A.D.  1236. 
sortitur.  Splenduit  igitur  solempnitas  generalis,  clero  natlon^^^' 
ac  militia  laudabiliter  ordinata.  Abbas  vero  Westmo- 
nasterii  ^  aquam  benedictam  aspersit ;  thesaurario  pate- 
nam,  vices  agens  subdiaconi,  bajulavit.  Quid  in  ecclesia 
seriem  enarrem  Deo  ut  decuit  reverenter  ministran- 
tium  ?  Quid  in  mensa  dapium  et  diversorum  libami- 
num  describam  fertilitatem  redundantem  ?  Venationis 
abundantiam,  piscium  varietatem,  joculatorum  volupta- 
tem,  ministrantium  venustatem  ?  Quicquid  mundus 
potuit  effundere  voluptatis  et  gloriye  eminus  ibi  de- 
monstrabat. 

De  inundationihus  pluviarum  tune  ahundantihus. 

Circa   idem   tempus    abundabant    adeo  inundationes  Heavy 
pluviarum  per  duos  menses   et  amplius,  scilicet   Janu-  ^^^"^* 

•  -ni  •  1  i  -\r     ,••  .0  Floods  on 

arium  et  1  ebruarium  et  partem  Martii,  quantum^  non  se  Feb.  10. 
meminerat  aliquis  prsevidisse.     Circa  enim  festum  Sanctse 
Scholasticse,  luna   existente  nova,  intumuit   adeo  mare 
occurrentibus  obviam  torrentibus  fluvialibus,  quod  fluvii 
omnes,  prsecipue   in   mare   cadentes,   vada   rcddiderant 
intransmeabilia,    ripas    solitas    transcendentes ;     pontes 
quoque  occultantes,  molendina  cum  stagnis  dissipantes, 
terras  cultas  cum  seminibus,  prata  cum  arundinetis  ob- 
ruerunt.     Inter  csetera  quoque  insolita  Tamensis  fluvius  Nota  non 
consuetos   terminos   transgressus,  et  palatium   magnum  ^'*^^'^"^"' 
apud    Westmonasterium   ingressus,  se   dilatando  aream 
cooperuit,    ut    etiam    cimbis    in   medio    aulae    quidam 
navigare  potuerant,^  et  equos  ascendentes  ad  thalamos 
transmearent.     Et    aqua    in    cellariis    prorumpens    vix 
eruderari  potuit  et  exhauriri.     Signa  autem  tempestatis  De  signis 
quse  prsecedebant  *  tunc  demum  minarum  suarum  prse-  ce^^nint 
tendebant  argumenta.     Audiebatur  enim  tonitrus  hye- 


^  Richard  of  Barking. 
2  quantum']  quantam,  B. 


^  potucrant  ....  travsmearent] 
Written  by  Par.  in  the  marfrin. 
"*  B.  repeats  tempestatis. 
Y   2 


340         MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1236.  malis  die  scilicet   Sancti  Damasi.     Et  videbatur  juxta 
Dec.  11.     solem    quidam    sol    nothus     coUateralis     die    Veneris 

Mock-sun.  ^  .  -MT     • 

Dec.  12.     proxima  post  conceptionem  Sanctse  Manae. 


De  qvbodam  nuntio  imperatoris. 

The  Consummato   autem   cum   gaudio   nuptiali   convivio, 

srads^an     ^'^^    recodens    a    Londoniis   venit    Meretonam,    ut    ibi 

embassy,     revocati  magnates,  audito  recenti  imperatoris  mandato, 

that  Ridf-  ^^^  ^um  rege  de  regni  negotiis  contrectarent.     Nuntii 

ard  of        enim   ab  imperatore  directi  ad  regem   venientes  eidem 

may  be       mandata  cum  Uteris  detulerunt,  ut  scilicet  dominus  rex 

Bent  to       fratrem  suum  Ricardum   comitem   Cornubiee  ad  ipsum 

make  war  imperatorem  mittere   non  difFerret,  ut   ipse,   cujus    cir- 

on  the        cumspectam  prudentiam  fama   late  prsedicaverat,  super 

France.      regem  Francorum    militaret.     Quia   dominus  imperator 

in  adjutorium  illius    omnes    vires  imperiales  adhiberet, 

et  hoc  adeo  abundanter,  quod  rex  Anglorum  non  tan- 

tum  jura  sua  transmarina   recuperaret,  sed    restauratis 

omnibus    fines    pristinos   undique    dilataret.      Audiens 

autem  rex  simul  et  magnates  ibi  congregati,  prsehabita 

deliberatione,  responderunt,  quod  non  esset  tutum  neque 

As  he  is     consultum,  tam  tenellum  eetate  extra  regnum  mittere  et 

throne    ^^  dubiis  casibus  guerrse  ac  periculis  exponere,  cum  unicus 

this  is        et   manifestus    hseres    regis    et   regni    comprobetur,    et 

refused.  ....  .  ,  t» 

spes  omnium  m  ejus  smu  post  regem  reponatur.  Kex 
enim,  quamvis  uxoratus,  liberis  caret,  et  uxor  ejus 
regina,  utpote  juvencula,  utrum  sit  foecunda  an 
sterilis  ignoratur.  Sed  si  placeret  excellentise  imperiali 
alium  quem  vellet  eligere  strenuum  ac  nobilem  de 
majoribus  regni  ad  hoc  vocare,  mandatis  ejus  obtem- 
perantes,  rex  et  omnes  amici  et  subjecti  ejus  quicquid 
possent  adjutorii  effundere  non  dissimularent.  Nuntii 
autem  hsec  audientes  ad  dominum  suum  redierunt, 
audita  relaturi. 


DE  TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTII.  341 


Dg  quibusdam  legihus  7iovis.  A.D.  \23G. 

Dicbus  etiam    eisdem    rex  Henricus   III.,  pro   salute  New  Uims 
animae  sure    et    emendatione  regni    sui,    spiritu    ductus  ^il^{^f,fi 
justitiae  et  pietatis,  quasdam    novas  leges  constituit,  et  Jan.  23. 
const! tutas  per  regnum    suum    inviolabiliter  jussit   ob- 
servari. 


Stat'iUa  regis  Henrici  III.  apud  Meretonam  scilicet 
in  crastino  Sancti  Vincentii. 

See  the  Primo,  de  viduis,  quae  post  mortem  virorum  suorum  Laws  of 

L^he  Retain/ ®^P®^"^*^^'  ^^  ^^^^  ^^^^  "^^^  habere  non  possunt  dotem  ^^"^^"^* 
[I.  1,  where  suam    et    quarentenam    suam    sine    placito,    videlicet ;  to  widows 
I  criven  ^^^    quod  quicunque  deforciaverit  eis  dotem  suam  de  tene-  °!?  ^  ^^')^ 
I  (much        mentis,  de  quibus  viri    earum    obierunt  saisiti,  et  ipsae 
Ifrom  MS.   viduae  postea  per  placitum  dotem  suam  recuperaverint, 

Cotton.       et  ipsi  de  injusto    deforciamento   convicti    fuerint,  red- 
JD.  2,  and    dant  eisdem    viduis   dampna   sua,    scilicet   ad   valorem 

collated      totius  dotis  illas  continsfentis  a  tempore  mortis  virorum 

with  other  i     -, .  •  .     , .    . 

MSS.         suorum  usque  ad  diem  quo  ipsae  per  judicium  seismam 
recuperaverunt,  et   nihilominus    ipsi    deforciatores    sint 
in  misericordia  regis.     Item,  omnes  viduae    de    caetero  Widows 
legare  possunt  omnia  blada  sua  in  terra,  tam  de   doti-  ^1011^1^ the 
bus  suis  quam  de  aliis  terris  et  tenementis  suis,  salvis  corn  on 
servitiis  dominorum,  quae  debentur    de  dotibus  et  aliis 
tenementis.     Item,  si    quis  fuerit    disseisitus    de    libero  Punish- 
tcnemento  suo  et    coram  justitiariis   seisinam  suam  re-  "^^^^  "]• 
cuperaverit  per  assisam  novae  disseisinae,  vel  per  cogni-  redisseisin. 
tioncm  corum  disseisinam    fecerint,  et    disseisitus  seisi-  f.  97. 
nam  suam  per  vicecomitem  habuerit,  si  idem  disseisia- 
tores     post     iter    justitiarum     vel     infra     itcrum    cos 
disseisiaverunt,  et    inde    convicti    fuerint,    capiantur  et 
in    prisona     domini    regis    detineantur,    quousque    per 
dominum  regem  per  redomptionem    vel   alio    modo  d(i- 
liljo^-cntur.     Et   liaec  est    forma  qualiter   tales    convinci 
debeant:    videlicet,  cum  conquerentes  ad  curiam  vene- 


842         MATTH^I  PARISIENSIS   CHEONICA  MAJORA. 

A.D.  1236.  rint,    habeant   breve   domini  regis  vicecomiti  directum, 
Laws  of     jj^  q^Q  contineatur  eorum  narratio   de   disseisina   facta 

Merton.  ...  .  .  .   .  , 

Proceed-  super  disseisina,  et  ideo  mandetur  vicecomiti  quod, 
ingstobe  assumptis  secum  custodibus  placitorum  coronse  et  aliis 
the  sheriff,  legalibus  militibus,  in  propria  persona  sua  accedat  ad 
tenementum  illud  vel  pasturam,  de  quibus  facta  fuit 
querela,  et  coram  eis  per  primos  juratores  et  per  alios 
vicinos  et  alios  legales  homines  diligentem  faciant  inde 
inquisitionem,  et  si  ipsum  disseisitum  invenerint,  sicut 
dictum  est,  tunc  iiet  secundum  prsedictam  provisionem  ; 
sin  autem,  tunc  sint  conquerentes  in  misericordia  do- 
mini regis,  et  alius  quietus  recedat.  Eodem  modo  fiat 
de  illis,  qui  seisinam  recuperaverint  per  assisam  mortis 
antecessoris.  Eodem  modo  fiat  de  omnibus  tenementis 
recuperatis  per  juratas   in   curia   domini   regis.     Item, 

Common     quia  multi  magnates  Anglise  feofaverunt  milites  et   li- 
ef pasture  i  ,  >  -,  .     .  i  •      • 
by  free-      oeros  tencntes    suos  de   parvis  tenementis  m    maneriis 

holders       g^is,  couQuesti  sunt  quod  commodum  suum  facere  non 

within  the  .         ^  .  ,  .  •       ,       i 

manors  of  possunt  de  residuo  maneriorum  suorum,  sicut  de 
lords.  vastis  boscis  et  pasturis,  sicut  ipsi  feofefati  sufficien- 
tem  possent  habere  pasturam  prout  pertineret  ad  tene- 
menta  sua,  ita  provisum  est  et  concessum,  quod  hujus- 
modi  feofefati  a  quibuscunque  de  ceetero  asseisinam 
novse  disseisinse  deferant,  si  coram  justitiariis  cognove- 
rint  quod  sufficientem  pasturam  habeant,  quantum 
pertinet  ad  tenementum  suum,  et  liberum  ingressum 
et  egressum  de  tenementis  suis  usque  ad  pasturam 
illam,  inde  sint  contenti ;  et  illi,  de  quibus  tales  con- 
questi  fuerint,  quieti  sint  de  eo  quod  commodum  suum 
de  terris  vastis  et  boscis  et  pasturis  suis  fecerint.  Si 
autem  dixerint,  quod  sufficientem  pasturam  non  habue- 
rint,  vel  sufficientem  ingressum  vel  egressum,  tunc 
inquiratur  Veritas  per  assisam.  Et  si  per  assisam 
recognitum   fuerit,    quod  in  aliquo    [fuerit]   impeditus^ 


impeditus']  impedimento,  B. 


DE   TEMPORE   KEGIS   IIENrvICI   TERTIT.  843 

[eorum]   ingTcssus  ^  vol  egressus,  vel  quod  non  habeat  A.D.  i23g. 
sufficientem  pasturam,    sicut   prsedictum    est,   tunc    re-  Jf  ^^^  ^^ 

^  '  .  ^  .  .  Morton. 

cipiet  seisinam  suam  per  visum  juratorum;  ita  quod 
per  discretionem  et  sacramentum  ipsorum  conquerentes 
habcant  sufficientem  pasturam  et  ingressum  et  egressum 
sufficientem,  in  forma  prsedicta.  Et  disseisiatores  sint 
in  misericordia  regis  et  dampna  reddant,  sicut  ante 
istam  provisionem  reddi  solet.  Si  autem  recognitum  fu- 
erit  per  assisam,  quod  conquerentes  habeant  sufficientem 
pasturam  cum  libero  ingressu  et  egressu,  sicut  proedictum 
est,  tunc  licite  faciant  alii  commodum  suum  de  residuo, 
et  recedant  quieti. 

Dg  iisuris. 

Item  concessit  dominus  rex  ex  consensu   magnatum,  Usuries  not 
quod    de  csetero  non  currant  usurse    contra  minorem  a  ao-ainst 
tempore  mortis  antecessoris  sui,  cujus  hseres  ipse  fuerit,  minors, 
usque    ad   legitimam    ^tatem    suam.     Et   propter   hoc, 
non  remaneat  solutio  debiti  principalis.     Item  de  male-  Trcspas- 

•         •  •  •  scrs  in 

factoribus  in  parcis  et  vivariis  tractatum  fuit,  quali  parks,  &c. 
poena  puniri  debeant,  sed  nondum  discussum  fuit,  quia 
magnates  petierunt  prisonam  suam  propriam  de  male- 
factoribus  quos  caperent  in  parcis  et  vivariis  suis ;  sed 
dominus  rex  non  concessit  hoc  eis,  et  ideo  fiat  sicut 
prius. 

De  quodam  scripto  misso  ad  dominum  Papam  de 
lege  Machometi. 

Instantibus  itaque    eisdem    temporibus,  missum    fuit  Utile  sed 
quoddam   scriptum   domino  ^   Papae,    scilicet  ^    Gregorio  n^il^jjis- 
nono,  de  partibus  orientalibus,  per   praedicatores  partes  ^oria  An- 
iUas  peragrantes.     Quod  cum  ad  multorum  audientiam  ^usquTad 
pervenisset,    error,    immo    furor    Machometi   prophetae  '^^^  signum 

o~\-\-  ' 

•  inyressus  vel  egr€ssus'\  ingressu    I       ^  domhio'\  cm.  C. 
vel  egressu,  B.  I       ^  scilicet']  cm.  C. 


344 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1236.  Sarracenorum,  qui  in  eo  descriptus  est,  cunctos  commovit 
A  writing  i^  sibilum  et  derisum.     Hsec  ^  an  tern  suo  loco,  scilicet 
anno  Dcxxii.,  quando    pestis  Machometica  suborta  est, 
pra3tanguntur.       Hoc     quidem     impertinens     est,    sed 
tamen  perutile. 


brought  to 
the  Pope 
by  some 
Domini- 
cans re- 
specting 
Mahomet 


Dg  Sarracenis. 


Pedigree  of      Sarraceni  ^  perverse    se    putant   ex    Sarra    dici ;    sed 
Mahomet,   ygj-^^f^  Agareni  dicuntur  ab  Agar,  et   Ismaelitse  ab  Is- 
maele  filio  Abralise.     Habraham  enim  genuit  Ismaelem 
ex  Agar  ancilla.     Hismael  genuit  Calcar  ;  Calcar  genuit 
Neptis ;    Neptis     genuit    Alumesca ;   Alumesca    genuit 
Eldamo  ;  Eldamo  genuit  Mulier ;  Mulier  genuit  Escicip  ; 
Escicip  genuit  Jaman  ;  Jaman  genuit  Avicait ;  Avicait 
genuit  Atanan ;  Atanan    genuit    Maath ;    Maath  genuit 
Nizas ;  Nizas    genuit    Mildar ;  Mildar    genuit    Hinclas 
Hinclas     genuit     Materic ;    Materic    genuit    Humella 
Humella   genuit   Kermana ;    Kermana   genuit  Meliker 
Meliker  genuit  Feir  ;  Feir   genuit  Galib  ;  Galib  genuit 
Luhei ;    Luhei    genuit    Muyra ;    Muyra    genuit  Heelib 
Heelib      genuit     Cuztei ;     Cuztei    genuit    Abdimelnef 
Abdimelnef   genuit  duos    filios,  Escim    et  Abdiscemuz 
Escim   genuit    Adelmudalib ;    Adelmudalib   genuit  Ab- 
della ;  Abdella  genuit  Maumath,  qui  reputatur  propheta 
Sarracenorum,  qui  genuit  Abdicemuz ;  Abdicemuz  genuit 
Humenla  ;  Humenla  genuit  Abilaz  ;  Abilaz  genuit  Accan ; 
Accan   genuit    Morcan ;    Morcan     genuit    Abdelmelibe ; 
Abdelmelibe   genuit  Mavia ;  Mavia  genuit  Abderaccha- 
man,  qui   secundum    alios    Abdimenef  dictus    est,    qui 
genuit    Machometht,  qui    nunc    veneratur  et    colitur  a 


^  Hcec  .  .  utile']  In  the  margin 
in  red.  It  is  not  in  C.  The  refer- 
ence is  to  vol.  i.,  pp.  269-272. 

2  This  first  sentence  will  be  found 
in  James  de  Vitri's  Ilistoria  Hiero- 
solimitana,  cap.  v.  p.  1053  (Bon- 
gars).  This  account  of  Mahomet 
has  much  in  common  with  hi?,  but  it 


is  fuller  in  details  thi-oughout,  and 
James  of  Vitri  gives  no  pedigree. 
The  source  seems  to  be  an  Arabick 
book,  translated  by  Peter  of  Toledo, 
at  the  request  of  Peter  of  Cluny. 
See  Vincent  of  Beauvais,  Speculum 
Historiale,  xxiii.  cap.  40. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  345 

Sarracenis,  tanquam  summus  Propheta  eorum.  Et^A.D.  1236. 
sciendum  quod  Mahometh,  Mahumeth,  Macometus, 
Machomectus,  Malium,  Maho,  idem  significant  per  di- 
versas  lino-uas.  Post  Machomectum  fuit  successor  tarn 
regni  quam  superstitionis  Catab ;  post  eum  Homar,  cui 
contemporaneus  fuit  Cosdroe,  quern  imperator  Eraclius 
interfecit. 
Cf.  Jac.  de      Homo   iste  qui  dicitur   Machometh  Hismaelita,  cum  History  of 

Vitriaco  .  ,  .        .  ,.„.  .         *it  pi  Mahomet. 

Hist.  esset  orpnanus  m  smu  patrui  ^  sui,  nomine  Abdimcnei;^ 

Hierosol.     quidam  vir  nomine  Hebenabecalip  suscepit  ilium  mortuo 

cap.  V.  .  .  . 

p.  1053  patre  suo,  et  aluit  ac  gubernavit,  qui  eo  tempore  idola 
(Bongars).  colebat  in  loco  qui  dicitur  Calingua,^  etiam  et  Aliguze. 
Qui  cum  ad  juvenilem  pervenisset  setatem,  cuidam 
mulieri  nomine  Adige,  filiae  Hulaith,  mercennarius 
factus  est.  Haec  dedit  ei  asinum  ad  serviendum  ei,  ut 
per  eum  acciperet  mercedem  de  omnibus  quae  super 
defcrret  ad  partes  Asise.  Cum  eadem  tandem  femina 
occulto  coitu  ipse  adhsesit  eamque  in  uxorem  duxit ; 
quae  sua  pecunia  eum  ditavit  valde.  Unde  ille  elatus 
coepit  nimium  gloriari,  et  super  omnes  tribus  et  gentem 
suam  dominari  proposuit,  et  rex  eorum  prsesumpsisset 
appellari,  si  nobiliores  eo  et  fortiores  non  usurpationi 
ejus^  restitissent.  Deinde  prsedicabat  se  Prophetam  a 
Deo  missum,  cujus  dictis  omnis  populus  credere  de- 
beret.  Homines  vero  illi  Arabes,  villani,  inculti,  qui  f.  97  h. 
nunquam  prophetam  viderant,  eidem  crediderunt.  Erat 
autem  quidam  apostata  in  hseresim  lapsus  et  excom- 
municatus,  qui  consimilia  docebat  et  doctrinam  illius 
scribebat.  At  dictus  Machometh  pr^edones  et  latrones, 
quoscunque  poterat,  in  suam  trahebat  societatcm  ;  de 
quibus  cum  jam  multitudo  congregasset,  constituit  eos 
in  insidiis,  locis  abditis  et  occultis  latibulis,  ut  negotia- 


*  JEJ<  .  .  .  interfecit]  In  Paris's 
small  hand  in  the  mai'fjin.  It  is 
not  in  C. 


tween  th«    lines.     C.  has  Abdime- 
nek. 

^  Calingua]  vel  S.,  Par.,  between 


'^  patrui]   So  Vincent  of  Beau-  I  the  lines.     James  de  Vitri  has  Sa- 
vais,  xxiii.  41.     li.has  patris.  j   lingua. 

•*  Abdimenef]  vel  -nee,  Par.,  be-  j       '^  B.  repeats  no}i. 


346 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1236 
History  of 
Mahomet. 
Primuni 
argurnen- 
tum  pseu- 
doprophe- 
tue  Ma- 
vhomet. 

Aliud. 


Aliud. 


Aliud. 


tores  de  Asia  venientes  et  redeuntes  spoliarent.  Quadam 
autem  die  veniebat  a  civitatibus  Jerveth  et  Matham, 
ubi  invenit  in  via  camelum  viri  nomine  Habige  Hely, 
filii  Hyesen,  quern  ipse  statim  rapuit,  et  fugit  in  civi- 
tatem  Macta,  cujus  cives,  non  reputantes  eum  prophe- 
tam,  contiimeliis  affectum  ilium  tanquam  falsarium 
ejecerunt,  et  tanquam  viatorum  deprsedatorem  ac  latro- 
nem  sunt  detestati.  Venit  idem  iterum  ad  quandam 
civitatem  desertam,  ubi  erant  homines  in  parte  Judsei 
et  in  parte  pagani,  ydolatrse,  pauperes,  et  indocti,  ubi 
constituit  Machometus  cum  sociis  suis  templum,  in  quo 
figmenta  sua^populis  simplicibus  exhiberet.  Post  hsec 
misit  socium  Gadimalic  ad  locum  Gath  cum  triginta 
militibus,  ut  mercatores  cum  ingenti  pecunia  venien- 
tes spoliarent.  Tunc  obviavit  eis  Abige  Hely,  filius 
Jesem,  cujus  camelum  rapuerat  Machometh,  habens 
secum  trecentos  de  civitate  sua;  his  visis,  latrunculi 
illi  a  Machomet  missi  fugerunt,  nee  potuit  pseudo- 
propheta  ille  casum  ilium  prsevidendo  praecavisse  ;  non 
enim  habebat  spiritum  prophetise.  Mentiuntur  igitur 
Sarraceni,  dicentes  eum  semper  secum  habuisse  decem 
angelos,  qui  ei  in  omnibus  ministrabant.  Misit  iterum 
ille  Machometh  virum  nomine  Gabeit,  filium  Alcharith, 
cum  quadraginta  militibus,  ad  preedas;  quibus  occurrit 
Abizechien,  filius  Nubar,  et  socii  ejus ;  et  prsevalue- 
runt  in  certamine,  et  dispersi  et  occisi  sunt  latrunculi, 
et  nullus  angelus  Machometh  juvit  eos.  Misit  tertia 
vice  Machometh  socium  suum  nomine  Gaif  Ajunacaz, 
simul  cum  multis  viris,  ad  locum  qui  dicitur  Alicar 
vel  Alevafa,  ut  raperent  omnes  asinos  iliac  transituros 
cum  thesauris  impretiabilibus  et  substantiis  multis ;  sed 
antequam  ad  locum  pervenirent,  asini  et  negotiatores 
pridie  transierant;  quod  si  propheta  esset  Machometh, 
nunquam  tot  ac  ^  tantos  socios  illuc  in  vacuum  misisset, 
non  enim  veri  prophet^e    in   suo    proposito  decipi  con- 


1  ac"]  a,  B. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI  TERTII.  347 

sueverunt.     Exiit  quarta  vice  cum  sociis  suis  ille  dictiis  ^-D.  1236. 
Machometh,    ut    arriperet    asinos    cum    omnibus    quae  Mahomet, 
portabant,  properans  donee  pervenit  ad  locum  vocatum  AHud, 
Udeny,  ubi  Mozi,  iilium  Gamzual  Muzeni,  invenit,   ad- 
versus  quem  nuUo  modo  potuit  prseliari,  sed  victus  et 
vacuus  cum  confusione  inde  recessit.     Quinta  vice  exiit,  Ahud. 
volens    persequi     jumenta    onusta    mercatorum,   usque 
dum    pervenit    ad    Nath,    quae    est    in   via   Asise,    ubi 
tunc  Immarab,  filius    Alaha    Algomachi,  aderat;  quem 
cum   vidisset    Machometh,    expavit    et   fugit,    et    nihil 
utilitatis  inde  sibi  reportavit.     Sexta  vice  exit  idem  de  AUud. 
Karchana,    investigans   asinos  Churays    in  Asiam   per- 
gentes,  et    pervenit  ad  locum    qui  dicitur  Maboeth,  et 
deceptus  nihil  invenit,  sed  in  revertendo  multi  de  suis 
sunt  perditi  et  trucidati.     Ecce  sex  ejus  egressiones,  in 
quibus  neque  angelos  sibi  faventes  neque  spiritum  pro- 
phetise  comprobatur   habuisse.     S?epe    etiam  per  socios 
proprios,  ad  domes  inimicorum  suorum  de  nocte  trans- 
missos,  homines    subdole    et   furtive  occidere    faciebat. 
Taliter    eiiim    misit    virum   Alchilise,    filium    Ragatha 
Alazari,  ad  occidendam  Achym  filium  Deden  Ebryeum 
Maybar.     Similiter    etiam    Zely    filium    Gomahyr    ire 
prsecepit   invidiose    ad    perimendum  Acuam    senem   et 
defetum,    qui     in     stratu     suo    est    trucidatus.      Item 
misit   Gabdalla,    filium    Geys  Alapsadi,  in  Ablam  cum 
xii.  hominibus  de  suis  sociis,  ut  perscrutarentur  rumores 
et    ei   renunciarent.      Qui  dum  pergerent,  obviaverunt 
Gary  filio  Alcadrami  cum  multis  pecuniis,  quem  statim 
occiderunt,   et    quintam     partem     spoliorum     dederunt 
Machometo.      Similiter   filius    Phenufei    missus    ab    eo 
ivit,  et  viros,  mulieres,    et   pueros    in    quodam    oppido 
interfecit,  et    de    omnibus    spoliis  quintam   partem   re- 
portavit Machometo,    dicens,    "  Talis  pars  debetur  tibi, 
"  propheta    Dei."     At    ipse  prsedam   gratanter  accepit. 
Post  hsec  in  quodam  suo  prselio  dentes  ejus  in  dextra 
parte  excussi,  et   labrum  superius  scissum  est,  et  gena 
ejus  confracta.     Elevavit  tunc  manum  ejus  in  tutelam 


348         MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1236.  super   eum  vir  nomine  Talcha,   filius   Jubei  de  Alcha, 
History  of  et  defendit    eum,    cuius    digitus    tunc   est    amputatus. 

Mahomet.  '         o  o    ^  ^  ... 

Ipse    vero  Machometh    nee    virtutis    aliquid    in   Isesum 

ostendit,    nee    in    Isedentem  offendiculum';   nee   ipsimet 

Iseso  angelus  aliquis  aliquid  solatii  ministravit. 

Be  adulterio  Machomet  et  ejus  lihidine. 

His  adul-        Habebat  Machomet  servum  nomine  Zeid,  cujus  uxor 
^^'  speciosa  erat  valde,  nomine  Zemah,   quam  ipse  Macho- 

met multum  diligebat.  Sciens  autem  hoc  servus  ejus 
Zeid,  cognoscens  domini  sui  libidinem,  dixit  uxori 
su8e,  "  Cave  ne  te  videat  dominus  meus ;  si  enim  te 
"  viderit,  ego  statim  repudiabo  te."  Quadam  autem 
die  absente  servo,  venit  Mahomet  ad  domum  ejus, 
vocans  eum,  ubi,  cum  non  respondisset,  tam  diu  ad 
ostium  pulsans  perseveravit,  donee  mulier  taedio  affecta 
responderet,  dicens,  "Non  est  hie  Zeid."  Adveniens 
postea  Zeid,  vidit  uxorem  suam  cum  domino  suo  lo- 
quentem,  unde  abcedente  domino,  ait  illi ;  "  Nonne  dixi 
"  tibi,  quia  si  viderit  te  dominus  meus  loquens  tecum, 
"  repudiabo  te  ? "  et  statim  ejecit  cam  de  domo. 
Machomet  autem  statim  assumpsit  cam.  Timens  tamen 
[ne]  de  adulterio  blasphemaretur,  finxit  cartam  ad  eum 
de  cselo  venisse,  in  qua  sibi  Deus  praeciperet,  ut  hoc 
pro  lege  in  populo  pronunciaretur,  scilicet,  quicunque 
uxorem  suam  repudiaverit,  et  alius  vir  sibi  eam  assump- 
serit,  uxor  sit  illius,  qui  eam  suscepit.  Et  hoc  usque 
hodie  apud  illos  pro  lege  habetur,  qua3  lex  inde  cepit 
exordium. 

De  aduUera  repudiata.     De  uxoribus  ejus. 

His  wives.  Quidam  vir  nomine  Galy,  filius  Habytalip,  Machomet 
de  suis  adulteriis  arguebat,  prse  eo  prsecipue  quod 
adulteram  prse  omnibus  habebat  carissimam.  Dicebat 
enim,  "  O  Propheta  Dei,  propter  mulierem  quam  tenes, 


DE  TEMPORE   REGIS   UENRICI   TERTII.  349 

"  magnum  occurris  ab  omnibus  hominibus  opprobrium."  A.I).  123G. 
Victus  tamen  libidine  illam  non  dimisit,  sed  fictis  ^^homet  ^ 
excusationibus  adulterium  palliavit.  Habuit  autem 
Machomet  uxores  quindecim ;  duas  liberas,  reliquas 
ancillas.  Prima  fuit  Adige,  filia  Ulaith  ;  secunda  fuit 
prsedicta  ilia  adultera  repudiata ;  tertia  Zoda,  filia  Zonga ; 
quarta  filia  Aza,  filia  Gomar ;  quinta  Mathezelema ;  isti 
uxori  sufe  concessit  in  dote  sua  sibi  cariora ;  sexta 
fuit  Zeinab,  filia  Gnaz ;  huic  juravit  iratus,  quod  non 
intraret  ad  eam  per  mensem ;  sed  libidine  enervatus,  f.  93. 
ante  terminum  neglecto  juramento  ad  illam  introivit ; 
septima  fuit  Zeinaph,  filia  Urynaph ;  octavo  Abbap, 
filia  Abifiziel ;  nona  Mannona,  filia  Alfaritalim ;  decima 
Geotlieria,  filia  Alimisitasy ;  undecima  Zafia  Hebrsea, 
quae  antea  vocabatur  Anazalia,  filia  Haby ;  duodecima 
Aculevia,  filia  Fantima  ;  tertiadecima  Umaia,  filia  Al- 
dacal ;  quartadecima,  filia  Annomen,  dicta  Hal^eydia ; 
quintadecima  Malicha,  filia  Gathial.  Ancillas  vero, 
Meriam,  filia  Ybrasi  filii  sui,  et  Kamath,  filia  Sime- 
onis. 

Be  lege  Maehometh,  et  poena  transgressionis. 

Dixit  ^   Maehometh  frequenter  discipulis  et  auditor!-  Speech  of 
bus  suis  ;  "  Nolite  ilia  credere  qua3  homines  dicturi  sunt  ^^^^met 

.  ^  to  his 

"  de  me.     JMullus  enim  prophetarum  unquam  fuit,  cui  disciples. 

"  plebs  et  gens  sua  non   imposuisset   mendacium.     Ti- 

"  meo    et    ego,    ne    mea   gens    de    me    similiter    dicat, 

"  mihique    falsa   imponat;   ideoque    nolite    eis    credere 

"  detrahentibus,  nee    aliud   de    me    sentire,    praeter    id 

"  quod  in  libro  a  me  tradito    legitis.     Haec  enim   dixi 

"  et  feci ;  quod  autem  extra   librum  est,  nee  dixi,  nee 

"  feci."      Dicebat    etiam;    "Non    sum    cum    miraculis 

"  aut    indiciis    ad  vos    missus,   sed    in   gladio    rebelles 

"  puniturus.     Si    quis  ergo  meum  vaticinium   et  man- 

*■  C.  ins.  autem. 


350         MATTHi^J   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1236. "  datum  non  susceperit,  et  in  hanc  nostram  fidem 
"  libens  non  introierit,  si  sub  nostra  jurisdictione  fue- 
"  rit,  occidatur,  aut  tributum  solvere  pro  pretio  suae 
"  incredulitatis  cogatur,  et  sic  vivat.  Qui  vero  extra 
"  hanc  fidem  sunt,  et  in  aliis  regionibus  commorantur, 
"  prajlia  et  seditiones  adversus  eos  semper  inferri  prse- 
"  cipio,  donee  ad  fidem  converti  compellantur.  Qui 
"  nostrse  doctrinse  consentire  noluerint,  occidantur, 
"  parvuli  ac  mulieres  eorum  perpetuae  supponantur 
"  servituti." 

Argumentum  redargutionis. 

False  Ecce    Machomet   ore   proprio    confitetur    se    aliquod  Cf.  Jae.  de 

miracles     miraculum  nee  -^  fecisse,  nee  esse  facturum ;  unde  mira-  uf  ?  ^^ 

ascribed  /  ,  '  ,    Hist.  Hier- 

to  him.  cula,  quae  de  eo  prsedicant  Sarraceni,  falsa  sunt  sesti-  osol.  v. 
manda.  Asserunt  enim  lupum  in  via  illi  obviasse,  ^' 
contra  quem  cum  ille  tres  digitos  erexisset,  lupus 
fugiendo  recessit.  Aiunt  autem  de  bove,  quod  cum  eo 
loqueretur.  Dicunt  etiam,  arborem  fici  ab  eo  vocatam 
in  terram  se  prostravisse,  et  ad  eum  sic  accessisse. 
Item  dicunt,  lunam  per  eum  fuisse  separatam  in  par- 
tes iterumque  conjunctam.  Item  dicunt,  venenum  illi 
fuisse  appositum  in  carne  agnina  per  manum  mulieris 
nomine  Zanab,  filise  Acharith,  uxoris  Zelem  filii  ^  Muzi- 
lum  ^  Ebrsei ;  ubi  sedebat  cum  eo  in  mensa  socius  ejus 
nomine  Abara,  locutus  est  agnus  ad  Machomet  dicens ; 
"  Vide  ne  comedas  ex  me,  venenosus  enim  sum."  Co- 
medit  autem  inde  socius  ejus  prsedictus  Albara,  et 
mortuus  [est].^  Ab  ilia  tamen  die  post  annos  octo- 
decim  ipse  Machometh  veneno  interiit.  Qui  si  verus 
propheta  fuisset,  potuit  pro  socio  mortuo  orasse,  ut 
viveret;  vel  saltem  sibi  et  socio  illi  a  cibo  venenato 
prsecavisse,  sicut  olim  Elyas  et  Elyseus  leguntur  fecisse, 

4  Reg.  iv.  dicentes,  "  Mors  est  in  oUa." 

40. 

^  ncc']  non,  C.  I       ^  Muziluni]  Muzili,  C. 

filiq  filiura,  B.  |       ^  est]  In  C. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRI 01   TERTII. 


351 


De  morte  Machomet 


A.D.  123G, 


Cf.  Jac.  de      In   hora    autem    suge    mortis,    cum    ipse   Machomet  Death  of 

Vitriac.  .        ,      t    •,  i-i  i.  Mabomet. 

Histor.       veneno  se  oppressum    cognovisset,  dixit   parentibus    et 
liierosoi.    amicis,    "Cum    jam   mortuum    me  viclebitis,  nolite   me 

vii.p.1060.  ,,  T  .  .  J.    J.  -J  • 

"  sepelire,  scio  enim  corpus  meum  post  triduum  m 
"  crelum  deferendum."  Socii  itaque  ejus,  eo  defuncto 
in  die  Lunse,  servaverunt  corpus  usque  ad  duodecim 
dies.  Videntesque  dicta  ejus  efFectu  caruisse,  in  mense 
illo  qui  apud  Arabes  dicitur  Rahea  rauguil,^  anno  scili- 
cet nativitatis  suse  sexagesimo  sepelierunt ;  cum  eum 
infirmum  ^  per  dies  xiv.  tenuissent,  et  corpus  ejus  in 
diem  tricesimum  observassent,  utrum  asset  in  caelum 
vel  in  terram  transferendum,  etiam  post  sepulturam. 
Veritate  tandem  comperta,  omnia  quae  prsedixerat 
vana  esse  comprobaverunt ;  et  sic  eum  illotum  iterum 
in  tumba  occultaverunt.  Sapientes  igitur  a  lege  sua 
recesserunt ;  simplices  autem  et  rudes  populi  per  prae- 
dicationem  parentum  et  discipulorum  ejus,  qui  causa 
lucri  legem  ejus  efferebant,^  mandata  ejus  in  posterum 
tenuerunt. 

Post  mortem  autem  Machomet  surrexit  inter  dis-  His  suc- 
cipulos  ejus  vir  nomine  Abuzer,  filius  Abubalip,  auxilio 
Chatab,  nobilis  inter  omnes  qui  remanserant.  Coepit- 
que  omnibus  cum  moderatione  suadere,  multaque  adu- 
lationc  ad  se  colligere  homines  ac  provocare,  timens 
ne  omnes  ab  ilia  fide  discederent,  cupiensque  princi- 
patum  in  lege  ilia  vice  illius  in  posterum  habere. 
Audiens  autem  ha3C  Achaly,  filius  Abitalip,  qui  erat 
socer  ipsius  Machomet,  indignatus  est  valde ;  et  concu- 
piscentia  lucri  honorisque  ssecularis  tractus,  non  cessavit 
donee  principatum  ab  illo  amovisset.    Sic  etiam  quidam 


^  i.  e.  the  month  Rahi  I.,  Rabi- 
al-auwal,  in  that  year  (632)  corre- 
sponding to  June. 

2  C.  ins.  "  usque  ad  diem  nativi- 


"  tatis  xiv.,"  with  vacat  over  diem 
nativitatis. 

^  efferehanf]  eflferebantur,  C. 


/ 


852 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1236. 
Successors 
of  Ma- 
homet. 


The  spread 
of  Maho- 
metanism 
due  to  a 
renegade 
monk, 
[Sergius], 
a  Nesto- 
riau. 


alius  Xenes  nomine,  unus  de  sociis  Machomet,  variis 
ingeniis  et  promissionibus  curavit  eos  qui  recesserant 
ad  fidem  eorum  revocare,  quosdam  autem  metu  pertra- 
here,  alios  mundanis  deliciis  seducere,  donee  ad  eorum 
fidem  innumerabiles  reverterentur.  Aliso  vero  gentes 
de  remotis  partibus,  audientes  luxum  et  omnem  carna- 
lem  suavitatem,  quam  ilia  lex  permittit  ac  prsecipit, 
libenter  eam  receperunt,  religionem  et  castitatem  Chris- 
tianam  nimis  asperam  reputantes.  Sic  ergo  seducta 
est  miserabiliter  paganorum  multitudo.  Causa  quidem 
prsecipua,  quare  lex  Maehometica  invaluit,  dicitur  fuisse 
quidam  monachus,  prius  Christianissimus,  Solus  nomine, 
qui  propter  hseresim  excommunicatus  extra  omnem 
Dei  ecclesiam  fuit  ejectus.  Ille  in  Christianos  vindi- 
care  se  cupiens  perrexit  ad  locum  qui  dicitur  Thenme. 
Inde  pervenit  in  desertum  Malse,  ubi  homines  duobus 
modis  invenit  credentes  ;  major  enim  pars  erat  Hebr^ea, 
et  minor  pars  idola  colebat.  Ibi  cum  ille  monachus 
apostata  et  socer  Mahometh  in  unum  conjungerentur 
et  pariter  colloquerentur,  amici  facti  sunt.  Mutavit 
autem  monachus  nomen  suum  vocavitque  se  Nastoreum. 
Plurima  itaque  oracula  et  testificationes  ex  Veteri 
Testamento  et  Novo  et  ex  dictis  prophetarum  docuit 
ilium,  et  legi  Machometh  callide  ad  erroris  sui  firma- 
mentum  annexit;  et  ita  talium  auxilio  et  suggestioni- 
bus  coepit  ille  seductor  super  omnes  tribus  exaltari. 
Erant  autem  rudes  homines  et  inculti  ac  simplices,  et 
ad  seducendum  faciles  et  carnales,  juxta  illud  poeti- 
cum, 

Et^  nos  in  vitium  prona  caterva  sumus. 


Cf.  Vin- 
cent. Bello- 
vac.  Spec. 
Histor. 
xxiii.  51. 


Creed  of 

the  Sara- 
cens. 


Le  fide  Sarracenorum  secundum  Machomet 

Credunt  multi  "^  Sarraceni  unum  Deum  esse  omnium 
creatorem.     De  Trinitate  autem  nihil  sentiunt,  sed  om- 


i  Ovid.    Fast,   iv.,    312,   ^vhere 
creduia  turba  for  prona  caterva. 


-  mulW]  Interlined.     It  is  not  in 


C. 


J 


DE  TEMPORE   REGIS  HENRICl   TERTII.  353 

nino  contempnunt.  Idola^  autem  ex  ^  documento  Ma- A.D.  i236. 
cliometi  detestantur,  quia  ipse  queedam  honesta  inho  ^^^^^  ^^ 
iiestis  commiscuit,  ut  venenum  cum  melle  mixtum  cens. 
cautius  propinaret.  Dominum  nostrum  Jesum  Christum 
de  Maria  Virgine  natum  per  Spiritum  Sanctum  asse- 
runt ;  sed  creatum  ^  fuisse  virtute  Dei  dicunt,  sicut,  ut 
asserunt,  fait  Adam ;  et  ponunt  eum  similem  Adse,  vel 
Moysi,  vel  uni  ex  prophetis.  Credunt  etiam  Eum 
vivum  esse  in  cselis  assumptum,  dicentes,  quia  sicut  a 
Deo  venit,  ita  ad  Eum  *  rediit  et  cum  Deo  manet. 
Expectant  Eum  adhuc  in  terris  quadraginta  annis  reg- 
naturum.  Crucem  vero  Ejus  ac  passionem  et  mortem 
penitus  negant,  dicentes  alium  hominem  loco  Ejus  ad 
passionem  fuisse  suppositum,  et  ^  ideo  tenebras  factas 
esse  cum  passurus  erat,  ne  hoc  compertum  esset.  Tes-  f.  98  h. 
tantur  etiam  ^  a  diebus  Noe  omnes  patriarchas  et  pro- 
phetas  et  ipsum  Jesum  Christum  illam  legem  tenuisse 
quam  ipsi  tenent,  et  per  eam  esse  salvatos.  Aiuntque 
nos  legem  Evangelicam  pervertisse,  et  nomen  Machometh 
de  Evangelio  abrasisse.  Scrip tura  namque  Sarraceno- 
rum  hoc  habet,  quod  antequam  fieret  caelum  et  terra, 
nomen  Machomet  apud  Deum  consistebat ;  et  nisi  fuisset 
Machomet,  nee  c^lum  nee  terra  facta  fuisset,  nee  para- 
disus,  nee  infernus.  Unde  ex  hoc  solo  verbo,  tanta 
fatuitate  pleno,  possunt  sapientes  Sarraceni  perpendere 
quod  omnia  alia  ejus  dicta  plena  sunt  vanitate.  Spe- 
rant  et  credunt  resurrectionem ;  sed  dicunt  quod  in  die 
judicii  nullum  de  suis  periturum  esse  aut  puniendum, 
sed  omnes  salvandos.  Dicunt  enim  omnes,  qui  tenent 
eorum  legem,  per  intercessionem  Machomet  apud  Deum 
salvandos  et  nunquam  puniendos.  Credunt  post  hanc 
vitam  temporalem  aliam  vitam  ducere  perpetuam,  et 
setemaliter    in  paradiso    collocari,  unde   flumina   mellis 


*  Idola  .  .  .  propinaret]   In  the 
margin,  and  so  in  C. 
-  ex  documento']  om.  C. 
^  creatum]  creatorem,  B. 


"*  Eum]  Deum,  C. 
^  et  .  .  esset]  At  the  foot  of  the 
page  ;  in  the  margin  in  C. 
^  etiam]  autem,  C. 


VOL.   III.  Z 


354         MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1236.  procedunt,  vini  et  lactis,  ad  suavitatem  omnis  viventis, 
Creed  of  ubi  quicquid  aliquis  ipsorum  ad  edendum  bibendumque 
cens.  ^ "  petierit,  velociter  e  caelo  ei  adveniet.  Item,  quotquot 
filios  masculos  aut  feminas  in  coitu  procreare  deside- 
raverit,  tunc  procreabit.  Ibi  etiam  neque  lugere  neque 
contristari  aliquem  profitentur;  sed  universis  variisque 
deliciis  reficiendos,  cum  omni  Isetitia  sine  termino 
temporis  delectari.  Credunt  lucra  et  divitias,  necnon 
et  delicias  praesentis  vitee,  futuram  beatitudinem  non 
prsepedire. 


De  matrimoniis  Sarracenorum. 


f 


Polygamy.      Secundum   leerem  suam  ducet   homo  uxores  tres  vel  Cf.  Jac.  de 
quatuor,  si  habet  facultates  ad  hoc  sufficientes.    Uxores  ^j^  p  ^{'oss 
quidem  debent    esse    liberse;   de    ancillis  vero   et    con- 
cubinis  tot   habent,  quot   regere    aut    pascere   possunt, 

Gen.  ii.  24.  contra  ^  iUud  in  Genesi,  Erunt  duo  in  came  una ; 
non  dicit,  tres  vel  quatuor.  Item  Lamech,  qui  primo 
induxit  poligamiam,  a  Deo  reprobatus  et  plusquam  ^ 
primus  homicida  punitus  est.  Si  alicui  eorum  uxor 
ducta  displicuerit;  aut  aliqua  contentio,  vel  rixa,  vel 
odium  inter  eos  accident,  statim  repudiatio  tam  viri 
quam  mulieris  fiat,  et  alter  alteram  libere  dimittat. 
Si  autem  dimissa  sua  uxore  vir  postea  poenituerit 
eamque  sibi  restitui  optaverit,  nisi  prius  alii  viro 
copulata  fuerit  et  ipsa  in  redeundi  causa  consenserit, 
nuUo  modo  in  uxorem  sibi  recipere  eam  licebit ;  hoc 
ideo  fit,  quia  inter  eos  nuUi  legitimum  connubium 
fit.  Dotem  quidem,  non  secundum  legem,  sed  secun- 
dum morem  gentilium  agunt;  nullo  exemplo  doctrinse 
in  hoc  eruditi,  nulla  benedictione  percepta  copulantur. 


^  Contra  .  .  est']  In  the  margin,  I       ^  plusquam]  om.  C. 
and  so  in  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  355 

De  superstitione  illoTum.  A.D.  i236. 

pf.  Jac.  de      Tempore  ieiuniorum  maxime  coitu  utuntur,  credentes  Manner  of 

^itnaco,  .       ^  -^-^  .  TT         i      J.  •     livinff  with 

n.  p.  1059.  se  m  hoc  Deo  magis  placere.  Uno  tantum  mense  in  their  wives 
anno  jejunant,  et  hoc  a  mane  usque  ad  noctem ;  et  ab  and  fast- 
initio  noctis  usque  ad  mane  comedere  non  desistunt.  ^  ^' 
In  diebus  jejuniorum,  non  debent  orare  vacuo  stomacho; 
sad  suis  uxoribus  tunc  maxime  commiscentur,  quasi 
majorem  mercedem  consecuturi.  Si  quis  eorum  tem- 
pore jejunii  infirmatur,  vel  quomodolibet  vexatur,  aut 
peregrinatur,  licet  ei  comedere,  et  sanitatis  tempore 
jejunium  restaurare.  In  jejuniis  autem  carnibus  et 
cimctis  lautioribus^  cibis  utuntur  diligenter,  excepto 
vino.  Cum  ^  uxore  praegnante  non  coeunt,  sed  cum 
conceptura ;  protendentes  causam  honestatis,  ac  si  non 
esset  coeundum  nisi  propter  prolem.  Orationes  autem 
suas  faciunt  contra  meridiem,  et  diem  Veneris  prse 
aliis  diebus  colunt  et  venerantur.  In  judiciis  vero 
eorum,  si  quis  de  homicidio  accusatus,  per  qualescunque 
testes  si  convincitur,  statim  sine  remedio  mandatur  oc- 
cidi.  In  lege  autem  eorum  scriptum  est ;  "  Si  quis  legem 
"  non  tenuerit  ct  Machomet  abnegaverit,  difteratur 
"  usque  in  diem  tertium,  et  si  tunc  non  poenituerit, 
"  occidatur." 

Explicit  scriptum  missum  ad  dominum  Papccm  de 
pseudo-prophetia  Machometh.  Incipit  cdiud  de 
eodem. 

Quia   igitur    de    impostore    illo,  scilicet   Machometh,  Another 

1        .  ,  •  o  T  ...     account  of 

mcnoatur  narratio,  quam  "^  per  quendam  magni  nommis  Mahomet, 
celebrem  prsedicatorem,  qui  ejusdem  Machometh  legem 
prsedicando    reprobavit,    ad    hoc    specialiter   in    partes 
Orientales  destinatus,  accepimus,  huic  paginse  duximus 


^  lautiorihus]  lascivioribus,  C.        I       ^  quani]  que,  B. ;  cm.  C. 
'  Cum  .  .  prolem']  In  the  margin,    I 
and  so  in  C.  I 

z  2 


356 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1236.  inserendam.  Docebat  namque  ssepedictus  Machomet, 
om^h^^  et  scripsit  in  libro  suo  scilicet^  Alcorano  quo  utuntur 
met.  Sarraceni  et  autenticum  habent,  sicut  Christiani  Evan- 

gelium,  quod  maximum  et  primum  tam  dignitate  quam 
Gen.  i.  28.  tempore  mandatum  Dei  est,  Crescite,  et  multiplicamini, 
'  Et  qui  hoc  transgreditur,  inexpiabiliter  peccat.  Unde 
ut  multiplicetur  gens  Sarracenica,  sicut  equi  et  muli 
non  habentes  intellectum,  praecepit  et  instituit  Macho- 
met, ut  uxores  cum  concubinis  quot  ^  possunt  sustinere 
tot  habeant,  et  eisdem  utantur  et  ad  libitum  etiam 
abutantur  Sarraceni.  Et  si  quis  pauciores  habeat  quam 
pascere  et  gubernare  queat,  habito  respectu  ad  ejus  pos- 
sessiones,  redarguitur  transgressionis  legis  et  avaritise,  et 
judicio  potestatuum  adduntur  ei  plures.  Et  sic  Macho- 
met angelicam  virginitatem,  quasi  sterilem,  parvipen- 
dit ;  ^  continentiam,  velut  infructuosam,  vilipendens^  con- 
dempnavit,  non  considerans,  quod  Dominus  solam  Evam 
soli  Adse  in  adjutorium  dedit  et  prolis  procreationem. 
Sic  igitur  Machomet  uxores  multiplicando  constituit  po- 
ligamiam,  non  ^  admonitus  exemplo  Lamech,  qui  primus 
bigamiam  introducens  poenas  luit  vir  sanguinum,  a  Deo 
reprobatus,  et  per  diluvium  de  sub  cselo  deletus.  Hinc 
est  quod  Sarraceni  enervati  et  effeminati  in  libidinem 
et  immunditiam  resolvuntur,  secundum  prseceptum 
spurcissimi  prophetse  eorum  Machomet,  qui  hoc  solum- 
modo  introduxit,  ut  genus  et  gentem  suam  propagando 
multiplicaret,  et  legem  suam  sic  per  numerum  robo- 
raret,  ut  in  eo  adimpleatur  quod  in  Apocalipsi  scribi- 
tur,  Draco  traxit  secum  medietatem  stellarum  cauda 
sua  de  ca^lo.  Vere  Machomet  draco  venenosus,  bestia 
multorum  csede  cruentata,  ahsorhens  Jlumen  nee  admi- 
Job.  xl.  18.  rans,  hahens  adhuc  fiduciam  ut  influat  Jordanis  in  os 
ejus.  Asseruit  etiam  memoratus  pseudopropheta  Ma- 
chomet Deum  dixisse  ad  eum ;  "  Fili  hominis  Machomet, 


Apoc.  xii. 
4. 


1  scilicet  Alcorano']  Interlined. 

2  quot  possunt]  possent,  C. 
'  parvipendit]  vilipendit,  C. 


^  vilipendens]  parvipendens,  C. 
5  OT^M         ,  bigamiam]  om.  C. 


non 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI  TERTII.  357 

ne  eas  per  vias  aliorum  prophetarum,  qui  ante  te^.D.  i236. 
"  erant,  in  miraculis  scilicet,  signis,  et  prodigiis.  Qui  J^J^^_^ 
"  credere  et  credens  salvari  desideraverit,  proprio  motu,  met. 
"  non  signis  attractus,  ad  legem  accedat,  ut  ex  spon- 
"  tanea  voluntate  major  ei  merces  accumuletur."  Et 
hoc  finxit,  sciens  meritum  suum  non  esse  tanti  apud 
Deum,  ut  aliquid  faceret  pro  eo  Deus  miraculosum. 
Prseterea  dixit,  prsedicavit,  et  scripsit,  nescitur  qua 
fultus  ratione  vel  auctoritate,  tres  fuisse  tantum  pro- 
phetas,  nee  plures  esse  futures,  Moysen  qui  ex  homini- 
bus,  Jesum  qui  et  de  cselo,  et  Machomet  qui  ex  terra 
legale  sumpsit  testamentum ;  Moyses  quae  suo  tempori 
competebant  per  legem  sibi  a  Deo  datam  instituit ; 
Jesus  autem  quae  suo  tempore  facienda  fuerant  per  f.  99. 
Evangelium  prsedicavit  et  tradidit;  similiter  et  ipse 
Machomet  apta  suo  tempori  stabilivit.  Evacuato  igitur 
legis  [tempore]  successit  Evangelium ;  evacuato  etiam 
tempore  Evangelii,  successit  lex  Machometh,  quasi  de- 
fectum supplens  prsedictorum  ac  prseteritorum.  Hinc 
est  quod  Machomet,  volens  placere  utriusque  Testamenti 
cultoribus,  qugedam  quae  Legem,  qusedam  quae  Evange- 
lium contingunt,  prgedicavit ;  de  Yeteri  Testamento  cir- 
cumcisionem,  de  Novo  baptismum.  Circumciduntur  enim 
Sarraceni,  et  se  in  aquis  currentibus  abluunt,  in  parti- 
bus  scilicet  corporis  inferioribus,  ut  sic  quasi  quodam 
baptismi  lavachro  purificentur.  Item,  conceptum  cre- 
dunt  Virginis  et  partum,  secundum  Evangelium  Lucae 
scribentis.  Missus  est  angelus,  etc.,  sed  Jesum  Christum  S.  Luc.  i. 
Deum  negant ;  maximum  tamen  prophetarum  esse  fuis-  ^^* 
seque  affirmant.  Resurrectionem  in  fine  mundi  mortu- 
orum  asserunt. 

Interrogatus  autem  Machomet  de  diluvio    et    archa 
Noe   et    exterminio    generali    facto  per  diluvium,  sicut 
scribit  Moyses  in  Genesi,  si  verum  fuit   et   credendum, 
respondit    et     dixit    discipulis    suis ;    "  Jesus  maximus,  Nota  ri- 
"  dum  prsedicando   partes  Jerusalem  deambularet,  sol-  ^^^^"^/'^'f"^ 

^       ^  ...  .  .  .  mcndacium. 

"  licitatus   a   discipulis   suis    super    hoc,    vacillantibus 


358 


MATTH^I   PAKISIENSIS  CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1236.  " 

Legend        c 
respecting 
the  ark. 


mentibus  talem  impressit  certitudinem ;  invenifc 
"  namqiie  Jesus  ante  pedes  ejus  quendam  cespitem, 
"  et  eum  pede  percutiens,  ait;  ^ Surge  Japhet,  fill 
"  '  Noe.'  Et  surrexit  quasi  de  sub  cespite  Japliet, 
"  vir  quidem  magnus  ac  procerus  et  canus,  sed  nimis 
"  attonitus  et  pavidus.  Jesu  autem  interroganti  cur 
"  timuisset,  respondit  Japhet  et  dixit  ei ;  '  Domine, 
"  '  audita  tuba  vocis  tuse,  expavi,  credens  vocari  ad 
"  '  judicium  generale  resurgentium.'  Respondens  Jesus 
"  dixit  ei  ;  '  Noli  tiinere,  nondum  enim  venit  hora 
"  *  judicii  vel  resurrectionis.  Sed  vocavi  te  ex  mortuis 
"  '  ut  tu,  qui  in  arclia  cum  patre  tuo  fuisti,  circum- 
"  '  stantibus  his  omnem  enarres  super  his  veritatem.' 
"  Tunc  assumpta  Japhet  parabola,  suam  sic  orsus  est 
"  narrationem  :  '  Inundante  diluvio  fuimus  in  archa, 
homines  videlicet  in  loco  uno,  animalia  vero,  scilicet 
jumenta  in  sua  tristega,  quae  erat  in  uno  latere 
archee,  et  foenum  et  annona  in  alio  latere  arcse. 
Elapsis  igitur  quatuor  mensibus,  coepit  area  titu- 
bando  vacillare,  et  inclinare  in  illam  partem  quae 
jumenta  continebat.  Ipsa  enim  animalia,  quae  fimum 
accumulabant,  consumpta  paulatim  annona,  ad  esum 
eorum  distributa,  praeponderabant.  Uno  igitur  la- 
tere, scilicet  annonam  continente,  sublevato,  alio 
vero,  animalia  scilicet  continente,  depresso,  periclita- 
bamur  et  timuimus  vehementer ;  nee  ausi  eramus 
aliquid  grande  facere  Domino  inconsulto.  Facto 
igitur  sacrificio  cum  orationibus,  placatus  Dominus 
dixit  nobis  ;  Facite  vobis  cumulum  vice  arae  de 
massa  terrestri,  coUecta  ex  sterquilinio  provenienti 
ex  homine  et  camelo  ;  et  cum  super  ilium  sacrifi- 
cium  consummaveritis,  veniet  vobis  de  vestra  tribu- 
latione  remedium.  Quod  cum  fecissemus,  surrexit 
ex  illo  cumulo  scropha  quaedam,  sus  scilicet  maxima, 
quae  statim  se  misit  in  sentinam  navis,  et  ilium 
magnum  aggerem  terrestrem,  quo  prius  pene  archa 
subversa  est,  dispergens,  salutem  nobis  sic  est  ope- 


I 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


359 


rata.      Post  dies  autem  aliquot,  facto  suo  officio,  et  A.D.  1236. 
jam  nobis  inutilis,  facta  est  nobis  sus  nimis  abomi-  legend  re- 

.  .   .       ,       specting 

nab  i  lis  et  judicio  aliquorum  m  mare  proicienda  ;  the  ark. 
sed  quia  a  Deo  data  nobis  salutem  est  operata, 
sustinuimus,  vix  tamen.  In  vindictam  igitur  illius 
transgressionis  immisit  nobis  Dominus  pestem,  in 
hunc  modum.  Sus  quasi  sternutando  emisit  ex 
naribus  mures  magnos  et  famelicos,  qui  discurrentes 
per  archam  nobis  nimis  dampnosi,  compages  ejus, 
funiculos,  et  etiam  annonam  corrodendo  consump- 
serunt ;  et  sic  sus,  quse  petita  nobis  data  fuit  ad 
auxilium,  facta  est  nobis  per  prsevaricationem  nos- 
tram  ad  dispendium.  Poenitentibus  igitur  nobis,  et 
ad  Dominum  cum  tribularemur  clamantibus,  placatus 
ait  Dominus ;  Habetis  vobiscum  leonem,  percutite 
eum  in  fronte  cum  malleo,  non  tamen  usque  ad 
mortem,  et  fiet  vobis  salus.  Quem  cum  sic  juxta 
preeceptum  Domini  percusseramus,  emisit  ex  ore 
cum  rugitu  catum.  Qui  exiens  mures  persequendo 
delevit  et  archam  ab  illorum  peste  liberavit.  Et 
ut  ex  fimo  hominis  et  cameli  ortam  suem  non 
ambigatis,  evidens  id  comprobat  argumentum.  Sus 
enim  in  interioribus  homini  assimilatur,  et  in  ex- 
terioribus  cum  sit  de  numero  quadrupedum,  camelo 
non  discordat,  et  semper  delectatur  terrestres  massas 
et  lutulentas  fodiendo  revolvere.  Ut  autem  creda- 
tis  ex  naribus  suis  mures  prosiluisse,  ipsi  mures  sem- 
per terrenas  ^  cavant  et  inhabitant  mansiones,  unde 
mus  ab  humore  terrse  ^  dicitur.  Quod  autem  ab  ore 
leonis  catum  exisse  non  dubitetis,  catus  quasi  pa- 
trissando  leoni  assimilatur,  in  corporis  dispositione 
et  victus   prsedatione   ac   rapina.^     Ex  illo  tempore 


^  terrenas']  terrena,  C. 

2  terrce']  om.  C. 

3  The  latter  part  of  this  legend 
will  1)6  found  in  Tabari's  Chronicle, 
Zotenberg's  translation,  i.  cap.  41, 
p.  1 12  (Par.  1867),  and  in  the  Con- 


futatio  legis  Saraceuicse  of  Richard, 
printed  among  the  Confutationes 
legis  Mahumetica)  at  the  end  of  the 
Latin  edition  of  the  Koran,  1550, 
col.  57. 


360         MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1236.  "  '  ferebatur  archa  securius  donee  consummaretur  tem- 
"  '  pus  inundationis/  "      Sic  igitur  asseruit  Machomet, 
Japhet  Christum    de  archa   interrogantem    et    ejusdem 
discipulos   certificasse,  quod   cuilibet   sapienti   frivolum 
videtur,  et  penitus  dissonum  veritati. 
Last  days        Talibus  autem  vanis   sermocinationibus   prsestigiator 
of  MaTo-    animarum  Machomet  multorum  animos  infatuavit.     In 
met.  novissimis  autem  diebus  vitse  suae  coepit  exaltari  nimis, 

et  ab  imo  elevatus  in  altum  per  quandam  nobilem 
mulierem  Adige  nomine,  quam  seductam  idem  Machomet 
occulto  coitu  maculaverat  et  postea  matrimonio  sibi 
copulaverat,  incepit  gloriari  et  suUimari  super  omnes 
potentes  et  sapientes  Orientis,  nomen  et  officium  pro- 
See  above,  phetse  sibi  usurpando.  Percussit  igitur  eum  Dominus 
1.  pp.  270,  epilepsia  irremediabili,  qua  ingruente,  cum,  sicut  moris 
est  talia  patientibus,  frequenter  cadere  incepisset,  finxit 
se,  ne  auctoritate  solita  privaretur  et  sic  contempneretur, 
colloquium  ac  consilium  cum  Gabriele  archangelo  de 
salute  hominum  tractando  habere,  et  non  posse  splen- 
dorem  ejus  stando  sustinere.  Contigit  igitur  quadam 
die,  quod  crapulatus  epulis  et  vino,  quibus  sicut  prse- 
dicabat  faciendis  ^  maxime  intendebat,  cecidit  super 
sterquilinium,  morbo  suo  compellente,  et,  ut  dicitur, 
veneno  sibi  in  cibo  ilia  die  dato  cooperante  per  quos- 
dam  nobiles  qui  superbise  ejus  invidebant.  Torqueba- 
tur  igitur  volutans  et  spumans,  omni  sociorum  solatio, 
peccatis  suis  exigentibus,  tunc  forte  destitutus.  Quem 
cum  sus  qu88dam  improba,  porcellos  habens  nondum 
ablactatos,  semivivum  comperisset  refertumque  cibariis, 
quorum  nidorem  exhalavit  et  nausea  partem  emisisset, 
suffocavit.  Unde  adhuc  Sarraceni  sues  prae  ceteris 
animalibus  exosas  habent  et  abominabiles.  Per  com- 
plices autem  Machomet,  qui  probra  ejus  in  quantum 
potuerunt  palliarunt,  lex  ejus  serpendo  coepit  fines 
orientales  occupare.      Et  ut  id  facilius  consequerentur, 

^  faciendis']  Interlined. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  361 

placentia  carni  non  cessabant  prsedicare,  non  virtutum  A.D.  1236. 
insignia    qiiibus    homo    non    efFeminatus    erigitur    ad 
ca^lestia;    unde   admirandum    est,  quod    tot    ambagibus 
Machomet   sapientes  et  potentes  inclinavit.      Sed  quia  2  Tim.  ii. 
Deiis  novit  qui  sunt  Ejus,  dedit  corda  eorum  in  repro-  ^^^^  ^  ^s. 
hum  seTisuni,  et  Ejus  judicia  ahyssus  multa ;   nee  est  Ps.  xxxv. 
qui  dicere  Ei  queat,  "  Cur  hoc  fads  ?  "     Cui  est  honor  j^^^  ^^ 
et  gloria  in  ssecula  sseculorum.     Amen.  12. 

De  hceretica  pravitate  PaterinoruTn  vel  Bugarorum. 

Circa  dies   autem   illos  invaluit  hseretica   perversitas  f.  99  6. 
eorum  scilicet  qui   vulgariter   dicuntur  Paterini  et  Bu-  5^^p^+^^ 
gares,  in  partibus  transalpinis,  de  quorum  erroribus  malo  rines  and 
tacere  quam  loqui,  adeo  quod  fidei  puritatem  in  finibus  ^^ns'^" 
Francise  et  Flandrise    ausi    sunt    perturbando    violare. 
Sed  diligenti  ministerio   et   indefessa   pr?edicatione  Mi- 
norum  et  Prsedicatorum  et  theologorum,  praocipue  fra- 
tris  Roberti  de  ordine  Prsedicatorum,  qui^  cognomento 
Bugre   dicebatur,  quia  ab   illo   conversus  habitum  sus- 
cepit  Prsedicatoris,  qui  malleus    haereticorum  dicebatur, 
confusa  est  eorum    superstitio,    et  ^    error    deprehensus. 
Quamplures  autem  ex  utroque    sexu  ad  fidem  converti 
refutantes    fecit    incendio    conflagrari,    ita    quod    infra 
duos  vel  tres  menses  circiter  quinquaginta  fecit  incendi 
vel  vivos  sepeliri.  0_[-|-l_^ 


MuUiplicantur  ira  et  injurice  inter  imperatorem 

et  Italicos. 

Incanduit   autem  circa  idem  tempus   ira   imperatoris  The  em- 
contra   Italicos,  adeo   quod  ex  diuturno    incremento   ct  ^fT\fc^*T^' 
ex  utraque  parte  injuriarum  additamento  ira  in  odium  the  Pope 
versa  est    inexorabile.     Conquestus  est   igitur   graviter  itaiiaus. 
de  eorum   insolentia    domino   Papse,  dicens  et  asserens, 

1  qui  .  .  .  Prcedicatoris]   In  the    I       ^  q^  Jus.  eorum. 
margin.  I 


862 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1236.  quod    superbia    eorum    qui    eum    oderunt    ascendebat 

semper;  et  quod   diligenter   procuraret    dominus  Papa, 

adhibita    tota    curia    Romana    vigilanti    diligentia,    ut 

pax    honorabilis    inter   eos   reformetur,  vel  efficax   im- 

pendat    Papa    adjutorium,  ut    eos    in    brachio    extento 

domitos    evincat   et   suae    debitee   subdat    ditioni,    sicut 

idem  Papa   desiderat    adjutorium  ab^    ipso   imperatore 

sibi  impendi,  si    ecclesia   auxilio    suo    forte   indiguerit, 

unde   ecclesia  Romana   soUicitudine  et   angustiis   nimis 

Complaints  arctabatur.      De    Mediolanensi   autem    civitate   gravius 

of  the  em-  conquestus    est    imperator,  quae    nutrix    ac    tutrix    fuit 

against       haereticorum   et   toti   imperio  rebellium ;  ad    quam  ex- 

Miian.        pugnandam  eodem  anno  innumerabilem  exercitum  con- 

His  son      gregavit.     Filium  autem  suum  Henricum,  de  proditione 

Henry  im-  ^dversus  ^   patrem  suum  graviter   accusatum,  in  carcere 

arctissimo  et  vinculis  detinebat.  ■ 

Be  quodam  colloquio  hahito  apud  Londonias. 

Parliament      Eodem  quoque  anno,  quarto  kalendas  Maii,  congregati 

m  London.  ^^^^^    magnates    Angliae    Londoniis   ad    colloquium,   de 

negotiis   regni  tractaturi.      Admirabantur  autem  multi, 

Mumurs     quod    rex,    nimis    et    plusquam    deceret,    secutus     est 

against       electum  Yalenciae,^  spretis,  ut  eis  videbatur,  suis  homi- 

of  Valence,  nibus  naturalibus ;  hoc    segro    animo    ferentes,  regisque 

levitatem  redarguentes,  et  ad  invicem  dicentes,  "Quare 

"  iste   electus  non   se    ingerit   in   regnum  Galliae,  cum 

"  rex  Galliae   primogenitam  sororem  reginse   nostrae   in 

"  uxorem   duxerit,  ut   disponat  negotia   regni    Franco- 

"  rum,  ratione  neptis  suae  ibi  reginae,  sicut  hie  ? "     Et 

indignati    sunt    vehementer.      Rex    autem    prima    die 

colloquii    se    in    turrim  Londoniarum    recipiens,  multis 

super  hoc  materiam   praebuit    murmurandi,  et   plus  de 

sinistris    quam    prosperis    augurandi.      Nee    voluerunt 


1  ab]  ad,  B. ;  C.  is  correct, 

2  advetsus']  adversmn,  B. 


^  William   of   Provence,   bishop 
elect  of  Valence,  uncle  of  the  queen. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  8G3 

magnates    vel    sino^uli    vel    catervatim    in    turrim    ad  A.D.  1236. 
regem  ingredi,  timentes  ne  rex  inclinans   levi    consilio 
in     illos     desseviret,    et    edocti     illo    exemplo     Oratii, 
[1  Epist.  i.  74,  75.] 

Quia  me  vestigia  terrent 
Omnia  te  versum  spectantia,  nulla  ^  retrorsum. 

V^eruntamen  rex,  fraeno  discretionis  correctus,  venit   de 
turri  ad  suum  palatium,  ibidem  honestius  cum  suis  de 
instantibus    neofotiis    locuturus.      Ubi    cum    do    multis  Removal 
tractaretur,    unum     laudabiliter    consummavit,    scilicet  sheriffs. 
quod,    amotis    omnibus    vicecomitibus,    substituerentur 
alii,    eo    quod    nimis    a    tramite    veritatis    et    justitise 
coiTupti  muneribus  exorbitarunt.      Iccirco  uberiores   in 
tenementis,    et    abundantiores    in   thesauris,    et    genere 
nobiliores    loco    eorum   rex   subrogavit,    ne    cogerentur 
muneribus    inhiare  et    corrumpi    propter  retributionem.  The  new 
Fecit  etiam   eos    iurare    ne    reciperent   munera    aliqua,  ^^^^^^ 

.    *^  .       ^  ^        are  sworn 

nisi  in  esculentis  et  poculentis,  et  hoc  moderate  et  abs-  to  receive 
que  alicujus  excessus  nota  vel  remunerationis  terrense,  °^  '^^"^^^ 
per  quam  justitia  corrumperetur. 

In  eodem  autem    colloquio,  rex    Scotiae  illuc  nuntios  Rights  de- 
solempnes  destinaverat,  qui   instanter  jura,  quae   domi-  ^iJ^xander 
num  suum  regem  Scotorum  contingebant,  de  quibus  se  II-,  king  of 
habere   cartam    et    multorum    magnatum    testimonium "  ^^  ^' 
asserebant,  a  rege  postulabant;  cujus  rei  diffinitio  tunc 
cepit  dilationem. 

Eodem    quoque    tempore   rex,    eo    quod    non    potuit  Banish- 
Ricardum   comitem  fratrem    suum    cum  Ricardo  Suard  ^idiard 
in    pacem     reformare,    eundem  ^    R[icardum]    a    regno  Siward. 
suo  quasi   profugum   relegavit,  dicens  se   malle   incur- 
rere  suam  ^  quam  fratris  sui  indignationem.     Radulfum  Removal 
quoque    filium   Nicholai,  senescallum    hospitii    sui,  cum  ^kz- 
quibusdam  aliis  consiliariis  suis  et  maernis   hospitii  sui  Nicholas 

^  ox  j^n(l  others. 


nulla~\  nuUo,  B. 


2  eundem  U.']  Introduced  in  the 
margin. 


suam']  cm.  C. 


864 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


seal. 


A.D.  1236.  ministris,  ab  officiis  amotos,  a  consilio  suo  non  sine 
The  Chan-  multorum  admiratione  ^  sequestravit.  Sigillum  quoque 
fuses^tcf'  suum  ab  episcopo  ^  Cicestrensi  cancellario  suo,  qui 
give  up  his  ofSciuiii  suum  irreprehensibiliter  administravit,  existens 
singularis  columpna  veritatis  in  curia,  exegit  rex  in- 
stantissime.  Sed  idem  cancellarius  hoc  facere  renuit, 
videns  impetum  regis  modestise  fines  excedentem ; 
dixitque  se  nulla  ratione  hoc  posse  facere,  cum  illud 
communi  consilio  regni  suscepisset;  quapropter  nee 
illud  similiter  sine  communi  assensu  regni  alicui  resig- 
naret. 


De  quodam  nuntio  imperatoris. 
The  em-  Necnon  sub    eisdem    temporibus,  dominus    imperator 

peror  sends      ^  ■•  i      i-         «j.  •  •    • 

for  his        ^^  regem  nuntios  suos  destinavit,  pecuniam  non  mini- 
wife's         mam,  quam    ei    cum    sorore    sua   rex    promiserat,    exi- 

dowry.  . 

gentes. 

De  quodam  congressu  hellico  in  partihus  Scotice. 

Imperii-  Temporibus    etiam    sub    eisdem,    convenerunt    multi 

1-ia  Avqio  ^obiles    ct    fortes    ex    diversis    partibus    occidentalium 
rum  usque  provinciarum,  scilicet    Galeweia,  et   insula  quae    dicitur 
I*        Man,  et    partibus  Hybernise,  per   Hugonem    de    Lascy, 
Attempt  to  cuius   filiam  Alanus    de    Galeweia,  jam    defunctus,    sibi 

deprive  the  . 

daughters   matrimonio  copula verat;  ut  ipsi  unanimiter  cohserentes 
of  Alan  of  f[[JQ  Alani  prsedicti  notho  Galeweiam  restituerent,  cas- 

Galloway  .  p       .  •      n  •  -,.  .   . 

of  their  sata  m  manu  forti  regis  bcotorum  justa  dispositione, 
inhen-  q^£  tribus  filiabus,^  quas  jus  hsereditarium  contingebat, 
hsereditatem  distribuerat.  Ut  igitur  prsedicti  insolentes 
hanc  distributionem  in  irritum  revocarent,  restituentes 
terram  prsenominato  Thomse,  vel  filio  Thomse  fratris 
Alani,  vel  saltem  alicui  de  genere  illo,  ad  arma  con- 
volarunt,  et    in    insolentiam   prorumpentes   se    de    sub 


1  admiratione]  administratione,C. 

2  Ralph  Neville. 

3  The     three     daughters    were, 
Helen,  wife  of  Roger  de   Quinci, 


earl  of  Winchester ;  Devorguill, 
wife  of  John  de  Baillol ;  and  Chris- 
tian, wife  of  William  de  Fortibus, 
afterwards  7  th  earl  of  Albemarle. 


DE  TEMPORE   REGIS       ENRICI   TERTII. 


365 


jugo  regis  subtrahere  cupiebant.  Et  ut  id  attcmp- A.D.  1236. 
tantes  suum  certius  consummarent  desiderium,  foedus 
inauditum  inierunt,  quoddam  genus  arriolandi  inveni- 
entes,  secundum  quandam  ^  tamen  antiquorum  atavorum 
suorum  abominabilem  consuetudinem.  Nam  omnes  bar- 
bari  illi  et  eorum  duces  ac  magistratus  sanguinem 
venae    praecordialis    in    magno    vase    per    minutionem  Barbarous 

/.n.i/.  •  .  i.T„j.       custom  of 

luderunt,    et    lusum    sanguinem    msuper    perturbantes  ^^^  ^j^j^^g 
miscuerunt,    et    mixtum    postea    sibi    ad    invicem    pro-  of  Gallo- 
pinantes   exhauserunt,  in   signum  quod  essent  ex  tunc  ^ 
in   antea   indissolubili    et    quasi    consanguineo    foedere 
colligati,  et  in  prosperis  et  adversis  usque  ad   capitum 
expositionem  indivisi.     Provocantes    igitur  regem    cum 
regno  ad  praelium,  sedes   proprias  et  finitimas   combus- 
serunt,  ne  adveniens    rex   cum  exercitu  inveniret   hos- 
pitia    vel  victualia;   intenderuntque   rapinis    et    incen- f.  loo. 
diis,  injurias   injuriis    cumulantes.     Quod   audiens   rex  Defeat  of 
Scotise,  collectis    undecunque   viribus,  eis   obviam    per-  ^^^^^|g^^^ 
rexit,  et  dispositis   bellicis   legionibus,  campestri  certa-  ander  ir. 
mine  eosdem   est  aggressus.     Et   verso    pondere    prselii 
super    Galewenses,    fugam    inire    sunt    compulsi,    quos 
persequentes  regales  in  ore  gladii  multa   milia  eorum  *^ 
occiderunt.     Illos  vero  quos  rex  vel  ejus  commilitones 
vivos  apprehendit,^  sine  redemptione  ignominiosa  morte 
punivit.      Venientes    autem    ad    suam    misericordiam, 
vinculis   et    arct?e    custodise,    donee   deliberatum    foret 
judicio  quid  de  ipsis    fieret,  mancipavit ;    omnes  autem 
cum    sua    posteritate    non    sine    ratione    exhseredavit. 
Qua  victoria  rex  potitus,  Deum  magnificavit,  Dominum 
scilicet   exercituum.     Et   sano  fretus   consilio,  dedit   in  The  hus- 
mandatis    Rogero    de    Quinci    comiti  Wintoniensi,    Jo-  Aian^s^ 
hanni  de  Bailloil,  et  W[ilielmo]  filio  comitis    de  Aube-  tt^ree 
marlise,  quod  sicut   tres  sorores,  scilicet  filias  Alani  de  r^cefve^^^ 
Galeweia,    sibi    matrimonio    copularunt,    jam    in    pace  ^]^^^^ 


*  quandam'}  quasdam,  B. 
2  eorum  occiderunQ   perwnerunt 
eorum,  C. 


3  A  later  hand  has  interlined  non, 
and  so  also  in  C. 


366 


MATTHiEI  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1236.  jura  eos  contingentia  sedato  tumultu  possiderent. 
Facta  est  autem  hsec  belli  congressio  mense  Aprili, 
Martis  favore  regi  Scotorum  propius  aspirante. 


Disturb- 
ances in 
France. 


Be  quadam  perturhatione  regni  Francorum. 

Anno  etiam  eodem,  verno  tempore  arridente,  insur- 
rexerunt  multi  magnates  accincti  ad  prselium,  ut 
guerram  moverent  adversus  regnum  Galliae.  Indigna- 
bantur  enim  quod  regnum  regnorum,  scilicet  Gallia, 
consilio  muliebri  regebatur.  Erant  autem  insurgentes 
viri  graves  et  famosi,  et  ad  prseliorum  exercitia  ab 
annis  primis  educati ;  rex  ^  scilicet  Navarrige,  id  est, 
comes  Campanise,  comes  ^  etiam  de  Marchia,  comes  ^ 
Britannise,  et  alii  potentes  quamplurimi,  foedere  et 
Sacramento  coUigati. 


De  morte  Willelmi  de  Ahineto. 

Death  of  Tunc  quoque  temporis  Willelmus  senior  de  Albineto, 
AlbinT^  ^  vir  quidem  plenus  dierum,  miles  strenuus  et  magnani- 
mus,  et  omni  prseditus  nobilitate,  pridie  nonas  Maii 
apud  Offintunam,  manerium  suum,  diem  clausit  extre- 
mum,  relinquens  Willelmum  filium  hseredemque  suum 
legitimum,  in  omnibus  patrissantem. 


Imperti- 
nens  usque 
hue  '.' 
Attack  on 
Ceuta 
by  the 
Genoese, 
Pisans, 
Marseil- 


Dedita  est  civitas  nohilissima  quw  Corduha  dicitur 
in  Hyspania  sita  ditioni  Christianorum.  Gepta 
quoque  infirmahatur. 

Anno  quoque  eodem  Geneuenses  auxilio  freti  Pisa- 
norum  et  Marsiliensium,  necnon  et  regis  Arragunnise, 
civitatem  Hyspanise  nobilissimam,  Cepte  dictam,  subito 
invaserunt.  TJnde  cives  paganissimi,  qui  dudum  prse- 
dictis  invasoribus  erant  nimis  injuriosi  ac  nocivi,  ti- 
mentes    hostium    multitudinem,    impetum    tam    repen- 


1  Theobald  IV.,  count  of  Cham- 
pagne. 


2  Hugh  le  Brun. 

3  Peter  Mauclerc. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI  TERTII. 


367 


tinum    facientem,    sese    potestati    corum    subdiderunt,  A.D.  1236. 
pacem  sub  hac  forma   componentes  ad   tempus  ;    quod  j^^eTi^ 
si    dominus    eorum,  rex  ^    scilicet  Affricse,    qui    dicitur  king  of 
vulgariter    Admirabilis    mundi,    eis    subsidium    efficax    ^'^^S^^- 
non  transmitteret  infra   triennium,  totam  civitatem  eis 
libere  seseque  redderent  sine  aliqua  difficultate.     Lice- 
ret  autem  interim  regi  Arragunnise   suisque   conjuratis 
super   pontem,    quem    ante    banc   treugam    vel    pacem 
initam    super    cives    occupaverant,    optentum    pacifice 
quolibet  trium  annorum    [spatio,]  unam  turrim  erigere 
ad  placitum  munitissimam.     Unde  jam  capta  Corduba,^ 
et  Cepte  ad  capiendum  jam  parata,  spes  Christianorum 
est  erecta,  et  formido  Sarracenos,  maxime  autem  regem 
invasit  Africanum. 


De  quodam  portento  apparenti. 

Sub    eisdem    quoque   temporibus,  mense    Maio,    non  Nota  prce- 
procul   ab   abbatia    quse    Rupes    dicta   est,  in  partibus  ^^i^^-j^nu 
septentrionalibus  Anglise  sita,  apparuerunt  acies  militum  quod  in 
elegantissime  armatorum,  vecti  equis   pretiosis,  vexillis  jf^^c/ia- 
ac  clip  eis,  loricis  ac  galeis,  et  aliis  munimentis  milita-  bceorum 
ribus  adornati;   exierunt  autem  de  terra,  ut  videbatur,  plj^jj^*^^ 
et    iterum   in    terram    absorpti    evanuerunt.      Et   haec  i"-  25-28.] 
visio  per  dies  plurimos    oculos  intuentium    quasi   prse-  Fantastick 
stigiatos  detinebat.     Equitabant  autem    dispositis  acie-  vision  near 
bus,  et  aliquando  facto  congressu  hostiliter  dimicarunt,  of  Roche, 
aliquando  quasi  in  hastiludio  suas  in  fragmenta  minima  Yorkshire, 
hastas    cum    fragore    minuerunt.     Viderunt  eos  incolse, 
et  potius  a  longe  quam  prope,  supra  modum  admirantes, 
quia  nunquam  talia  se  vidisse  meminerunt.    Multi  autem 


^  Miramomelin  (Mohammed  Al- 
nassir),  king  of  Marocco. 

2  In  the  margin,  partly  cut  off 
through  the  loss  of  a  piece  of  vel- 
lum, is,  "De  hac  [civita]te  8e[na]- 


"  turn  fu[is]se  Lu[ca]nus  [com]- 
"  me  [mo]  rat  dicens,  Corduba  me 
"  genuit."  A  few  words  of  the  text 
have  been  supplied  by  a  later  hand. 
It  is  not  in  C. 


368 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJOEA. 


A.D.  123G.  haec  prsesagio  carere  negaverunt.  Hsec-"^  manifestius 
contigerunt  in  Hibernia  et  ^  in  confinibus,  ita  quod 
aliquando  quasi  venientes  de  prselio  et  victi  trahebant 
equos  suos  post  se  vulneratos  et  confractos  sine  asses- 
sore,  sed  et  ipsi  graviter  sauciebantur  cruentati.  Et 
quod  mirabilius  fuit,  vestigia  eorum  impressa  terrse  et 
herba  prostrata  et  conculcata  manifeste  apparuerunt. 
Et  multi  hsec  videntes  prte  timore  sese  in  ecclesias  vel 
castra,  ante  eos  fugientes  cum  crederent  hoc  non 
esse  fantasticum  sed  potius  verum,  certatim  receperunt. 

Richard  de  ggg^   g^    relatu    et    verissima   assertione   comitis    Glo- 

Clare,  earl 

of  Giouces-  vernise  post   aliquot   annos   hujus    eventus,  et   aliorum 
aShorit  -    Hiultorum  testimonio,  ad  notitiam  nostram  pervenerunt. 

for  this. 

Quod  rex  conahatur  qucedam  per  cartas  suas  concessa 

revocare. 

p.  de  Rie-       Eodem     quoque     tempore     Petrus     de    ^Rivallis    et 
S^de^Se-    Stephanus  de  Segrave,  de    quibus    supra  fecimus  men- 
grave  re-    tionem,    in    gratiam    regis    sunt    recepti.      Eodemque  ^ 
the  king's   tempore    congregati    sunt   apud   Wintoniam    magnates 
favour.       Angiige    prsesente    rege,    sexto    idus    Junii.     Ubi    rex 
at^Wb^^^  nitebatur  per  autenticum  domini    Papse    quaedam,  qu88 
Chester.      ante  matrimonium  contractum  aliquibus    contulerat,  in 
irritum   revocare,    ac    si    esset   impos    sui    sine  domini 
Papse    conniventia,    ad    quem,    ut    dicebat,    jus    regni 
spectabat  conferre.   Unde  multos  commovit  ad  admira- 
tionem,    dicentibus    multis,    quod    magis    quam  decuit 
aut  oportuit  regnum  suum  nitebatur  rex    ejus   subdere 
servituti,  et  extremis  conditionibus  mancipare. 


De  quihusdam  magnatibus  crucesignatis. 


Sub    eodem   tempore,  comes    Ricardus  frater  domini 

Marescallus,    comes 


Many 

nobles  take         •  nr-i  i.     x     i 

the  cross.    I'Ggis,   comes    quoque    G[ilebertus] 


1  Hac  .  .  .  pervenerunt']   In  the 
margin.    The  last  clause  is  in  red. 


2  et  in  confinihus]  om.  C. 

^  Eodemque']  Eodem  quoque,  C. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  869 

quoque    J[ohannes]    Cestrensis,    qui^   et  Lincolniensis,  A.D.  1236. 
comes  2  Saresberiensis,  G[alfridus]  de  Lucy,  frater  ejus, 
Ricardus  Siuard,  et  multi  alii    nobiles  crucem  assump- 
serunt.     Et  ex  tunc  comes  Ricardus  nemora  sua  succidi 
praecepit  et  venundari,  et  ex  aliis,  quibuscunque  potuit 
abradere    thesaurum,    in   peregrinationis    suae  sustenta- 
tionem  coadunavit.     Nee  multo  post,  per  Simonem  de  Imprison- 
Muntfort  comitem  Legrecestriee    et   Petrum,  ut  dicitur,  J^^eas'e'of 
de  Rivallis    incurrit   Ricardus   Suard    injuste  regis  in-  Richard 
dignationem,  ita  quod  captus  est  et   retentus  ^  in   cus- 
todia  regis;  postea  eadem  facilitate  cito  liberatus. 

De  strage  Judceorum. 
Illis  quoque    diebus   facta  est  strages   magna  Judse-  Slaughter 
orum  in  partibus  transmarinis,  prsecipue    in  Hispania.  ^^  spain.^^^ 
Timentesque  cismarini  sibi    similia    irrogari,  data    regi 
pecunia,    fecerunt    voce    prtBconis    acclamari,    ne    quis  They  are 

.    .      .  1  1      J  •  .    .       .    p         1      T     1        protected 

quicquam  mjuriae  vel   molestiae    cm  vis    mierret   Judse-fnEng- 
orum.  i'*^»*!. 

De  quodam  xenio  imperatoris. 

Eodem  quoque  tempore,    dominus  imperator  [misit]  ^  Presents  of 
recn  Anpflorum    nobile    xenium    circa    festum   transla-  ^i'^^^^^^^k 

...  ....  .  11.  to 

tionis   sancti  Benedicti,  videlicet   octodecim  equos  pre-  Henry  iir. 
tiosos,  et  tres  mulos  olosericis  et  aliis  pretiosis  donariis  ^Jd  ^^^'^^ 
oneratos,    et  fratri  regis  comiti  Ricardo    equos     aliquot  Cornwall, 
pretiosos  et  nobiles  cum  aliis  rebus  desiderabilibus.  "  ^     ' 

De  diu  durante  ariditate  et  adustione  segetum. 

^Estate  quoque  eadem,  post  jam   transactam,  ut  die-  Dry  sum- 
tum    est,    hyemem  supra   modum    pluvialem,   facta  est  ^^^' 


^  qui  et  Lincolniensis]  This  earl 
(John  le  Scot)  is  confused  with  his 
uncle,  Ranulph  Blundevil,  who  was 
earl  of  Lincoln  as  well  as  Chester. 

-  William  de  Longespee  II.  He 
does  not  seem   to  have  had  the 

VOL.    III.  A  A 


title  of  earl  of  Salisbury.  See  below 
under  the  year  1247,  f.  213  Z». 

3  C.  ins.  est. 

^  misit']  From  the  Hist.  Anglor. 
ii.  392. 


S70         MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1236.  continua  ariditas  ^  cum  caumate  fere  intolerabili,  per 
quatuor  et  amplius  menses  continuato.  Ita  ut  paludes 
profundae  cum  stagnis  siccarentur,  molendina  aquatica 
starent  inutili  otio  arefacta,  terra  rimis  hiaret.  Aristae 
quoque  segetum  in  locis  quamplurimis  vix  bipedale 
susceperunt  incrementum. 


Magnates  Francice  pacificantur. 

f.  100  b.  Anno  quoque  eodem,  sestivo  tempore  jam  declinante, 

Tte  nobiles  illi  qui  Francorum  ree^num  perturbare  disposu- 

French  ^  ...  .  . 

nobles        erant,  facta  quadam  pacis  compositione,  in  regis  gratiam 
^^^^    . ,   sunt  recepti. 

peace  with  ^ 

their  king. 

De  quihnsdam  temerariis  suspensis. 

Two  con-  Tunc  quoque  temporis  quidam  in  Anglia  juvenes 
hanffed^L  ^emerarii,  strenui  tamen  et  nobiles,  nescitur  quo  spiritu 
London,  seducti,  simul  conjurati  inierunt  fo^dus  execrabile, 
ut  praedonum  more  ac  vispilionum  in  manu  hostili 
Angliam  devastarent.  Sed  dissipato  eorum  consilio, 
captus  est  hujus  conspirationis  capitaneus,  scilicet 
Petrus  de  Buffera,  regis  ostiarius,  et  per  eum  plures 
accusati.  Propter  quos  suspendendos  paratum  est  hor- 
ribile  patibulum  Londoniis,  quod  vulgus  gihetum  ap- 
pellat.  Ubi  suspensi  sunt  duo  fortissimi,  postquam 
duello  fortiter  dimicaverant ;  unde  unus  in  campo  capita 
dilacerato  mortuus  appensus  est  gibeto  ;  alius  vivus, 
non  sine  multorum  qui  aderant  lamentatione,  in  prae- 
dicto  patibulo  miserabilem  animam  exhalavit. 

De  discordia  orta  inter  cives  Aurelianenses  et  clericos. 

Disturb-         Anno    quoque    eodem,    circa   dies    Pentecostes,    orta 
Oriean^s*     ^^^  dissentio  lamentabilis  in  civitate  Aurelianensi  inter 

^  ariditas'}  arditas,  B. 


BE   TEMPORE  REGIS   HENRIOI  TERTII.  371 

clerum  et  cives,  muliercula  quadam  incentivum  semina-  A.D.  123G. 
riumque    discordise    suscitante.     Eatenus    quoque  coepit 
tumultus  ventilatus    incrementum,  quod    occisi  sunt  in 
civitate  a  civibus    scolares,  juvenes   illustrissimi  et  ge- 
nere  prseclari ;  nepos  scilicet  comitis  de  Marchia,  nepos  Murder  of 
comitis  Campaniae,  scilicet  regis  Navarise,  propinquusque  yo'^nff 
consanguineus  comitis  Britannise,  et  quidam  alius  pro-  nobles, 
pinquus  consanguinitate  nobili  baroni    Erkenwado^  de 
Burbune,    et    alii    multi ;    quorum    aliqui    in   flumine 
Ligeri    sunt    submersi,    alii    trucidati;    alii    vero,  qui 
evaserunt,  vix   in    speluncis    et  vineis    et  diversis  lati- 
bulis    delitescentes    a    mortis    discrimine    sunt   erepti. 
Quo  audito,  episcopus  ^  civitatis,  accinctus  zelo  justitise,  The  city 
exiit  a  civitate,  et  ipsis  malefactoribus  excommunicatis,  ^^  inter!^ 
civitatem    ipsam   supposuit     interdicto.     Insuper   mag-  diet  by  the 

,  •      i*  T      i  1  bishops. 

nates  prsenommati,  audientes  suorum  stragem  con- 
sanguineorum,  ingressi  hostiliter  civitatem,  multos 
civium  sine  judicii  expectatione  in  ore  gladii  traci- 
darunt.  Alios  quoque,  dum  a  quibusdam  nundinis  re- 
mearent,  clitellis  et  sarcinis  oneratos,  ensibus  adliuc 
cruentatis  in  itinere  detruncarunt.  Nee  cessavit  mota 
seditio,  donee  regium  mandatum  per  utrarumque  par- 
tium  voluntates,  factis  compositionibus,  tumultum  pru- 
denter  temperaret. 

Idem  clades. 

Sub    eisdem    quoque    diebus,    plures    civitates   cum  Rheims, 
provincns  suis  m  regno  Jjrancorum  suppositse  sunt  in- ggauvais, 
terdicto,  utpote  Remis,  Aminianis,  Belvacum,  et   partes  put  under 
alise,  scismatibus  ex  causis  variis  suscitatis.  ^fct.°  ^*^" 


Iterriu 

Et    eodem    anno    orta    est    contentio    inter    clerum  Disturb- 
Oxonise  et  cives ;   et  vix  procurantibus  rege  et  magna-  Oxford. 

^  Archambaud  IX.  |        '  Philip  Berruier. 

A  A  2 


372 


MATTHiEI  PAKISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1236. 


Deaths  of 
the  bishops 
of  Worces- 
ter and 
Norwich, 
and  the 
abbat  of 
Croyland. 


tibus,  episcopis  quoque  et  aliis  viris  autenticis,  lite 
post  ,  magnum  tempus  sopita,  est  universitas  pristino 
statui  restituta. 

Eodem  quoque  anno,  mense  Augusto,  migraverunt 
a  sseculo  Wigorniensis  [Willelmus]  ^  et  Norewicensis 
T[homas],  episcopi.  Et  sub  eisdem  diebus  diem  clausit 
extremum  abbas  Henricus^  Croilandise,  vir  genere  et 
religione  prseclarus,^  cum  ecclesiam  suam,  quam  fere 
totam  cum  sedificiis  renovaverat,  annis  fere  rexerat 
quinquaginta. 


The  king 
goes  to- 
wards 
York. 


Claim  of 
Alexander 
n.,  king  of 
Scotland, 
on  Nor- 
thumber- 
land. 


Be  concilio  inter  regem  Anglice  et  regem  Scotice. 

Anno  quoque  eodem,  rex  suorum  consilio  fretus 
magnatuum,  iter  versus  Eboracum  maturavit,  ut,  con- 
silio fultus  majorum  regni,  provideret  qualiter  discordia 
inter  ipsum  et  regem  Scotise  Alexandrum,  quae  jam  in 
odium  excreverat,  penitus  sedaretur.  Inconsultum  enim 
videbatur  sapientibus,  qui  eventus  futuros  libra  *  rationis 
trutinabant,  quod  regnum  Angliae,  hostibus  undique 
vallatum  transmarinis,  odium  intestinum  occulte  gene- 
raret.  Hujus  autem  discordisR  seminarium,  ut  dicitur, 
lisec  causa  generavit.  Rex  Scotise,  unde  se  afRrmavit 
habere  cartas,  multorum  tam  episcoporum  et  magnorum 
clericorum  quam  comitum  et  baronum  testimonium, 
terram  ^  Northamhumbrise,  quam  sibi  rex  Johannes  cum 
filia  sua  Johanna  contulit  in  maritagium,  constanter 
exigebat,  indignum  asserens  et  execrabile,  quae  proce- 
dunt  de  labiis  regiis  irritare,  et  pactum  inter  tam 
nobiles  personas  initum  annullare.  Addidit  quoque 
quod  nisi  illud,  quod  suum  jus  tam  evidens  ratio  esse 
comprobavit,  conferret  pacifice,  in  ore  gladii  illud 
requireret.      Confidentiam   autem  illi   prsestitit  Leolini 


'  Willelmus']  J.,  B.  over  an  era- 
sure. 

2  Henricus']  In  the  margin.  He 
was  brother  of  William  Longchamp. 

2  In  the  margin  are  two  mitres 


and  pastoral  staves,   and  a  third 
pastoral  staff,  reversed. 

■*  libj'a  i-ationis']  librationis,  C. 

5  terrani]  om.  C. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


87; 


umbratilis  et  semper  suspecta  concordia,  Marescalli  A.D.  1236. 
quoque  G[ileberti]  foedus  et  affinitas,  qui  sororem  suam 
Margaretam/  puellam  elegantissimam,  matrimonio  sibi 
copulaverat,  necnon  et  transmarinorum  semper  in 
insidiis  existens  hostilitas ;  et  quod  pluris  est,  causa 
justa  regiis  munimentis  consignata.  Tandem  post  mul- 
tas  hinc  inde  disceptationes  ^  optulit  rex  Angliae  regi 
Scotorum,  pro  bono  pacis  et  defensione  regni  Anglici, 
pro  posse  suo,  in  alio  loco  Angliae,  ne  mutilarentur  fines 
regni  sui  ex  parte  septemtrionali,  redditus  octoginta 
marcarum.  Sed  dum  respectum  et  dilationem,  donee 
id  provideretur  et  omnibus  utrobique  placeret,  negotium 
caperet,  solutum  est  colloquium,  omnibus  in  pace  ad 
horam  quiescentibus. 

Obiit  Philippus  de  Alhineto. 

Circa  illos    dies,   nobilis    ac    Deo   devotus   in   armis  Death  of 
strenuus  miles,  Philippus  de    Albineto,  postquam    mili-  ^i^ini^^ 
taverat  Deo  in  Terra  Sancta  peregrinando  pluries,  tan- 
dem   in    eadem,    diem    claudens    extremum^    et    linem 
faciens    laudabilem,    sanctam    meruit    in  Terra  Sancta, 
quam  vivus  diu  desideraverat,  sepulturam. 

De  sollempni  pvcedicaMone  crucis. 

Eodem    quoque    anno    facta  est    praedicatio    solennis  Crusade 
tam  in  Anglia  quam  Francia,  a   fratribus  Prsedicatori-  ^^-^thc'^Do- 
bus  et  Minoribus,  et  aliis  famosis  clericis,  theologis,  et  minicans 
religiosis,  per   autenticum    domini  Papse,  cruce  so    sig-  cleans '^" 
naturis  plenam  concedentibus  peccatorum  indulgentiam, 


^  Daughter  of  William  the  Lion, 
and  formerly  wife  of  Hubert  de 
Burgh,  from  whom  she  had  been 
divorced  as  too  near  akin  to  his 
previous  wife.  See  the  Dunstable 
Annals,  Annal.  Monast.  iii.  128, 


-  disceptationes^      deceptationes, 
B.     C  is  correct. 

•*  There  is  a  sword  reversed  in 
the  margin. 


374         MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1236.  de  quibus  confess!  vere  fuerint  poenitentes;  qui  civi- 
tates,  castella,  et  pagos  peragrantes,  et  in  temporalibus 
multa  remedia  promittentes,  scilicet  de  usuris  contra 
Judseos  ne  amplius  currerent,  et  protectionem  domini 
Papae  in  redditibus  et  rebus  impignoratis  pro  viaticis 
suis  omnibus  cruce  signatis,  infinitum  populum  ad 
Thomas,  a  votum  peregrinationis  accinxerunt.  Et  postea  misit 
senTmto'  dominus  Papa  in  Angliam  fratrem  Thomam  Templarium 
England  by  familiarem  suum,  cum  autentico  suo,  ut  quos  vellet 
^^^*  et  prout  expedire  videret,  cruce  signatos,  accepta  pecu- 
nia,  quam  se  dicebat  utilius  ad  promotionem  Terrse 
Sanctee  expensurum,  a  voto  peregrinationis  absolveret. 
Quod  cum  viderent  cruce  signati,  admirantes  insatiatam 
Romanse  curiae  cupiditatem,  magnam  conceperunt  men- 
f.  101.  tibus  indignationem,  quod  tot  argumentis  nituntur 
Romani  tam  impudenter  loculos  emungere  populorum. 
Addiderunt  namque  prsedicatores,  quod  si  quis  cruce 
signatus  vel  non  signatus,  qui  in  propria  persona  iter 
peragere  non  posset  tam  laboriosum,  quod  facultas 
permitteret  in  bonis,  in  subsidium  Terrse  Sanctse 
conferre  non  omitteret,  et  sic  plenissime  indulgentia 
gauderet  praenominata.  Sed  hsec  omnia  auditores 
suspectos  reddiderunt.  Dicebant  namque ;  "  Ecquis 
"  dispensator  noster  fidelis  erit  ? "  Sicque  factum  est 
quod  dominus  Papa,  concepta  indignatione  adversus 
populum,  movit  guerram,  nummos  extorquens,  coUegit 
decimam  ex  omnibus  regionibus,  et  infinitam  pecuniam 
adunavit,  ut  ecclesiam  defenderet.  Sed  cito  pace 
composita,  facti  sunt  Papa  et  imperator  amici,  sed 
nunquam  pecunia  fuerat  restituta.  Et  sic  diatim 
multorum  devotio  fidesque  titubavit  plurimorum. 

De  prceparatione  domini  imperatoris  ut  expugnaret 

///Tr/irv/yyj 


Italiam. 


Imperil- 
nens  us- 
que hue 


Sub    eodem     tempore     dominus    Papa    imperatorem 
Uteris  commonitoriis  inhibuit  diligenter,  ne  Italiam  hos- 


DE  TEMPORE   EEGIS   HENRICI   TERTII.  375 

tiliter  intraret.     Convocaverat  enim  imperator  tempore  A>D.  visg. 
a3stivali  omnes  quas  poterat  vires  imperiales,  ut  Italicos  J^*^^P^^^" 
insolentes    expugnaret,    prsecipue  Mediolanenses.     Erat  emperor 
enim    civitas    ilia    omnium    hsereticorum,   Paterinorum,  ^!?',""^^ 

'  ^  '  Milanese. 

Luciferanorum,  Publicanorum,  Albigensium,  usurariorum 
refugium   et    receptaculum.      Videbatur    enim    domino 
imperatori  inconsultum,  Terr?e  Sanctse  per  preesentiam 
sui  et  exercitus  Dei   tam  populosi    succurrere,  et   post 
terga  falsos   relinquere  Christianos,  quolibet   Sarraceno 
deteriores.     Mirabatur    insuper  supra  modum,  quod    in  They  are 
aliquo  erat  dominus  Papa  Mediolanensibus   favorabilis,  liy  the^ 
vcl  videretur  in  aliquo  illis  prsestare  patrocinium,  cum  Tope, 
deceat  ilium  esse  patrem  piorum,  et  malleum  impiorum. 
Tamen  ob  reverentiam  tanti  patris,  respondit  dominus 
imperator  domino  Pap^e  inodeste  ac  prudenter  in  hunc 
modum : 

BesiJonsio  imperatoris  ad  Papam. 

"  Italia    hsereditas    mea   est,  et  hoc    notum    est   toti  Answer  of 
"  orbi.     Anhelare  ad  aliena  et  propria  relinquere   am-  pe^oTto 
"  bitiosum  esset  et  enorme,  preesertim  cum  Italicorum,  the  Pope. 
"  prsecipue  Mediolanensium,  me   injuriis    lacessivit   in- 
"  solentia,  in  nuUo  mihi  debitam  exhibens  reverentiam. 
"  Praeterea    Christianus    sum,    et    qualiscunque    servus  Alia  re- 
"  indignus  Christi,  accinctus  ad  crucis  inimicos   debel-  ^^^"^^'^* 
"  landos.     Cum  igitur  tot  hsereses  non   tantum  puUu- 
"  lent,  immo  silvescant  in  Italia,  et  jam  zizania  segetes 
"  incipiant    sufFocare    per    civitates   Italicas,    prsecipue 
"  Mediolanensium,    transire    ad    Sarracenos    hostiliter 
"  expugnandos    et    illos    incorrectos    pertransire,    esset 
"  vulnus  infixo  ferro    fomentis  superficialibus    delinire, 
"  et    cicatricem    deformem,    non     medelam    procurare. 
"  Item,  solus  sum  et  homo  sum ;  nee  ad  tantum  labo-  Alia  rc- 
"  rem  sufficio,  ut  inimicos  crucis  sine  magno  comitatu  ^^^^'^'^* 
"  adeam    debellaturus,  incredulos,  qui  tot  sunt  et  tam 
"  fortes,     expugnando.      Iterum,     cum    sine    thesauris  Alia  re 
"  magnis    ad   tam    arduum    negotium    consurgere    per  ^P^^'^^^- 


376 


MATTH^I  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1236.  "  me  non  sufficiam,  opes  ejusdem  terras  in  opem  et 
"  ultionem  Crucifixi  convertere  destinavi.  Abundat 
"  equidem  Italia  armis,^  equis,  et  opibus ;  hoc  terra 
"  novit  universa." 


Quomodo  ingressus  est  imperator  Italiam  ut  Medio- 
lanum  occuparet 


The  Pope        Audiens  igitur  dominus  Papa  tarn  profundi   pectoris 
hmsSr^    sermones,    ne    videretur    esse    his    rationibus    irrefraga- 
satisfied,     bilibus     contrarius,    cum    simultate    consensit.      Et    ut 
emperor      montes  transiens  in  Italiam  secundum  propositum  suum 
enters  Italy  intrarct,  spopondit    dominus   Papa  ei    secundum    posse 
army.         suum  in  omnibus  necessitatibus  paternum  indubitanter 
prsestare  patrocinium.     His   igitur  magis  animatus  im- 
perator, adunato  qualem  efFundere  potuit  ^  exercitu  per 
edictum     imperiale,    intravit    Italiam     milite    stipatus 
The  Miia-  copioso.     Cujus  impetum  horribilem  cum  Mediolanen- 
to  the  Pope  ^^^  ^^^  ^^^®  causa  formidarent,  miserunt  ad  dominum 
for  aid.       Papam,  ab  eo  consilium  et  auxilium  efficax  postulantes. 
Ipse   autem,  cum    multa    ei    daretur    pecunia,    et   plus 
promitteretur,  misit  Mediolanensibus  juvamen  multum 
et  consolamen,  in  imperatoris  detrimentum ;  quod  tamen 
multis  videbatur   incredibile,  immo  potius    inopinabile, 
ut  in  tanta   talique  necessitate  pater  in  victricum  ver- 
teretur.      Exeuntes  igitur   cives    in   multitudine   gravi, 
circiter  ad  quinquaginta   milia  armatorum,  obviam  im- 
peratori  cum  standardo  suo,  quod  carrucam^  appellant, 
indubitanter    perrexerunt,    nuntiantes    se    contra    eum 
bellaturos.      Venerat    autem    eodem    tempore    quidam 
miles    de    regno  Anglise,  nuntius    domini    regis   Anglo- 
rum    ad    dominum    imperatorem,  Baldewinus  de    Vair* 
dictus,  secreta  negotia  tam    imperatorem    quam    regem 
dominum    suum    contingentia    tractaturus,    qui    super 


They  de- 
termine to 
resist  the 
emperor. 


Baldwin 
de  Vere 
sent  from 
England. 


1  C.  ins.  et. 

2  C.  ins.  in. 

3  Par.  inserts  vel  carrochium  be- 


tween the  lines.    C.  has  only  carro- 
chium. 

4  Frter]  ^Wayr,  C. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  377 

his  omnibus  diligentes  auditores  postea  reddidit  doctio-  A.D.  1236. 

res.     Cum  autem  audisset  imperator  Mediolanenses    in 

tantam   audaciam    prorupisse,  ut  levarent   contra    eum 

calcaneum,   statim    eos   pronosticabat    hunc    ausum   ex 

alio    quam    proprio    fulcimine    concepisse.      Et    librato 

inter    magnates   suos   arduo    consilio,    acclamatum    est, 

ut  omnes   universaliter  ab    imo  ad    maximum,  qui    ex 

parte  imperatoris  erant,  sine  mora  ad  arma  convolarent, 

et  vulgo  Mediolanensium,  quod,    quasi  mures    exeuntes 

de  cavernis,  dominum  suum  ausum  est  ad  bella  provo- 

care    et   vires  experiri    imperiales,  hostiliter    obviarent. 

Quod    cum    notum    esset    Mediolanensibus,    restiterunt 

paulisper.      Et    unus    de    senioribus   civibus,  ad    cujus  Speech  of 

judicium    omnium    pendebat     sententia,    ordinatis    ad  ^J^^^^ 

modum    coronse    circumstantibus,    ait,    "  Audite,    cives  citizens  of 

"  eximii.      Adest    imperator     in    manu    fortissima    et     ^  ^°' 

"  exercitu    copioso,    qui,    ut   notum    est    toti    mundo, 

"  dominus   noster    est.      Et   si    fiat   hsec    lamentabilis 

''  congressio,  dampnum  inde   eveniet   irrestaurabile ;  in 

"  qua    si   vincamus,    probrosam    necnon    et    cruentam 

"  victoriam    de    domino    nostro    invaso    reportabimus. 

"  Si    vincamur,  delebit    nomen    nostrum    et    nostrorum 

''  et  civitatis  nostrse  in  seternum,  et  erimus  in    obpro- 

"  brium  omni    nationi.       Cum    sit    igitur    omni    casu 

"  contingente  inhonestum,  et  anceps  ulterius   hostiliter 

"  progredi,  consilium  sanum  judico  in  nostram  regredi 

"  civitatem.    In  qua  si  nos  voluerit  violenter  impetere, 

"  licebit  vim  vi  repellere.     Et    si  tunc  Dominus  nobis 

"  concesserit  vel  pacem  componere,  vel    eum  a  finibus 

"  in  manu  forti  remotius  arcere,  salvabitur  urbs  nostra 

"  et   fama   manebit    inviolata."      Quod    cum    adquies-  The  Mila- 

centes  fecissent,  gratum  fuit  in  oculis  imperatoris.     Et  ]o^^\i^ " 

ne    videretur    timiditas    aut    formidolositas,    insecutus  adyice. 

est   eos    imperator,  parans    obsidionem.     Et    dum    hsec  The  em- 

a^erentur,  procurantibus  vel   Romana  ecclesia   vel    ini-  ^^^^^  Y^^' 

.....  ...  .  .         .    .  pares  to 

micis    imperii,   mota    est  seditio    intestina   in  sinibus  ^  besiege 

'  sinibus']    Par.  inserts   vel  fi  (i.e.  finibus^  between  the  lines.     C.  has 
finibus. 


378 


MATTHiEI   PABISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1236. 

Milan,  but 
is  forced 
to  leave 
Italy  to 
make  war 
on  the 
duke  of 
Austria. 
f.  101  h. 

The  Mila- 
nese take 
some  of 
his  castles. 

He  defeats 
the  duke  of 
Austria. 


Exod.  XX. 

Return  of 
Baldwin 
de  Vere, 


and  Peter 
des  Roches. 


Floods. 


Norw. 

Wigorn. 

Rofensis 

episcopi 

obierunt. 


Alemannise,  a  duce-^  Austrise.  Ad  quam  sedandam 
tarn  litersB  quam  nuntii  festinantes,  tarn  arduum  ne- 
gotium  explicantes,  ipsum  imperatorem  urgenter  revo- 
cabant.  Obsidione  igitur,  quam  jam  paraverat,  soluta, 
rediit  in  Alemanniam.  Mediolanenses  autem  hoc  audito, 
qusedam  castella,  quae  imperator  ceperat,  et  homines 
suos,  quos  in  eisdem  custodiendis  posuerat,  violenter 
occuparunt,  militibus  imperialibus  et  servientibus,  quos 
intus  invenerant,  trucidatis.  .Quod  cum  audiret  impe- 
rator, iratus,  nee  immerito,  totam  in  auctorem  hujus 
mali  justam  refudit  indignationem.  Et  ducem  Austriee 
insequendo,  ilium  honore,  terris,  castellis,  et  civitatibus, 
vix  vita  remanente,  spoliavit ;  ut  jam  tunc  videretur 
impleta  vindicta  pro  peccato  in  regem  Ricardum  per- 
petrato,  dum  a  Terra  Sancta  redh^et,  dicente  propheta 
qui  [a]  quam  vis  sero  scelera  Deus  vindicat  truculenter, 
qui  visitat  jpeccata  patrum  in  tertiam  et  quartam 
generationem. 

Eodem  anno,  circa  festum  Sancti  Michaelis,  rediit 
dominus  Baldewinus  de  Vair,  miles,  vir  quidem  dis- 
cretus,  fidelis,  et  facundus,  qui  regi  Anglorum  nuntium 
retulit  imperiale,  et  super  prasdictis  auditores  testi- 
monio  reddidit  certiores.  Et  circa  idem  tempus  venit 
P[etrus]  Wintoniensis  episcopus  de  partibus  transmarinis, 
viribus  corporeis,  ingruente  infirmitate,  destitutus. 

Eisdem  quoque  diebus,  scilicet  die  Lunse  proxima, 
inundaverunt  pluvise  in  partibus  Angliee  aquilonaribus, 
adeo  quod  torrentes  et  paludes,  solitas  metas  transcur- 
rentes,  pontes  et  molendina  et  alia  ripis  contermina 
dampnose  subverterunt.  Eodem  ^  anno  obiit  ^  xvii. 
kalendas  Septembris  Thomas  de  Blundvilla,  episcopus 
Norwicensis.  Et  circa  idem  tempus  obiit  Willelmus 
de  Bleis,  episcopus  Wigornensis,  et  Henricus  ^  de  San- 


^  Frederick. 

2  Eodem  .  .  .  Rofensis']  Before 
the  last  sentence  in  C.  It  is  in  the 
margin  in  B. 


^  Three  inverted  mitres  and  pas- 
toral staves  are  in  the  margin. 

4  He  died  24  Feb.  1235.  See 
above,  p.  306. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


379 


ford,    Rofensis.     Obiit^    quoque   Thomas    abbas 
hamise,  cui  successit  Ricardus  prior  Hurlise. 


Eves-  A.D.  1236. 
Obiit  ab- 
bas Eiues- 
ham. 


Dg  impetuosissimo  vento  et  dampnosis  inuvdationihus 
maris  et  fiuminum. 

Deinde   in  crastino   sancti    Martini  et   infra   octavas  Storms  and 
ejusdem  eruperunt  mirabiles    inundationes  maris  noctii  5f^°  ,'9 
repentine,  personuitque  ventus  validissimus  cum  marinis 
simul  et  fluvialibus  inundationibus   magnis  et  insolitis, 
quae  in  locis  prsecipue  maritimis  omnes  portus,    dirup- 
tis    anchoris,    classe   viduavit,    hominum   multitudinem 
submersit,  greges  ovium  et  armenta  boum  exterminavit, 
arbores  radicitus  evulsit,  domes  subvertit,  littora  dissi- 
pavit.     Et  ascendit   pelagus  fluctuans  cum    incremento 
per  duos  dies  et   unam  noctem  intermediam,  quod   est 
inauditum ;   nee  est  solito  more  refluum  aut  retractum, 
impetu  validissimo  contrariorum  ventorum,  ut    dicitur, 
impediente.     Videbantur  igitur  inhumata  corpora   sub- 
mersorum,  in  antris  marinis  juxta  litus  maris  jacentia,  Loss  of 
ita   quod   apud  Wisebeche,  et   in    villis  vicinis,  et   sic  ^ech  2 
juxta  litus  et  latus   maris,  homines   perierunt    infiniti ; 
ita  quod   in    una  villa    non   populosa    circiter   centum 
corpora  tradebantur  una  die  lamentabili  sepulturse. 

Item  tempestas. 

Nocte  vero  proxima  ante  vigiliam  Natalis  Dominici  Tempest 
perhorruit  ventus  vehementissimus,  admixto  tonitruo  °" 
et  pluvia  inundante,  qui  turres  concussit  et  0edificia, 
et  squalor  aeris  perturbati  tam  vias  terraa  quam  maris 
reddidit  inmeabiles.  Et  sic  eo  anno  circa  tempera 
sequinoctialia  bis  Angliam  irrestaurabili  jactura  tempes- 
tas  iterata   dampnificavit.     Videbatur   igitur  Dominus, 


^  An  inverted  pastoral  staft'  is  in 
the  margin.  This  entry  is  in  the 
margin.  C.  has  codem  tempore  obiit 
for  obiit  quoque. 


2  C.   has    "  submersio   de   mers- 
"  launde  "  in  the  margin. 


380 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1236.  exigentibus     peccatis    populi,   terram    diluvio    quodam 
particulari  flagellasse,  et  ut  dici  merito  posset  illud  in 
S.  Luc.       evangelic     comminatorium  ;     erit    in    terris    pressura 
XXI.  25.      gentium,  prce  confuaioiw  aonitus  oiutris  et  Jluctuum. 


The  king 
at  Win- 
chester at 
Christmas. 

Parliament 
summoned 
to  London. 


13  Jan. 


Speech  of 
WiUiam  de 
Raleigh, 
demanding 
an  aid  for 
the  king. 


De  magno  concilio   hahito  Londoniis  in   octavis  Epi- 
fanice,  uhi  exigehat  rex  tricesimam  regni. 

Anno  Domini  Mccxxxvii.,  qui  est  annus  regis  Hen- 
rici  III.  vicesimus  primus,  tenuit  idem  rex  curiam 
suam  ad  Natale  -^  apud  Wintoniam.  Misit  autem  con- 
tinuo  per  omnes  fines  Anglise  scripta  regalia,  prsecipiens 
omnibus  ad  regnum  Anglise  spectantibus,  videlicet 
archiepiscopis,  episcopis,  abbatibus,  et  prioribus  instal- 
latis,  comitibus  et  baronibus,  ut  omnes  sine  omissione 
in  octavis  Epiphaniae  Londoniis  convenirent,  regia 
negotia  tractaturi  totum  regnum  contingentia.  Quod 
audientes  magnates,  regiis  praeceptis  continuo  paruerunt, 
credentes  se  vel  imperialia  vel  alia  ardua  negotia  pro- 
visuros.  Yenit  igitur  die  sancti  Hylarii  Londonias 
infinita  nobilium  multitudo,  scilicet  regni  totalis  uni- 
versitas.  Et  cum  voluntatem  regis  audituri  in  regio 
palatio  Westmonasterii  consedissent,  surrexit  in  medio 
Willelmus  de  Rsele  ^  clericus  ac  domini  regis  familiaris, 
vir  quidem  discretus  et  legum  terrse  peritus,  ut  quasi 
mediator  inter  regem  et  regni  magnates  regium  pro- 
positum  et  voluntatem  in  publicum  propalaret.  Ait 
igitur ;  "  Mandat  vobis  dominus  rex,  quod  hactenus 
"  quicquid  fecerit,  ex  hoc  nunc  et  amodo  vestrum 
"  omnium,  quasi  fidelium  et  naturalium  hominum,  con- 
"  siliis  se  subdet  indubitanter.  Veruntamen  illi  qui  sua 
"  tractantes  sui  thesauri  custodes  hactenus  extitere, 
"  infideliter  compotum  pecuniarum  omnium  reddide- 
"  runt  receptarum;  nunc  iccirco  dominus  rex,  pecunia 
''  penitus  destitutus,  sine  qua  rex  quilibet  extat  deso- 
"  latus,  auxilium  a  vobis  suppliciter  postulat  pecuniae ; 


^  C.  ins.  Domivi. 


I      2  T^^/^-j  Ralegh,  C. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  381 

"  ita  videlicet,  ut  ilia  pecunia  ad  beneplacitum  vestrum  A.D.1237. 

"  collecta,  secundum   dispositionem  aliquorum  vestrum 

"  ad  hoc  electorum,  in  usus  regno  necessarios  reservetur 

"  expendenda."     Quod   verbum    cum  omnes  et  singuli,  Anger  of 

nil  tale  expectantes,  graviter   acceperunt  murmurantes, 

"  Alter  in  alterius  jactantes  lumina  vultus,"  Ovid.  He- 

, .  ,        ,    .       .  roid.  Epist. 

dixerunt  ad  mvicem,  iii.  n/ 

"  Fuderunt  partum  montes,  en  ridiculus  mus."         ^^^^-  ^-  ^' 

Et  indignantes  responderunt  se  undique  et  saepe  nunc 
vicesima,  nunc  tricesima,  nunc  quinquagesima  gravari 
promittendo  et  persolvendo  ;  asserentes  ^  indignum  nimis  Vacat,  non 
fore  et  injuriosum,  permittere  regem  tam  leviter  seduci-  ^^m  sed 
bilem,  qui  nunquam  unum  ex  inimicis  regni,  etiam  mini-  provocans. 
mum,  repulit  vel  exterruit,  nee  fines  regni  unquam  ampli- 
avit,  sed  arctavit  et  alienis  subjugavit,  ut  a  naturalibus 
hominibus  suis,  quasi  a  servis  ultimse  conditionis,  in  detri- 
mentum  eorum  et  alienorum  juvamen  tantam  pecuniam, 
tot,  totiens,  extorqueret  argumentis.  Quod  cum  rex  au- 
disset,  cupiens  murmur  hoc  sedare  generale,  pollicebatur 
sub  jurejurando,  se  nunquam  amplius  nobiles  regni  in- 
juriando  lacessere  vel  molestare,  dummodo  ^  sibi  ad  prse- 
sens  tricesima  pars  mobilium  Anglise  benigne  concessa 
solveretur ;  quia  paulo  ante  multa  pecunia,  quam  im- 
peratori  miserat,  suum  thesaurum  in  magna  parte, 
ut  asseruit,  pro  matrimonio  sororis  suae  et  iterum  in 
proprio  mutilaverat.  Ad  quod  non  tacite  responsum 
fuit,  quod  hsec  omnia  sine  consilio  fidelium  suorum 
fecerat,  nee  debuerant  esse  poenae  participes  gui  fuerant 
a  culpa  immunes.  Secesserunt  tandem  in  locum  seorsum 
secretiorem,  ut,  regime  exactioni  contemperantes  et  exi- 
gentise  satisfacientes,  inirent  consilium  de  modo  et  quan- 
titate  juvaminis,  quod  exigebatur,  contrectando.  Sece-  Advice  of 
dentibus  igitur  illis  seorsum,  Gilebertus  Basset  regi  in  ^assef  to 

the  king. 

*  uftserentes']  From  here  to  the  I       -  dummodo  .  .  solveretur]  In  the 
end  of  the  chapter  is  not  in  C.  1  margin. 


382         MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1237.  communi  dixit  audientia,  minus  quam  deceret  in  verbo 
circumspectus ;   "  Domine   mi   rex,  mittatis  aliquem  de 

f.  102.  "  vestris,  qui  intersit  illorum,  scilicet  baronum  vestro- 
"  rum,  coUoquio ;"  sedebat  enim  ille,  dum  hsec  diceret, 
regi  paucis   intermediis    collateralis.     Ad   quod  ex  alia 

Speech  of  parte   respondit   Ricardus    de    Percy,  qui    in   colloquio 

Perc^^^  ^^®  magnatum  extiterat,  non  sine  causa  stomachatus ;  "  Quid 
"  est,  amice  Gileberte,  quod  dixisti  ?  nunquid  et  nos 
"  alieni,  et  non  de  regis  amicis  sumus  ? "  ac  reprehen- 
sus  est  Gilebertus  in  verbo  illepido  ac  repentino.  Et 
sic  disceptationibus  ^  multiplicatis  protractum  est  col- 
loquium in  moram  quatriduanam. 

Suh  qua  forma  concessa  fuit  tricesima  mohilium 
Anglice  domino  regi. 

The  king  Rex  vero  admodum  perturbatus,  suorum  cupiens 
to  confir  lt>^^onum  sibi  gratiam  conciliare,  se  ex  tunc  et  deinceps, 
Magna  quicquid  factum  fuerit  antea,  dedit  ^  consilio  fidelium 
arta.  ^^  naturalium  hominum  suorum.  Prseterea,  de  hoc 
quod  dicebatur,  quod  conabatur  ea,  quae  concesserat  et 
cartis  confirmaverat,  per  autenticum  summi  pontificis 
infirmare,  dicebat  rex  hoc  falsum  esse.  Et  si  tale 
quid  forte  fuerat  suggestum  ei,  in  irritum  affirmavit, 
seque  talia  penitus  revocare.  Prseterea  sereno  vultu  et 
spontanea  promisit  voluntate  libertates  magnae  cartse 
suis  fidelibus  regni  sui  ex  tunc  inviolabiliter  observare. 
Et  quia  videbatur  non  penitus  immunis  a  sententia, 
quam  tulerat  archiepiscopus  S[tephanus]  cum  omnibus 
episcopis  Anglise  in  omnes  violatores  prsedictae  cartse, 
quam  malo  consilio  fretus  in  parte  Iseserat,  fecit  in 
publico  innovare  sententiam  prsetaxatam  in  omnes 
ejusdem  cartse  contradictores  aut  violatores;  sic,  ut  si 
ille  per  aliquem  conceptum  rancorem  forte  eam  non 
observaret,   in    latam    sententiam    gravius    recidivaret. 

1  disceptationibus]    deceptationi-  |       ^  g^  i^g^  gg, 
bus,  B. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI  TERTII. 


383 


Unde  factum   est,  ut    omnium    corda   hsec   audientium  A.D.  1237. 
sibi  mirabiliter  in  verbo  illo  conciliavit.     Et  deliberatum 
est,  quod    videretur    durum,  subito    consilium,  quod  in 
prsesentiarum    habuit,    ab    eo    quasi    reprobum    seques- 
trare,  appositione  aliquorum  magnatum  additorum  illud 
roborarunt,  adjungentes  ei  comitem  Warannise,  Willel-  William, 
mum   de  Ferrariis,    et    Johannem   filium    Galfridi.     Et  ren,  and 
fecit  eos  rex  jurare,  quod   nullo    modo    muneribus  vel  others 
aliquo  alio  modo  a  via  veritatis  deviarent,  quin  darent  ihe  king's 
ipsi  regi  sanum  et  salubre  regno  consilium,  sicut  antea  council, 
fecerat  rex  apud^Windeleshores.    Concessa  est  igitur  be- 
nigne  tali  conditione  regi  ea  vice  tricesima  regni  ^  pars,  A  thirtieth 
omnium  scilicet  mobilium,  ad  thesaurum  suum  restau-  S^^^^^^^- 
randum,   salvis  tamen    unicuique   auro  suo  et  argento, 
equis  et  armis,    in   reipublicae    utilitatem  expendendis, 
quae  pars  tricesima  sub  hac  forma  per  quemlibet  comi- 
tatum  diligenter  coUigetur;^  eligendi  sunt  quatuor  fide 
digni  milites  cum  uno  clerico,  quem  rex  illis  addet  in 
unoquoque  comitatu,  et   jurati   de   fidelitate   una   cum 
clerico  regis   pecuniam   colligent,   et   collecta  reponetur 
in  abbatia,  in  ^  sacra  8ede,  vel  castro.     Ut  si  forte  velit 
rex  a   proposito,  quod   tamen    absit,    resilire,    reddatur 
unicuique  quod  suum    est,  fideliter  distributum.     Con- 
sentientibus  igitur   primum    archiepiscopo  Cantuariensi 
cum  suis  episcopis  et  clero,  sub  hac  conditione  concessa 
est  regi  tricesima  mobilium    regni  ;   ab    omni    prselato 
secundum  tenementum  baronise  suae  et  milite  per  totum 
regnum  generaliter  colligendum.     Ssepe  tamen  annexum 
fuit  in  conditione,  quod   ex   tunc   et  deinceps,  consilio 
alienigenarum    qui    semper   sui    non    regni   amici    esse 
consueverunt   et    regni   bona   distrahere,  non   adunare, 
et  omnium  innaturalium    derelicto,  suorum  fidelium  et 
naturalium  hominum  *  consiliis  adhserebit.     Et  sic  soluto 
concilio,  non  sine  interiori  murmuratione  et  multa  con- 


^  regni"]  om.  C. 

2  colligetur']  colligebatur,  C. 

'  in  sacra  ade]  In  the  margin. 


'*  B.  ins.  non  patrissando,  but  it 
is  marked  for  omission. 


384 


MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  cepta  indignatione,  eo  quod  cum  difficultate  tanta  regis 
animum  ad  salubre  consilium  contorquerent,  et  consiliis 
eorum,  a  quibus  omnem  honorem  terrenum  habet,  ob- 
secundarent,  ad  propria  quisque  remeavit. 


Nota  jocundum  eventvmi. 

Capture  of  Et  ^  Godem  anno  ordinatse  sunt  ecclesise  et  prselati 
andordi-  '^^  Corduba,  civitate  Hispanise.  Quia,  sicut  prsetactum  ^ 
nation  of  ggt^  ^{q  Martis  in  hebdomada  Paschse  capta  est  magna 
there.  civitas  Corduba  in  Hyspania.  In  qua  se  natum  fuisse 
commemorat  Lucanus,  dicens, 

"  Corduba  me  genuit." 

Capta  vero  est  ab  Amfulso^  rege  Castellse  Christianis- 

simo.      Qua  capta  et  Christianis  dedita,  cumulatum  et 

Capture  of  additum  est  gaudium  e^audio,  scilicet  de  captione  insulse 

Majorca,  ,  i      ,•     •  -^T   -     -  •     • 

magnae  et   opulentissimse    Majoricae   paganissimse,   quae 

fait   piratis    et   vispilionibus    referta,    mercatoribus    et 

peregrinis,  prsecipue  Christianis   inimicissima  qui  inter 

Affricanas  et  Hispanas    regiones  transmearunt.     Insula 

ilia  continet  triginta  duo  castra.     Et  ad  majoris  gaudii 

augmentum,  anno  proximo  prseterito  capta  fuit  a  rege  * 

Burrianna,  Arragoniae    civitas    magna   Borianna,  et  castrum  inex- 

Peniscola.   pugnabile  Penuscula  per  ingenium  asportatur^  arietum 

ad  Pascha  paganorum  immolandorum  ;  quia  quod  viribus 

fuit   impossibile,  supplevit   ingenio    excogitato.     Capta 

est    infra    biennium   Corduba   civitas,  Majorica    insula, 

Borianna   civitas,    Penuscula   castrum ;   et   hsec  omnia, 

potestati  Christianorum  in  Hispania  feliciter  mancipata, 

Deo  et  ejus  sanctse  ecclesiae  cedunt  ad  honorem.     Nos- 

Proposed    trates    igitur   felici    auspicio    se    accingunt   ad   expug- 
attacK  on 


^  This  chapter  is  in  the  margin. 
2  Above,  p.  334. 
^  An  error   for  Ferdinando,  as 
above,  p.  328. 
^  James  I. 
^  asportatur]    a^pt**,    B. 


This 


word  is  not  part  of  the  ori- 
ginal text,  but  has  been  added  by 
Paris,  and  is  partly  cut  off.  C.has 
asportai  in  red.  Parker  prints  as- 
perrimum. 


i 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  385 


nandam   Valentiam,   civitatem   magnam   et   nominatis-  A.D.  1237. 

Valencia 
and  Ceuta. 


simam  Hyspanise,  ex  pr?eteritis  eventibus  audaciam  et  Valencia 


spem  bonam    continuantes.     Civitasque    Cepta  similem 
sibi  ruinam  formidabat. 

Quomodo  Leolinus  sollicitaverit  regem  de  fcedere  pads 

confirmando. 
Eodem    quoque    tempore,    Leolinus   princeps  Walli?e  Submis- 
per  solcmnes  nuntios  regi  notificavit,  quod,  cum  tempus  Llewelyn- 
setatis   suae    exigeret  ut,    omni    strepitu    litis    et   omni  ^P-Jor- 

^  '  ^  ,  wei'th  to 

bellorum  tumultu  jam  ex  tunc  sedato,  deinceps  securae  Henry  iii. 
pacis  gauderet   tranquillitate,  se    suaque    omnia  ditioni 
ac   tutelse    regis  Anglorum   subdere    decrevit,  et  de  eo 
teneret^  terras    suas  in  fide    et    amicitia,  inito   foedere 
indissolubili.     Et  si  rex  in  expeditionem   iturus    esset, 
militia,  armis    et   equis,    et    thesauro,    secundum    vires 
suas,  ut  suus  fidelis,  eum    fideliter    adjuvando    promo- 
veret.     Ad    haec    igitur    confirmanda    missi   sunt  medi- 
atores  Herefordensis  et  Cestrensis  episcopi,  qui  negotium 
prolocutum    diligenter    consummarent.      Hujus    autem 
causa  mandati    fuisse    perhibetur,  quod    idem  Leolinus  Attack  on 
sui     impos,     morbo     paralisis     particularis     sauciatus,  his  son 
graves    insultus   a  Griffino    filio    suo    eum    impugnante  Griffith, 
sustineret.      Multi    autem     magnatum     Wallise    foedus 
initum  acceptarunt,  qui    simul    illud  cum  Leolino  con- 
firmarunt ;    nonnulli  autem    eorum  conventionibus  con- 
stanter  contradixerunt.     Sed  Walensium  fides  est  fidei  Character 
carentia,  nee   parcunt,  cum   possunt ;   et  amici  fortunse  weish. 
occupatos  de  more  suo  insequuntur ;  depressi  vero,   vel 
fugiunt  vel  humiliantur ;  secundum  illud  poeticum  nun- 
quam  tales  sunt  credendi, 

"  Timeo  Danaos,  et  dona  ferentes."  Virgil. 

^n.  ii.  49. 

Item    Seneca  philosophus ;    "  Nunquam  tutus   cum   in- 
"  imico  foedus  ineas."  ^ 


teneret']     So   altered   by  Paris 


■^  I  cannot  find  this  in  Seneca. 


from  tenerc. 

VOL.    III.  B  15 


386 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  Quomodo  comes  Glovernice  Ricardus  sihi  Margaretam 
filiam  comitis  Cantice  sibi  matrimonio  copulavit. 

Circa  idem  tempus  iterate  incanduit  ira  regis  adversus 
comitem  Cantise  Hubeii^um  de  Burgo,  eo  quodpuer  habi- 
tus adhuc  in  regis  custodia,  Ricardus  comes  Glovemia^, 
sibi  Margaretam  filiam  comitis  Huberti  matrimonio  clan- 
culo  et  absque  regis  licentia  vel  conniventia  copulavit. 
Proposuerat  enim  rex  eundem  juvenem,  scilicet  comitem 
Glovernise,  cum  comitatu  et  honore  ejus  to  to,  cuidam 
proximse-*^  consanguinitate  Willelmo  electo  Valentine,  de 
Provincia  nato,  maritali  foedere,  ut  ^  dicebatur,  sociasse. 
Tandem  tamen,  multiplicatis  intercessoribus,  eo  quod 
asseruit  comes  Hubertus  hoc  se  nescivisse  nee  per  eum 
hoc  factum  fuisse,  promissa  quadam  summa  pecuniae, 
regalis  quievit  indignatio. 

Eodemque  ^  anno,  procurante  domino  imperatore  Fre- 
therico,  creatus  est  alter  senator  Romae,  ut  duorum 
senatorum  prudentia  et  fortitudine  duplicata  Romano- 
rum  insolentia  comprimeretur,  et  consiliis  tutius  paci- 
ficata  urbs  liberiusque  regeretur. 


The  king 
quarrels 
\vith  Hu- 
bert de 
Burgh, 
because  his 
daughter 
Margaret 
had  mar- 
ried Rich- 
ard de 
Clare. 


A  second 
senator  at 
Rome  crea- 
ted bj 
Frederick 
II. 


De  insolentia  Grcecorv/ni  contra  Romanaon  ecclesiam  et 
suum  imperatorem. 

Insolence  Temporibus  eisdem,  Grsecorum  debacchante  solita 
Greeks  to  i^solentia  tam  adversus  ecclesiam  Romanam  quam 
the  Roman  suum  dominum  imperatorem  Constantinopolitanum,  do- 
andthe'  minum  Papam  et  omnem  ecclesiam  adeo  exasperavit 
emperor      quod  multorum  erat  sententia  et  voluntas  crucesignato- 

Baldwin  . .  ,  -  ,  ,  • 

II,  rum  exercitum  super  eos  retorquere.     imperator  etiam, 

f.  102  b.  ut  eorum  furorem  declinaret,  in  partes  secessit  occi- 
dentals, auxilium  a  Romana  ecclesia  et  consilium 
petiturus. 


^  proxima']  proximo,  B. 

2  ut  dicebatur']  In  the  margin. 


3  Eodemque  .  .  regeretur']  In  the 
margin. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  387 

Quod  dominus  Papa  vocavit  ad  consilium  suv/m      a.d.  1237. 
comitem  Britannia^. 

Eodemque  tempore    dominus    Papa  vocavit  comitem  The  Pope 
Britannise  ad    consilium   suum,    multis   super    hoc  ad-  count  of 
mirantibus,   quod  hominem    tali    nota   proditionis  mul-  Britanny, 

.  .  Peter  Mau- 

tiformis  infamem  ad  sua  ardua  negotia  vocaverat  cierc,;to  his 
contrectanda.  Elegerat  autem  eundem  comitem  et  counsels, 
prseelegerat  in  guerra  peritissimum,  in  armis  strenuum, 
genere  prseclarum,  tam  navali  quam  campestri  crebrius 
commisso  certamine  expertum,  ut  eidem  regimen  et 
ducatum  exercitus  Christiani,  necnon  et  thesaurum 
in  viaticis  crucesignatorum,  fiducialiter  committeret 
expendendum. 

De  pluvialibus  inundationibus  iterato  eo  anno  pro- 

Tumpentihus. 

Intrantibus  quoque   kalendis    Martiis,    inundaverunt  Rain  and 
pluvise  vehementer,    in    festo    scilicet  sancti  Valentini,  j^^p^J, 
qu0D  vada  et  itinera  confractis  ripis  intransmeabilia  per 
octo    dies    continuatos    reddiderunt.     Et    ut    de    aliis  injuries 
similia    intelligantur,    Tamensis    fluvius    in    Angiia   et  ^j^^^^^^^^g 
Secana  in  Francia  civitates,  pontes,  molendina,  intumen-  and  Seine, 
tibus    gurgitibus    ex    arida   per    loca    spatiosa    stagnis 
dilatatis,  dissiparunt;   ita   ut  vix   per  quindecim    dies, 
eliquatis  exuberantibus  fluminibus,  solitse    vise  in  ripis 
apparuerunt. 

Quomodo  electus  Valentioi  Wlillelmusl  recessit  cito 

rediens. 

Illis   quoque  diebus  Willelmus   electus  Valentiae,  cui  William, 
rex  totius  consilii  -^  sui  habenas  commiserat,  videns  quod  y^ience 
non  immerito  magnates    terra)    magnam   super  hoc  in-  leaves  Eng- 
dignationem     conceperant,    versus    patriam    suam   iter 


^  consilii  sm/]  Written  above  regni,  which  is  cxpuncted. 

13  B    2 


388  MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1237.  maturavit.  Terras  vero  suas  et  praidia,  qnse  sibi  rex 
jam  dederat  opulentissima,  sub  titulo  pignoris  in  manu 
Aaron  Judaei  Eboracensis  commisit,  mutuo  ab  eodem 
recipiendo  nongentas  marcas  novorum  esterlingorum 
numeratas.  Summariis  igitur  cum  plenis  clitellis  auro 
et  argento  et  diversis  regalibus  utensilibus,  mannis  in- 
super  concupiscibilibus  quamplurimis,  cum  aliquibus 
equis  pretiosis  dispositis,  versus  Doveram  iter  rege 
VacaO  dirigit  conducente.  Sic  sicque  versute  elaboratum  est, 
Weakness  ut  rex,  relicto  magnifici  imperatoris  regisque  Francorum 

ofthekinff.  .  ,.  .  .,  .  ,  .       .  , 

^  proviQi,  qui  uxoribus  suis  vel  earum  consangumeis  vel 

compatriotis   terga  calcanda  non    submittunt,  exemplo, 

expers  thesauri    et    penitus    attenuatus,    regnum   suum 

factus   egenus    undique    permittat    lacerare ;    et    factus 

uxorius,  terram  propriam    undecunque   nacta  permittat 

occasione  macerare,  alienigenas  vero,  nunc  Pictavenses, 

nunc    Alemannos,    nunc    Provinciales,    nunc    Romanos, 

William      bonis  terrse  in   regni  perniciem    saginari.     Venit  igitur 

Valence      praedictus     Willelmus     Yalentise     electus     in    regnum 

goes  to       Francorum,  ubi,  rea^e  salutato  et  visitata  retina  sorore 

i ranee  and  .  .  ,.      .  ,  i        ,         , 

returns  to  sua,  Sine  mora  m  pace  dimissus,  et  ut  recederet  est 
England,  immunis  licentiatus ;  distributis  igitur  et  in  partes 
Provinciales  transmissis,  quse  ab  Anglia  tulerat,  equis 
nonnuUis  impretiabili  thesauro  oneratis,  vacuus  rediit 
His  recep-  et  iterato  macilentus.  Cui  rex  occurrens  in  oscula  ruit 
king.  ^     ^  Gt  amplexus  cum  applausu  multiplicatos. 

De  electione  W[illelmi]  de  Cantulu,  et  consecratione 
et  electione  prioi'is  Norwicensis. 

Walter  de        Ingressis  itaque  viam  universal  carnis  piae  memorise 

bi'shop^of '  venerabilibus    Wigorniensi    et    Norewicensi    episcopis, 

Worcester,  elegerunt  monachi    Wigornige  magistrum  Walterum  de 

Cantelupo,  filium   Willelmi  de  Cantulupo,  viri  potentis 

et  prceclari,  in    pnesulem    ac  pastorem  animarum   sua- 

'  This  refers  to  the  passage  ending  "  saginari." 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


389 


rum,  quern  sine  difficultate  dominus  Papa  acceptavit  et  a.d.  1237. 
in  episcopum  consecravit,     Norewicenses  autem  priorem  Simon  of 
suum,    virum    religiosum    ac    discretum,    m    suum    sibi  p,.jQ^  ^^ 
pr?esulem  elegerunt/  cujus  electio  licet  rite  facta,  quia  Norwich, 
tamen  regi  displicuit,  quibusdam  ridiculosis  rationibus  '^  bishop, 
contradicentium  fuit  diu  in  pendulo,  non  sine  peccato-  He  is  ob- 
rum  scrupulis  impedita.  bv\he*° 

king. 

Quam  miser ahilis  facta  est  Anglia  eo  tempore. 
Temporibus  illis    ingruentibus,  igniculus    fidei  ccepit  ^'^^«'• 

r,  .  .  .  .  1      i  •      Wretched 

nimis  reirigescere,  ut  psene  in  cmerem  redactus  vix  state  of 
videretur  scintillare.  Jam  enim  simonia  sine  rubore  England. 
2)erpetrata,  usurarii  manifeste  diversis  argumentis  a 
popularibus  et  minoribus  pecuniam  impudenter  extor- 
quebant.  Expiravit  caritas,  libertas  ecclesiastica  emar- 
cuit,  religio  viluit  subpeditata ;  et  facta  est  filia  Syon 
quasi  meretrix  effrons,  non  habens  ruborem.  Cotidie  ?/•  J^^^"™- 
vilissimse  personse  et  illiteratse,  bullis  Romanis  armat^e, 
in  minas  statim  erumpentes,  reditus  a  piis  patribus 
in  victus  religiosorum  et  sustentationem  ^  pauperum  et 
hospitalitatem  peregrinorum  collates,*  spretis  privilegiis 
a  Sanctis  nostris  antecessoribus  indultis,  diripere  non 
formidarunt ;  fulgurantibus  enim  sententiis  sine  dila- 
tione  raptim  postulata  receperunt.  Quod  si  ad  refugium 
apj)ellationis  vel  privilegii  recurrerent  injuriam  pati- 
entes  et  spoliati,  statim  suspendentes  per  aliquem 
alium  praslatum,  autentico  Papte  compellente,  fecerunt 
excommunicare.  Et  sic  non  prece,  non  canonice,  sed 
imperiosa  exactione  simplices  spoliarunt;  juxta  illud 
poeticum,^ 

"Armato  supplicat  ense  potens." 


'  There  are  two  mitres  drawn  at 
the  top  of  the  page. 

'^  Par.  writes  vel  exc(;])lionibus 
over  this  word.  This  line  is  written 
over  an  erasure.  C.has  exceptioni- 
bus. 


•^  sustentationem']  sustentationum, 
B. 

*  collatos']  colluta,  B. 

^  See  the  preface  to  vol.  ii.  p. 
xxxii.  n.^ 


390 


MATTH^I  PARISIENSIS  CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237.  Unde  factum  est,  quod  ubi  solebant  nobiles  et  dapsiles 
clerici,  ecclesiarum  custodes  et  patroni,  circumjacentis 
patriae  latitudinem  sua  opulentia  nobilitare,  transeuntes 
suscipere,  pauperes  recreare,  ibidem  abjectse  personye 
moribus  vacui,  versutia  pleni,  procuratores  et  firmarii 
Romanorum,  quicquid  pretiosum  in  terra  fuit  et  utile 
abradentes,  dominis  suis  in  remotas  ^  terras  deliciose  ex 
patrimonio  Crucifixi  viventibus  et  ex  alieno  super- 
bientibus  transmiserunt.  Erat  igitur  videre  dolorem 
prsecordialem,  genas  sanctorum  irrigare,  querelas  erum- 
pere,  suspiria  multiplicare ;  dicentibus  multis  cum  sin- 
gultu  cruentato,  "  Melius  esset  nobis  mori  quam  videre 
"  mala  gentis  nostrse  et  sanctorum.  Yse  Anglige,  quae 
"  quondam  princeps  provinciarum,  domina  gentium, 
"  speculum    ecclesise,    religionis    exemplum,    nunc  facta 

f.  103.  "  est  sub  tributo.^  Conculcaverunt  eam  ignobiles,  et 
"  facta  est  in  praedam  degeneribus."  Sed  hsec  Anglis 
flagella  multiformes  reatus  procurarunt,  irato  Eo,  qui 
regnare  facit  hypocritam  propter  peccata  populi  et 
tirannum  dominari. 


Death  of 
John  de 
Brienne, 
king  of 
Jerusalem. 


Frater 

Joi'danus 

ohiit. 


De  morte  illustrissimi  regis  Johannis  de  Bresne,  et 
fratris  Jordanis  Prcedicatorum  prioris. 

Ipso  quoque  anno  sublatus  est  de  medio,  immortalis 
memorise,  inclitus  quondam  rex  Jerusalem  Johannes  de 
Bresne,  jam  paene  culmen  Graecorum  nactus  imperiale  ; 
qui  beatam  ac  tranquillam  in  bonis  vitam  diebus  ter- 
minasset,  si  non  Phrethericum  magnum  Alemannorum 
imperatorem  sibi  inimicum  procurasset.  Frater  quoque 
Jordanus,  prior  fratrum  Praedicatorum,  in  confinio 
hiemis  et  veris,  dum  australium  barbarorum,  ut  vir 
eximiae  sanctitatis  et  praedicator  egregius,  fines  navi- 
gando  peragraret,  ut  eos  praedicando  Deo  lucrifaceret, 
suborta     submersus     est     tempestate.       Elaborantibus 

^  remotas']  om.  C. 

2  There  is  an  inverted  crown  in  the  margin. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  391 

tamen  aliquibus   naufragorum,  quos  casus  a  discrimine  A.D.  1237. 
mortis    eripuit,    procuratum    est,    licet    cum    labore   et 
periculo,  quod  corpus  ad  terram  est  delatum,  et  hono- 
rabili,  ut  decuit,  traditum  sepulturse.     Sepelientes  vero 
sanctum  corpusculum  tam  de  vestimentis  quam  corpore 
miram    asccndisse    sensere   fragrantiam,  ita    quod  odor 
aromaticus  manus  eorum  diu  permanens  afFecisset.     Et  ^5.  Domi- 
circa  idem  tempus  canonizatus  est  et  cathalogo  sancto-  nizcd. 
rum  annumeratus  sanctus  Dominicus,  frater  de  or  dine 
Prsedicatorum. 


Be  morte  Ricardi  Dunelmensis  episcopi. 

Circa  idem  quoque  tempus,  scilicet  xvii.  kalendas  Maii,  Death  of 
obiit  ^    pise    memorise    Ricardus    II.    episcopus    Dunel-  poo^e^'   ^ 
mensis,  vir   eximise    sanctitatis    et  profundae   scientise  ;  bishop  of 
qui    cum    tres    ecclesias     episcopales    strenue    rexisset,    ^^  ^^' 
scilicet    Cicestrensem,    Saresbiriensem,    demum   Dunel-  Ilis  beue- 
mensem,    cui    feliciter    prsefuit,  ab  insestimabili  debito,  y^^^^    ^^^' 
quo  Ricardus  I.   de  Marisco  ejus  prsedecessor  obligave- 
rat,    liberavit.      Summa    autem    pecuniae,    quam    idem 
episcopus  prsenominatus  Ricardus  II.  pro  adquietatione 
debitorum  persolvit,  plusquam  quadraginta   milia  mar- 
carum  sestimatur.     Ad    ejusdem    quoque    spectat   prse- The  church 
conium  immortale,  quod  ecclesiam  Saresbiriensem  a  loco  ^^f  ^r^" 
convexo,  arido,  et  castro  comitis  vicino,  ad  locum  trans-  moved  by 
tulit    competentem.      Et    consilio   nobilium     artificum,  better^sUe. 
quos  a  remotis  convocaverat,  amplum  jecit  fundamen-  Nota 
turn,  ipso  primum  lapidem  componente.     Ad  quod  opus  (lll!j,l'ifljl'//''j^] 
promo vendum,   non    tantum    episcopus,   immo   rex,    et  ejusdciu 
CTim  eo  multi  magnates,  manum  porrexerunt  adjutricem.  ^P^^^'^P^- 
Unde  quidam  ^  ait ; 

Rex  largitur  opes,  fert  prrosul  opem,  lapicidse 
Dant  operam  ;  tribus  his  est  opus  ut  stet  opus. 


^  An  inverted  mitre  and  pastoral  I        -  Henry    of    Avranches.       See 
staff  are  in  the  margin.  |    above,  pp.  4.1  n.",  189  n.\ 


392 


MATTHiEI  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237. 
The  nun- 
nery of 
Tarrant 
Kaines 
(Dorset) 
founded  by 
him. 

Item  define 
ejusdem. 


Ps.  iv.  9. 
His  death. 

Thomas  de 

Melsanby, 

prior  of 

Durham, 

elected 

bishop. 


Praeterea  ^  fundavit  domum  sanctimonialium  de  Tarento, 
et  illam  dedit  reginse,  ubi  sibi  elegit  sepulturam.  Im- 
minente  vero  hora  suae  dissolutionis,  videns  episcopus 
quia  venit  hora  quod  transiret  de  hoc  mundo,  sermo- 
nem  solempnem  populo  fecit  convocato,  obitumque 
suum  nuntiavit  imminere.  Et  cum  in  crastino  morbus 
ingravesceret,^  iterum  congregato  populo  sermonem  re- 
plicavit,  valedicens  omnibus,  veniamque  si  quern  of- 
fenderat  postulando.  Tertia  vero  die,  convocata  familia, 
et  illis  prsecipue  quibus  tenebatur  in  solvenda  clientela, 
distribuit  ^  quge  ei  videbantur  rationabiliter  distribuenda, 
cuique  secundum  meritum  suum ;  et  cum  certa  de- 
liberatione  cunctis  dispositis  et  consummatis,  et  amicis 
singillatim  salutatis,  sero  dicens  completorium,  cum 
diceret  versum  istum.  In  pace  in  id  ipsum  dormiam 
et  requiescam,  episcopus  ipse  in  Domino  feliciter  ob- 
dormivit.  Monachi  autem  Dunelmenses,  invocato  de 
supernis  auxilio,  priorem  suum  dominum^  Thomam, 
virum  religiosum  et  discretum,  in  episcopum  suum  et 
pastorem  animarum  suarum  elegerunt. 


Attack  by 
Frederick 
11.  on 
Frederick, 
duke  of 
Austria. 


Quomodo  imperator  Frethericus  reversus  est  ah  Italia 
impeditus  a  proposito. 

Eisdem  temporibus,  dominus  imperator  Frethericus, 
videns  quia  malitia  invidorum  cum  ab  incoepto  pro- 
posito revocarunt  in  Alemanniam,  et  quod  ad  oppro- 
brium suum,  soluta  obsidione,  a  civitate  Mediolanensi 
oportuit  recedere,  inquisivit  qui  hoc  illi  impedimentum 
procurarunt.  Et  comperto  quod  dux  Austrise  moto 
bello  intestino  in  Alemannia,  et  quod  ipse  causa  esset 
quod  impediretur  a  suo  proposito,  hostili  impetu  irruit 


i\\ 


^  PrcEterea  .  .  .  sepulturam']  In 
the  margin.  This  nunnery  was 
originally  founded  by  Ralph  de 
Kahaines.    Hutchins's  Dorsetshire, 

ii.  p.  478. 


■^  higravescerct']  ingraveret,  V>. 
C.  has  been  corrected. 

3  distribuit']   distribuebat,  C. 

*  dominum  Thoviam]  In  the  mar- 
gin.    C.  has  papom  for  Thomam. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  393 

in    eum,    et    terris    et    honoribus    et  thesauris  eundem  A.D.  1237. 
spoliavit. 


Quoviodo  imperator  vocavit  omnes  magnates  Christia- 

nitatis. 

Eodem    vero    anno,    dominus    imperator    Frethericus  Confer- 
vocavit   per    solempnes    nuntios    et    literas    imperiales  christian 
omnes    principes    magnos    orbis  Christianos,  ut    omnes  princes 
in  nativitate  sancti  Johannis  Baptistse  apud  Vauculur,  ^„  ^j^^ 
qu8e  satis  in    confinio  vel    prope    confinium  imperii    et  emperor  to 
regni    Francorum    sita    est,    convenirent,    de    negotiis  j^^rs 
arduis,  tam  imperium  quam  alia  regna  contingentibus,  J^^^e  24. 
tractaturi.    Ad  quod  colloquium,  quasi  suspectum,  dum 
rex  Francorum  congregato  innumerabili  exercitu    illuc  Louis  IX. 
advenire    properaret,    ad    locum    scilicet    et  terminum  ^o^fhere  *^ 
omnibus  prsefixum,  terribile  nimis  et  perniciosum  aliis  with  an 
exemplum  pr^ebuit,  dum  ad    pacis  tractatum,  quasi  ad  ^^^^' 
expugnandos    inimicos,    cum    armatis    legionibus   adve-  Henry  ill. 
niret.     Rex    autein    Angli^e,    cum    de    adventu  suo  in  to  send^ 
propria  persona  se  rationabilibus  excusasset,  de  primis  Richard  of 
regni    sui    in    pacis    forma  destinavit,  scilicet  comitem  and  others. 
Cornubise    Ricardum,    fratrem    suum,    cum    quibusdam 
aliis  magnatibus  idoneis  ad  tantum    colloquium    mode- 
randum,  sub  ducatu  venerabilis  archiepiscopi  Eboracensis, 
et  episcopi  Elyensis,  et  aliorum  fide    dignorum  ad  hoc  Bishop 
electorum.     Wintoniensis    autem,    licet    ad    hoc  electus  Roc^hesTe- 
et    prseelectus    fuerit,    ire    penitus   recusavit,  hanc  suae  f^ses  togo. 
excusationis    causam    nee    sine    ratione    praetendendo ; 
'  Domine    mi    rex,    coram    domino    imperatore  de    me 
'  nuper  gravem  reposuistis  querimoniam,  dicendo,  quod 
'  regnum    perturbavi  simul  cum    regni  magnatibus ;  si 
'  hoc  juste  vel  injuste  fecistis,  Deus  novit ;  ego  autem 
'  in    omnibus    meam    credo    salvasse  conscientiam.     Si 
'  autem    nunc  verbum  vestrum,  in   ore  meo    et  Uteris 
'  vestris  confidenter  positum,  me  familiarem  vestrum  et 
'  fidelem    asseruerit,  cum    aliquando  contrarium  fuerit, 


394 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237.  "  tarn  vos  quam  me  de  instabilitate  redarguet ;  et  hoc 
"  famam  vestram  nimium,  quod  absit,  denigraret. 
"  Iccirco  quia  vestrum  dedecus  ibi  manifestum  est, 
"  nuUatenus  ibo."     Et  hsec  responsio  in  conspectu  mul- 

f.  103  ^>.  torum  satis  eum  excusavit.  Cum  autem,  omnibus 
paratis,  ad  iter  illud  accingerentur  prseparati  trans- 
fretare,  ecce  in  obviam  apparuerunt  apices  imperatoris, 

The  con-     scilicet    quod   tunc    non    potuit    progredi    quod  propo- 


post  Doned   ^^^^^^^  5   ^^^    ^^    sequenti  anno,  scilicet  ad  nativitatem 
till  June     sancti  Johannis,  quod  tunc  non  potuit,  per  Dei  gratiam 

24  in  the    ' 
next  year. 


^"^  ^"  ^^^j.  =  consummaretur.     Et   sic    singuli,    infecto    proposito,  ad 


propria  remearunt. 


Confedum  est  crisma  in  ecclesia  Sancti  Alhani. 

The  chrism  Eodem  quoque  anno,  episcopus^  Hertfertensis  sane- 
church  of  tum  crisma  in  ecclesia  Sancti  Albani  die  coense  con- 
S.  Aiban's.  gecravit. 


De  morte  J[ohannis]  comitis  Cestrice. 
Et   circa    illos    dies   comes  ^    Cestrise   Johannes,  cog- 


Scotus,    circa  Pentecosten,   uxore^    sua,    filia 


John  le 

Scot,  earl    ^omento 

oi  Chester, 

poisoned  Leolini,  machinante,  potionatus  diem  clausit  extremum. 
Et  eodem  pestis  genere  episcopus  Lincolniensis  sedi- 
tiose  prseventus,  a  portis  mortis  vix  est  revocatus. 


by  his 
wife. 


Grosse- 
teste  poi- 
soned, but 
recovers. 

Hailstorm 


De  quodam  mirahili  grandine  et  pluvia  diuturna. 

Et    eodem    anno,  hebdomada    ante    Pentecosten,    in 
of  ChiL-^^  ^  partibus   Ciltrise,    non   procul    a    viculo   quae   Hicche  * 
dicitur,^    cecidit    grando,    quae    pomorum  grossitudinem 
silvestrium    excedere    videbatur,    oves    etiam    proster- 
nendo ;  pluvia  autem  diuturna  subsequebatur. 


tern. 


H 


^  i.e.  John,   formerly  bishop   of 
Ardfert. 

-  His  sword  and  shield  inverted 
are  in  the  margin. 


^  Helen  ;  she  afterwards  married 
Robert  de  Quinci. 

'  Probably  Hitcham,  Bucks,  near 
Maidenhead. 

5  dia'hir'\  appellatur,  C. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI  TERTII.  395 


Be  adventiL  0[ttonis\  legati  in  Anglia.  A.D.1237. 

Eodem    quoque  anno,  nesciebatur  ad  quid,  circa  fes-  Arrival  of 
turn  Apostolorum   Petri  ot  Pauli,  dominus  Otto   Sancti  leo•atc^^l 
Nicholai  in  carcere  Tulliano  diaconus  cardinalis  per  man-  P^ngiand, 
datum  domini  regis  venit  legatus  in  Angliam,  nescien- 
tibus  regni    magnatibus.     Unde  plures  adversus   regem 
magnam  conceperunt  indignationem,  dicentes  ;  "  Omnia  Couse- 
"  rex  pervertit,  jura,  fidcm,  promissa,  in  omnibus  trans-  ^^J!J}nts^^"^" 
"  greditur.     Nunc    enim    matrimonio    se   sine    suorum  against  the 
"  amicorum    et    hominum  naturalium  [consilio]  alieni-  "°^* 
"  gense  -^  copulavit ;    nunc  legatum,  regni  totius  immu- 
"  tatorem,    clam   vocavit ;    nunc   sua    dat,   nunc  data  ^ 
"  cupit    revocare."     Sic    sicque    de    die  in  diem,  juxta 
dictum  evangelicum,  in  se  divisum    et  dissipatum  reg-  s.  Matt. 
num  est  enormitcr  desolatum.     Dictum  est  autem,  quod  f"*  ^^; 
archiepiscopus    Cantuariensis    ^Edmundus    regem    talia  rebuked  by 
facientem     increpavit,    prsecipue    de    vocatione   lee^ati,  archbishop 

.     ,       .       ^  '     .       .,    f.  .     -,.    .  ^  Edmund. 

sciens  mde  m  suae  dignitatis  prsejudicium  magnam 
regno  imminere  jacturam.  Sed  rex,  spreto  tam  suo 
quam  aliorum  suorum  consilio,  quod  concepit  animo 
nullatenus  voluit  propositum  revocare.  Venit  igitur  Reception 
in  magno  apparatu  legatus  prsenominatus  et  jiotentia  wate 
magna.  Et  occurrerunt  ei  episcopi  et  clerici  famosi 
usque  ad  litus ;  et  aliqui  in  naviculis  navigando  ob- 
viarunt  ei,  applaudentes  et  munera  impretiabilia  of- 
ferentes.  Immo  etiam  Parisius  in  obviam  ei  obtulerunt 
telas  escarleti  et  vasa  pretiosa  nuntii  diversorum  epi- 
scoporum.  In  quo  facto  nimis  a  multis  meruerunt 
reprehendi,  tum  pro  dono  et  pro  dandi  modo,  quia  in 
panno  et  ejus  colore  videbatur  legationis  officium  et 
adventum  acceptari.  Adveniens  autem  munera  oblata 
omnia  non  accepit,  sed  aliqua ;  sed  quse  non  rccepit, 
jussit  sibi  reservari.  Redditus  autem  vacantes  suis, 
quos    secum    adduxit,  dignis    et    indignis  largiter  dis- 


*  B.  repeats  se. 

2  data'\  sua,  C,  when  this  passage  is  in  the  margin. 


396 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


Reception 
of  the 
legate 
Otho. 


A.D.  1237.  tribuit.  Rex  autem  ei  usque  ad  confinium  maris  oc- 
currit,  et  inclinato  ad  genua  ejus  capite,  usque  ad 
interiora  regni  deduxit  officiose.  Et  adventantes  epi- 
scopi,  cum  abbatibus  et  aliis  ecclesiarum  prselatis,  eum 
cum  omni  honore  et  reverentia,  cum  processionibus  et 
campanarum  classico  et  pretiosis  muneribus,  ut  decuit 
et  plus  quam  decuit,  receperunt. 

De  jocundo  mandato  fratris  Philippi  de  ordine  Prm- 

dicatoTum. 

Anno     quoque     eodem,    venit    jocundus    rumor     de 

Terra    Sancta,    quod    scilicet    quidam    magnus    orien- 

talium    hgereticorum    princeps,  relicta    superstitione    et 

errore    suo,     tactus    Spiritu    Sancto,    ad    Christianam 

Report  of   conversus  ^  [est]  religionem,  ad  instantem  et  diligentem 


Imperti' 
neiis  us- 
que 0 


the  con- 
version of 
an  Eastern 
heretick  by 
the  preach- 
ing of 
Philip, 
prior  of 
the  Domi- 
nicans in 
the  Holy 
Land. 

Letter  of 
Godfrey, 
the  Pope's 
peniten- 
tiary, en- 
closing a 


letter  of 
Philip  to 
the  Pope 
on  this. 


fratris  Philippi  de  ordine  Prsedicatorum  in  Terra  Sancta 
prioris  prsedicationem  et  exhortationem.  Qui  sine  di- 
latione  hoc  domino  Papse,  fratrique  Godefrido,  domini 
Papse  poenitentiario,  ut  eosdem  tam  jocundo  rumore 
exhilararet,  significavit.  Ipse  autem  frater  Godefridus, 
prioribus  ordinis  ^  Praedicatorum  in  Anglia  et  Fran- 
cia  constitutis  haec  omnia  significans,  scripsit  in  heec 
verba :  "  Venerabilibus  in  Christo  patribus  ^  fratrum  or- 
"  dinis  Prsedicatorum  Franciee  atque  Angli?e,  ad  quos 
"  literse  istee  pervenerint,  frater  Godefridus,  domini 
"  Papse  poenitentiarius,  salutem  et  gaudium  in  Spiritu 
"  Sancto.  Noveritis  dominum  Papam  literas  fratris 
"  Philippi,  ministri  provincialis  Terrse  Sanctae,  in  hunc 
"  modum  recepisse : 

LitercB  ad  dominum  Papam. 

" '  Sanctissimo  patri  ac  domino  Gregorio,  divina 
''  '  vocatione  summo  Pontifici,  frater  Philippus,  fratrum 
"  '  Prsedicatorum  prior  inutilis,  devotam  in  omnibus  ac 
"  'debitam   obedientiam.      Benedictus   Deus    et    Pater 


1  conversus']  reversus,  C. 

2  C.  ins.  fratrum. 


patribus']  fratribus,  C. 


DE  TEMPORE   REGIS  HENRICI  TERTII. 


397 


Domini  nostri  Jesu   Christi,  qui  nostris  temporibus,  a.d.  1237. 
pater  sancte,  oves  a  tantis  temporibus  erroneas  sua  ^^f}f^  ^^ 
dementia  reduxit  ad  pastorem.    Diebus  enim  nostris  prior  of 
annum  benio^nitatis  suae  demonstravit  nobis,  et  cam-  *^^  l^omi- 

°  .  .  means,  on 

pos  suos  incipit  replere  ubertate ;  quia  nationes,  quae  theconver- 
ab  unitate  ecclesiee  diu  recesserant,  ad  vestram  obe- ^^^".^^*^® 

'  .  ,  patriarch 

dientiam  et  sanctse  matris  ecclesise  reducit  unitatem.  of  the 
Nam  patriarchal  Jacobitarum  Orientalium,  vir  quidem  j^^*^^? 
venerabilis  scientia,  moribus,  et  setate,  cum  maximo 
comitatu  archiepiscoporum,  episcoporum,  necnon  et 
monachorum  suae  gentis,  hoc  anno  venit  adorare  in 
Jerusalem.  Cui  verbum  catholics  fidei  exponentes, 
ad  tantum  divina  cooperante  gratia,  pervenimus  ut 
in  E-amis  palmarum,  in  processione  soUempni,  quae 
die  ilia  in  descensu  montis  Oliveti  in  Jerusalem  fieri 
consuevit,  obedientiam  sanctye  E-omanse  ecclesiee  pro- 
mitteret  et  juraret,  omnem  pariter  hyeresim  abjurando, 
et  confessionem  suam  nobis  tradidit,  in  Uteris  Caldseis 
et  Arabicis,  in  testimonium  sempiternum.  Ad  hoc 
etiam  et  habitum  nostrum  recepit  in  recessu.  Ipse 
prseest  Caldseis,  Medis,  et  Persis,  et  Armeniis,  quas 
terras  Tartari  pro  magna  parte  jam  vastaverunt ;  et 
in  aliis  regnis  in  tantum  dilatatur  ejus  prselatio, 
quod  septuaginta  provincise  ei  obediunt,  in  quibus 
habitant  innumerabiles  Christiani,  servi  tamen  et 
tributarii  Sarracenis,  exceptis  monachis,  quos  liberos 
dimittunt  a  tributo.  Secundum  eandem  formam 
fecerunt  duo  archiepiscopi,  unus  Jacobinus  de  Egipto 
et  alius  Nestorianus  in  Oriente,  suas  tamen  prse- 
lationes  et  ^  subditos  habent  manentes  in  Syria  et  MS.  Cott. 
Phoenice.     Et   nos   jam  festinamus  mittere    quatuor  f^oni^' "'' 


^  There  is  a  letter  of  Tope  Gre- 
gory IX.  to  him,  dated  28  July, 
congratulating  him  on  his  return 
to  the  unity  of  the  Roman  church. 
See  Potthast,  Ilcycsta  Pontificwn, 
p.  884.     The  patriarch  of  the  Jaco- 


bites at  this  date  was  Ignatius  II. 
See  Le  Quien,  Oriens  Christicnius, 
ii.  coll.  1392-1395. 

2  Here  a  leaf  (f.  104)  is  torn 
from  MS.  B.  The  text  is  taken 
from  C. 


398 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJOKA. 


A.D.  1237. 
Letter  of 
Philip, 
prior  of 
the  Domi- 
nieaus,  on 
the  conver- 
sion of  the 
patriarch 
of  the 
Eastern 
Jacobites. 


f.  2G5. 


^fratres  in  Armeniam,  ad  linguam  addiscendam,  eo 
'quod  preces  regis  et  baronum  nos  urgebant.  De 
'alio  quoque,  qui  prseest  omnibus  quos  Nestoriana 
'hseresis  ab  ecclesia  separavit,  cujus  prselatio  per 
'  Indiam  majorem,  et  per  regnum  Sacerdotis  Johannis, 
'et  per  regna  magis  proxima  orienti,  dilatatur,  jam 
'  plures  recepimus  literas ;  quod  fratri  Willelmo  de 
'  Monte  Ferrato,  qui  cum  aliis  duobus  fratribus  lin- 
'guam  illam  scientibus  apud  eum  aliquandiu  com- 
'moratus  est,  promisit  quod  velit  obedire  et  redire 
'  ad  gremium  ecclesiasticae  unitatis.  Misimus  etiam  fra- 
'  tres  in  Egyptum  ad  patriarcham  Jacobitarum  .^gyp- 
'  tiorum,  qui  multo  amplius  errare  solent  quam  Orien- 
'  tales,  aliis  erroribus  circumcisionem  ad  modum  Sar- 
'  racenorum  addentes ;  a  quo  similiter  recipimus,  quod 
'velit  redire  ad  ecclesiae  unitatem.  Et  jam  multis 
'elisis  erroribus,  suos  subditos  prohibuit  circumcidi. 
'Huic  subdita  est  minor  India,^  Ethiopia,  et  Libia, 
'  cum  -<:Egypto.  Sed  Ethiopes  et  Libii  non  sunt  sub- 
'jecti  Sarracenis.  Maronidse,  qui  habitant  in  Libano, 
'jam  diu  est  quod  ad  ecclesiam  redierunt,  et  servant 
'  obedientiam.  Et  cum  omnes  prsedictse  nationes 
'  doctrinse  Trinitatis  et  prsedicationibus  nostris  adqui- 
'escant,  soli  Grseci  in  malitia  sua  perseverant,  qui 
'ubique,  aut  latenter  aut  aperte,  ecclesiae  RomansB 
'  contradicunt.  Omnia  sacramenta  nostra  blasphemant, 
'  et  omnem  sectam  a  sua  [alienam],  pravam  appellant 
'et  ha3reticam.  Unde  videntes  ostium  tantum  aper- 
'  tum,  ut  Veritas  evangelii  dilatetur,  dedimus  nosmet- 
'ipsos  ad  linguas  gentium  addiscendas;  et  studium 
'linguarum  in  singulis  conventibus  statuimus,  laborem 
'novum  veteri  apponentes.  Et  jam  per  Dei  gratiam 
'Unguis  loquuntur  novis  et  prsedicant,  et  maxime  in 
'Arabica,  quse  communior  est  inter  gentes.     Sed  huic 


1  minor  India\   As  to  what  region  is  meant  by  this,  see  Yule's  Marco 
Polo,  ii.  p.  365. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


300 


'  tanto   gaudio   et    Isetitise   spirituali,    de   renovatione  A.D.  1237. 
'  infidolium  nobis  ortoe,  de  abisso  judiciorum    suorum  p^"!"^  ^^ 
'  Dominus  nobis   amaritudinem  commiscuit,  de  morte  prior  of 
'mao^istri   nostri    ordinis;   nisi    quod    mors    ejus    in  JJj^.^^^^^^J" 

o  '  X  o  means,  oil 

'  vitam  infidelium  conversa  est.  Nam  sicut  a  multis  the  conver- 
'  accepimus,  qui  praesentes  fuerunt  et  viderunt,  tanta  p.°triarch  ^ 
'  miracula  ibi  dicuntur  demonstrari,  quod  multo  effi-  of  the 

,         .  T      X  i  •  •  T  •  Eastern 

'  cacius  prsedicat  mortuus  m  miraculis,  quam  vivus  jacobites. 
'  prsedicaret  in  verbis.  Per  omnia  sit  Deus  benedictus. 
'Unde  ad  illos  Sarracenos  tres  prsedicatores  transmi- 
'simus,  ne  gratise  Dei  deesse  videremur.  Yestrum 
'est  ergo,  pater  sancte,  adunationi  et  paci  rever- 
'  tentium  ad  ecclesiam  providere ;  ne  forte,  si  de  bra- 
'chiis  nutricis  ceciderint,  utroque  pede  deterius  inve- 
'niantur  claudicantes.  Quidam  enim  ex  eis  jam 
'magis  suis  jurisdictionibus  adversantur.  Non  audeo 
'  pluribus  verbis  aures  vestras  detinere ;  C£etera  quae 
'  desunt,  fratres  latores  prsesentium  poterunt  enarrare. 
'  Mortui  sunt  cum  magistro  socii  ejus  frater  Geraldus 
'clericus,  et  frater  Juvanus  conversus.  Tibi,  Jesu 
'  Christe,  laus  et  gloria,  et  gratiarum  actiones,  honor 
'  et  virtus  et  fortitudo  in  ssecula  sseculorum.    Amen.' "  ^ 


De  hceresi  Nestorianorum. 

Quia  de  Nestorianis  mentio   superius  facta  est,    dig-  Heresy 
num  duximus  huic  libro  eorum  inserere  superstitionem.  ^^  t^^^\ 
Sunt    autem    in    terra    Orientali    barbarse    nationes,    a 


^  The  following  sentence  is  here 
inserted  in  Parker's  and  Wats's 
editions :  "  Hace  omnia  fecit  neo- 
"  phytus  ilie  timorc  Tartarorum, 
"  quorum  impetura  formidans,  aux- 
"  ilium  Machometi  et  eorum  quo- 
"  rum  speravit  habere  patrocinium, 
"  nee  habere  potuit,  ad  Christia- 
"  uorum  sacramentum  coiivolavit  ; 
"  et  sic  cfficax  et  festiuum  seuse- 


"  runt  auxilium.  Tempore  autem 
"  prosperitatis,  eoactus  per  mag- 
"  nates  suos,  a  fide  turpiter  resi- 
"  livit."  C.  has  only  Hcec  omnia, 
run  through  with  a  pen.  Wats  in 
his  Adversaria  on  the  passage, 
says  he  does  not  know  whence  the 
passage  is  derived.  It  is  probably 
Parker's  invention. 


400 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  Grsecis  et  Latinis  multum  -^  dissidentes  ;  quorum  alios 
Heresy  Jacobitas  appellant  a  quodam  magistro  suo  dicto 
Jacobites,  'lacob,^  cujusdam  Alexandrini  patriarchse  discipulo.  Hi 
a,utem,  a  multis  jam  temporibus  a  Constantinopolitano 
patriarcha  Dioscoro  ^  excommunicati  et  ab  ecclesia  Grse- 
corum  sequestrati,  majorem  partem  Asise  et  totius 
tractus  Orientalis  inhabitant.  Quidam  inter  Sarra- 
cenos,  alii  autem  proprias  absque  infidelium  consortio 
occupaverunt  regiones,  scilicet  Nubiam,  quae  conter- 
minata  est  Egipto,  et  magnam  Ethiopiae  partem,  et 
omnes  regiones  usque  in  Indiam,  plus  quam  quadra- 
ginta  regna,  ut  asserunt,  continentes.  Omnes  autem 
fuerunt  Christiani,  a  beato  Mathseo  apostolo  et  aliis 
viris  apostolicis  ad  Christi  fidem  conversi ;  sed  postea 
inimico  superseminante  zizania,  lamentabili  et  misera- 
bili  errore  longo  tempore  obtenebrati,  parvulos  suos 
utroque  sexu,  more  Sarracenorum,  ex  magna  parte 
circumcidentes.  Quse  prudenter  non  attendunt,  quod 
baptismi  gratia  superveniens  carnis  evacuavit  circum- 
cisionem ;  quemadmodum  fructu  superveniente  flores 
decidunt  et  marcescunt.  Unde  et  beatus  Apostolus  ad 
Gal.  V.  2-4.  Galathas  sic  ait ;  Si  circumcidimini,  Christus  vohis  nil 
proderit  Et  iterum ;  Testificor  omni  homini  circum- 
cidenti  se,  quoniam  "*  debitor  est  universce  legis  facien- 
dee ;  ^  evacuati  estis  a  Christo,  qui  in  lege  justificamini, 
a  gratia  excidistis.  Alius  autem  errorum  ipsorum  minor 
non  est  praedicto,  quod  confessiones  peccatorum  suorum 
non  sacerdotibus,  sed  soli  Deo  latenter  faciunt;  po- 
nentes  thus  juxta  se  in  igne,  tanquam  cum  fumo 
peccata  sua  ascendant   coram  Domino.     Errant   miseri, 


1  multum']  multis,  C. 

2  Concerning  Jacobus  Baradseus 
(Al  Baradai,  the  ragged),  from 
whom  the  monophysites  take  the 
name  of  Jacobites,  a  Syrian  monk, 
see  Le  Quien,  Oriens  Christianus, 
ii.  col.  1346. 

3  This  seems  to  be  a  confusion 


with  Dioscorus,  patriarch  of  Alex- 
andria, the  favourer  of  Eutyches  at 
the  "  robber  council "  of  Ephesus. 
There  was  no  patriarch  of  Con- 
stantinople of  the  name. 
^  quoniam]  qucm,  C 
5  faciendce]  faciendum,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII.  401 

non    intelligentes  Scripturas,    et    pereunt    ex    defectu  a.D.  1237, 
doctrinal,    vulnera    sua    medicis    spiritualibus    abscon-  Heresy 
denies,  quorum  est  inter   lepram  et  lepram    discernere,  Jacobites, 
et  peccatorum  circumstantias  pensando  poenitentias  in- 
jungere,  et  secundum  claves  sibi  traditas  ligare  et  sol- 
vere, et  pro  confitentibus   sibi  specialiter  orare.     Unde 
Dominus    in    Evangelio    dixit   leprosis ;    Ostendite    vos  S.  Luc. 
sacerdotihus.      Item   Jacobus ;  Confitemini   alterutrum  g^  jac^V 
peccata.      Salomon;   Fili,   ne   confundaris  confiteviini  i^- 
peccata  vestra.     Item  in  veteri  testamento,  confitebatur  ^^^  "^"  ^^' 
sacerdos   peccata   populi    super    caput   hyrci    emissarii. 
Sed  quomodo   confitebatur,  nisi   prius    cognita    et   sibi 
confessa  ?     Item  alibi   in  novo   testamento,    Paulus    ad 
Romanos,    Corde    creditur    ad   justitiaim,    ore    autem  Rom.  x.  10. 
confessio  fit  ad  salutem.     Et  [de]  beato  Johanne  Bap- 
tista    legimus,    quod    haptizahantur   ah    eo    confitentes  s.  Matt. 
peccata  sua.     Erubescentia    enim,  et  pudoris    anxietas,  "^*  ^* 
et  confitentis  humilitas,  maxima   pars  est   poenitentise ; 
proniores  autem   ad  peccandum    efficiuntur,  qui   turpi- 
tudines   suas   hominibus  non  intimant  revelantes,  cum 
tamen   scriptum   sit ;  Qui  ahscondit  peccata    sua    non  Proverb. 
dirigetur ;    qui    autem   deliquerit   et   confessus  fuerit,^^''^^^'^^' 
niisericovdiairYh  consequetur.     Tertius   error  est   prsedic- 
torum    Jacobitarum    seu    Jacobinorum,    et    ignorantia 
crassa,  et  quasi  tenebrse  palpabiles  ;  quod  plures  eorum, 
ante  baptismum   parvulos  suos    ferro    calido    adurentes 
et  signantes,  in   frontibus    imprimunt    cauterium.     Alii 
autem  in  modum  crucis  in  ambabus  genis  seu  tempo- 
ribus  infantes  suos    consignant,  perverse   putantes    eos 
per   ignem    materialem  expiari,  eo    quod    in  Evangelio 
beati  Mathsei  scriptum  sit,  quod  beatus  Johannes  Bap- 
tista    de  Christo  dixit.  Ipse  vos  haptizahit  in   Spirito  S.  Matt. 
Sancto  et  igne,  cum  tamen   omnibus  fidelibus    liqueat, "''  ^  ^ " 
quod  in   igne    spirituali,  id  est,  in  Spiritu  Sancto,  fiat 
peccatorum  remissio,  et   non  igne   visibili.     Unde    Do- 
minus    frequenter    in    prophetis     arguit    filios    Israel, 
eisdem  terribiliter   comminando,  eo    quod    more   genti- 

VOL.    TIL  C  C 


402         MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1237.  lium  filios  suos  trahiciebant  per  ignem.  Ait  enim 
^^fih^  Dominus  in  Deuteronomio  per  Moysen  prophetam ; 
Jacobites,  Cave  ne  imitari  veils  ahhominationem  illarum  gen- 
Deut.  xviii.  tium,  ne  inveniatur  in  te  qui  lustret  filium  suum 
aut  Jiliam,  ducens  per  ignem.  Et  constat  omnibus 
Christianis,  quod  Dominus  noster,  vel  ejus  Apostoli, 
seu  aliqui  patres  sancti,  hujuscemodi  consuetudinem 
in  ecclesia  non  reliquerunt,  neque  tales  adustiones 
fieri  mandaverunt ;  horum  vero,  qui  inter  Sarracenos 
commorantur,  tarn  Jacobinorum  quam  Surianorum,  in 
brachiis  aspeximus.  Ipsi  autem,  ad  paganorum  dis- 
tinctionem  et  ob  sanctse  crucis  reverentiam,  crucis 
caracterem  sibi  imprimi  ofFerebant.  Cum  autem  a 
Graecis  et  a  Surianis  diligenter  inquirere[mus]  ob  quam 
causam  Jacobitos  detestentur^  et  eos  a  suo  ejecissent 
consortio,  banc  esse  causam  prsecipuam  asserebant, 
quod  in  dampnatam  et  pessimam  hseresim  incidissent, 
unam  naturam  tantum,  quemadmodum  unam  personam, 
in  Christo  asserentes.  Hujusmodi  enim  hseretici  in 
concilio  Calcedonensi  excommunicati  sunt  et  condemp- 
nati.  Quorum  quidam^  perverse  asserebant,  Christum 
post  humanam  assumptionem  non  ex  duabus  naturis  sub- 
sistere,^  sed  solum  in  Eo  ^  divinam  naturam  permanere. 
Hunc  errorem  introduxit  Entices  Constantinopolitanus 
abbas ;  alii  autem  ex  duabus  naturis  unam  in  Christo 
asserunt  naturam.  Quidam  Alexandrini  episcopi,  The- 
odius  ^  scilicet  et  Galanus,  hujus  erroris  auctores  extitere. 
Constat  autem,  quod  secundum  naturam  humanitatis 
Dominus  Jesus  Christus  esurivit,  sitivit,  et  alias  susti- 
nuit  necessitates ;  mortem  ^  etiam  in  cruce  pertulit ; 
secundum  autem  naturam  divinitatis  mortuos  suscitavit 
et  alias  virtutes  operatus  est ;  secundum  quam  ipse  de 
S.  Job.      se    dicit,  Antequani  Abraham  fieret,  Ego  sum,  et,  Ego 

viii.  58, 25.  

1  detestentur'\  detestemur,  C.  I   Theodosius  and  Gaianus,  concern- 

2  quidam'}   quidem,  C.  |  ing  -whom   see   Le   Quien,   Oriens 
2  subsiste7'e']  assistere,  C,  i   Christianus,  ii.  col.  430. 

*  jEo']  earn,  C.  ^  mortem']  mortes,  C. 

^  These  seem  to  be  intended  for 


DE   TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTII.  403 

principium,  qui  et  loquor  vohis,  et,  Ego  et  pater  unum  A.D.  1237. 
sumiis.      Secundum    autem    humanam    naturam,    idem  S.  Joh.  x. 

30. 

ait,  Pater  major  nie  est.  Et  iterum  de  calice  trans-  g  j  , 
ferendo,  Non  sicut  ego  volo,  seel  siciit  tu.  Cum  autem  xiv.  28. 
diligentissime  a  prsedictis  Jacobinis  inquisissem,  utrum  ^x^^sg 
unam  in  Christo  naturam  esse  affirmarent,  ipsi,  nescio 
si  timore  redargutionis  vel  alia  causa  ducti,  negave-  ^-  265  b. 
runt.  Quserenti  autem,  quare  uno  digito  se  signarent, 
responderunt,  propter  unam  divinam  essentiam ;  tribus 
autem  partibus  Trinitatem  designabant.  In  Sanctse 
Trinitatis  et  Unitatis  ^  significatione,  in  quatuor  parti- 
bus, per  modum  crucis,  se  significaverunt.  Grseci 
autem  et  Suriani  eis  obiciebant,  quod  propter  unitatem, 
quam  tantummodo  in  Christo  credebant,  uno  tantum 
digito  se  signabant.  Quidam  autem  eorum  utuntur 
littera  Cald^ea,  alii  Arabica  quae  Saracenica  dicitur. 
Laici  autem  illorum  secundum  diversas  nationes  et 
provincias  diversis  utuntur  idiomatibus,  linguam  autem 
clericorum  suorum,  qua  in  divinis  Scripturis  utuntur, 
non  intelligunt  vulgares;  licet  enim  littera  utantur 
Sarracenica,  vulgare  tamen  Sarracenicum  non  reprse- 
sentat,  sed  quoddam  proprium  idioma,  quod  non  nisi 
a  litteratis  intelligitur. 

Quomodo  legatus  moderate  se  hahehat 

Dominus  autem  Otho  legatus,  de  quo  superius  mentio  Modest 
facta  est,  prudenter  ac  modeste  se  gerens,  munera  pre-  JheTe^^t^^ 
tiosissima   sibi  oblata  in  magna  parte  respuens,  contra  Otho. 
consuetudinem  Romanorum,  indignationem  in  toto  regno 
conceptam    tam    clero    quam    militia,    citra    opinionem 
multorum,  per  gestum  suum  ordinatum  temperavit. 

Pacificati  sunt  magnates. 

Primo   enim    quosdam    magnates,    ex    quodam    odio  He  recou- 
latenter   concepto   sibi   discordes,    pacificavit,  et   indice  ^^¥^  ^5^; 

^  '     X  '  tain  of  the 

'  C.  ins.  que. 

V,  0  2 


404 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237. 
nobles  who 
had  quar- 
relled, 


especially 
at  a  tour- 
nament at 
Bljth. 


He  sum- 
mons the 
prelates  to 
meet  in 
London, 
Nov.  18. 
f.  105. 


osculo  in  bona  fide  confoederavit,  utpote  dominum 
P[etrum]  episcopum  Wintoniensem,  et  dominum  H[u- 
bertum]  comitem  Cantise,  et  G[ilebertum]  Basseth,  et 
S[tephanum]  de  Segrave,  Ricardum  Suard,  et  alios 
quamplures  diu  ante  sibi  dissidentes.  Quod  odium  fere 
in  lamentabile  judicium  proruperat,  in  torneamento 
commisso  apud  Blie,^  in  initio  Quadragesimse  eodem 
anno,  ubi  se  Australes  Norensibus  opposuerunt  con- 
trarios.  Sed  tandem  prsevalentibus  Australibus,  capti 
sunt  ex  aliis  viri  magni ;  et  commissum  est  non  hasti- 
ludium,  sed  hostile  bellum.  Inter  omnes  tamen  stre- 
nuissime  se  habebat  comes  ^  Bigod.  Quos  postquam 
domini  legati  pacificavit  industria,  omnibus  prselatis 
Anglise  scripsit,  ut  in  octavis  Sancti  Martini  Londoniis 
convenirent,  auctenticum  domini  Papee  de  plenaria^ 
potestate  legationis  sibi  concessa^  communiter  in  ec- 
clesia  Sancti  Pauli  audituri,  et  in  eadem  communiter 
de  reformatione  ecclesi^e  Anglicanse  tractaturi,  et  in 
prsesentia  ejus  concilium  celebraturi. 


Tmperti- 
nens  ad 
Anylorum 
historiam 
usque  hue 


f 


Battle 
between 
the  Tem- 
plars and 
Saracens 
at  Guas- 


De  strage  militum  Templi  circa  partes  Anthiochenas. 

Circa  idem  tempus,  increbuerunt  rumores  lamenta- 
biles,  totam  Terram  Sanctam  confusione  perfundentes. 
Mortuo  enim  Soldano  ^  Halapise,  treuga  accepta  inter 
Templarios  et  eundum  Soldanum  expiravit.  Volentes 
igitur  lines  suos  ad  honorem  Christi  ampliare  Tem- 
plarii,  accingentes  se  ad  praelium,  castrum  quoddam 
Guascan  ^  appellatum,  quod  versus  Septentrionem  ab  An- 
thiochia  situm  est,  obsidione  vallare  proponentes,  in  locis 
herbosis  castro  vicinis  tentoria   locaverunt,  ducem   sibi 


1  This  is  probably  Blyth,  Notts, 
one  of  the  four  places  where  tour- 
naments were  allowed  by  Henry  HI. 
in  1232.  See  the  Dimstable  An- 
nals, Annal.  Monast.  iii.  p.  130. 

2  Roger  Bigod,  fifth  earl  of  Nor- 
folk. 

3  Here  the  lost  leaf  of  B.  ended. 


■*  concessa']  Par.  adds  vel  tradita 
above  the  line  ;  concessa  ac  tradita, 
C. 

^  Malek-al-aziz-  Gaiatheddin. 

^  This  is  identified  with  Dar- 
besak.  See  Wilken,  vi.  p.  5.09, 
n.  18 


DE   TEMPORE   REGIS   UENRICI   TERTII. 


405 


praeceptorem  Antiochise  W[illelmum]  de  Monte  Ferrato,  A.D.  1237. 
de  Arvernia  oriimdum,  sibi  prseponentes.      Dum  ieritur  f"'^  ,I^P^^" 
ad  idem  castrum  dispositis  agminibus  appropinquassent,  near  An- 
videntes  eos  captivi  Christiani  in  vinculis  detenti,  simul  *^°^^^' 
cum    quibusdam     apostatis,    exclamaverunt,    dicentes  ; 
"  Fugite,   miseri,   fugite.     Quid  ruitis  in  mortem    pro- 
"  priam  ?    mortui    estis    omnes.       Parati    sunt    infiniti 
"  hostes  vestri  cum  tota  provincia  adjacente,  in  stragem 
"  vestram    communiter    prseparati,    prsecepto    Soldani^ 
"  Halapensis,   qui   vobis    insidias    prseparavit."      Quod 
audiens   prseceptor   Antiochenus,    sprevit    minas    excla- 
mantium,    vocans   eos  apostatas   et    proditores.      Multi 
autem  de  militia  Templi,  librantes  belli  casus  fortuitos 
et  suorum    paucitatem   et   hostium    multitudinem,  con- 
silium  dederunt   insidias    declinando    praecavere,  donee 
plenius  vires  hostium  explorassent.     Ad  quod  respondit 
prseceptor    praenominatus,    quod    noluit    pavidos    illos 
secum    in    illo    ancipiti    certamine    habere,    ut    essent 
tantse    victoriae    participes,    eos    fictos    et    formidolosos 
appellando.      Et   sic    praeceps    et    inconsultus,    reversis 
multis,  hostes  ad  bella  provocavit.     Et  ante  expectatum 
hostibus    conglobatis    qui    convenerant,    et    comprovin- 
cialibus   vallatus,    belli    pondus    non   valens    sustinere, 
contra  ordinem  Templi   terga  dedit   fugitivus ;   et  cum 
eo  alii  de  suis,  qui  prius  alios  animarunt.     Ceciderunt 
autem    in     conflictu    illo    plus    quam    centum    milites 
Templi,  et  trecenti  arcubalastarii,  sine  aliis  saecularibus 
et  manu    pedestri    non   minima.      De^  Turcis  vero,  ad 
tria  milia.      Cecidit   autem    in    illo   infausto  certamine  Death  of 
illustris  miles  Templarius,^  Anglicus  natione,  Reginaldus  Y^g'^al*! 
de  Argentomio,  ea  die  Balcanifer ;  qui  ut  alii,  qui  ceci-  ton,  stand 
derunt,  cruentissimam  do  se  reliquit  de  hostibus  victo-  of^the  ^^^^ 
riam  ;  indefessus  '*  vero  vexillum  sustinebat,  donee  tibiae  Templars. 


'  Soldani'}  Soldane,  B.  This  was 
Malek-al-Moaddhem  Thuranschah, 
a  son  of  Saladin ;  the  actual  prince 
of  Aleppo,  Malek-annaser-Jussef, 
was  a  child  of  seven  years  old. 
Wilken,  vi.  p.  559,  n.  18. 


2  De  .  .  milia']  In  the  margin, 

^   Templarius]  om.  C- 

^  indefessus  .  .  frangerentur]  In 
the  margin. 


406  MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1237.  cum  cruribus  et  manibus  frangerentur.  Solus  quoque 
eorum  prseceptor,  priusquam  trucidaretur,  circiter  sex- 
decim  hostium  absque  letaliter  vulneratis  ad  inferos 
destinavit.  Facta  est  autem  ista  congressio  detestanda 
mense  Junio. 

Theodoricus  prior  Hospitalis  mittitur  in   succursum 

Terrce  Sanctce. 

Thierry,  Hsec  autem  audientes  Templarii  et  Hospitalarii,  partes 

s.  John's,  occidentales  inhabitantes,  accingunt  se  viriliter,  san- 
Jerusalem  guinem  fraternum,  qui  pro  Christo  effusus  est,  ulcisci 
sent  with  '  cupientes.  Hospitalarii  vero  fratrem  Theodoricum  pri- 
men  and     or  em    suum,    natione    Alemannum,    militem    elee^antis- 

money  to       .  ...  ..... 

their  simum,  cum  militia  et  familia  stipendiaria  et  thesauro 

assistance.  ^^^  minimo,  in  succursum  Terrse  Sanctse  destinarunt. 
Qui  dispositis  disponendis,  a  Clerkenwelle  domo  sua, 
quae  est  Londoniis,  per  medium  civitatis,  clipeis  circi- 
ter triginta  detectis,  hastis  elevatis  et  prsevio  vexillo, 
versus  pontem,  ut  ad  omnibus  videntibus  benedictionem 
optinerent,  perrexerunt  eleganter.  Fratres  vero,  incli- 
natis  capitibus,  hinc  et  inde  caputiis  depositis,  se  om- 
nium precibus  commendarunt. 

■   Quomodo  reversus  est  dominus  imperator  in  Ytaliam, 

in  manu  hostili. 

Return  of  Eodem  etiam  anno,  circa  festum  sancti  Michaelis, 
the  em-      dominus  imperator,  cum  sedasset  seditionem  motam  in 

peror  to  .       ^  .1        .      .    .  .,  .  .      . 

Italy.  Alemannia,  et  pacincatis  ibi  omnibus,  intravit  m  manu 
He  deter-  forti  et  exercitu  copioso  Italiam,  volens  omnibus  modis  ^ 
mines  to     multiformes    iniurias,    sibi    a   civibus    Mediolanensibus 

punish  the  .... 

Milanese,  sfepius  irrogatas,  vindicare.  Dum  enim  ipse  paulo 
ante  in  Alemanniam  regrederetur,  cum  mota  pertur- 
batio  intestina  [esset]  quam  dux  Austrise  in  propriam 
perditionem  excitaverat,  agnoscentes  id  ipsi  cives  Me- 
diolanenses,  quasi  ipsum  imperatorem  inexorabili  odio  ^ 
insequentes,  suos,  quos  in  castris  Ytalicis  jam  adquisitis 

1  modis^  om.  C.  |       "  odio']  exodio,  C. 


DE   TEMPORE  REGIS  HENRICI   TERTII.  407 

reliquerat,  truculenter  trucidarunt,  imperialem  incligna-  A.D.  1237. 
tionem   sibi  diatim   provocantes.      Et   no  inobedientise  He  sends 

.  ,  .    .  1        •  T>  J  L       messcn- 

posset  redargui,  ipsum  domimim  rapam  tarn  per  cartas  „qj,^  ^o  the 
deprecatorias    quam    per   sollempnes  nuntios    plures    et  ^'ope, 
pluries   sollicitavit,   humiliter   deprecando,  ut   ipse,  qui 
erat  caput   ecclesiae,  eum  juvaret  ad  adquirendum   po- 
tenter  suam    h?ereditatem,  et   injurias   multij^lices    sibi 
a  Mediolanensibus  illatas  juste  vindicandum,  et  hsere- 
ticam   pravitatem   ab  omni   infami   civitate  Ytalise  ex- 
tirpandam,  prtesertim   cum   deceat  ecclesiam  Romanam 
omnium   talium,  et  si  alii  omnes   tacerent,  insolentiam 
refragari.    Sed  dominus  Papa  dissimulando,  hoc  audito,  but  gets 
Romam    perrexit    quasi    fugiens    a    facie    imperatoris,  fVom^u 


11m, 


nolens   vel   impotens    eidem   subvenire.      Romani  vero  Reception 
eum  advenientem  cum  gaudio  susceperunt,  ne  ex  tunc,  pqI^  ^^ 
ut   prius,  egrederetur,  sancientes.      Senserant   enim    se  Rome. 
per  absentiam  suam  jam  decennalem  magnam  pecuniao 
jacturam  incurrisse. 


De    hello    commisso    inter    imperatorem    et    Mediola- 

nenses. 


Mediolanenses    vero,    audientes    domini    imperatoris  Battle  of 

Corte- 
uiiova. 


adventum,  quem  merito  ad  iracundiam  provocaverant,  ^^^^^ 
omnibus  modis  quibus  possunt  se  ad  bellum  preepara- 
runt ;  turres  annona,  pharetras  spiculis,  inermes  armis 
munientes.  Et  cum  appropinquasset  imperator  cum 
exercitu  suo  copioso,  qui  numerum  centum  milium 
prseter  Sarraccnos  suos  stipendiarios  dicitur  excessisse, 
et  venisset  ad  unam  dietam  de  civitate,  cives  in  manu 
hostili  fortissima  cum  omnibus  sibi  confoederatis  dis- 
positis  aciebus  obviam  imperatori  imperterrite  occurre- 
runt,  tentoria,  donee  dies  belli  determinaretur,  figentes, 
cum  suarum  Icgionum  multitudine,  quae  ad  sexaginta  f.  1 05  h. 
milia  computabatur,  et  carrochium  suum,  ubi  robur 
exercitu s  esse  videbatur,  statucntes.  Quod  videns  do- 
minus imperator,  suos  convocavit  consiliarios,  et  animans 


408 


MATTHiEI  PARISIENSIS   CHKONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  eos  verbis  bellicis,  ait ;  "  Ecce  eminus  ausi  sunt  appa- 
Battle  of  «  YQYQ  insoleiites  inimici  nostri  Mediolanenses,  non 
nuova.  "  veriti  me  dommum  eorum  ad  belium  provocare,  veri- 
"  tatis  et  ecclesiae  sanctae  inimici,  quos  proprii  sceleris 
"  pondus  labefactabit.  Transite  flumen."  Erat  enim 
eis  amnis,  fluvius  Olei^  dictus,  intermedius,  dividens 
iitrumque  exercitum.  "  Erige  igitur  et  expande,  signifer 
"  meus  impiger,  victricem  aquilam  meam  ;  et  educite 
"  gladios  vestros  formidabiles,  milites  mei,  quos  totiens 
"  hostium  sanguine  inebriastis,  et  impetite  in  furore  ves- 
"  tro  mures  istos  ausos  exire  de  cavernis  suis,  ut  hodie 
"  experiantur  Romani  imperatoris  hastas  fulgurantes." 
Nee  mora,  Mediolanenses,  in  exercitum  imperialem 
irruentes,  Sarracenos  sibi  primo  oppositos  alacriter  sus- 
cipiunt  in  ore  gladii,  et  in  brevis  horse  spatio  truci- 
dant  prosternentes.  Et  procedunt  cives,  simili  strage 
exercitum  consertum  sternere  proponentes.  Quod  com- 
periens  imperator,  cum  suis  nobilibus,  magnatibus, 
robustis  et  insuperabilibus,  qui  omnes  vires  efFundendo 
glomeratim  se  hostibus  infuderunt,  impetum  repressit 
insurgentium.  Cives  vero,  videntes  rem  agi  pro  capite, 
conceptum  animum  invicem  exhortantes  exercuerunt, 
vires  viribus  repellentes ;  et  animosius  congredientes, 
micantes  gladios  in  corpora  inimicorum  immerserunt, 
et  initum  certamen  in  cruentissimum  belium  suscita- 
runt.  Prosternuntur  igitur  hinc  ii^de  infiniti.  Clamor 
congredientium  bellatorum,  gemitus  morientium,  tinni- 
tus armorum,  hinnitus  equorum,  assessorum  sese  com- 
primentium  vociferatio,  ictuum  fulgurantium  frequens 
malleatio,  ipsum  aera  tumultibus  repleverunt.  Tandem 
post  multa  hinc  inde  cruenta  certamina,  Mediolanenses 
non  potentes  amplius  illo  die  pondus  belli  sustinere, 
regredientes  sese  in  suam  recepere  civitatem,  in  crastino 
in  idipsum  redire  proponentes,  et  domino  imperatori 
significantes,  ut  summo  mane  fortunam  belli  diffinitive 


1  The  Oglio. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  409 

viriliter  experirentur,  et  secundum  voluntatcm  Domini  A.D.  12.37. 
exercituum  vel  ipsi  cives,  vel  adversarii  eorum,  trium-  Battle  of 
phali  gaudio  sine  majoris    morse    dispendio    potirentur,  nuova. 
nee  torqueret    amplius    suspensos   animos    morosa    pro- 
tractio.       Imperator  autem  hsec  audiens,  inito  consilio, 
maluit    provide    ac  caute    liostium    furorem    reprimere, 
quam  inconsulte  dubia  fata  Martis  ex  abrupto  continu- 
ando  se  suosque  incertis  casibus   committere   fatigatos. 
Facta  est  igitur  multorum  nobilium   utrobique   strages 
miseranda  et  a  sseculo  deploranda.     Mediolanenses  vero 
in   hoc  casu   deteriorem    calculum    reportarunt.     Impe- 
rator   enim    tria    milia    de    ipsis    civibus    nobilioribus 
cepit ;    de  vulgaribus  vero  in  ore  giadii    prostravit   in- 
finitos.      Postea  vero  cepit  trecentos  nobiles  in  insidiis 
constitutos.       Carrochium    eorum  cepit,  et  potestatem,^  The  carro- 
scilicet   lilium    ducis  Venetorum,  qui   maluit  in  prselio  Milanese  ^ 
corruisse ;    aliosque    magnates    quam    plures   trucidavit.  and  their 
E2)iscopus  ^    quoque    eorum    vel    in    preelio    cecidit,  vel  fake^^.* 
captus ;   certum    nullum  ex  se  apud  nos    reddidit  rela- 
toiem.      Ex  tunc  igitur  dominus  imperator  in  circuitu 
civitatis  vias  et   passagia   districte   jussit   custodiri,  et 
accessus    et   recessus    institorum    et  agricolarum    appo- 
sitJs  custodibus  die  ac  nocte  obstruxit ;  pontes  confregit, 
itinera   custodivit,  ut  sic  debacchantium   hostium  vires 
enervaret    et    feritatem    edomaret.      Cives  vero    contra 
Deum  calcaneum  elevantes  versi  sunt  in  arcum  'pravum;  Ps.  ixxvii. 
et  quasi  desperantes   et  de  Deo  diffidentes,  in  ecclesiis'  *'^^* 
Crucifixum    per    pedes  suspendentes,    et    carnes    sextis 
feriis    et    in    Quadragesima    comedentes,    et    multi    per 
Italiam  in  ejusdem  desperationis  abissum  demersi,  con- 
viciantes    et    blasphemantes,    ecclesias     sordibus,    quas 
indignum    est    dicere,    irreverenter    macularunt,  altaria 
magis  polluentes,  viros  ecclesiasticos  expulerunt.    Irruit 
igitur  formido  et  pavor  super  civitates  Italise.     Et  ve- 


'  Pietro  Tiepolo,  son  of  Jacopo  I       "^  William  Ruzzoli. 
Tiepolo,  doge  of  Venice.  | 


410 


MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  nerunt  ex  illis  multi  civium  donaria  pretiosa  offerentes  ; 

et  ne  simili  calamitate    involverentur,  se  suasque  civi- 

tates  mancipantes,  dederunt  dextras  imperatori,  priorum 

exemplis  humiliati.       Ita  etiam  factum  est,  quod  infra 

medium  Quadragesimse   dominus  imperator  totam  Yta- 

^^^f^  ?^  ^^^^  prseter  Bononiam  et  quatuor  ^  alias  civitates,  quae 

Italy  occu-  noii   habebant   potestatem   resistendi,  in  manu  robusta 

pieci  by  the  occupavit.     Universitas  autem  clericorum  Bononiensium 

emperor.  .,  .      .        .  .         .       .^ 

nimis  sibi  timuit,  quia  significaverat  eis  anno  prseter- 
ito  imperator  ut  in  pace  recederent,  et  obedire  man- 
datis  ejus  contempserunt.  CL^LtO 

Quomodo  cum  magna  cordium  amaritudine  et  quanta 
difficultate  concessa  fuerit  regi  tricesima  et  coUecta. 

Vacatquia      Cum  hsec  ita  in  transalpinis  partibus   agerentur,  rex 
offensa.      Anglorum  Henricus  III.,  perverso  fretus  consilio,  secus 

A  thirtieth  ■,  .  ,  t      i  <         t  i  • 

granted  quam  deceret  aut  expediret,  suorum  naturaiium  homi- 
Avith  diffi-  j3Lum  consiliis  factus  est  extraneus,  et  suis  benivolis 
HeDry  III.  regnoque  ac  reipublicee  utilibus  cervicosus ;  ita  quod 
per  eorum  consilium  parum  aut  nihil  de  negotiis  regni 
tractaret  aut  operaretur.  Ut  igitur  ab  eis  exquisitis 
argumentis  pecuniam  extorqueret,  asseruit  in  colloquio, 
ad  quod  etiam  ex  longinquo  nobiles  convocaverat, 
cum  jurejurando,  omni  thesauro  fuisse  destitutum, 
immo  penitus  indigentem.  Petiit  igitur  instantissime 
ut  sibi  regni  tricesima  concederetur  et  daretur,  ut 
status  regni  et  regis  honorabilius  sustentaretur  et 
firmius  roboraretur.  Quod  audientes,  cum  graviter 
accepissent,  responderunt,  quod  saepius  gravati  videbant 
alienigenas  suis  bonis  saginari,  statumque  regni  prae 
paupertate  vacillare,  et  multiplex  periculum  imminere. 
Yeruntamen  post  multas  disceptationes,^  quia  se  rex 
humilians    promisit     indubitanter    se    eorum    ex    tunc 


1  These  seem  to  be  Milan,  Ales- 
sandria, Piacenza,  and  Brescia. 


disceptationes]      deeeptationes, 


B. 


DE  TEMPORE   REGIS  HENRICI  TERTII. 


411 


et  deinceps  standum  consiliis,  concessa  est  ei  non  sine  A.D.  1237. 
magna  difficultate  tricesima  mobilium,  quam  postea 
non  ad  regale  pretium  sed  secundum  communem 
valorem  colligi  fecit  sestimandam.  Nee  ipsam,  ut  pr£e-  f.  106. 
locutum  et  confirmatum  fuit,  in  castris  et  coenobiis 
reponendam/  et  secundum  magnatum  provisionem  ex- 
pendendam,^  sed  sine  alicujus  naturalis  hominis  terrgp 
consilio  alienigenis  exposuit  asportandam.^  Et  factus 
est  quasi  seductus,  non  habens  cor.  Perstrepuit  igitur 
murmur  in  populo,  et  magnatum  indignationes  in- 
canduerunt. 


Quortiodo  comes  Eicardus  frater  regis  regem  incre- 

Ijaverit. 

Comes  vero  Cornubise  Eicardus,    frater  regis,  primus  The  king 
movit  qusestionem  adversus  regem  increpans  eum  acri-  hlgbrotheJ 
ter   super    tanta   resrni   per    eum    nata   desolatione,    et  Richard  of 
quod   de  die    in  diem   adinventis  no  vis  causis    ca  villa-    ^^°^^  * 
toriis    nobiles    ac    naturales    barones    suos    suis    bonis 
spoliavit,    et    qufecunque    potuit    abradere,    inconsulte 
hostibus    regni  distribuit,  ipsi    regi    et  regno    insidian- 
tibus.     Addidit    etiam    comes,  quod  ipse    infinitos  pro- 
ventus    et   innumerabilem    pecuniam    in    suo    tempore 
collegerat,    nee    erat    in    Anglia    archiepiscopatus    vel 
episcopatus,     prseter     Eboracensem,    Bathoniensem,    et 
Wintoniensem,  qui   non  vacaverit   suo  tempore.     Simi- 
liter   intulit    de    abbatiis,  et  comitatibus,   et   baroniis,^ 
custodiis,  et  aliis  excaetis ;  nee  tamen  thesaurus  regius, 
qui    deberet   esse    regni   robur    et   confidentia,  senserat 
incrementum.     Sed   rex,  tam  ejus  quam  aliorum  natu- 
ralium  hominum  suorum  spreto  consilio,  magis  ac  magis, 
ut  incepit,  deliravit;  et  se  voluntati  Romanorum,  pr^e- 


B 


'  reponendani]  reponendum,  B. 
2  expendendani]      expendendum, 
.     C.  om.  magnatum. 


•^  asportandatii^  asportanduni,  B. 
■*  C.  ins.  ct. 


412 


MATTHiET   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  cipue  legati,  quern  ^  inconsultius  advocaverat,  mancipavit 
adeo,  ut  videretur  quasi  vestigia  sua  adorare  ;  affirmans 
se  tarn  in  publico  quam  secreto,  sine  domini  sui  Pap8e 
vel  legati  consensu,  nil  posse  de  regno  disponere, 
transmutare,  vel  alienare,  ut  non  rex,  sed  feodarius 
Papse  diceretur.  His  igitur  et  aliis  deliramentis  rex 
omnium  nobilium  suorum  corda  cruentavit.  Consilia- 
rios  quoque  habuit  infames  et  suspectos,  qui  hujus 
rei  fomentum  esse  dicebantur,  quos  iccirco  magis 
habebant  nobiles  Anglise  exosos,  quia  de  regno  ipso 
duxerunt  originem.  Et  hi  erant  J[ohannes]  comes 
Lincolnise,  S[imon]  comes  Legrecestrise,  frater  G[alfri- 
dus]^  Templarius. 


His  un- 
popular 
counsel- 
lors. 


Gifts  made 
to  the 
legate. 


Quomodo  legatus  saginatus  est  bonis  Anglice. 

Interim  domino  legato  offerebantur  dona  pretiosa, 
tam  in  palefridis  concupiscibilibus,  quam  vasis  pretio- 
sis  et  vestimentis  mollibus  et  duplicibus,^  pellibus 
variis  et  silvestribus,  nummis,  esculentis  et  poculentis ; 
ita  quod  unus  solus  episcopus,  scilicet^  Wintoniensis 
P[etrus],  cum  constaret  ei  quod  Londoniis  esset 
hiematurus,  quinquaginta  boves  pascuales  et  centum 
summas  tritici  electi  et  octo  dolia  vini  meracissimi 
transmisit  ei  in  alimentum.  Alii  quoque  secundum 
vires  et  facultates  suas  ei  similia  contulerunt.  Legatus 
vero,  E-omanam  avaritiam  temperando,  non  omnia,  sed 
aliqua  oblata  sereno  vultu  suscepit  gratanter,  consi- 
derans  illud  Senecre  philosophicum ;  "  Omnia  oblata 
"  recipere,  avarum  est ;  nulla,  rebelle ;  aliqua,  sociale." 


^  quern  inconsultius^  Written  over 
an  erasure ;  Par.  has  written  in  the 
margin, "  quia  ad  infirmandas  quas- 
"  dam  causas."  This  is  introduced 
into  the  text  in  C. 


^    See    below,    under   the    year 

1238. 

i 

3  C.  ins.  et. 

■1 

*  scilicet  .  .  Petrus']  In  the  mar- 

gin. 

DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII. 


413 


Quoonodo  dominus  rex  adventum  comitis  de  Provincia  a.d.  12.37. 
sitienter  desideravit  et  pro  ipso  properanter  misit 

Rex    interea    comitem    Provincise,    patrem    regin?e,  Vacat. 
precibus    pulsavit    multiplicibus,    tarn    epistolis    quam  The  king 
nuntiis    multiplicatis,    ut    ipse    dignaretur    soceri    sui  Raymond 
terram     intrare    et    de    thesauro    suo    partem    secum  Berenger, 
rediturus  asportare.     Unde   a   multis  credebatur,  quod  Provence. 
proinde    extorsit  rex  tricesimam  a  terra    sua,  ut  ei  et 
talibus  distribueretur.    Comes  vero,  tractus  ^  lucri  amore, 
concito  venit  vocatus ;   sed  antequam   ad    mare  perve- 
nisset,    nullis    Francorum    est    blanditiis    vel    donariis 
detentus,  licet  rex    eorum  primogenitam  ejus    duxisset 
in  uxorem.     Guerrse  ^  motse  in  partibus  Provincialibus 
eundem  comitem    sub    magna   festinatione   revocarunt. 
Quod    audiens   rex,  festinanter   misit  ei    mille    marcas 
ad  adquietanda  viatica   sua  et   faleras  in   regno  Fran- 
corum comparandas. 


De  colloquio  inter  regem  Anglice  et  regem  Scotice 
apvd  Ehoracum  hahito. 

Eodem    quoque    anno    scripsit    rex  omnibus    magna-  Duhium 
tibus    suis,    ut    coram    eo   et   domino    legato    in    festo  ''^^* 
Exaltationis    sanct^e    Crucis     apud    Eboracum    conve-  summoned 
nirent,     de     arduis     negotiis     regnum     contingentibus  *^  ^^^K 
tractaturi.      Venerat   autem    eis    obviam    rex    Scotise, 
vocatus  a   rege  Anglise  et   legato,  apud    Eboracum,  ut, 
ibi  habita  communi  deliberatione,  de  pace    reformanda 
inter  eos    feliciter    componeretur,  et    Dei  dante  gratia, 
omnis   lis  mota  prsevia   ratione    sedaretur,  et  de   juste 
utrique  debitis  satisfieret.     Ubi  tandem  cum  pervenis- 
sent,  sic   elaboratum    est,  ut  rex    Scotise  perciperet  de  Troaty 
regno  Anglise  trecentas  libratas  terrse  sine  castri  ^  con-  amier  11.^ 
structione,  homagiumque  regi  Anglige  faceret,  et  foedus  ^"^^'  ^^ 

Scotland. 


•  tractus']  tactus,  C. 

'-'  guerrcB  motce']  guerram  motam, 


C. 


^  castri  construct  ion  e]  xq<ti\\  con- 
structione  castelli,  C. 


414 


MATTH.EI  PARISIENSIS  CHRONICA  IVIAJORA. 


king  not 
to  enter 
Scotland 


A.D.  1237.  inter  eos  amicitiae  sanciretur,  et  hoc  se  fideliter  factu- 
rum  rex  Angliae  et  conservaturum  juraret/  et  sic  omnis 
querela  et  vendicatio  ex  parte  regis  Scotiae  conquies- 
The  legate  ceret.  Volenti  autem  domino  legato  intrare  regnum 
bv^thT^^  Scotise,  ut  ibi  de  negotiis  ecclesiasticis  tractaret,  sicut 
in  Anglia,  respondit  rex  Scotise,  "  Non  me  memini 
"  legatum  in  terra  mea  vidisse,  nee  opus  esse  aliquem 
"  esse  vocandum,  Deo  gratias ;  nee  adhuc  opus  est, 
"  omnia  bene  se  habent.  Nee  etiam  tempore  patris 
"  mei  vel  alicujus  antecessorum  meorum  visus  est 
"  aliquis  legatus  introitum  habuisse,  nee  ego,  dum  mei 
'^  compos  fuero,  tolerabo.  Veruntamen,  quia  fama  te 
"  sanctum  virum  prsedicat,  munio  te,  ut  si  forte  ter- 
"  ram  meam  ingTediaris,  caute  progrediaris,  ne  quid 
"  sinistri  tibi  contingat.  Indomiti  enim  et  silvestres 
"  homines  ibi  habitant,  humanum  sanguinem  sitientes, 
"  quos  nee  ego  ipse  valeo  edomare,  qui,  etiam  si  in 
"  vos  irruant,  nequeo  eos  cohibere.  Me  etiam  nuper, 
"  ut  forte  audistis,  voluerunt  invadere  et  a  regno 
"  expellere  exhseredatum."  Quibus  auditis,  legatus 
avidam  voluntatem  intrandi  Scotiam  temperavit,  et 
latera  regis  sui,  scilicet  Anglise  sibi  per  omnia  obedi- 
enti[s],  non  reliquit.  Remansit  autem  cum  rege  Scotise 
quidam  Italicus  legati  consanguineus,  quem  rex  cingulo 
militari,  terram  etiam  conferendo,  ne  penitus  rebellis 
videretur,  nobilitavit.  Et  sic  soluto  concilio,  rex 
Angiise  cum  legato  suo  ^  versus  australia  remeavit. 


Quomodo  legatus  nimis  fastigiosus  se  prceparaverit 
ad  concilium  celehrandum. 

Prepara-  Appropinquante  vero  tempore  concilii,  jussit  sibi 
tionby  the  jggg^^^g  sedem  parari^  in  occidentali  parte  ecclesise 
a  council  in  Sancti  Pauli  Londoniis  fastigiosam  nimis  et  soUempnem, 
S.  Paul's.   iQ^g[Q  trabibus  et  sedilibus  gradatim  exaltatam.    Misit 


1  juraret]  juraturus,  C. 

2  8uo\  Interlined. 


3  parari'}  prseparari,  C. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


415 


igitur  literas  suas,  ut  vocati  omnes  Anglise  preelati,  A.D.  1237. 
scilicet  archiepiscopi,  episcopi,  abbates,  priores  installati, 
tarn  sub  conventus  sui  vel  capituli  quam  suo  nomine 
literas  procuratorias  deferentes,  ut  quicquicl  in  concilio  ^-  ^  ^^  ^' 
statueret  legatus,  ratum  utrobique  haberetur.  Vene- 
runt  igitur  omnes  juxta  mandatum  domini  legati, 
nimis  vexati  et  fatigati  in  corporibus  propriis  equorum 
et  viaticis,  utpote  ingruente  hyeme  et  multiformi  tem- 
pestate,  omnes  ^  prselati  sua)  legatiae,  Angliie  tamen 
potissime. 


Be  vento  vcdidissimo  et  dampnoso  nimis. 
Advenerat  etiam  cum   aliis   ad   idem  concilium  pro-  Violent 

storm 

perantibus  quidam  clericus,  nomine  magister  Walterus  22  Nov. 
cognomento  Pruz,  qui  palam  asseruit,  omnes  fere  plane - 
tas  sub  uno  signo,  scilicet^  Capricorno,  tunc  con- 
venientes  commotionem  magnam  in  aere  facturos  et 
ventos  validissimos  commoturos ;  pestemque  magnam 
animalium,  prsecipue  cornutorum,  quae  ^  pecudes  vel 
pecora  appellamus,  subsecuturam  pronuntiabat.  Et  * 
addidit  quasi  jocose,  "  Utinam  non  hominum  cornu- 
"  torum,  scilicet  episcoporum."  Nee  fefellit  omnino 
hsec  pr?edicentis  opinio.  Statim  ^  enim  ecclesiam  Sancti 
Pauli,  ubi  tunc  erant  congregati,  tantus  ventus  concussit, 
quod  omnes,  prsecipue  legatum,  tremor  magnus  occupavit. 
Nocte  autem  sanctse  Cecilise,  nubeculse  teterrimse,  tur- 
ritse,  et  inordinate©,  luna  existente  prima,  in  occidente 
apparuerunt  ;  et  coeperunt  mugire  tonitrua,  micare 
choruscationes,  venti  quoque  commoveri,  et  per  totam 
noctem  sequentem  et  diem  ventus  inhorruit  validissimus, 
qualem   non    se    meminit    aliquis    prsevidisse ;   et   hie 


^  omnes  .  .  .  potissime']    In   the 
margin. 

2  scilicet  Capricorno']  Interlined. 

3  qucE  .  .  .  appellamus]    In   the 
margin. 


^  Et  .  .  .  episcoporum']  In  the 
margin. 

^  Statim  .  .  .  occupavit]  In  the 
margin. 


416 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  ventus  per  quindecim  vel  plures  dies  duravit  con- 
tinuatus.  Corruerunt  robora  radicitus  avulsa,  domus, 
turres,  sedificia  motionem  senserunt  vel  ruinam,  ut 
merito  aer  perturbationi  hominum  videretur  con- 
cordare. 


De  congregatione  et  prceparatione  [in]  concilium. 

.  Cum    igitur   convenissent  Londoniis  prselati   Anglise 

St.  Paul's   in  ecclesia  Sancti  Pauli,  die   prima   concilio    assignata, 
uuder  the    scilicet  in  crastino  octabarum  sancti  Martini,  non  com- 

legate,  .  ... 

19  Nov.  paruit  legatus,  quia  episcopi  rogaverant  eum  ut  ea 
die  daretur  eis  copia  inspiciendi  quae  proposuit  statuere 
et  secum  super  his  deliberare,  ne  aliquid  in  prsejudicium 
eorum  statuere  attemptaret.  Altera  igitur  die,  con- 
stitutis  in  secretis  et  abditis  locis  militibus  armatis  et 
servientibus  circiter  ducentis,  quos  ei  ad  instantiam^ 
precum  suarum  dominus  rex  commodaverat,  timebat 
valde  sibi,  eo  quod  dicebatur,  eum  nimis  velle  dessevire 
in  eos,  qui  plura  habebant  beneficia,  et  praecipue  in 
illegitimos.  Apparuit  autem  summo  mane,  scilicet  di- 
luculo,  in  ecclesia  prsedicta.  Erat  autem  ibi  tot  ex- 
pectantium  multitudo  tam  compressa,  quod  ipsi  legato 
erat  ingressus  difficillimus.  Et  ingressus  ecclesiam 
coram  majori  altari  ^  pontificalibus  se  induit,  scilicet 
superpellicio  et  desuper  capa  chorali,  pellibus  variis 
furrata,  et  mitra.  Et  prsecedentibus  archiepiscopis  Can- 
tuariensi  et  Eboracensi  eum,  cum  processione  soUenni, 
cum  cruce  et  cereis  accensis,  et  cum  letania,  sedem 
suam  ascendit,  per  gradus  pompose,  ut  dictum  est,  prse- 
paratam,^  et  jam  pomposius  tapetis  et  palliis  redimitam, 
coUocante  se  a  dextris  domino  Cantuariensi  et  Ebora- 
censi a  sinistris,  propter  quod  orta  est  inter  eos  dis- 
sensio,  scilicet  de  ordinatione  sessionis.  Et  appellatum 
est  ex  parte  Eboracensis,  pro  jure  suo,  quod  sibi  ven- 


^  instantiani]  instautium,  B.     C. 
is  correct. 


2  altari']     So    corrected    iu 
margin.     The  text  has  ecclesia. 

3  praparatam']  paratam,  C. 


the 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  417 

dicabat.    Lecto  igitur  sollenniter  Evangelio,  scilicet/  Ego  A.D.  1237. 
sum  2^ccstor   bonus,  sicut  moris   est,  dictisque   collectis 
propriis  ab  ipso  legato,  et  cantato  Veni  Creator  Spiritits, 
appellatoque    ab    Eboracensi,    ut    dictum    est,  sederunt 
juxta  legatum  duo   archiepiscopi,  Cantuariensis  a  dex- 
tris,    Eboracensis    a    sinistris.      Quibus    dixit    legatus.  Settlement 
volens  ipsam   controversiam   pacificare,  neutrius  tamen  li^te  of 
juri    derogando ;   "  In   bulla   domini   Pap?e    stat   imago  the  seats 
"  Pauli  a  dextris    crucis    in    medio  bullae   figuratse,  et  bishops^  of' 
"  Petri  a  sinistiis  ;  nulla  tamen  est  inter  tantos  sanctos  Canter- 
"  orta  ^  unquam  contentio,  ambo  enim  sunt  in  cosequali  York.' 
"  gloria.      Veruntamen   propter    Petri   clavigeri    digni- 
"  tatem,  et  apostolatus   principatum,  necnon   et   catlie- 
"  dralem    dignitatem,  cum   prioratu   vocationis,    merito 
"  a  dextris  crucis  ejus  imago  collocanda  videtur.     Sed 
"  quia  Paulus  credidit  in  Christum    quem  non  vidit,  a 
"  dextris  figuratur ;  Beati  enim  qui  non  viderunt,  etc.  S.  Joh. 
"  Sic  dominus   Cantuariensis,  totius  Angiise  primas,  et  ^^'     * 
"  qui  prseest  antiquissimae  ac  nobilissimae  ecclesite  Can- 
"  tuariensi,  necnon  et  Londoniensi  quse^  est  Sancti  Pauli, 
"  non  sine   rati  one  a  dextris    est   collocandus."     Et  ex 
tunc  sequentibus    diebus    sedit  Cantuariensis  a  dextris, 
Eboracensis   a   sinistris.     Secundo    autem    die,    concilio  Second 
jam  incoepto,  missi    sunt   ex  parte  domini  regis  comes  ^^^[^^11 
Lincolniensis  J[ohannes],  et  Johannes  filius  Galfridi,  et  Message 
Willelmus   de  Rsele,*  canonicus  Sancti   Pauli :   ut  dicto  f^9^^  *^^ 

king. 

legato  ex  parte  regis  et  regni  inhiberent,  ne  ibi  contra 
regiam  coronam  et  dignitatem  aliquid  statuere  attemp- 
taret.     Et  remansit   ibi,  ut    hoc    observaretur,  W[illel- 
mus]  de  Raele,^  indutus  capa  canonicali  et  superpellicio, 
aliis  recedentibus.     Eodem  quoque    die   petiit  dominus  The 
Simon  Cantuariensis    archidiaconus    dominum   legatum  co^j^ig. 
in  audientia  omnium,  ut   audiretur  ab  omnibus  auten-  sion  read, 
ticum  suae  legationis,  a  domino  Papa  sibi  commissum ; 


^  scilicet  .  .  bonus]   In  the  mar- 
gin.   It  is  not  in  C. 
2  C.  ins.  discordia  ncc. 


3  quoi]  qui,  B. 

<  llccle-]     Ralegh,    C.       In    the 
second  case,  Raeleyh. 


VOL.    III.  D  D 


418 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237. 

Privileges 
as  to  the 
festivals  of 
S.  Edward. 
Canoniza- 
tion of  SS. 
Francis 
and  Domi-j 
nick. 


Certain 
nobles  act 
as  a  body- 
guard to 
the  legate. 


Speech  of 

bishop 

Walter  de 

Cantelupe 

on  the 

proposed 

statute 

against 

pluralities. 


quod  et  factum  est.  Et  eodem  die  ad  impetrationem 
domini  regis  lectum  fuit  quoddam  privilegium  de  festi- 
vitatibus  sancti  ^Edwardi  per  totam  Angliam  celebrandis. 
Et  de  mandate  domini  Papse,  de  Sanctis  Francisco  et 
Dominico  ^  canonizatis.  Et  quia  audierat  dominus  lega- 
tus,  dum  adhuc  in  hospitio  suo  esset,  multos  pluribus 
ecclesiis  beneficiatos,  nobiles  sanguine  et  possessionibus, 
et  illegitimos,  de  quibus  mentionem  in  quodam  statute 
concilii  fecerat,  contra  ipsum  murmurasse  et  ei  etiam 
insidias  prseparasse,  quosdam  magnates,  scilicet  comitem 
Marescallum  G[ilebertum]  et  comitem  Lincolnise  J[ohan- 
nem]  et  comitem  de  Monteforti  S[imonem]  et  quosdam 
de  familia  domini  regis,  cum  giadiis  et  fustibus  munitos 
ad  tuitionem  sui  suorumque,  secum  ad  concilium  duxit 
et  reduxit.  In  concilio  vero,  cum  statutum  contra  eos 
qui  plura  beneficia  optinuerunt  contra  concilium  La- 
teranense  pronuntiaretur,  episcopus  Wigorniensis  Wal- 
terus,  scilicet  de  Cantelupo,  surgens  in  medio,  deposita 
mitra  sua,  sic  dominum  legatum  est  afFatus ;  "  Pater 
sancte,  cum  multi  nobiles,  quorum  sanguis  noster  est, 
plura  optineant  beneficia,  cum  quibus  nondum  dis- 
pensatum  est,  quorum  etiam  aliqui  provectse  sunt 
setatis  et  usque  ad  prsesens  honorifice  vixerunt,  et 
hospitalitatem  ad  posse  procurando  elemosinas  paten- 
tibus  januis  erogarunt,  durum  esset  nimis  tales,  suis 
beneficiis  spoliatos,  in  ignominiosam  trudi  pauper- 
tatem.  Quidam  vero  juvenes  feroces  ac  strenui 
maximis  periculis  se  opponerent,  antequam  suis  se 
sinerent  privari  beneficiis,  unico  tantum  retento ;  quod 
bene  perpendo  per  memetipsum ;  antequam  enim  ad 
istam  vocarer  dignitatem,  proposui  in  animo  meo, 
quod  si  unicum  amitterem  beneficium  talis  preetextu 
constitutionis,  omnia  amitterem.  Unde  timendum  est, 
quod  multi  ad  prsesens  in  simili  proposito  perseverent.^ 
Quoniam  igitur  multitude  talium  in  causa  est,  sanctse 


^  Dominico]  Domnino,  B.     C.  is 
correct. 


persevere7it'\  praeseverent,  B. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  419 

"  paternitati  vestrse   supplicamus,  quatinus  ob  salutem  A.D.  12.37. 

"  vestram  et  nostram  super  hujusmodi  statute  dominum 

"  Papain  consulatis.     Praeterea   cum  statutum  vestrum  f.  107. 

"  in  religione    sancti  Benedict!  ad  omnes    sequaliter  se 

"  extendat,  et  durum  sit   multis,  tum  propter  locorum 

"  penuriam,  et  preecipue   monialibus,  cum   sint   debiles 

"  et  jfragiles,  hoc   statutum   observare,  necesse  est  huic 

"  rigori  discretum  addere  temperamentum.     Super  quo 

"  etiam  postulamus,  ut  dominum  Papam  super  his  -^  veli- 

"  tis  consultare."     Cui  dominus  legatus  respondit,  quod 

si  omnes  prselati,  scilicet  isti  ^  prsesentes  archiepiscopi  et 

episcopi,  una  cum  eo  super  his  domino  Papse  scriberent, 

libenter   consentiret.     Et    sciendum,    quod    quia    aliqui  The  sta- 

opinabantur,  sicut   datum   fuit   intelligi  domino  legato,  legate  are  to 

quod  statuta    sua   robur   nisi   tantum   in  tempore  suae  ^^^^  f^.^^^ 

after  111s 

legationis    non    optinerent,  jussu   ejusdem   surrexit   in  departure, 
medio  quidam  clericus  suus,  magister  scilicet  Attho,^  et 
aperto   libro    autentico,  scilicet    registro    domini   Papae, 
ad  majorem  auctoritatem,  ut  validius  talium  opinionem 
improbaret,  quandam  decretalem  legit  distincte  et  aperte, 
quam  dominus  legatus  distinguens  approbavit ;  per  illam 
asserens  manifeste,  quod   etiam  post  recessum  ejus  sua 
statuta  perpetuae  firmitatis  robur  debeant  optinere.    Nee 
pra3tereundum,  quod   primo    die   concilii,    coUocatis,  ut 
prsedictum    est,    archiepiscopis,    Cantuariensi    scilicet   a 
dextris,  Eboracensi*  vero  a  sinistris,  perlectoque  Evan- 
gelio.  Ego  suon  pastor  bonus,  dictisque  coUectis  ad  hoc  The  legate 
pertinentibus,  indictoque  silentio,  et  turba  comprimente  ^0^°^^^^^ 
castigata,  dominus  legatus  sedendo,  quasi  tubam  vocem  with  a 
suam  exaltans,  sermonem  suum  inchoavit,  thema  suum  ^^"^^°- 
sic  preeordinando.  In  medio  sedis    et   in    circuitii  ejus  Apoc.  iv.  6. 
quatuor  animalia  plena  oculis  ante  et  retro  ;   in  ser- 
mone  prosequendo  innuens,  quod  prselati,  quasi  animalia 


'  his]  hujusmodi,  C. 
2  isti]  hie,  C. 

^  See  two  letters  of  Grosseteste  to 
Otho  respecting  the  nomination  by 


the  legate  of  this  clerk  Atto  to  a 
prebend   at   Lincoln.     Epist.    xlix. 
p.  144  ;  Ixxiv.  p.  241. 
^  C.  ins.  archicpiscopo. 

D  D   2 


420  MATTHtEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  habentia  oculos  ante  et  retro,  debent  esse  in  rerura 
saBCularium  dispositionibus  providi,  et  in  spiritualibus 
circumspecti,  priora  sequentibus  caute  continuantes.  Et 
post  sermonem  legi  fecit  statuta  alta  voce  et  distincte, 
qure  firmiter  statuit  observari,  quce  subscripta  in  hoc 
libro  duximus  annotari. 


He  then 
reads  the 
statutes. 


Inciioit  ^  concilium  celehratum  in  ecclesia  Sancti  Pauli 
Londoniis  in  octavis  Sancti  Martini  a  legato  Ot- 
tone,  cardinali  in  Carcere  Tulliano. 

Statutes  Quoniam  domum  Domini  decet  sanctitudo  et  ministris 

""^^ncii  ^J^^  ^  Domino  dicitur,  Sancti  estote,  quoniam  sanctus 
Lev!xix.  2.  sw.m  ego  Dominus  Deus  vester,  satagit  astutia  humani 
generis  inimici,  ut  sanctitatem  subtrahat  vel  destruat 
utrobique,  dum  in  plerisque  locis  et  ne  consecrentur  eccle- 
sige  [impedit]  ^  vel  retardat  ,3  et  ne  suo  digne  fungantur 
officio,  ministrorum  mores  et  vitam  multorum  vitiat  et 
depravat,  sanctorum  patrum  regulis  et  statutis,  generaliter 
omnibus  Christiana3  religionis  profectibus  opponendo. 
Huic  est  igitur  armata  manu  a  cunctis  Christi  fidelibus 
fortiter  in  fide  resistendum,  et  ad  ejus  molimina  renova- 
tis  et  novis  semper  utendum  viribus  enervanda ;  sicut 
Gen.  xxvi.  Ysaac  puteos  quos  foderant  filii  Abrabse,  sed  humo 
impleverant  Palsestini,  prius  studuit  renovare,  deinde 
alios  fodere  prorsus  novos.  Denique  nos  Otto,  misera- 
tione  divina  Sancti  Nicliolai  in  Carcere  Tulliano  dia- 
conus  cardinalis  et  apostolicse  sedis  legatus,  ad  partes 
Angli^e  cum  legationis  officio  a  sede  Apostolica  destinati, 
divino  fulti  auxilio,  et  astantis  concilii  suffragio  et 
consensu,  ad  roborandum  et  reformandum  statum  eccle- 


Cu  1  Pet. 
V.  9. 


15. 


These  are 
the  "  Con- 
stitutiones 
Othonis 
Cardina- 
lis," prin- 
ted in  Wil- 
kins,  Con- 
cilia, i.  pp. 
649-656, 
from  MSS. 
lieg.  9. 
B.  ii.,  Hat- 
ton  24,  andj 
a  Lambeth 
MS.  (pro- 
bably 
538). 


1  At  the  foot  of  the  page  is  a  re- 
presentation of  the  council ;  "  con- 
"  cilium  Londoniis  celebratum  ab 
"  Ottone  legato." 

2  This  and  the  other  words  in 
brackets  are  from  Wilkins.  The 
copy  used  by  the  St.  Albau's  scribe 


must  have  been  very  incorrect, 
and  Paris  can  have  taken  no  pains 
with  its  revision.  The  constitutions 
are  printed  by  Lyndwood,  Spelman, 
Johnson,  &c.,  as  well  as  by  Wilkins. 
3  retardat]  deturbat,  Wilkins. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  421 

siasticum   in    partibus  Anglicanis^  salvis  aliis  canonicis  ^^-^)- 1237. 
institutis,  qufo  cum  rcvcrcntia  volumus  ct  cupimus  ob-  C^onstitu- 
servari,  qiisGclam  ex  coinmissa  nobis  potestate  duximus  Otho. 
observanda,  qute  per  certos  ^  articulos  fecimus  digeri  et 
distingui. 

De  ecclesiarum  cledicatione. 

Basilicarum    dedicatio    a   veteri  Testamento    initium  On  the  de- 
dignoscitur  habuisse  et  in   novo  est  a  Sanctis   patribus  churches^ 
observata,  in  quo  est  ep  dignius  et  studiosius  facienda, 
quo  in  illo  tantum  offerebantur  hostiae  animalium  moi'- 
tuorum,  in  isto  vero  ca^lestis  hostia  viva  et  vera,   Ipse 
scilicet  unigenitus  Dei  Filius,  in  altari  oifertur  pro  nobis 
manibus  sacerdotis.     Quare    statuerunt    provide    sancti 
patres,  ne  in  aliis  locis  quam  Deo  dicatis,  nisi  necessi- 
tatis  causa,  celebraretur    officium    tarn    sullime.     Porro 
quia  vidimus    per    nos    ipsos  et  a  plerisque    audivimus 
tam  salubre  ministerium  contempni  vel  saltem  negiigi  a 
nonnullis,  dum    multas    invenimus    ecclesias    et    etiam 
cathedrales,  quse  licet  sint  ab  antiquo  constructee,  non- 
dum  tamen  sunt    consecrate    olco    sanctificationis,    vo- 
lentes   liuic    periculos?e    negligentioG    obviare,  statuimus 
et  statu endo  prsecipimus,  ut  omnes  ecclesic©  catliedrales,  All 
conventuales,  et   parrochiales,   qu?e    perfectis    parietibus  to^ijc^Jou- 
sunt  constructse,  infra  biennium  per  diocesanos  episcopos  secmted 

T  1  •       J  1  L      '±   1.  T  within  two 

ad  quos  pertmet  vel  eorum  auctoritate  per  alios  con-  ,.£.,^.3  ^f 
secrentur.  Sicque  infra  simile  tempus  fiat  in  de  ca^tero  th^ir  com- 
construendis.  Et  ne  tam  salubre  statutum  ^  transeat  in 
contemptum,  si  loca  hujusmodi  non  fuerint  infra  bien- 
nium a  perfectionis  tempore  dedicata,  a  missarum 
sollempniis  usque  ad  consecrationem  manere  statuimus 
interdicta,  nisi  aliqua  rationabili  causa  excusentur.  Ad 
hoc,  ne  prsesumant  abbates  [aut]  ecclesiarum  rectores 
antiquas  ecclesias  consecratas  sub  prsetextu  pulchrioris 
vel  amplioris  fabricai  faciendse    diruere,  absque  liccntia 

^  ccrtos'\  ceteros,  B. 

2  staUitum']    consilium,  C.,  with  vel  statutum  in  the  margin. 


422 


MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  diocesani  episcopi  et  consensu,  prsesenti  statute  dis- 
Constitu-  trictius  inhibemus.  Diocesanus  vero  diligenter  consi- 
Otho.  deret,  utrum  expediat  dare  licentiam  vel  negare ;  ^  et 
si  dederit,  attendat  et  intendat,  ut  opus  quam  celerius 
poterit  consummetur ;  quod  extendi  statuimus  ut  volu- 
mus  ad  jam  coepta.  De  capellis  ^  vero  minoribus  nil 
novi  duximus  statuendum,  consecrationes  earum,  qua- 
liter  et  quando  fieri  debeant,  diffinitionibus  canonicis 
relinquentes. 


On  the  sa- 
craments. 


De  sacramentis  ecclesiasticis. 

Sacramenta  ecclesiastica,  in  quibus  tanquam  in  vasis 
cselestibus  salutis  remedia  continentur,  neenon  oleum 
sanctificatum  et  crisma,  a  ministris  ecclesise  pure  atque 
devote,  qualibet  exclusa  cupiditatis  labe,  statuimus  et 
statuendo  prsecipimus  exhiberi,  nulla  difficultate  in  eis 
adhibita  exhibendis,  prsetextu  consuetudinis  alicujus,  qua 
dicantur  ab  eis  qui  ea  recipiunt  aliquibus  aliqua  per- 
solvenda.  Sacramenta  vero  principalia  quse  sunt  et 
quot,  propter  simpliciores  duximus  exprimenda;  sunt 
enim  baptismus,  confirmatio,  poenitentia,  eucaristia,  ex- 
trema  unctio,  matrimonium,  atque  ordo.  De  quorum 
quolibet  in  sacris  canonibus  est  tractatum  [diffusius] 
et  plenius  ordinatum.  Sed  quia  non  est  leve  canonum 
girare  [volumina],  et  ignorare  medico  medicinale  officium 
nimis  ^  grave,  statuimus  ut  in  susceptione  curee  anima- 
rum  et  ordinis  sacerdotii  examinentur  de  his  praecipue 
ordinandi.  Archidiaconi  quoque  decanatuum  suorum 
conventibus^  sacerdotes  maxime  in  his  studeant  eru- 
dire,^  docentes  eos  qualiter  circa  baptismum,  poeniten- 
tiam,  eucaristiam,  et  matrimonium  debeant  se  habere. 


^  negare']  negari,  B. 

2  capellis']  capellanis,  B. 

3  nwiis']  minus,  B. 


^  conventibus']  comentibus,  B. 
"'  erudire']  exrudire,  B. 


DE  TEMPOKE   REGIS   HENRICI   TERTII.  423 

De  haptismo.  a.d.  1237. 

Ad  baptismum  sollemimiter   celebrandum  duo    [tcm-  Constitu- 

T,        •!•  1111  i'  T\        •    '      I   tions  of 

pora  ^],  scilicet  sabbatnm  ante  resnrrectionem  Domini  et  otho. 
sabbatum  ante  Pentecosten,  sunt  a  Sanctis  canonibus  On  bap- 
propter  misterium  ^  deputata.  Sed  quidam,  ut  audivi- 
mus,  in  partibus  istis  diabolica  fraude  decepti,  peri- 
culum  suspicantur,  si  pr^efatis  diebus  pueri  baptizentur, 
quod  arbitrari  vel  utcunque  ^  metuere  sanse  fidei  penitus 
adversatur,  [et]  manifeste  convincitur  esse  falsum,  cum 
summus  pontifex  personaliter  illud  misterium  ^  soUemp- 
nizet  et  diebus  baptizet  sollempniter  memoratis,  et  in  aliis 
mundi  partibus  servet  ecclesia  illud  idem.  Quare  statui- 
mus,  ut  a  tanto  errore  prsedicatione  frequent!  populus  f.  107  b. 
avertatur,  et  ad  soUempnizandum  prsefatis  diebus  baptis- 
mum et  baptizandum  pueros  suos  studiosius  meditentur. 
Statuimus  insuper,  ut  parrochiales  presbiteri,  formam 
baptismi  firmiter  addiscentes,  eam  parrochianis  suis 
frequenter  exponant  diebus  Dominicis  in  vulgari,  ut,  si 
articulus  necessitatis  emergat,  quo  ipsos  aliquem  opor- 
teat  baptizare,  eam  sciant  et  valeant  observare ;  quae 
utrum  servata  fuerint,  inquirant  postmodum  diligenter. 

De  avaritia  sacerdotum  arcenda,  ne  cdiquis  sacerdos 
quasi  conductitms  cdiquid  accipiat  a  venientihus 
ad  poenitentiam. 

Auditu   horribili   audivimus  et  relatu,  quod  quidam,  priests 
scilicet   miseri    sacerdotes,    dum    forsan    in    beneficium  ^^^^^  ^^' 
vicarise    vel    ad   nrmam,  sen    quacunque    alia    qucestus  fee  for 
causa,  proventus  ex  altari  aut  ex  poenitentia  vcnicntes  '*  P^'^auce, 
recipiunt,  non   aliter   admittunt   ad   poenitentiam    con-  other 
fitentes,  nisi  prius  ab  ipsis  in  sinu  avaritia3  sua3  quip-  ^^craiuents 
piam  reponatur.     Sicque    faciunt   de   aliis   sacramentis.  privcd. 
Quoniam  igitur  qui  talia  agunt  regno  Dei  et  beneficio 


*  tevipora']  so  Wilkins.  C.  has 
sabbata  in  the  margin. 

2  misteriuni]  rniuisterium,  Wil- 
kins. 


^  utcunque~\  utrumque,  13. 
''  venienles]  venicntis,  B. 


424 


MATTHiEI  PABISIENSTS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  ecclevsiastico  sunt  indigni,  statuendo  districte  praecipimus, 

Coustitu-    ^^^   inquisitione    arctissima   per   episcopos   de  his  facta, 

Otho.         qui  tale  aliquid  commisisse   repertus  fuerit,  et  a  bene- 

ficio,  quod   optinetj   removeatur   omnino,  et   ab    officio, 

quod  perperam  gessit,  perpetuo  suspendatur. 

De  confessorihus  per  decanatiis  constitv^ndis. 

Confessors  Quod  in  quodam  concilio  statutum  invenimus  appro- 
pointeTin  ^^^^^^j  statuimus,  ut  per  quoslibet  decanatus  prudentes 
the  deane-  viri  et  fideles  constituantur  per  episcopum  confessores, 
"^^*  quibus  personee  et  minores  clerici  confiteri  valeant,  qui 

decanis  erubescunt  confiteri  forsitan  et  verentur.  In 
ecclesiis  vero  cathedralibus  confessores  institui  praecipi- 
mus generales. 

De  qucditate  ordinandoriim.     Qui  sint  ordinandi  et 

qualiter. 

Who  may  Saccr  ordo  eo  est  digno  dignius  conferendus,  quo  ab 
dahied^^"  ordinato  sacramenta  caetera  conferuntur.  Quare  cum 
periculosum  sit  minus  ^  dignos,  idiotas,  illegitimos,  irregu- 
lares,  et  extraneos  aut  sine  titulo  certo  et  vero  aliquos 
ordinari,  statuimus  ut  ante  collationem  ordinum  de  his 
omnibus  per  episcopum  indago  diligens  habeatur.  Et  ne, 
reprobatis  qui  fuerint  reprobandi,  approbatis  clanculo  se 
valeant  immiscere  reprobati,  in  examinatione  scribatur 
numerns  et  nomina  approbatorum  ;  et  qui  scrip ti  fuerint 
postmodum  in  ordinationis  limine  perlecta  scriptura 
discretione  soUicita  requirantur,  ipsaque  scriptura  apud 
episcopum  vel  ecclesiam  [cathedralcm]  conservetur. 


De  firmariis  et  vicariis  ecclesiaru7)i. 

Dignities,        Ecclcsias    dari    ad    firmas,    vel    generaliter    constitui 
not^to'be^ '  vicarium  ^  in  eisdem,  nostra  nequaquam  volumus  auctori- 

farmed. 


^  minus~\  nimis,  B.     C.  has  nimis 
h  dignos. 


2  vicarium]  firmarios,  Wilkins. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  425 

tatc  fulciri.     Sed  propter  infirmitatem  multituclinis,  qua)  A.D.  1237. 
in  causa  est,  ne  videamur  potius  laqueos  inicere  quam  Constitu- 

.,...,.  .      tions  of 

mvenirc  remedia,  pronibitionis  edictum  contra  ea  emit-  otho. 
tere  formidamus.  Quibusdam  tamen  moribus^  ex  eis 
orientibus,  ad  nostram  delatis  notitiam,  occurrere  coarc- 
tamur.  Accidit  enim  plerumque,  ut  dum  hi,  qui  firmarii 
appellantur,  lucrari  plus  appetant  quam  exsolvant,  tur- 
pes  exactiones  faciant,^  qui^e  interdum  etiam  cadunt  in 
symoniacam  pravitatem.  Quare  statuendo  districtius 
proliibemus,  ne  dignitates  vel  officia,  puta  dccanatus 
vel  archidiaconatus,  sive  proventus  ex  ecclesiasticse  vel 
spiritualis  jurisdictionis  exercitio,  sive  ex  poenitentia 
vel  altari,  seu  aliis  sacramentis  quibuslibet  venientes^ 
ad  firmam  de  csetero  nullatenus  concedantur. 

Be  ecclesiis  ad  firmam  dandis  et  qualitcr. 

Cum  laicis  ecclesias  dari  ad  firmas  sit  penitus  inho-  Churclies 
nestum,  et   clericis    quibuscumque    ad    longum  tempus,  ^^^  ^^  J^^ 
propter  continuationem  temporis,  qua?  afFerre  consuevit  all  by  lay- 
periculum,    ecclesiis  posset  esse  dampnosum,    utrumque  ^®°'  ^^^ 
districtius  inhibentes    statuimus   ut  nee  laicis  unquam,  siastical 
nee    personis    etiam    ecclesiasticis    ultra    quinquennium  ^^^^^^Jf  ^^"^^ 
ulterius  ecclesiee  ad  firmam  concedantur,  nee  finito  quin-  five  years, 
quennio  renoventur  eisdem,  nisi    prius  ipsas   habuerint 
alii  mediate;^     Et  ut  omnia    sint   in  tuto,  prsecipimus, 
ut  prsesentibus  episcopis  vel  archidiaconis  firmarum  fiat 
conventio,  ex  qua  plures   literse    conscribantur  quarum 
una  remaneat  penes  ipsos. 

Item  de  eodem. 

Alicubi    audivimus    contigissc,  quod    vacante    pingui  Artifices 
ecclesia  quam  quidam  optabat  habere  nee  tamen  audebat  benefice' by 
earn   recipere  ut  persona,  ne   aliis    ipso  jure    beneficiis  f'!^™  ^"^" 
quie  optinuit  privaretur,  callide   procuravit,  ut  ecclesia 


'  moribus']  morbis,  Wilkins.  |       ^  mediate']  immediate,  Wilkins. 

2  faciant]  faciunt,  B. 


426  MATTHiEI  rARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1237.  ilia    sibi    ad    firmam    perpetuo    traderetur  ;    ita   quod 
Constitu-    modicum   quid    inde   solveret    alii    nomine   personatus, 

tions  of  ^  .  r\  1 

Otho.  siDique  totum  reliquum  retmeret.  Quo  dante  causam, 
edicto  statuimus,  ut  [nulla  ^  ecclesia,  vel  prsebenda, 
vel  quis  alius  redditus  ecclesiasticus]  in  toto  ^  vel  in 
parte  ad  firmam  alicui  sub  quocunque  colore  in  bene- 
ficium^  conferatur,  cassum  et  inane  fore  penitus 
decernentes,  si  contra  fuerit  attemptatum. 

De  vicariis  ordinandis. 

No  one  to       Ad  vicariam  statuimus  nullum  admittendum,  nisi  jam 

to  a'^v^car-^  presbiterum  ordinatum,  vel  saltern  diaconum  in  proximis 

age,  unless  quatuor  temporibus    ordinandum,  qui  renuncians  bene- 

a  deacon^^  ^ciis  aliis,*  si  qua  habet  curam  animarum  habentia,  juret 

ready  to  be  residentiam  ibi  facere,  ac  eam  faciat  continue  corporalem ; 

priest^      alioquin  institutionem  illius  ^  fore  nuUam  decernimus  et 

vicariam  alii  conferendam.     Sic   eluditur   illi  dolo,  quo 

ssepe  assignato  alicui  nomine  personatus  modico  simulate 

dabatur  illi  ecclesia  sub  ficto  nomine  vicarise,  qui  timens 

alia  beneficia  perdere  metuebat  eam  recipere  ut  persona. 

De  jam  institutis  vero  vicariis,  qui  non  sunt  presbiteri, 

cum  vicarii   teneantur  personis  ^    et  ecclesiis    deservire, 

statuendo   prsecipimus,   ut  infra  annum    ad^   minus   se 

faciant    in    presbiteros    ordinari.     Alioquin,  si    per   eos 

steterit;  quo  minus  infra  annum,  ut  diximus,  ordinentur, 

eos  ex  tunc  vicariis    eisdem  fore    decernimus  privatos; 

et  de  residentia    circa    eos    statuimus,    quod    de   insti- 

tuendis  supra  diximus  statuendum. 

De  ecclesiis   conferendis  et  qucditer.     Ne  prcetextu 
opinionis  vel  famm  ecclesia  conferatur  ahsentis. 

Benefices        Ad  elidendum   fallacias   iniquorum,  sagaci  est  studio 
filied^up'on  la-borandum    cuilibet  justitise   amatori,  ne    si    torpescat 


1  The    words    in    brackets    are 
from  Wilkins. 

2  toto']  tota,  B. 

3  heneficium]  perpetuum, Wilkins, 

4  aliis"]  om.  C. 


^  illius']  ipsius,  C,  as  Wilkins. 
^'  personis  et]  in  propriis  personis, 
Wilkins. 

"^  ad  ,  .  .  annum]  om.  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  427 

rcctoriim  industria,  simplicitas  a  versutia   supplantetur  A.D.  1237. 
et  succumbat  Veritas  ^  falsitati.    Sane  relatione  accepimus  tions^  of^" 
plurium,   quod    quidam    in   absentis    beneficium    oculos  Otho. 
jacientes,  novos  fingentes    rumores,  asserunt   se  audisse  y^^^o").^of 
mortuum  esse   vel    beneficium   resignasse  beneficii  pos-  the  death 
sessorem  ;  sicque  procurant  in  istud  beneficium  quomodo-  ^J  t^i^eS  oc- 
libet  se  intrudi ;  et  si  forsitan  reviviscens  qui  mortuus  cupauts. 
fuerat  ad  suam  ecclesiam  revertatur,  "  Nescio  te,  frater," 
respondeatur    eidem,    et    clauditur   janua    contra    eum. 
Nonnulli  etiam,  nimia  cupiditate  csecati,  non  solum  in 
absentium  beneficium,  sed  etiam  in  prsesentium  clanculo 
irrumpere,    vel    ubicumque    possunt    ea    invadere,    non 
formidant ;  et  cum  intro  fuerint,  nee  prosunt  sententias, 
ncc  aliquid,  quo  valeant  mitti  foras,  quoniam  armorum 
potentia  se  defendunt.     In  utroque  igitur  articulo  reme- 
dium  quale  possumus   adhibentes,  statuimus,  districtius 
prohibentes,  ne  praetextu   opinionis   vel   famse,  quae  de 
morte  vel  de  cessione  habeatur  absentis,  ejus  beneficium 
aliquatenus  conferatur;   sed  prselatus,  donee  plenius  de 
alterutro  instruatur,  expectet.    Alioquin  ad  resarciendum 
omne  dampnum  ex  hoc  inflictum  absenti  eum  fore  decer- 
nimus  obligatum,  et   ilium,  qui   se   procuravit   intrudi, 
prseter  restitutionem  dampnorum  ofiicio  beneficioque  sus- 
pensum  protinus  ipso  facto.     Quod  et  ad  ilium  extendi 
volumus,  qui  beneficium  ecclesiasticum  altero  possidente 
auctoritate  propria,  vel  [temeritate]  potius,  vi  vel  clam 
occupare  praesumit,  vel  postquam  declaratum  fuerit  ad 
alium  pertinere,  armis  se  defendere  nititur  in  eodem. 


Ne  ecclesia  una  in  plures  personatus  vd  vicarias 

dividatur. 

Cum  "  ars  artium,"  teste  beato,  Gregorio  ^  "  sit  regi-  One 
men  animarum,"   non  cessat   antiquus   sophista    suee  ^^"''^^^ 


1  Veritas']  veritatis,  C. 

2  S.  Gregor.  Reg.  Pastor,  i.  1,  p.  3. 


428 


MATTHJil  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


or  parson- 
ages. 


A.D.  1237.  girare  volumina '  fraudis,  et  in  falsse  prsetentionis  ^  stu- 
ti°ns^of^"  ^^^^  fallaciis,  quo  valeat  concludere  discipulis^  artis  et 
Otho.  eos  excludere  a  salute  quos  imperitos  invenerit  vel 
f.  108.  incautos.  Hoc  est  quod  facit  transgredi  mandata  Dei, 
into  several  ®^  sanctorum  patrum  regulis  contraire,  dum  nee  sermo 
vicarages  divinus  nec  sanctiones  canonicse  a  distorto  itinere 
possunt  reducere  peccatores.  Exigit  enim  ars  nostra 
catholica,  ut  unicus  et  in  una  ecclesia  sit  magister 
perfectus,  ordine,  habitu,  vita,  scientia,  et  doctrina ;  et 
quod  pura  sit  ecclesise  ordinatio  atque  simplex.  Sed 
objectio  diaboli  multos  facit  in  hoc  dogmate  deviare, 
dum  interdam  eo  suggerente  non  uni  tantum  una 
datur  ecclesia,  sed  pluribus,  prsetextu  plurium  patro- 
norum,  ut  sint  plura  capita  in  eodem  corpore  quasi 
monstrum.  Et  interdum  consentit  persona,  quaecunque 
sit  occasio,  ut  aliquid  concedatur  alii  nomine  personatus 
absque  magistro ;  prseterea  ecclesia  saepe  [desolata] 
manet,'*  dum  nec  persona  in  ea,  nec  saltem  vicarius  in- 
venitur  perpetuus  ;  sed  aliquis  forte  simplex  sacerdos, 
qui  nec  jus  habet  nec  etiam  juris  imaginein  in  eadem. 
Et  si  moram  forsitan  persona  ibi  trahat,  non  est  tam 
perfectus  ordine,  quoniam  non  sacerdos ;  nec  habitu, 
quoniam  visus  ab  aliquo,  non  clericus  sed  miles  potius 
putaretur ;  de  vita,  scientia,  et  doctrina,  est  ei  modica 
heu  !  cura.  Ordinatio  quoque  ecclesise  raro  fit  simplici 
oculo,  ut  deberet,  nec  enim  commenta  fraudis  diabo- 
licse  desunt  ibi.  Nam  interdum,  ut  audivimus,  alicui 
confertur  ecclesia  hoc  pacto^  tacite  vel  expresse,  quod 
aliquid  ibi  retineat  instituens  vel  pryesentans,  vel  ali- 
quam  alius  ex  ea  percipiat  portionem,  qui  totum  erat 
forsitan  habiturus,  nisi  juris  impotentia,  vel  metu  per- 
dendi  alia  beneficia,  dimisisset.      Cedit  etiam  quis  ali- 


1  volumina']  Above  this  Par.  has 
interlined  vel  -mo,  vel  -i,  i.e.  moU- 
niina.    C  has  in  the  text  vel  morari. 

2  jpr<Efewfi07«s]  Pois,  B.  Wilkins 
gives  positionts. 


3  Wilkins  ins.  hvjusmodi.  C. 
ins.  et. 

^  manet]  maneat,  B. 

^  pacto']  acto,  B.  C.  has  been 
corrected. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  429 

quando  pcrsonatui,  et  ab  instituto  inibi  recipit  post-  A.D.  1237 
modum  vicariam,  quod  fieri  non  prsesumitur  sine  fraiidc.  ^^^^g  ^t" 
Has  igitur  diminutiones  et  particulares  assignationes  Otho. 
et  mutationes,  tanquam  arti  nostr^e  contrarias,  repro- 
bantes,  ne  de  ceetero  fiant  penitus  prohibemus,  firmiter 
statuentes,  ut  nunqiiam  deinceps  in  plures  personatus 
vel  vicarias  una  ecclesia  dividatur.  Et  quae  divisse 
sunt  hactenus,  quam  citius  se  facultas  optulerit,  inte- 
grentur ;  nisi  forsan  sic  ^  instituta  fuerit  ab  antiquo,  ubi 
est  per  loci  episcopum  providendum,  quod  tarn  red- 
ditus,  quam  parrocliia  ^  congruis  inter  eos  portionibus 
et  regionibus  [dividantur].  Provideant  etiam  diocesani 
ut  semper  apud  ecclesiam  resideat  aliquis,^  qui  de  ani- 
marum  cura  sit  soUicitus,  ac  se  in  celebratione  divino- 
rum  et  collatione  sacramentorum  exerceat  utiliter  et 
honeste. 

Be  residentia  in  eeclesiis  facienda. 

De  residentia  vero  in  eeclesiis   a  rectoribus  facienda  The  sta- 
videtur  nobis  consulendum   facto  potius  quam   statuto.  ceiSim"" 
Extant  enim  concilia  Romanorum  Pontificum  luce  cla-  residence 
rius  loquentia  super  eo,  propter  quod  major  requiritur  ^"litfes^ 
executio  statutorum    quam   editio    sanctionum.      Idem  to  be  put 
quoque   per   omnia    dicimus    et    sentimus    de    his,    qui 
plures  dignitates,  personatus,  seu  beneficia,  curam  ani- 
marum   habentia,  contra   constitutionem   concilii   gene- 
ralis,    absque    dispensatione    sedis    Apostolicse    special! 
praesumunt  in  salutis  sua)  periculum  detinere. 

De  hahitu  clericorum  et  qualiter  se  habere  deheant 

Quoniam    de    habitu    clericorum,    qui    non    clericalis  of  the 
videtur    sed    potius    militaris,   grave    scandalum    laicis  ^^^f  ^^ 
generatur,  firmiter  statuendo  prsecipimus,  ut  ad  formam 
tarn  de  vestibus  clericorum  quam  de  ornamentis  equo- 

'  sic  inst'Uula  fuerit]  hacc  statuta  I       -  parrochia]  ecclesia,  Wilkins. 
uerint,  Wilkius.  I       ^  allquis  .  .  .  soUicitus]  om.  C. 


430 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  rum  in  general!  concilio  editam^  per  subtractionem 
Constitu-  beneficiorum  ab  episcopis  restringantur ;  ita  quod  in 
Otho.  mensura  decenti  vestes  habeant  et  capis  clausis  utan- 
tur  in  sacris  ordinibus  constituti,  maxime  in  ecclesia 
et  coram  prselatis  suis  et  in  conventibus  clericorum  et 
ubique  in  parrochiis  suis,  qui  cum  animarum  cura  ec- 
clesias  susceperunt.  Et  ut  possint  episcopi  alios  melius 
ad  honestatem  vestium,  tonsuram  et  coronam  decentem, 
et  equorum  ornamenta  idonea  coarctare,  provideant  ut 
a  suis  clericis  commensalibus  haec  prius  faciant  obser- 
vari,  habentes  eos  in  vestibus,  calcaribus,  frsenis,  et 
sellis,  clericalis  gerentes  habitum  honestatis. 


Clerks 
who  have 
married 
secretly 
are  to  be 
deprived 
of  their 
benefices. 


Be  rectorihus  ecclesiarum  contrahentibus  clandestina 

matrimonia. 

Innotuit  nobis,  referentibus  plurimis  fide  dignis,  quod 
multi  proprise  salutis  immemores,  matrimoniis  contractis 
clandestine  retinere  cum  uxoribus  ecclesias,  et  ecclesi- 
astica  beneficia  adipisci  de  novo,  promo veri  ad  sacros 
ordines  contra  statuta  sacrorum  canonum  non  formi- 
dant.  Deinde  processu  temporis  proli  susceptse  de  tali 
copula  expedire  videtur,  ipsis  viventibus  vel  defunctis, 
per  testes  vel  instrumenta  probare^  contracta  fuisse 
matrimonia  inter  eos.  Yerum  quia  per  clericos  matri- 
monio  seu  contubernio  intendentes  procurari  animarum 
perditio,  negligi  salus  earum,  et  ecclesiastica  diripi 
sub[stantia  consuevit ;  et  ut  animarum  saluti  et  eccle- 
siarum commodo  consulatur,  huic]  morbo,  qui  multum 
invaluisse  asseritur,  sic  duximus  occurrendum;  ut  si 
repertum  fuerit  aliquos  taliter  contraxisse,  et  ab 
ecclesiis  et^  ecclesiasticis  beneficiis,  quibus  tam  eos 
quam  quoslibet  uxoratos  fore  decernimus  ipso  jure 
privatos,  removeantur  omnino.  Et  si  qua  bona  post 
hujusmodi  matrimonium  qualitercunque  qusesita  fuerint, 


^  editani]  edieta,  B.   C.  is  correct. 
2  probare]  probatur,  B. 


3  C.  ins.  aO. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  431 

per   ipsos    vol   submissas   personas   de  bonis  eorum,  ea  A.D.  1237. 
nequaquam  filiis  vel  uxoribus  hujusmocli,    sed   ecclesiis  Constitu- 
qiias  tenuerunt  vel  in  quibus  habuerunt  beneficia,  pro-  otho. 
tinus  applicentur.      Ipsi    quoquc    filii    ad    ecclesias   ct 
ecclesiastica   beneficia    et    ecclesiasticos    ordines,   velut 
inhabiles,    nullatenus   admittantur,    nisi    cum   eis,   exi- 
gentibus  eorum  meritis,  fuerit  canonice  dispensatum. 

De  clericis  concithinariis. 

Licet  ad   profugandum   a  laribus   ecclesijB   putridum  clerks 
illud  turpitudinis    libidinoste    contasrium,  quo  decor  cc-  livi°g^'itli 

^  .         concubines 

clesia3  graviter  maculatur,  studuerunt  semper  ecclesias-  are  to  dis- 
tici  correctores,  ipsum  tamen  tantae  improbitatis  existit,  ^^^^g*^^^' 
ut   semper   se   ingerat   impudendum.      Nolentes   igitur  prived  of 
tantam    ecclesise    ignominiam    conniventibus    prseterire  ^^^g^^  ^^^" 
oculis  incorreptam,  statuta   Romanorum   Pontificum   et 
maxime  decretalem  ^  Alexandri  Papse  super  hoc  editam  ^  Concil. 
[exequentes],    statuimus    et    statuendo    prsecipimus,    ut  ing/pars. 
nisi  clerici,  et   maxime   in   sacris    ordinibus    constituti,  ^^' 
qui   in  domibus   suis  vel  alienis    publice  detinent  con-  xxii.  348- 
cubinas,    eas    a    se    prorsus    removeant    infra   mensem,  ^^^*) 
ipsas  vel  alias  nullatenus  de  csetero  detenturi.  ab  officio 
et   beneficio   sint   suspensi ;   ita    quod   usquequo  super 
hoc   digne    satisfecerint,  de    beneficiis    ecclesiasticis    se 
nullatenus   intromittant ;    alioquin  ipso  jure  ipsis  eos  ^ 
decrevimus  fore  privatos.     Volumus  quoque  et  districte 
pr?ecipimus,    ut    archiepiscopi    et    episcopi    diligentem 
faciant   super   hoc   per  omnes    decanatus   fieri   inquisi- 
tionem,  et  quod  statuimus  observari. 

De  his  qui  immediate  patribus  succedunt  in  ecclesias- 
ticis beneficiis. 

Licet  adeo  detestati  fuerint  sancti  patres,  quod  bene-  Benefices 
ficia  ecclesiastica  jure  possint  hsereditario   possideri,  ut  s(?end  from 

'  decretalem^  dccretales,  C.    The  I       "  editani]  edictam,  B.    editas,  C. 
s  is  erased  in  B.  I       ^  cos"}  ipsos,  C,  as  Wilkins. 


432 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


Constitu- 
tions of 
Otho. 
fatlier  to 
son. 


A.D.  1237.  in  eis  etiam  sit  interdicta  successio  sobolis  bene  natse, 
quidam  tamen  de  nephario  coitu  procreati,  pede  impu- 
dentise  juris  et  honestatis  auctoritatem  calcantes,  in 
beneficia  hujusmodi,  quse  patres  eorum  nuUo  modo^ 
tenuerunt,  irrumpere  atque  ausu  temerario  detinere 
non  formidant.  Hoc  igitur  nos,  qui  ad  relevandum  ^ 
honestatis  ecclesiasticse  casum  ad  partes  istas  venimus 
attendentes,  statuendo  districtius  prohibemus  et  pro- 
hibendo  statuimus,  ut  ecclesiarum  prselati  aliquos  tales 
in  beneficiis  hujusmodi,  quae  patres  eorum  quocunque 
titulo  tenuerunt,  in  to  turn  vel  in  partem  quocunque 
colore  vel  fraude  instituere  vel  utcunque  admittere 
immediate  de  csetero  non  prsesumant.  lUos  vero,  qui 
beneficia  hujusmodi  jam  illicite  sunt  adepti,  eis  prae- 
senti  statuto  decernimus  fore  privatos. 


Protectors 
of  thieves 
to  be  ex- 
communi- 
cated, 
f.  108  h. 


Contra  latronum  protectores. 

Contra  latronum  flagitia,  quibus  nimis  abundat  regio 
Anglicana,  quod  nequaquam  esset,  ut  accepimus,  nisi 
majores  eos  defenderent  et  tenerent,  sic  duximus  sta- 
tuendum ;  ut  nemo  eos  protegat  vel  defendat,  seu  teneat 
in  domibus  suis  vel  in  villis,  quos  sciverint  vel  mani- 
festum  fuerit  latrocinium  exercere.  Eos  autem  qui  con- 
tra fecerint,  si  tertio  moniti  per  ecclesiasticum  judicem 
ordinarium  ipsos  a  se  non  abjecerint,  excommunicationi 
ecclesiasticse  subjugamus.  Monitionem  autem  volumus 
et  statuimus  sufficere  generalem,  etiam  si  fiat  alicujus 
vel  alicui  nomine  non  expresso,  dummodo  ita  publico 
ac  soUempniter  fiat  quod  ad  eorum  notitiam  valeat 
pervenire. 


De  esu  carnium  monachorum  ^  inter  religiosos. 

Benedic-         Audivimus   et  Isetati   sumus,  quod   religiosi  viri   ab- 
stain from   bates  ordinis   sancti   Benedict!,  per  Angliam  constituti, 

meat. , 


^  modo']  medio,  Wilkins. 

2  relevandum']  revelandum,  B. 


3  monachorum^  Introduced  in  the 
margin. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIT.  433 

convenientes   nuper  in   suo  capitlilo   general!,  tanquam  A.D.  1237. 
filii  juxta  sermonem  propheticum  ad  suos  terminos  re-  [(JJ"^^'l"" 
vertentes,    provide    statuerunt  ut   de    caetero    secundum  otho. 
beati  Benedicti   regulam   ab  esu  carnium  debeant  abs-  '^frem. 

•  •  •  •  •  XXXI    1 7 

tinere,  exceptis  debilibus  et  infirmis,  quibus  debet 
secundum  ejusdem  regulae  continentiam  in  infirmario 
provideri.  Quod  utique  approbantes,  statuimus  invio- 
labiliter  observari.      Adicimus  (luoque,  quod    postquam  ^^^^^^'^ 

...  ..  ..  are  to  make 

novitii,    anno    probationis    finito,    gestaverint    habitum  their  pro- 
monachilem,  ad   professionem  juxta   decretum    vel    de-  Jhe^^^n^/^f 
cretalem    felicis    memorise    Honorii     Papse    districtione  their  year 
ecclesiastica  vel  canonica   per   abbatem    protinus    com-  ^^^^^  ^" 
pellantur.      Nee  aliquis,  qui    professionem    non  fecerit, 
in  abbatem  vel  priorem  aliquatenus  admittatur.       Hoc  This  to 
autem,  et  quod  de  professione,  finito  ^  probationis  tem-  reffuiaV^ 
pore,  faciendum    duximus,    ad   canonicos    regulares    vel  canons  and 
moniales  duximus  prorogandum.     Super  aliis  vero,  quae  """'^* 
ad  correctionem    vel    reformationem    tarn    canonicorum 
quam  aliorum    regularium    noverimus    pertinere,  provi- 
dere    intendimus ;    et  quse    ecclesiis    eorum    utilia,  ipsis 
quoque  salubria  fuerint,  concedente  Domino,  statuemus, 
et  statuta  mandabimus  per  eorum  capitula  sollempniter 
publicari. 

De  officio   avcTiidiaconormn.     Qualiter  archidiaconi  se 

haheant. 

De  archidiaconis  quoque  statuimus,  ut  ecclesias    uti-  Of  the 
liter  et  fideliter   visitent    de  sacris    vasis    et    vestibus,  o™J^/^^ 

'  archclea- 

et  qualiter  diurnis  ac  nocturnis  officiis  ecclesi?e  ser-  cons, 
viatur,  et  generaliter  de  temporalibus  et  spiritualibus 
inquirendo ;  et  qua)  corrigenda  invenerint,  corrigant 
diligenter.  Ecclesias  autem  superfluis  non  gravent 
expensis,  sed  procurationes  exigant  duntaxat,  cum 
visitant,  moderatas ;  non  secum  ducant  extraneos,  sed 
modeste  se  habeant  tam  in  familia  quam  in  equis ; 
nee  ut  non  visitent  aut  corrigant  sive  crimina  puniant, 

1  finito']  cm.  C. 
VOL.   ITT.  E  E 


434 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237.  aliquid  ab  aliquo  recipere  non  prsesumant ;  nee  senten- 
Constitii-  -^ijg  aliquos  involvant  injuste,  quo  ab  eis  pecuniam 
Otho.  possint  extorquere.  Cum  lisec  enim  [et]  talia  simonia- 
cam  sapianfc  pravitatem,  decernimus  ut,^  qui  talia  agere 
prsesumpserint,  sic  extorta  in  duplum  erogare  in  pios 
usus  arbitrio  episcopi  compellantur,  alias  ^  salva  nihilo- 
minus  poena  canonica  contra  eos.  Sint  autem  soUiciti 
frequenter  interesse  capitulis  per  singulos  decanatus, 
in  quibus  diligenter  instruant  inter  alia  sacerdotes,  ut 
bene  sciant  et  sane  intelligant  verba  canonis  et  bap- 
tismi,  quae  scilicet  sunt  de  substantia  sacramenti. 


No  ob- 
stacles are 
to  be  raised 
to  the  set- 
tlingof  law- 
suits, and 
no  money 
to  be  ex- 
acted for 
composi- 
tions. 


Ne  quid  exigatur  pro  pace  inter  litigantes  refor- 

manda. 

Caeterum  districtius  duximus  inhibendum,  ne  eccle- 
siarum  prselati  et  maxime  archidiaconi  et  decani,  vel 
ofSciales  eorum,  vel  etiam  quicunque  alii,  ad  universi- 
tatem  causarum  vel  aliqua  negotia,  ratione  jurisdic- 
tionis  ecclesiasticBB  vel  officii  spiritualis  ecclesise  forum 
contingentia,  delegati,  quin  de  discordiis  vel  querelis 
fiat  pax  vel  concordia  inter  partes  praesumant  aliqua- 
tenus  impedire;  sed  quandocunque  partes  voluerint,  a 
judicio  per  compositionem  recedant,  dummodo  sit  tale 
negotium,  quod  jure  possit  transigi  vel  componi ;  nee 
exigatur  aliquid  propter  hoc  ab  eisdem. 


Duties  of 
bishops. 


Quihils  teTYiporihus  episcopi  resideant  in  suis  ecclesiis 
cathedralihus.     Qualiter  se  habere  deheant  episcopi. 

Quid  ad  venerabiles  patres  archiepiscopos  et  episco- 
pos  incumbat  ex  officio  faciendum,  nomen  dignitatis 
eorum,  quod  est  episcopus,  id  est,  superintendens,  ex- 
primit  evidenter.  Intendere  quippe  habent,  et  supra 
gregem  suum  juxta  verbum  evangelicum  noctis  vigilias 
custodire.     Cum   igitur  esse   debeant   forma   gregis,  ad 


1  B.  ins.  eos. 


2  «Zms]  alia,  Wilkins. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICE   TERTII.  435 

quam  se  debent   subditi   reformare,  quod   nequit   fieri,  A.D.  1237. 
nisi    omnibus    se    exhibeant    in    exemplar,    exhortamur  Constitu- 

^  tlODS  of 

igitur  eos  in  Domino  et  monemus,  ut  moram  trahentes  Otho. 
apud  cathedrales  ecclesias  congruenter  ibidem  missas 
celebrent,  in  prsecipuis  saltem  soUempnitatibus  et  diebus 
Dominieis,  in  Quadragesima  et  Adventu.  Circumeant 
praeterea  dioceses  suas  temporibus  opportunis,  corri- 
gendo  et  reformando,  consecrando  ecclesias  et  verbum 
vitse  in  agro  Dominico  seminando.  Ad  quae  omnia 
melius  exequenda,  professionem,  quam  in  sua  consecra- 
tione  fecerunt,  saltem  bis  in  anno,  [in  Adventu  Domini] 
scilicet  et  in  majori  Quadragesima,  faciant  sibi  legi. 

A  qidhns  causce  maximce  Tnatrimoniales^  deheant 
tractari  contra  judices  imperitos. 

Cum  non   solum   potestas,  sed    discretio    et    scientia  On  the 
in    distinguendis    negotiis    potissimum    requiratur,    sol-  ^rtant^' 
lerter  ab   omnibus    praecavendum,    ne   talis   judex    vel  matrj- 
cognitor  depute tur,  per  cujus  imperitiam,  simplicitatem,  ^^^^g 
vel    ruditatem,    inutilis    feratur    sententia    vel    injusta, 
absolvatur  nocens  et  innocens  condempnetur.    Propterea 
duximus  statuendum,  quod   matrimoniales   causse    quse 
inter    cseteras    maturitate    magna    et    diligentia    sunt 
tractandse,  viris    providis,   et    fidedignis,  et    habentibus 
juris  peritiam  vel   saltem   competens    exercitium,  com- 
mittantur.     Si    qui    vero   abbates  ^   archidiaconum   vel 
decanum  habent,  ex  privilegio  vel  consuetudine  appro- 
bata,  quod  de  matrimonialibus   causis  cognoscant,  dili- 
genter    ipsas   examinare   procurent,  ita  quod    tam   ipsi 
quam    delegati  eorum  ad    diffinitivam    sententiam    non 
procedant,   nisi    habita    prius    deliberatione    de    causae 
meritis  cum  diocesano  episcopo  diligenti   ipsiusque   re- 


^  viatrimoniales'\  raatriraoliales,  B. 
2  abbates  archidiaconum  vel  de- 


canum'] decani,  archidiaconi  vel  ab- 
bates, Wilkins. 

E  E   2 


436 


MATTH^I    PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237.  quisito    consilio    et  optento.     Ad  quod    etiam    volumus 
Constitu-    teneri  exemptos  vel  ^  special!  privilegio  munitos. 

Otho. 

De  jurejurando  calumpnice. 

Oaths  to  Jusjurandum  calumpnise  in  causis  ecclesiasticis  cujus- 
inecciesi-  lit>et.^  et  de  veritate  dicenda^  in  spiritualibus  quoque, 
astical  ut  Veritas  aperiatur  facilius  et  causae  celerius  termi- 
nentur,  statuimus  de  csetero  prsestari  in  regno  Anglise, 
secundum  canonicas  et  legitimas  sanctiones,  optenta  in 
contrarium  consuetudine  non  obstante.  Huic  statute 
utiliter  adnectentes,  ut  judiciales  inducise  judicis  den- 
tur  arbitrio  juxta  legitimas  et  canonicas  sanctiones. 


suits. 


Of  appoint- 
ing proc- 
tors in 
ecclesias- 
tical suits. 


De  jprocuratoTibus  constitiiendis. 

Usum  procuratorum  in  obsequium  justiti?e  intro- 
ductum,  ut  ejus  qui  causae  suae  non  potest  intendere 
per  alium  absentia  relevetur,  convertit  frequenter  an- 
tiqui  hostis  invidia  in  abusum.  Ex  consuetudine 
namque,  ut  dicitur,  hie  liabetur,  ut  citatus  ad  diem 
certum  procuratorem  tantum  constituat  ad  eundem 
absque  [Uteris]  vel  *  per  literas  sigillo  autentico  non 
signatas  ;  unde  fit  quod  dum  talis  procurator  vel  pro- 
bare  mandatum  vel  fidem  Uteris  imponere  non  vult 
per  testes,  aut  aliud  impedimentum  occurrit,  nil  agitur 
ilia  die,  sed  nee  expirante  [officio]  procurators  in  se- 
quent!, sicque  perit  ilia  instantia  sine  fructu.  Huic  igi- 
tur  fallaci  cautelse  clipeum  opponere  cupientes,  statuimus 
ut  de  csetero  in  causis  ecclesiasticis  regni  Angliae  pro- 
curator constituatur  simpliciter,^  ut,^  si  constituatur,  ad 
diem  non  unum  tantum,  sed  plures  continuandos  si 
opus  fuerit,  constitui  volumus,  et  intelligi  constitutum ; 


'  vel  .  .  .  muiiitos'\  nisi  sint  .  .  . 
communiti,  Wilkins. 

-  cujuslihet  et]  et  civilibus,  Wil- 
kins. 


3  dicenda]  So  C,  dicendi,  B. 

4  vel]  ut,  B. 

^  simpliciter]  simplex,  C. 
f'  ut\  vel,  Wilkins. 


;.. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  437 

mandatum  etiam  per  scrip turam    probetur    autcnticam,  A.D.  1237. 
nisi  apud  acta  fuerit  constitutus,  aut  sigillum    autcnti-  ^°°f  J^f^" 
cum  de  facili  nequiverit  constituens  invenire.  Otho. 

Qualiter  fieri  debeant  ^  citationes. 

Tanto  calliditatis  studio  persequuntur   alterutrum  se  Citations 
litigantes,  ut  in  supplantationem    alterius,  calcato   jus-  Hckiy^read 
titise    cultu,    alter   faciat    quicquid    possit.     Denique    a  ^^  church, 
multis    accepimus,   quod    citatorias   literas   impetrantes, 
eas  ad  locum,  ubi  morari  dicitur  qui    citatur,  per    tres 
destinant  garciones,  quas  super  altare  loci  ejusdem  eccle- 
sise,  vel   ibidem    in    alio    loco,    duo    ponunt    et    tertius 
rapit    statim.     Ex    quo    fit,    ut    duobus    testificantibus 
postmodum    quod   ilium    citaverint   juxta    morem    sen- 
tenticB    [et]    regionis     consuetudinem,    excommunicatur 
vel    suspenditur    contumax,    qui    contumaciaG     prorsus,  f-  109. 
utpote    citation] s,   expers    erat.     Hunc    itaque    abusum 
tam  detestabilem  et    alios  similes    zelo   justitiae    perse- 
quentes,  statuimus,  ut  per  impetrantes  vel  eorum  nun- 
tios,  in  causis    ecclesiasticis    regni  Anglia?,  literae    cita- 
torise  de  csetero    non    mittantur ;    sed  judex,  moderatis 
sumptibus  impetrantis,  per  suum  fidelem  nuntium    eas 
mittat,    qui    vocandum    diligenter   perquirat;    quem    si 
reperire  non  poterit,  die  Dominica  vel  in  alio  soUempni, 
in   ecclesia    loci    illius    in    quo    degere    consuevit,    dum 
missa    cantatur,  publice  legi    literas    faciat    et    exponi ; 
vel  saltem  ad  decanum,  in  cujus  decanatu  moratur  qui 
vocandus    est,    citatio    dirigatur,    qui    a  judice    missus 
lideliter  hsec   prosequatur  per    se,  aut    per    certos    suos 
nuntios  et  fideles,  quodque    inde    fecerit,  eidem    rescri- 
bere  judici  non  omittat. 


1  debeant']  habcant,  B. 


438 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D. 1237. 
Constitu- 
tions of 
Otho. 

Seals  are 
not  to  be 
affixed  to 
letterswith- 
out  due 


of  their 
contents. 


Ne  quis  sigillum  suum  apponat  Uteris  quarum 
confectioni  non  interfuit. 

Quanto  scripturarum,  quae  sigillo  autentico  muni- 
untur,  est  usus  magis  necessarius  in  partibus  Anglise, 
ubi  publici  notarii  non  existunt,  tanto  diligentius  ca- 
vendum  est,  ne  per  aliquorum  insoUertiam  possint 
l!°?Sf5^^  pertrahi  ad  abusum.  Conficiuntur  enim,  ut  audivimus, 
literae  ac  signantur^  non  tantum  a  minoribus  clericis 
verum  etiam  a  prselatis,  in  quibus  manifeste  cavetur 
contraxisse  aliquem,  contractui  vel  negotio  affuisse,  vel 
extitisse  aliquem  ad  judicium  evocatum,  seu  sibi 
literas  citatorias  prsesentatas,  qui  tamen  nunquam  prse- 
sens  fuerat  vel  inventus,  immo  forsitan  in  alia  pro- 
vincia  vel  diocesi  tunc  degebat.  Cseterum  cum  scrip- 
turae  hujusmodi  falsi tatis  vitium  contineant  manifeste, 
fieri  talia  vel  similia  districtius  inhibentes,  provida  de- 
liberatione  sancimus,  quod  si  fuerint  in  his  deliquisse 
convicti,  et  qui  talibus  Uteris  maxime  in  alterius 
prsejudicium  prsesumpserint  ac  perseveraverint  ut[i] 
scienter,  poena  falsariis  et  instrumentis  falsis  utentibus 
debita  puniantur. 


Who  are 
to  have 
seals. 


Qui  deheant  habere  sigilla  autentica. 

Quoniam  tabellionum  usus  in  regno  Anglise  non 
habetur,  propter  quod  magis  ^  ad  sigilla  autentica  re- 
currere  ^  est  necesse,  ut  eorum  copia  facilius  habeatur, 
statuimus  ut  sigillum  habeant  non  solum  archiepiscopi 
et  episcopi,  sed  etiam  eorum  ofRciales ;  item  abbates, 
priores,  decani,^  archidiaconi,  et  eorum  officiales,  decani 
rurales,  necnon  ecclesiarum  cathedralium  capitula,  et 
csetera  quseque  ^  collegia,  et  conventus  cum  suis  recto- 
ribus  aut  divisim  juxta  eorum  consuetudinem  vel 
statutum.    Pro  varietate  quoque  cujuslibet  prsedictorum 


1  ac  signantur']  assignantur,  B. 

2  magis]  om.  C 

■*  recurrere]    So    Wiikins ;     cre- 


ditur,  B.     It  is   altered  to  credere 
in  C. 

"*  decani]  om.  C. 

5  quceque]  quoque,  Wiikins. 


DE   TEMPORE   llEGIS   HENKICl   TERTII.  439 

habeat    unusquisque    sigillum,    nomen   puta    dignitatis,  A.D.  1237. 
officii,  colleo'ii,  et   etiam  illorum    proprium    nomen,  qui  Constitu- 

^  •11  •  1       tions  of 

dignitatis  vel  officii  perpetui  gaudent  honore,  msculp-  otho. 
turn  notis  et  characteribus  manifestis  ;  sicque  sigillum 
autenticum  habeant.  Denique  illi  qui  temporale  officium 
susceperint,  puta  decani  rurales  et  officiales,  sigillum 
suum,  quod  tantum  nomen  [officii]  habeat  insculptum, 
finito  officio,  ei  a  quo  habeant  officium  continue  et 
sine  mora  resignent.  Sane  de  custodia  sigillorum  cu- 
vam  haberi  praecipimus  diligentem,  scilicet  unusquis- 
que  per  se  illud  custodiat,  vel  uni  soli,  de  cujus  fide 
confidat,  custodiendum  committat;  qui  etiam  juret, 
quod  fideliter  illud  custodiet,  [nee  ad  sigillandum  ali- 
quid  concedet]  alicui,  nee  etiam  ipse  aliquid  inde 
sigillet,  ex  quo  possit  alicui  prsejudicium  generari,  nisi 
quod  dominus  ejus  prius  legerit  et  viderit  diligenter 
et  sic  prseceperit  sigillari.  In  facienda  vero  sigilli  copia 
fide  lis  et  provida  sit  cautela ;  fidelis,  ut  indigentibus 
de  facili  prsebeatur ;  provida,  ut  falsis  et  fraudulentis 
penitus  denegetur.  In  principio  quoque  vel  in  fine 
cujuslibet  scrip turse  autenticse  sufficientem  datam  inseri 
statuimus,  diei,  temporis,  et  loci. 

De  juramento  ccdvocati  lorcestando.  Qualiter  admitti 
debeant  advocati  in  advocaciam  et  qualiter  se 
habere  debeant. 

Clamorem    justitise     audivimus     conquerentis,    quod  Of  the 
eam  ^   nimis    impediunt  per   cavillationes    et   versutias  ^^j^^q  ^  ^ 
advocati ;   negant  ^   plerumque  per  ignorantiam  judices  advocates, 
imperiti,  et  illudunt  eis  ^  per  contumaciam  ssepe  partes. 
Nam  contingit  aliquando,  quod  missus  in  possessionem 
causa  rei  servanda)    ipsam  retinere  contendat,  licet  ad- 
versarius  redeat  infra  annum  et   juri  per  omnia   satis- 

facere  sit  paratus.     Aliquando  vero,  qui  in  possessionem 

_ 

1  cajn]  etiam,  B.  l       ^  els']  ei,  Wilkins. 

-  neyant\  necant,  Wilkins.  | 


440 


MATTHiEl   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237.  missus  fuerit  nee  infra  annum  nee  post,  quantumeunque 
Constitu-  verus  constituatur  possessor,  valet  illam  possessionem, 
Otho.  resistente  cum  armis  adversario,  adipisei.  In  adjuto- 
rium  itaque  justitise  assurgentes  approbatione  concilii 
statuimus,  ut  qui  [ad]  advoeati  offieium  voluerit  gene- 
raliter  promoveri,-'-  apud  dioeesanum,  cujus  origine  vel 
domieilio  jurisdietionis  existit,  prsebeat  juramentum, 
quod  in  causis,  quarum  patronus  extiterit,  patroeinium 
fidele  prsestabit,  non  ad  differendam  vel  auferendam 
alterius  parti[s]  justitiam,  sed  ad  causam  clientuli 
legibus  defendendam  et  rationibus  intendendam.^  Alias 
autem  non  admittantur  in  causis  matrimonialibus  et 
eleetionibus,  nisi  juramentum  simile  voluerint  prsestare 
in  eisdem ;  sed  nee  in  aliis  [causis]  coram  ecelesiastico 
judice  ultra  terminos  tres  absque  juramento  hujusmodi 
admittantur,  nisi  pro  ecclesia  sua,  vel  domino,  aut 
amico  notorio^,  vel  paupere  sen  extraneo,  vel  persona 
miserabili  duxerint^  forsitan  postulandum.  Caveant 
omnes  advoeati,  ne  per  se  vel  per  alios  testes  subor- 
nent,  vel  partes  instruant,  falsum  ponere,  vel  suppri- 
mere  veritatem ;  qui  contra  feeerint,  ipso  facto  ab  officio 
et  beneficio  sint  suspensi,  quousque  super  hoc  satis- 
fecerint  competenter,  et  alias  nihilominus,  si  de  his 
convicti  fuerint,  poena  debita  puniantur.  Judices  quo- 
que  juris  ignari,  si  dubium  quid  emerserit  ex  quo 
possit  alterutri  ^  partium  grave  praejudicium  generari, 
expensis  utriusque  [partis]  alicujus  consilium  ^  advocent  ^ 
sapientis. 

De  actis  scrihendis. 

The  judges      Statuimus    insuper,    ut   in    quantum    poterunt,    con- 
are  to         stitutionem  2feneralis    concilii    tam  in    ordinariis  quam 

preserve  .......  .    .        . 

carefully     extraordinariis   judiciis    observantes,    acta  originalia   et 


^  promoverQ  promeri,  B. 
2  intendendajii]    defendeudo,   B., 
om.  C. 

^  notorio']  notorie,  B. 


^  duxerint]  duxit,  B.,  duxerit,  C. 
^  alterutri]  alteruter,  C. 
'^  consilium']  eonsilii,  C. 
7  advocent^  advocet,  B. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII.  441 

autentica  diligenter  ac  fideliter  penes  se  custodiant,  vel  A.D.  1237. 
per  scriptores  suos  faciant   custodiri,  ut  partibus  inde,  *^^?  ^^^^  ?* 

,   ,  .  .  p     .  -T  .  suits,  and 

ut  debuermt,  copiam  faciant ;   quibus  omnia,  postquam  to  give 
scripta    fuerint,    prsecipimus    et    prsecipiendo    statuimus  ^?^^^^  *? 
publicari ;  ut  si  erratum  fuerit  in  scribendo,  corrigatur, 
et  ut  Veritas  possit    de    his    qupe    acta  fuerint   liquido 
apparere. 

De  admittendis  in  ^possessionem,  oh  contumaciam 
pctrtis  ctdversce  cautione  prcestanda. 

Provideant  prseterea  judices,  ut  cum  aliquem  decreve-  Security  to 
rint  in  possessionem  mittendum,  ob  contumaciam  partis  ?^  ^!^^^ 
adversse,    de   restituenda   possessione    cum  fructibus,    si  defeated 
quos    inde    perceperit,    deductis    expensis    legitimis,    si  ^^[t^^^i^^JJ  f^^ 
adversarius  infra   annum  redierit  ad  mandatum  [eccle-  will  make 

•     Tr  ••j.xji?'j.  ''i.  restitution. 

sisej,  ab  eo  qui  mittendus  luerit  congruam  recipiant 
cautionem.  Ilium  quoque  qui  possessionem  possidere 
prsesumpserit  violenter,  in^  quam  ob  ejus  contumaciam 
alius  missus  fuit,  et  post  annum  verus  possessor  etiam 
consti tutus,  jure,  si  quod  habuit  in  ea  re,  decernimus  - 
fore  privatum. 

Hsec  cum    tertia    die    peragerentur,    incepit  dominus  The  coun- 
legatus    solempniter     Te    Deum    laudamus,     omnibus  ^^^  ^^^^^^ 
assurgentibus.     Et  postea  incepta   antiphona,   In  viam 
pads,   cum    Psalmo,  Benedictus  Dominus  Deus  Israel, 
dictisque  coUectis  special ibus,  et  data  benedictione,  cum 
parvo  gaudio  recesserunt. 

Quomodo  i/mperatoT  scripserit  Ricardo  comiti  Cornuhice. 

Anno  quoque  eodem,  instante  Dominicae  Nativitatis 
termino,  magnificus  hostium  suorum  triumphator  im- 
perator  Romanorum  Frethericus,  auro  sigillatos,  ut 
moris  habet,  Ricardo  comiti  Cornubia?,  ut  eum  et  alios 


^  m  quam  ]itu  quod,  Wilkins. 

2  decernimus']  So  C,  decrevimus,  B. 


442 


MATTHiEI  PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237.  per  eum  de  triumpho  sibi  divinitus  collate  in  Italia 
contra  Mediolanenses,  ut  superius  dictum  est,  redderet 
certiores,  apices  imperiales  sub  hac  forma  destinavit :  ^ 


f.  109  b. 
Letter  of 
the  empe- 
ror Frede- 
rick II.  to 
Richard, 
earl  of 
Cornwall, 
on  the 
battle  of 
Corte- 
nuova. 


Literce  ^  imperiales. 

"Frethericus  Dei  gratia  Romanorum  imperator,  sem- 
per Augustus,  Jerusalem  et  Sicilise  rex,  Rpcardo] 
comiti  Cornubise,  dilecto  sororio  suo,  salutem  et  since- 
ram  dilectionem.  Quantse  ^  audacise  quantseque  te- 
meritatis  sint  Ligurum  excellentise  nostrse  rebellium 
factiones,  ad  proximos  experientia  detulit  et  loci 
vicinitas*  ac  inveteratse  fama  nequitise  pertulit  ad 
remotos.  Nee  latere  te  credimus,  quia  nee  mundus 
ignorat,  tarn  longse  dissimulationis  nostrse  constantiam 
circa  eos  ut  tolerantia  nostra  verum  patientise  nomen 
amitteret,  et  vitiosse  notam  pusillanimitatis  incurreret 
pro  decore  virtutis.  Animadvertentes  postmodum 
quod  ferro  secanda  sunt  vulnera  quse  fomentorum 
non  sentiunt  medicinam,  necessario  nos  ad  arma  con- 
vertimus,  dormientis  imperii  sompnum  excitantes. 
[Cum]  nee  anno  praeterito  nee  praesenti  possemus  re- 
belles  nostros  ad  campestris  pugnse  discrimen  attra- 
here,  ut  de  eis  simul  et  semel  optatam  victoriam 
haberemus,  casualiter  tamen  feliciter  contigit,  ut 
Mediolanensibus  et  eorum  sequacibus  ad  Brixsencium 
pra3sidium  evocatis,  ac  interjecto  inter  nos  et  eos 
fluminis  cujusdam  obstaculo,  quo  veluti  quodam 
munimine  cingebantur,*  ultra  flumen  Olei^  castra 
nostra  deduximus,  ac  deinde  populis  et  militibus 
civitatum  fidelibus  nostris  ad  propria  redeuntibus, 
quos  insperatse  morse  tsedium  et  importunitas  tem- 
poris   retinere    diutius    non    sinebat,    cum    expedita 


1  destinavit]  direxit,  C. 

2  Epist.  Petri  de  Vineis,  ii.  50, 
p.  360  (ed.  Basil.,  1566).  It  is 
printed  by  Huillard-Breholles,  Hist. 
Diplom.  Fred.  XL,  v.  p.  I,  p.  132. 


^  C.  ins.  que, 

■*  cingebantur]  cingebatur,  B. 

5  The  Oglio. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  443 

"  militia    tenus    ripas    ex    alia    parte    fluminis    festini  A.D.  1237. 
"  direximus    efressus   nostros    ad   pontes   per   quos  ipsi  Jj-etter  ot 

o  ^  ^  .  the  empe- 

"  redeuntes  ad  propria  transire  debebant.     Et  sic  cum  ror  Frede- 

"  in    cavernis    morari  ^    diutius    ultra    flumen,    rerum  ^j^j^^^'^j*^ 

"  ipsos    arcente    penuria,    non   valerent,  Mediolanenses  earl  of 

"  et  socii,  per  pontes  et  vada  fluminis  Olei  transeuntes,  q^^J.^^^  ' 

"  in  apertam  planiciem  transierunt,  credentes   se  nobis  battle  of 

"  per  subsidium  occultse  fugse  surripere,  dum  nos  adeo  ^^^^^ 

"  prope  consistere  forsitan  non  putarunt.     Sed  cum  de 

"  adventu  nostro  terror    et  fremitus,  tanquam  de  cselo 

"  tonitruum,  ipsis   intonuit,   ad   prsemissas   nostrse  cel- 

"  situdinis  acies,  prius  etiam    quam  aquilarum  imperii 

"  victricia  signa   perspicerent,  in  fugam   subito  a  facie 

"  nostra  contriti    sic  converterunt,    ut   usque  ad  carro- 

"  chium  ipsorum,  quod  apud  Crucem  ^  novam  in  equo- 

"  rum  celeritate  praemiserant,  nuUius  fugientium  faciem 

"  nostrorum    insequentium    aliquis  spectare  valeret ;  et 

"  dum  auxiliares  acies,  et  post  eas  nos  cum  nostrorum 

"  agminum  robore  gressibus  festinatis,  qui  in  levi  manu 

"  prsecesserant,  necessario  cursu  succurrere  crederemus  ; 

"  quos   adversariorum   pugnantium  viribus  credebamus 

"  arceri,  equorum  absque  sessoribus  cursitantium  undi- 

"  que,    prsecipitatorum  militum  et   occisorum  stragibus 

"  stratas  invenimus  impeditas ;  erectis  tamen  et  ligatis 

"  in  terra  jacentibus,  qui  vivebant,  per  armigeros  mili- 

"  tum  qui  dominos  sequebantur,  ad  carrochium  tandem, 

"  qui    juxta   muros  municipii  Curtis    novae  fossatorum 

''  vallis    circumdatum,    et   immensa   militum    copia,    et 

"  suorum  omnium  peditum  mira  defensione  pugnantium 

"  munitum    invenimus  applicantes,  ad   expugnationem 

"  et  capturam    ipsius    memorabili  militum   strenuitate 

"  perstitimus ;    adeo    quod,    superbo   fossati    supercilio 

"  superato,  usque  ad  temonem  fere  carrochii  ex  nostris 

"  aliquos    vidimus   pervenisse.      Supervenientis   tamen 


^  morari']  morarn,  B. 

-  Sic  for  Curtem  novaniy  i.e.  Corte  nuova. 


444 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237. 
Letter  of 
the  empe- 
ror Frede- 
rick II.  to 
Richard, 
earl  of 
Cornwall, 
on  the 
battle  of 
Corte- 
nuova. 


Nola  vires 
civitatis 
Mediola- 
nensis. 


"  noctis  umbrosa  caligine,  quam  nostrorum  vota  lon- 
"  gissimam  suspirabant,  temptatum  aggressum  tantis- 
"  per  omisimus  mane  sequent!,  discinctis  tantummodo 
"  gladiis  ad  quiet  em,  sed  tunicis  ferreis  non  exutis,  ad 
"  indubitatam  carrochii  victoriam  redituri ;  quod  ad- 
"  venienti  luce  inter  aliorum  vilium  curruum  ^  turmas 
"  desertum  qualibet  defensione  reperimus,  summitate 
"  perticse,  ubi  signum  crucis  extiterat,  detruncata,  quae 
"  crux  etiam,  dum  videretur  fugientibus  onerosa,  in 
"  medio  extitit  derelicta.  Castrum  etiam  Curtis  novse, 
"  cujus  munimine  ipsos  impetus  nostros  evadere  crede- 
"  bamus,  custodes  et  incolae  reliquere.  Nee  Potestas  ^ 
"  eorum,  ducis  Venetorum  filius,  quo  duce  lugubria 
"  signa  tulerunt,  manus  nostras  evasit.  Et  ut  multa 
"  compendio  concludamus,  turn  capti  turn  mortui,  in- 
"  ter  quos  multi  ^  Mediolanensis  factionis  primates  et 
"  principes  corruerunt,  decem  milium  fere  numero 
"  computantur.  Quae  omnia  significamus  vobis  ad 
"  gaudium,  ut  provenire  noveris  imperio  ad  augmentum 
"  quod  tibi  duximus  intimandum.  Datum  Cremonse, 
"  quarto^  Decembris,  undecimse  indictionis." 

Quidam  ^  Ytalicus  fide  dignus  veraciter  affirmavit, 
quod  Mediolanum  cum  suis  juvaminibus  conflat  ex- 
ercitum  sex  miliimi  armatorum,  cum  equis  ferro  co- 
opertis. 

Quoddam  scriptum  ^nissum  domino  legato  de  statu 
Roraanm  ecclesiw. 

Eodem  quoque  tempore,  circa  dies  Domini  Natali- 
tios,  quidam  Romanee  ecclesise  potens  ac  specialis  con- 
siliarius,  scilicet  dominus  J[ohannes]  de  Columpna  car- 
dinalis,  legato  in  Anglia  commoranti  ^  secretins  scripsit 
in  hsec  verba  : 


*  T  •  -r» 

1  curruum]  curium,  a. 

2  Pietro  Tiepolo. 

3  multi]  multorum,  B. 

^  quarto  .  .  ,  indictionis]  etc.,  C. 


^  Quidam  .  .  coopertis']  In  the 
margin.     It  is  not  in  C. 

•*  i.e.  Otho.  This  letter  is  only 
known  from  this  source. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


445 


"  Frater    fratri,    Levita   Levitae,    dilecto    dilcctus,    in  A.D.  1237. 
"  Christo  salutem.     Si  pae^ina  exarata  secretum  valcret  l^etterfrom 

,     ,  T  .  ,  .  cardinal 

"  extraneis,  et    ob  locorum    distantiam    non  subjaceret  joim  of 
"  discrimini,  miilta  calamo  commendarentur,  qujie  linsfua  ^'^J^nna  to 

.  .  .        .  Otho,  on 

"  subticet  nee  pandit  amico.     Veruntamen  hsec  caritati  the  state  of 

"  vestrse  celare  non  debeo,  quod  nirais  avide,  vel  potius  ^^^  1^0™»^ 

"  inconsulte,  se    mater  immersit  fluctibus,  et   in  fauces 

"  luporum  ultronea    se  jactavit,    duorum  tantum    fulta 

"  consilio,  tertio  annuente,  quin  verius  gressu  praecedente 

"  consilium     et    cocis  ^    pr?ecedentibus     cum    tractatu. 

"  Hinc  est  quod   libertas   abicitur,    servitus   inchoatur, 

"  sanctuarii    sidus    efFunditur,    ancillatur  patrimonium, 

"  superbia   exaltatur    tonantium,  career    emitur,    honor 

"  contempnitur,    appetitur    confusio,  armatur    molestia, 

"  tranquillitas    effugatur,    non    curatur   de    fratrum    et 

"  exterorum  seandalo,  irrisionibus  irridetur,  csecus  loco 

"  dividitur,  differuntur  negotia,  instantes  protracti  ser- 

"  monibus    diutina   expectationum    lassitudine  fatigan- 

"  tur.     Bene  vobis  accidit    quod  ab    his  tormentis  ab- 

"  stracti  abistis  ad   regionem  longinquam,  ne  viderctis 

"  mala  gentis  vestr?e  et  sanctorum,  ne  pulsaremini  coti- 

"  dianis  ictibus,  erebris  punctionibus  lacerati.     Voluimus 

"  reformare  statum,  ut  ssope  temptavimus  ;    et  ecce  de- 

"  formis    destitutio     subintravit.      Incassum    traduntur 

"  consilia,  ubi  voluntas  non  sistitur  frseno  prudentipe,  sed 

''  impetu  agitata  prosilit  ad  procliva,  nee  patitur  retar- 

"  dari.     Accedit  quoquc  ad  doloris  cumulum  nobilis  ilia 

"  eolumpna,  quae  tam  magnifice  strueturam  ecclesi^e  sus- 

"  tentabat,  recolendiB  videlicet  memorise  dominus  ^  Sa- 

"  binensis,  subito  subtractus  de  medio  ;  molestise  primum 

"  dolore  percussus,  ac  postmodum  infirmitate  lenta  vexa- 

"  tus,  obi  it  in  Domini  potentias  ingressurus,  ruinae  casum 

"  oeeasionaliter  matri  relinquens  cum  gemitu  et  mrerore. 


^  cods']  Sic.  ITuillard-Breholles 
proposes  cccci's.  Hist.  Diplom.  Fred. 
II.,  V.  p.  1,  p.  124.     In  his  French 


translation  of   Matthew   Paris   he 
proposes  causis. 

2  John  Alegrin,  cardinal  hishop 
of  Sabina,  who  died  23  Sept.  1237. 


446 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237.  "  Kedierunt  fratres  a  regione  -"^  dissidente  cum  principe, 

"  sed   pacis   impressa   vestigia   non   apparuerunt,    quia 

"  non    paruerunt    pacis     bajulis    discordise    sectatores. 

"  Antiochensis  ^  a  societate    distrahitur,   nee  a  redeun- 

"  tibus    commendatur.      Vellem    quod    breviori  familia 

"  stiparetur    amicus,  De  fieret  aliis  oneri  et  obtrectan- 

"  tium    dentibus  laceraretur;    et    quia,  invalescentibus 

"  fluctibus  scandalorum  et  plurium  tempestatum,  neces- 

'  sarius  estis  matri,  vos  ad  reditum  prseparate.     Datum 

'  Viterbii,  festo  sancti  Lucse." 


Viterbo, 
18  Oct. 


De  GrcecoTum  insolentia  et  epistolis  missis  inter  eorum 
archiepiscopv/m  et  dominum  Papam. 

Avarice  of      Hoc  igitur  et  similibus  indiciis  manifeste  compertum 

of  ^the  ^^^   ^^^>  ecclesiam  Romanam  Dei,  proh  dolor  !  indignationem 

Roman       incurrisse.      Ipsius    enim    magistratus    et    rectores   non 

^  "^^  *      populi    devotionem,    sed    marsupia   plena    qu^erunt   de- 

nariorum ;   non   animas    Deo    lucrifacere,    sed    redditus 

rapere,    et  pecuniam    congregare,    religiosos    opprimere, 

poena,  usura,  simonia,    et  aliis  diversis  argumentis  sibi 

aliena    impudenter   usurpare.     Non    curatur  de  justitia 

et  honestate,    de    simplicium  informatione ;    immo  cum 

quocunque  modo  quis  beneficio  ecclesiastico  investitur, 

de  summa   pecuniae,  quam   inde    sortiri    potest,    statim 

sciscitatur;    ultima    vero   vel    nulla    qusestio    oritur  de 

sancto  vel  ejus  nomine,  quo    ecclesia  intitulatur  ;    hinc 

imprecatio,  murmur  in  populo  suscitatur,  et  diatim  ira 

Dei  merito    provocatur.     Visa    igitur    tanta   malitia  et 

f.  110.        oppressione,  erigitur    Graeca    ecclesia   contra  Romanam, 

The  Greek  imperatorem  ^   suum    expellendo,    et  soli    archiepiscopo 

church.      g^Q    Constantinopolitano,    nomine  Germano,  obediendo. 

Qui  procaciter  Graecorum    errores,  non  tantum  veteres, 

immo  novos  et   adinventos   defendens,  enormiter  a  re- 


^  Lombardy.     H.  Breholles,  v.  p. 
l,p.  125. 
2    Albert     Rezzato,    bishop     of 


Brescia    before  his  translation  to 
Antioch. 

3  Baldwin  II. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  447 

ligione    catholica    delirat.      Eorum    enim  hsec  est  desi-  A.D.  1237. 
pientia ;  asserunt  Spiritum    Sanctum   non    a  Filio,  sed  Its  errors, 
a  Patre    solo    procedere,  eo    quod    scriptum   reperiatur, 
Spiritiis  veritatis.  qui  a  Patre  procedit.     Prseterea  con-  s.  Joh.  xv. 
ficiunt  de  fermentato ;    et   in   multis  Latinis    contradi-  ^^" 
cunt  et  eos  spernunt,  ecclesiam   Romanam  in   pluribus 
condempn^ntes,  magis   tamen   ejus    facta    quam    dicta. 
Constituit  igitur  sedem    suam,    quasi   alter    Lucifer,  in  isa.  xiv. 
Aquilone,  scilicet  in  Constantinopoli,  Grsecorum  civitate  ^^' 
metropolitana,    filius    scilicet  degener  et  Antipapa,   vo- 
cans  ecclesiam  suam  et  asserens  digniorem,  et  ecclesiam 
Romanam    sororem  ejus    dicens  esse,  non   mat  rem ;   eo 
quod    beatus    Petrus    Apostolorum    princeps    quondam, 
prius  quam  Romam  venerat,  Anthiochise,  quse  imperio 
Grsecorum  adjacet  et  pertinet,  sedem   constituit  cathe- 
dralem ;    addens    quod  Antiochia    omnem    quem  potuit 
Apostolo  Christi,  et   sic  Christo,   exhibuit    honorem  et 
reverentiam ;  propter  quod  Theophilus  meruit  appellari. 
Roma  vero  eundem  Apostolum  Petrum  et  coapostolum 
ejus  Paulum  post  probra    et   contumelias   mortis   sup- 
plicio    condempnavit.     Hinc   honor  et  reverentia,  illinc 
dedecus  et   insolentia ;    unde    Grseci   filii,  Romani  vero 
privigni,  jure  meruerunt  appellari.     Veruntamen  ut  ex 
tenore    suprascriptarum    epistolarum    perpendi    potest, 
prsedictus   G[ermanus]    archiepiscopus   convocare    desi-  Desire  of 
derat    Grsecos    suos    et   Latinos,   scilicet    Romanos,    ut  A^^^" 

...  .         bishop 

propositis    utrimque    rationibus    in    unam    sententiam  Germanus 
conveniant ;    quos    fortius    rationum    et    auctoritatum       ^^^^Y- 
corroborat    adminiculum,    ut    universalis    ecclesia    Deo 
militans   una  et  integra  nuncupetur,  et  juxta  Salvatoris 
decretum,  ivnus  sit  pastor,   et   ununi   ovile,  per   totius  S.  Joh.  x. 
mundi    latitudinem.      Scribit    igitur  idem    G[ermanus]  ^^* 
domino  Papa3  in  hsec  verba : 


448 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


bishop  of 
Constanti-    " 
nople  to 
the  Pope. 
Invocat        " 
primo 
Deum  in 

Isa.  xxviii.  ' 
16.  a 

auxilium  et 
Jmjus  rei 
consilium. 


A.T>.  1237.    Eyistola  Germani  Constantinopolitani  archiepiscopi 

directa  domino  Papce  Gregorio} 

Letter  of        ''  Sanctissimo  et  excellentissimo  Papse,  veteris  Romae 
Germanus  "  q^   Apostolicse    sedis    rectori,^    Germanus  miseratione 

11.,  arch-  ,.    .  1  •       •  r^ 

divma  archiepiscopus  Constantmopolitanus  novae 
Romae.  O  Domine  Jesu  Christe,  salvum  fne  fac.  O 
Domine,  bene  prosperare.  Te  enim  lapidem  angula- 
rem  honorificatum,  pretiosum,  electum,  in  fundamen- 
tum  pono  hujus  negotiationis  toto  orbi  salutiferse. 
Didici  enim  per  prophetam  tuum  Ysaiam,  quia  omnis 
qui  credit  in  te,  talem  lapidem  existentem,  nullatenus 
''  confundetur,  neque  a  .suae  spei  base  poterit  commo-- 
"  veri.  Et  ita  se  habet  Veritas,  et  nullus  contradicere 
"  audet,  nisi  patris  mendacii  discipulus  fuerit.  Opus 
"  autem  tuum  est,  qui  lapis  angularis  existis,  conjun- 
"  gere  quae  procul  sunt,  vel  quae  inter  se  distant,  et 
*'  ea  quae  divisa  sunt  in  unitate  fidei  congregare.  Tu 
"  enim  es  qui  et  procul  et  prope  existentibus  pacem 
''  evangelizasti,  et  fines  orbis  terrarum  per  tuarum 
"  super  crucem  exaltationem  manuum  ad  eusebiam 
"  convocasti,  et  paterno  more  super  humeros  elevasti. 
"  Tuae  igitur  inaestimabili  clementiae  supplico,  qui  Patris 
''  es  Verbum  omnipotens,  consubstantialis  Sapientia  Dei, 
"  aedifica  in  me  domum  hujus  rei,  et  tu  sis  ejus  et 
"  fundamentum  et  tectum,  qui  juxta  theologicam  vocem 
"  Johannis  Alpha  et  Omega  diceris,  tanquam  omnium 
"  principium  et  finis  incircumscriptus.  Hucusque  quae 
Ps.  cxx.  1.^'  ad  orationem  pertinent.  Ac  in  primis  oculos  ele- 
"  vantes  ad  montes  caelestes,  unde  venire  nobis  auxi- 
"  lium  oravimus,  deinde  ad  te  ^  sanctissimum  Papam, 
*'  qui  Apostolicae  sedis  primatum  sortitus  es,  sermonis 
"  mutamus  exordium ;  et  velis  descendere  aliquantulum 


Eph.  ii. 
17. 


1  This  letter,  which  belongs  to 
the  year  1232,  is  given  by  Mansi, 
Concil.  xxii.  47,  in  Latin  and  Greek. 
It   is  also   in   Latin   in  Wadding, 


Annales  Minorum,  ii.  296,  collated 
with  a  Vatican  MS. 

2  7-ecto7'i']  So  Par.  for  decori, 
which  the  text  has  ;  rectori^  C. 

^  /e]  om.  C. 


DE    TEMPORE    REGIS   HENRICI   TERTII.  449 

''  ab  altitudine  glorise,  et    intendere   verbis   meis,    qui  A.D.  1237. 

*'  miser  sum  et  vita  et  sermone,  si  tu,  inquam,  assimi-  ^-etter  of 

"  laris  Ei  Qui  in  altis  habitat,  et  humilia  respicit  Deus.  11.,  arch- 

"  Incipiam   autem   hinc.     Investigabilis   sapientia   Dei,  ^^^^"^  ^? 

"  qu86  ex  non  esse  omnia  simul  produxit  ad  esse,  semper  nopie,  to 

"  autem  continet,  et  provide  regit,  consuevit  multotiens  J^^  ^^^^' 

"  ex  minima  occasione,  velut  quodam  fundamento  diu  between 

'•  anteposito,  magna   opera   postmodum   superaedificare,  and  iTt^n 

*'  ad    commune     proficuum    et    salutem.      Joseph,    in  churches. 

"  iEgyptum  argenteis  venundatus,  servus  deducitur  in  ^^'  9'^^' 

"  lacum,    et   in  carcerem   truditur ;  quae   autem   secuta 

"  sunt   postmodum,   quam    gloriosa,    quam    honorabilia 

"  fuerint,    et   qualiter   Deus  in  medio  ejus  glorificatus 

"  extiterit,   sapientissimam  mentem   sacrse  animre  tuae, 

"  sanctissime    pater,  non  latet.     Ad  quid  autem  sermo  Mentio  de 

"  respiciat  et    quid    significare    vult,  fratres   prsesentes,  Mfnorihus 

"■  quos  quidem  periculosus  occursus  et   injustus    career  9"^'  «^ «"'« 

'•'  fecit  nostro  vultui    praesentari,  vestrae    sanctitati    ex- 

''  ponent,  quorum  numerus  prudentum  virginum  numero 

"  aequipollet.     Nam^    et    lampas    operum    suorum,    et 

"  quod    ex    ea    lumen    exit,  coram  hominibus  lucet  in 

"  gloriam    caelestis    Patris ;    ac    prudenter    oleum    boni 

"  operis  apponunt    semper,  ne    lumen   lampadis   extin- 

"  guatur,  et   ipsi  ad    sompnum    trahantur   accidiae,    et 

"  introitu  regni    careant.     Sine  baculis  sunt  omnes,  et  Cf.  S. 

*'  vestes  singulas    singuli    habent,  et    sine  calciamentis.     ^**'  ^'^^' 

"  Nunc  autem  pedes  eorum  pulchros  secundum  Aposto-  Rom.  x.  15. 

"  lum  existimo,  tanquam  evangelizantium   pacem  inter 

"  Graecos    et    Latinos ;   ut  breviter    dicantur,    velut  ex 

"  toto    vacui,    et    lovissimi     et    expediti    cursores    ad 

"  Christum    properantes   attingere.  Qui  omnium   bono- 

"  rum  est    meta.     Ad  Quem    cum    pervenerint,  sistent 

"  cursum    et    percipient    quod   peroptant.     Hi    quidem, 

"  qui    secundum    Deum   Minores  Fratres    dicuntur,    sic 

''  uniti  in  una  voluntate  et  unanimitate,  aequipollentes 

^  In  the  margin  the  archbisliop  is  represented  sitting  ou  his  throne  in 
thought. 

VOL.    III.  F  F 


450 


^IATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237.  " 
Letter  of     u 
Germ  an  us 
II.,  arch- 
bishop of      (c 
Constanti- 
nople, to      " 
the  Pope,     a 
for  unity 
between        " 
the  Greek    ^^ 
and  Latin 
churches.     " 
Mentio  de    <i 
longcBva 
discordia       " 
i7iter  Latl-   ^ 
nos  et  ipsos 
QrcEcos.       " 


Ps.  xxxiv.   ^' 
16. 


Hie  con-       " 
qucritur  de  ,^ 
diuturno 
odlo  quod      " 
ex  oppres- 
sione  ori- 
yinem  a 

sumpsit, 

Jcrem.  ix.    '' 
1. 


in  quinqiienario  numero,  in  bonum  signum  apparue- 
runt,  et  spem  bonam  proposuerunt  de  unitate  et 
Concordia,  annuente  Domino,  inter  quinque  patri- 
archatus.  Accesserunt  autem  in  domum  nostram 
fratres  ipsi  ex  divina  providentia,  sicut  credidi,  qu^e 
cuncta  disponit  in  eo  quod  expedit ;  et  cum  hinc 
inde  inter  nos  multa  verba  fuissent  exorta,  verteba- 
tur  magis  locutio  prse  cseteris  super  scismate  longi 
temporis  tunicfe  inconsutilis  eusebiee  desuper  con- 
textse,  qua  veste,  videlicet,  Apostolorum  manus  ca- 
tholicam  Christianorum  ecclesiam  induerunt.  Prae- 
sumptuosae  non  quidem  manus  militum,  sed  ecclesi- 
asticarum  personarum  sensus  sciderunt  et  diviserunt ; 
et  seism  a  equidem  magnum  et  multorum  annorum  ; 
et  nullus  est  qui  misereatur  sponsse  Christi,  quee  sic 
scissa^  veste  induta  est,  aut  qui  ejus  velit  turpi tudinis 
misereri.  Hoc,  ut  credo,  et  David  in  libro  Psalmorum 
plangit,  dicens,  Divisi  sunt,  et  non  sunt  comipuncti. 
Si  enim  compunctionem  habuissemus,  doleremus 
et  contristaremur ;  et  si  tribulationem  et  dolorem 
inveniremus,  nomen  Domini  utique  invocaremus,  et 
adhuc  nobis  petentibus  adesset,  sicut  in  medio  dis- 
cipulorum,  jampridem  pacificans  discordes,  et  cogita- 
tionum  corrigens  amphilogiam."  Nunquid  enim  non 
mordentur  ejus  viscera  ?  nunquid  non  contristantur 
propter  [ejus]  ^  discordiam  ?  etiam  valde.  Pater  enim 
est,  et  omnium  patrum  piissimus,  et  non  sustinet 
videre  pignora  liostili  more  se  ad  invicem  evellentia 
et  disperdentia,  et  more  piscium  alterum  ab  altero 
devorari ;  eo  quod  major  contra  minorem  extollitur, 
et  qui  potentior  est  opprimit  infirmiorem.  Siccine 
docuit  nos  piscator  Petrus  hominum,  qui  contra  na- 
turain  prioris  artis  de  morte  ad  vitam  quos  piscatus 
est  traduxit  ?     Hen,  quis  dahit   capiti  nieo  aquam, 


^  scissa']  om.  C. 

'  amphilogiam]    amphibologiam, 


C. 


^  ejus']   in  C. ;  om.  B. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIT. 


451 


et  oculis  meis  fontein  lacrmiarum,  lU  'p^angain  die 
ac  node  super  contritione  niovce  Jerusalem.,  de  genti- 
bus  ecclesi?e  congregatae  ;  qualiter  electus  populus 
Dei  in  Judam  et  Israel  divisi  fuimus,  et  civitates 
nostrse  in  Jerusalem  et  Samariam  ?  Ea  enim  quae 
de  Chain  et  Abel,  vel  Esau  et  Jacob  contigerunt, 
qui  fratres  quidem  natura  erant,  hostes  quidem  mente, 
et  sic  contrarii,  piget  me  huic  sermoni  inserere,  ne 
forte  primatui  fraternitatis  injuriari  videar,  aut  sur- 
ripere  velle  credar  primogenita.  Veruntamen,  nee 
Pater  meus  senuit,  nee  oculi  Ejus  caligaverunt ;  sed 
in  cselis  existens  liquide  omnia  videt  et  his,  qui 
injuste  oppressi  sunt,  benedictionem  largitur.  Sunt 
quippe  h?ec,  sunt  hcec  amara  valdc,  et  intelligenti 
tinea  ossium,  si  frequenter  ad  memoriam  deducantur. 
Sed  quod  sequitur,  vel  quod  dicendum  est,  amarius 
et  malorum  omnium  est  pessimum,  et  omni  giadio 
secante  utrimque  magis  acutum,  et  magis  resecans, 
contra  qnoscunque  hominum  fuerit  adductum,  sive 
contra  Grsecos,  sive  contra  Latinos.  Quid  est  hoc  ? 
Paulum  dicentem  audiamus,  sive  nos,  sive  aiigelus 
de  ccdis  evangeUzaverit  vobis  prceter  id  quod  evan- 
gelizavinius,  anathema  sit.  Et  non  semel  hujusmodi 
giadio  percutit,  sed  et  secundo,  ut  majorem  dolorem 
ex  secunda  percussione  adducat,  et  ad  medicum 
quserendum  exurgant,  qui  mortem  animarum  perti- 
mescunt.  Quid  ergo  dicam  ?  Omnem  curam  et 
omnem  sollicitudinem  aliam  a  mentibus  excutiamus, 
velut  pulverem  a  pedibus ;  et  cum  omni  desiderio 
quaeramus  quos  tangit  hie  gladius  biceps  et  terribilis, 
et  qui  sunt  quos  separat  a  compage  ecclesiasticorum 
membrorum,  quorum  caput  Christus  est.  Si  nos 
Grsecos  [tangitis],  ostendite  plagam,  et  sanguinem  a 
vulnere  tergite,  ac  emplastra  spiritualia  apponite  et 
ligamentis  constringite,  et  salvos  facite  fratres  in 
pcriculo  positos,  ne  pereant ;  et  Salomoni  adquiescite 
proverbialiter  sic  dicenti,  Fvater    in   angustiis   com- 

F  F    2 


A.D.  1237. 
Letter  of 
Germ  anus 
II.,  arch- 
bishop of 
Constanti- 
nople, to 
the  Pope, 
for  unity 
between 

f.  110  Z». 
the  Greek 
and  Latin 
churches. 

Gen.  xxrvii. 
1. 


Auctoritas 
beati  Pauli 
terribilis. 
Gal.  i.  8. 


Hie  videtur 
quod  dispu- 
tationcni 
exigit  ad 
inquisitio- 
nem  veri- 
tatis. 


Prov, 
17. 


xvii. 


452  MATTH^I   PARISIENSIS   CHEONICA  MAJORA. 

A.D.  1237.  "  prohatur.     Maxime  autem  ipsum  Dominum  audiatis, 

Letter  of  u  ^^^  sapientiam  ipsi  tribuit  Salomoni,  et  qui  loquitur 

Jer.  XV.  19.  "  P^r   proplietam,    Qui    separaverit  pretiosurti    a   vili, 

II.,  arch-  "  quasi  OS   nieum  erit.      Si  autem  nos    quidem  Grseci 

Constanti-  "  ^^^®  plaga  sumus  et  ^  absque  vulnere  a  gladio  anathe- 

nopie,  to  "  matis,  contra   autem  Italicos    et  Latinos    acutissime  ^ 

for  unity'  ^'  adducitur,  et  ad  mactandum  et  perdendum  quosdam 

between  <^  extenditur,    existimamus    quod    non    sustinebitis    per 

the  Greek         .  .  .        . 

and  Latin    "  ignorantiam    et    pravam    pertinaciam  ^   vos   a    parte 

churches.    «  Domini    separari,    pro    quo    decern    milia    mortes,    si 

"  foret  possibile,  quilibet  vestrum  libenti  animo   susti- 

"  neret.     Quod   autem   discordia  magna^  et  dogmatum 

"  contrarietas,  et   canonum  destructio,  et   rituum,  quos 

"  tradiderunt    patres,    immutatio,    materia    sint    sepis, 

"  quae  separat  ea  quae  prius  unita  fuerant  et  conjuncta 

"  concordiee  in  pacis   conjunctione ;  totus  mundus   una 

''  lingua  factus  acclamabit,  Deum   protestans,  invocans 

^  ''  caelum  et  terram    in    testimonium,  quia    nos   junctis 

"  manibus  vobis  uniri,  vel  vos  nobis,  facta  diligenti  in- 

''  quisitione   profundse  veritatis  cum  invocatione  Sancti 

Per  h(JEc     "  Pneumatis,    instantissime    postulamus,    nee    amplius 

^tul^quod     "  scismatico  scandalo  immerito   deturpari,  et  a  Latinis 

2miripos-    "  defamari,  vel  vos  a  Greecis    depravari.     Et   ut   veri- 

GySa"  sed  "  ^^^^^  meduUam  attingamus,  multi  potentes  ac  nobiles 

timentop-    "  vobis    optcmperarcnt,    nisi    injustas    oppressiones    et 

Latinorum. "  opum   protervas    exactiones   et    servitutes    indebitas, 

"  quas  a  vobis  subjectis  extorquetis,  formidarent.    Hinc 

"  et  crudelia   bella.  in   alterutrum,  civitatum    desolatio, 

"  sigilla  januis  ecclesiarum  impressa,  fratrum  scismata, 

"  et  sacerdotalis  ministrationis   prorsus   vacat  operatio, 

''  ne  Grsecorum  climatibus,  ut  deceret,  Deus  collaudetur. 

Timent       "  Unum,  ut  credimus,  quod  Grgecis  jam  pridem  desuper 

querram^^  "  ^^^^     prsefinitum,    liucusque     defuit,    tempus    scilicet 

prcBpararL  "  martirii ;   sed    et   ipsum    jam   imminet,    ut    tribunal 


1  et]  cm.  C.  I       ^  pertinaciam']  pertinentiam,  C. 

-  acutissime']   om.  C.  I 


BE   TEMPOEE   REGIS   HENRICI   TERTII.  453 

'*  tirannicum   aperiatur,   et   secies    tormentorum    propo-  A.D.  1237. 
"  natur,  fluat  cruor  inundans,  et  nos  ad    martirii    sta-  J^^**^^  ^^ 

Germanus 

"  dium     descendamus,     et     bonum    certemus    agonem,  li.,  arch- 

"  coronas   ab  Omnipotentis    dextera    recepturi.      Novit  constanti- 

"  ea  qu8e  dico,  et  propter  quid,  Cyprus  famosa  insula ;  nople,  to 

"  quae    novit,   et    qui©   novos    martires    fecit,    et   vidit  f^^  unity' 

"  milites    Christi ;    qui    prius    per   aquam    transeuntes,  between 

"  lacrimarum    compunctionibus    et    sudoribus    loti,    ex  and  Latin 

"  confessionis  laboribus  per  longa  tempora  ad  ultimum  churches. 

''  etiam   per   ignem   transierunt;   et  eduxit  eos  Agoni- 

*'  thetes   Deus   in  cseleste    refrigerium.     Bona  nunquid 

"  sunt,  o    Papa   sanctissime,  Apostoli  Petri    successor  ?  Lwectio  in 

"  Hsec  injungit  Petrus  mitis  et   humilis  Christi   disci- ^!J,^^^J!'* 

"  pulus  ?     Siccine  instruit  seniores  per  epistolam  suam,  eorum  ti- 

"  cum    scribat,    Seniores,    qui    in    vohis   sunt,    ohsecro  l^^amri- 

"  consenior  et  testis   Christi  passionmn,   qui  et  ejus}  tiam. 

"  quce  in  futuro   est,   glorice   communicator ;  pascite,  J^  ^  ^' 

"  qui  in  vohis  est,  gregem  Dei  providentes,  non  coacte, 

"  sed  sponte,  non  turpis  lucri  grcUicc,  sed  voluntarie ; 

"  neque   ut    dominantes    in    cleris,    sed   forma   facti 

"  g regis,  et  cum  apparuerit  Princeps  pastorum,  per- 

"  cipietis    immarcessihilem    ceternce    glorioe  coronam? 

"  Haec    est    Petri    doctrina,    et    videbunt    qui    ei    non 

"  obediunt.      Nobis    autem    sufficit    ad    consolationem 

"  epistolae  pars  ilia,  in  qua  gaudere   prsecipit   contris- 1  Pet.  i. 

"  tatos^  diversis  temptationihus,  ut  examen  fidei   ves-   ' 

"  tree  multo  m^agis  pretiosius    auro   corruptihili   igne 

"  examinato    inveniatur    in    laudem   et    honorem    et 

"  gloriam  in  revelationem  Jesu  Christi.     Sed  concede 

"  veniam,    sanctissime    domine,    et    omnium    praedeces- 

"  sorum  tuorum   veteris  Romae    clementissime,  et    sus- 

"  tine  verba  multum  amaritudinis  habentia ;  sunt  enim 

"  languentis    cordis    suspiria,    et    datur    indulgentia   a 

"  discretis  his,  qui  propter  cordis  nimiam  tristitiam  in 

"  verba  prorumpunt  per  singultus.    Accinge  igitur  sicuti  ^^^iiientibus 

promiltH. 

1  'ywa]   ei,  B.  |        '  B.  ins.  ut.     It  is  erased  in  C. 


454  MATTH^I   PAKTSIENSIS   CHRONICA    MAJORA. 

A.D.  1237.  "  fortitudinis  lumbos  tuos,  et  accende  tuie    discretioiiis 
■^'^"Y"  "  lucernam,  et  quaere  dragmam,  quie    perit   super  fidei 

Letter  of     "  imitate,    et   compatiemTir    sanctitati    tiise ;  etiam   nos 
Germanus  «  ylou  parcemus  infirmo  corpori,  nee  fatiscentem  causa- 

II.,  arch-  ^  -^ 

bishop  of    "  bor    ^^tatem,    prsetendendo    senectutis    excusationem ; 
Coustanti-  cc  ^^^^  lonofam  viam  causabimur.     Quanto  enim   labori- 

nople,  to  .  °  ,    .      .    . 

the  Tope,    "  osius  opus  est  Cjuod  incipitur,  tanto  magis  erit  causa 

1  Cor.  iii.    "  pluriuiii    coronarum ;    iinusquisque    enim    secundum 

r\     .        "  propriiivi  lahorem  onercedem  accipiet,  sicut  generalis 

between      "  stadii  luctator  et  niaximse  victoriosus   coronse  Paulus 

dLT     "  ^^'^'    ^^^^  ignoramus,  sanctissime  dominC;  quod  quem- 

churches.    *'  admodum    nos  Graeci  nitimur    in  omnibus   observare 

"  orthodoxam    et    eusebiam    sententiam,    ut    in    nullo 

"  erremus  a  sanctorum  Apostolorum    et  patrum  statu- 

"  tis ;  eodem  modo  veteris  Romse  ecclesia   bene  scimus 

"  pro  se   nititur,  ut  non  existimet    se    falli    in    aliquo, 

"  neque    remedio    indigere    se    asserit    vel  correctione ; 

"  hoc  et  apud  Gr^ecorum    ecclesiam  et  Latinorum    dici 

''  novimus.     Nam  nemo  unquam  in  propria  facie  exis- 

"  tentem  turpitudincm  videre  potest,  nisi  super  specu- 

*'  lum    se    inclinaverit,  aut   ab   alio    certificatus    fuerit, 

''  qualiter  se   circa    faciem    habeat,    sive    turpiter,    sive 

Autentica    ''  non.     Habcmus  autem  specula,  multa  et  magna  luci- 

■ ''  daque,  clarum   videlicet  Christi  Evangelium,  Aposto- 

"  lorum   epistolas,  libros    theologorum    patrum ;  inspici- 

"  amus   in  eis.     Ij)sa    ostendent    nobis    qualiter    unus- 

"  quisque  sentit,  sive  notlie,  sive  legitime.     Qui  autem 

"  ad  speculum  fuerit  invitatus  causa  experientiiP,  cum 

"  recesserit,    conlitebitur    etiam    invitus    suum    vultum 

Kom.  xvi.   "  esse    deformem.     Deus  auteia  jX(cis    conterat  Satha- 

"  nam   sub  pedihiis  nostris   cito,    auctorem    discordise ; 

"  pacificus,   odientem    bonum ;    Qui    causa  est  bonorum 

''  omnium,  scandala  facientem.     Et  Qui  pacis  est  Deus 

"  mittat  ad    nos,  qui    pastores    sumus    ovium    suarum 

"  ration abilium,  angelum    pacis,  gaudium    magnum  an- 

"  nuntiantem,  sicut  prius  in  nativitate  secundum    car- 

"  nem  Emanuelis  jiastoribus   brutarum  ovium ;   et  dig- 


DE   TEMPORE   REGIS   liENRlCI   TERTII. 


455 


'  nos  faciat  canere  illam  laudem  mirabileir»,  Gloria  mA.D.  1237. 
'  excelsis  Deo,  et  in  terra  pax  hominihus  honce  volun-  S-  i^^uc.  ii. 
'  tatis,    et    in    sancto    osculo    ad    invicem    salutare.  Rom.  x\-i. 
'  Gratkc    Domini    nostri    Jesu    Christi,    et    pax    Dei  l^- 
'  Fatris,  et  commitnicatio    oancti   bpiritus  vobiseiim.  u. 
'  Ainen^ 


Epistola  ejusdem  ad  cardinales} 

"  Germanus  mi.seratione  clivina  archiepiscopus  Con- 
stantinopolitanus  nov?e  Romse,  sanctissimis  et  dis- 
cretissimis  et  egregiis  cardinalibus,  et  Apostolicae 
sedis  decori.  Magnum  utique  bonum  est  huic  mun- 
do,  et  omnibus  hominibus  valde  utile  et  discretum 
consilium,  in  omnibus  agendis  communem  habere 
tractatum,  et  in  simul  convenire.  Quod  eniin  quan- 
doque  Deus  uni  celavit,  alii  inspiravit ;  et  sic  quod 
dispensative  alicui  bonum  revelat,  cum  in  connnune 
producitur,  propagative  ad  utilitatem  subjectte  multi- 
tudinis  transfertur.  Si  autem  plures  sint  consiliarii, 
et  sint  docti  et  circumspecti,  quantum  lucrum,  quan- 
taque  utilitas  universie  plebi  et  populo  subjecto 
provenit  ?  Si  enim  vir  qui  sine  consilio  operatur, 
sibi  ipsi  est  contrariits,  sicut  Salomon  et  Veritas 
dicit ;  ergo  per  contrarium,  qui  plura  et  bona  habet 
consilia,  amicos  sibi  multa  caritatc  constringit ; 
immo  ipsos  sibi  attrahit  inimicos.  Quod  autem  hoc 
divinum  sit  pariter  et  cseleste,  propheta  Ysaias  tes- 
tatur,  ubi  consubstantiale  Patris  Verbum,  et  magnum 
consilii  Angelum,  admirabilem  Consiliatorem  dicit  et 
nominat,  ut  intelligatur  videlicet,  quantum  quoad 
Deum  decet  Patris  colisilium  ad  distinguendam  dif- 
ferentiam  personarum.  Nam  secundum  naturam 
divinam  una   voluntas    et    velle    est    Patris    et    Filii 


f.  111. 

Similar 
letter  of 
Germanus 
II.,  arch- 
bishop of 
Coi^stanti- 
nople,  to 
the  cardi- 
nals. 


Approhalio 
consilii 
inter  plures 
discretos. 

Cf.  Ecclus. 
xxxii.  23. 


Isa.  ix.  6. 


^  This  letter  is  only  known  from  this  source.    Wadding.,  Annul.  Minor. 
ii,  300,  gives  it  from  Paris.     It  belongs  to  the  year  1232. 


4:56  MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237. "  et     Spiritus    Sancti.      Magnus    ergo    inde    provenit 

^^hv*}f     '  honor    bonorum    consiliatoribus,    eo    quod    ex    hoc 

Germanus  "  commune     cum    Domino     vocabulum    sortiuntur,    si 

*^  *?-^         "  juxta  quod  Ipse  acceptat  consiliati  fuerint  pro  salute 

"  humana.       Cum    igitur    nutu    supernae   Providentise, 

"  qui    cuncta    disponit    in    eo    quod    expedit,    magna 

"  Roma  et  egregia  dignos  suae  magnitudinis  et   gloriae 

"  vos    prsefecerit,     tanquam     discretione     et     religion e 

"  omnes  prsedecessores  vestros  cardinales   alios  praecel- 

"  lentes,    sicut    religiosi    fratres    nostram    humilitatem 

"  certificarunt,  supplico  sanctitati  vestrse,  ut  in  agonem 

"  spiritualem     surgatis.       Induamini    loricam     spiritus, 

"  destruite    materiam    sepis    inimicitiae    veteris,    inter 

''  Latinorum  et  Grsecorum  ecclesiam  existentis.     Arma 

"  enim    vestra    fortia    sunt    ad    diruendas    hujusmodi 

"  munitiones;    et    hac    sepe    destructa,    pacificate    quae 

"  divisa   sunt,    et    conjunctione    pacis    et   caritatis    et 

"  communis  fidei  ea,  quae  a  multis  annis    soluta   sunt, 

"  alligate;   ac  estote  consiliatores    admirabiles    et   Deo 

Approbatio '-  acceptabiles  apud   sanctissimum    et   excellentissimum 

captandam  "  Papam,     virum     desideriorum,     spiritu    cognoscentes 

bcnivolcn-   <<  eundem  pacificum,  mitissimum,  et  secundum  nominis 

iiam.  .  \  , 

"  sui    vocabulum,    vigilantem    semper    et    orantem,    et 

"  Dominum  suum  expectantem  quando  veniet,  ut  eum 

"  dulcissimse   beatitudinis    dignum   faciat,  qui    in  sim- 

"  plicitate    cordis    sui    pascit    populum    Christi,    et   in 

"  intellectu   manuum    suarum   ad    pascua  Paradisi    de- 

"  ducet;   manus   autem,   ut   nostis,    in   sacra  scriptura, 

"  operationem    designat.      Nos    quidem    spem    gerentes 

*'  ex^  vera  promissione  omnipotentis  Christi,  qui  perficit 

2  Cor.  xii.  "  virtutem  ^  suam  in  infirmitate  nostra,  neerotium   uni- 
9  ...  ... 

"  tatis   incepimus,  et   ad   sanctissimum   Papam   literas 

"  dirigimus.     Exoro  autem  Regem  cselorum.  Qui  servi 

"  formam    induit    propter    servos    suos    inutiles.    Qui 

"  exaltatus    extitit   super  crucem,    et  eos,  qui   in   pro- 


^  ex']  et,  B.  I        2  virtuteni]   veritatem,  B; 


DE   TEMPORE    REGIS   HENRICI   TERTII.  457 

"  fundum  malitise  corruerant,  exaltavit   ad  se,  ut  Ipse  A.D.  1237. 
"  deponat  a  cordibus  vestris  omnem  extollentiam  cooi-  better  of 

.  1  p     J  ',    1         arcnbisnop 

"  tationum,  extollentem   se  contra    iraternam  unitatem  Germanus 
'*  nostram,    et     illuminet    conscientias   vestras    lumine  *^  ^}.^  , 

.         .  cardinals. 

"  scienticie,  ut  uniim  et  idem  dicamus,  et  non  smt  inter  i  qq^^  [  iq. 

"  nos    scismata.      Maneamns    autem    instruct!    in   una  Approbatio 

"  eademque    mente,    et    non    dicatur    inter   nos,   sicut  w'"^«^'«- 

"  inter    Chorinthios    quondam,  quod  ego    quidem   su7niCov.iA2. 

"  Paidi,  ego  autem  Apollo,  ego  aute'ni  Cephce,  ego  an- 

"  tern    Christ i ;    sed    ut   omnes    Christi    esse    nomine- 

"  mur,    quemadmodum    et   Christiani    vocamur.      Ma- 

"  neamus    quoque   instruct!  in   una    eademque    mente, 

''  et  caritatem,  quae  secundum  Christum  est,  sectemur ; 

"  et    illam    evangelicam    vocem    habentes    in    buccina, 

"  quae   dicit,   Unus   Dominus,    una  fides,   unv/ni  hap-  Eph.  iv.  5. 

"  tismia,  liceat  nobis  vera  confiteri,  et  induamini  formam 

"  amicorum,  ut  liceat  impune  de  veris  confiteri.     Quia 

"  autem  scriptum  est,  Verba  sapientis  veridici  et  cor-  Eccles.  xii. 

"  ripientis  sunt  quasi  clavi  in  altum  defixi ;  et  Veritas     ' 

"  plerumque    parit   inimicos,   licet    verear,  tamen    con- 

'•  fitebor.     Divisio  nostr£e  unitatis  processit  a  tyrannide  Querimo- 

"  vestrse  oppressionis  et  exactionum  Romanse  ecclesise,  ^opprgssio?ie 

"  quae    de    matre  facta    noverca    suos,    quos    diu    edu-  itomano- 

"  caverat,  more  rapacis  volucris  suos  pullos  expellentis, 

"  filios    elongavit.     Quae    etiam,  quanto   humiliores  et 

"  sibi  proniores,  tanto  magis  conculcat  et  habet  viliores, 

"  non   attendens  illud   Evangelicum,  Qui   se   hwniliat,  s.  Luc 

"  exaltabitur.     Temperet   igitur  vos  modestia,  et,  licet  ^^^'' ^^* 

"  innata,   paulisper    sedetur    Romana   avaritia,    et   de- 

"  scendamus  ^  ad  veritatis  scrutinium  ;  et  veritatis  inqui- 

"  sitione    approbata   utrimque,  ad    unitatis    soliditatem 

"  revertamur.      Etenim     eramus    omnes,    tam    Ytalici 

"  quam  Grseci,  aliquando   in  eadem  fide,    et  in  eisdem 

"  canonibus  ;   pacem   habentes  inter   nos,  et  pugnantes 

"  alter   pro    altero,  et    inimicos    ecclesise    confimdentes. 


descendamus']  condescendamiis,  C. 


458 


MATTH^I    PARISIENSIS    CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237.  " 
Letter  of     a 
archbishop 
German  us    " 
to  the  a 

cardiuals. 


Quod  idi-  (^ 
quando 

Romana  '' 

ecclesia  ^^ 
protegeha- 

tm-  a  " 

GroEca  et  ^^ 
refugium 

habuit  ad  " 

earn. 

<i 

S.  Matt.       '' 
V.  45. 


Apparens  " 

controver-  <; 
sia  inter 

Petrum  et  " 

Paulum.  ^^ 
Gahii.  11. 


Et  qui  ab  Oriente  populus  irruebat,  hcereticorum 
tyrannic]  e  perdurante,  quia  fidele  refugium  habuit  ad 
nos,  et  pars  ejus  ad  vos,  scilicet  magnam  Romam, 
festino  gressu  quasi  ad  tui-rim  immobilem  suse  con- 
fugit  fortitudinis,  et  consolationem  recepit  utrobique, 
et  mutua  caritate  frater  in  fratris  sinu  ad  protec- 
tionem  recipiebatur.^  Et  cum  Roma  multotiens 
fuisset  a  gentibus  occupata,  imperium  Grsecorum  ab 
earum  tirannide  libera vit.  Agapitus  vero  et  Vigilius 
ad  Constantinopolim  propter  dissensiones  quae  Romse 
erant  aliquando  confugerunt,  et  honorifice  recepti 
protectione  defendebantur ;  licet  nobis  grata  vicis- 
situdine  nunquam  in  arcto  positis  auxilium  ^  prse- 
buistis.  Sed  oportet  nos  etiam  ingratis  bonos  esse. 
Nam  et  piratis  pacantur  maria,  et  solem  facit  Deus 
oriri  super  jiistos  et  injiistos.  Heu,  heu !  quam 
amara  divisione  sequestramur,  unus  detrahit  alii,  et 
alter  alterius,  velut  animse  periculum,  vitat^  consor- 
tium. Quid  ergo  dicemus  ?  Si  nos  jacemus,  erigite 
nos.  Nolite  in  casum  nostrum  esse  tantummodo 
corporalem,  sed  estote  etiam  nobis  in  resurrectionem 
spiritualem,  et  gratiarum  vobis  debitores  nos  forte 
fatebimur.  Si  autem  culpa  et  initium  scandali  a 
veteri  Roma  prodiit  et  a  successoribus  Petri  Apostoli, 
ilia  verba  Apostolica  legite,  quae  ad  Galatlias  Paulus 
scribit,  sic*  dicens,  Cmii  autem  venisset  Petrus 
Antiochiam,  in  facie  ei  vestiti,  quia  reprehensihilis 
erat,  et  csetera,  quae  consequenter  Paulus  tangentia 
Petrum  ait.  Sed  repugnatio  hujusmodi,  ut  pie 
credendum  est,  non  alicujus  causa  fuit  discordise  vel 
correptionis  amane,  sed  potius  indagationis  et  pro- 
fundioris  disputationis,  temporalem  condescendentiam 
irritantis.  Vinculo  enim  caritatis  in  Christo  junge- 
bantur    astricti,    fide    et    doctrina    conform  es,    nulla 


^  recipiehatur]  reciperetur,  C. 
^  auxilium]  So  Par.  over  asilum, 
which  is  expuncted. 


^  vital]  visitat,  C. 
^  sic]  om.  C. 


DE   TExMPORE   llEGIS   IIKNRICI   TERTII.  459 

"  ambitione  vel  avaritia  distract! ;  utinain  in  his  illis  ^  A.D.  12.37. 
"  assimilaremini.     Merwtibus    autcm    nostris    sci'ui)ulum  J^^tter  of 

.  archbishop 

"  generat    oftbndiculi,  quod,    terrems  tan  turn    mhiantcs  German  us 

''  posscssionibus,  undecunqiie    potestis  abradere,  aurum  ^^^  |^\^ 

"  et  argentuni  congregatis  ;    discipulos  tamen    ejus  vos 

"  esse   dicitis,    qui    ait,    Aurmii  et    argentuin   non   est  Act.  iii.  6. 

"  meciiin ;  regna  vobis  tribute  subicitis ;  negociationibus 

"  numisma    multiplicatis,    actibus    dedocetis    quod    ore 

"  prsedicatis ;  moderetur  vos  temperantia,  ut  sitis  nobis 

"  et    onini    mundo    exemplum    et    exemplar.      Videtis 

"  quam  bonum  est  fratrem  juvari  a  fratre.     Solus  enim 

"  Deus  nullo  est  indigcns  auxilio  vel  consilio  alicujus  ; 

"  homines    autem    indigent    alter    ab    altero    adjuvari. 

"  Ego  autem,  nisi  vererer  magnum  Apostolum  Petrum, 

"  qui    caput    est    Apostolorum    Christi    et    petra    fidei, 

"  reducerem    utique    ad    vestram    memoriam,    qualiter  f •  1 1 1  ^^ 

"  hsec    petra    mota    fuit    a    base  et    a    muliere    misera  xivi.^69 

"  commota  fuerit,  permittente    Christo,  judiciis    quibus 

"  Ipse  prtevidet'^  universa,  Cii]us  judicia  ahissus  "niidta ;  rs.xxxv.7. 

"  Qui  per  vocem  galli   recordantis  reduxit   Petrum  ad 

"  memoriam  verbi  prophetici,  et  a  sompno  desperationis 

"  excitavit  eundem.     Ille   autem  faciem    suam  lacrirais 

"  abluit    excitatus,    et    confessus    Deo    et    toti  mundo, 

"  exemplum   factus    poenitentise,    claves    portans    regni 

"  [cselorum],^  et  coram  omnibus  hominibus    currens  et 

"  dicens  ;   '  Nunquid  qui    cadit,  resurgetne  ?     Qui  ceci-  ^^i^-  ^'"-  ^^ 

"  '  distis,    surgite,    intuentes    in^  me,    et  obedite    mihi 

"  '  properanti     ad     Paradisum,     cujus     aperire    portas 

*'  '  accepi    potestatem.'     Ha3C    sanctitati    vestree    scribo 

"  pro    recordatione    tantum.     Novi    enim    quam    omni 

"  estis    sapientia     et     scientia     prsediti ;    et    Salomini 

"  adquiescens,  ad    hujusmodi    verbum  veni ;   Da  enim,  I''''^^.  ix.  9. 

"  dixit,    sainenti  occasionem,  et   ctddetur  ei   sapientia. 

"  Doce  justu'in,  et  festinabit  accipere.      Hoc  solum  ad- 

"  dam,  et  verbo  finem  imponam,  quod  videlicet  multse 

"  et    magnae    gentes    sunt,  quae  nobiscum   sapiunt,   et 


•  iUin-]  vel,  C. 

^  prfeviflct']  pr«xvidit,  C. 


^  ccclornni]  From  C. ;  oni.  Iji 
■*  /;/]  om.  C. 


460 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237. 
Letter  of 
archbishop 
Germanus 
to  the 
cardinals. 


nobiscum,  qui  Grseci  sumus,  conveniunt  in  omnibus. 
Primi,  illi  qui  in  prima  parte  Orientis  habitant 
Ethiopes,  deinde  Syri,  et  alii  qui  graviores  sunt,  et 
magis  virtuosi,  scilicet  Hyberi,  Lazi,  Alani,  Gothi, 
Chazari,  innumerabilis  plebs  Rusiae,  et  regnum  magnae 
victoriae  Wlgarorum.  Et  hi  omnes  tanquam  matri 
nostras  obediunt,  in  antiqua  orthodoxia  immobiles 
hactenus  permanentes.  Deus  autem  sanctus,  Qui  pro 
nobis  homo  factus  est,  et  Qui  in  caput  positus  est 
ecclesiae  de  gentibus  congregatae,  congreget  nos  iterum 
in  unitate  fidei,  et  dignetur  Graecorum  ecclesiam  una 
cum  sorore  sua  et  veteri  Roma  glorificare  principem 
pacis  Christum  per  unitatem  fidei,  in  restitutionem 
orthodoxiae,  in  qua  ab  antiquitus  convenerunt.  Det 
vobis  caritatem  fraternam,  regat  vos  omnes,  sanc- 
tissimi  cardinales,  manus  omnipotentis  Dei,  donee 
ad  portum  tranquillum  cum  gaudio  pervenire  possitis. 
Gratia  Dei  cum  omnibus  vobis.     Amen." 


Liter  (B 
Papales.       '< 
Answer  of   ^^ 
the  Pope 
to  the  " 

archbishop 
ofConstan- 
tinople,         (' 
exhorting 
the  Greeks 
to  return      a 
to  the 

unity  of         ' 
the  church,  u 

Judic.  xiv.  ^j 
14» 


Prov.  i.  5. 


Literce  Papm  responsorice. 

"  Gregorius^  episcopus,  servus  servorum  Dei,  venerabili 
fratri  Germano  Graecorum  archiepiscopo,  salutem  et 
Apostolicam  benedictionem.  Fraternitatis  tuae  literis, 
nobis  et  fratribus  nostris  per  tuum  nuntium  prae- 
sentatis,  qua  decuit  benignitate  receptis,  earumque 
tenore  plenius  intellecto,  disposuimus  viros  religiosos 
et  probatae  scientiae  ad  tuam  praesentiam  destinare, 
qui  verba  vitae  deferent  et  nostram  fratrumque 
nostrorum  exponent  plenius  voluntatem.  Verum, 
quia  de  comedente  exivit  cihus,  et  de  forti  egressa 
est  dnlcedo,  ne  ex  ore  mortui  leonis,  non  sine  rubore 
scribentis,  a  patre  favus  exhibitus  contempnatur, 
pauca  duximus  rescribenda,  ne  viderentur  scripta 
despici  si  contingeret  non  rescribi.  Audiens  enim 
sapiens    sapientior  erit,   et  intelligens    guhernacula 


^  This  letter,  as  well  as  the  pre- 
ceding   belongs  to  the  year  1232. 


See  Mansi.  Cone,  xxlii.  66  ;  "Wad- 
ding., Annah  Minor,  ii.  303. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII. 


4G 


possidehit  Licet  autem  Christus,  sicut  tuse  series 
epistolse  retexebat,  primum  sit  et  prsecipuum  funda- 
mentum  fidei,  quod  fatemur,  prseter  quod  aliud  poni 
non  potest ;  secundo  tamen  et  secundaria  fundamenta 
legemus  Apostolos  et  Prophetas,  et  fundamenta  Syon 
in  onontibus  Sanctis,  et  cives  supernse  Jerusalem 
super  fundamenta  Apostolormn  et  Prophetarum  su- 
permdificati  leguntur.  Inter  quos  primus  et  pr£eci- 
puus  beatissimus  Petrus,  non  sine  causa,  sed  ex  prsero- 
gativa  speciali,  a  Domino  audire  meruit,  Tu  voca- 
heris  Cephas,  quod  interpretatur  Petrus.  Ut  sicut 
in  capite  plenitudo  sensuum  consistit,  a  quo  ad  sin- 
gula membra  occultis  meatibus  pars  aliqua,  tanquam 
a  fonte  rivulus,  derivatur,  sic  tres  fidelium  ordines 
in  ecclesia,  (Noe,  Daniel,  et  Job,  prselati  videlicet, 
continentes,  et  conjugati,  quos  Ezechiel  vidisse  legitur 
in  visione  salvandos),  a  Petro, — petra,  super  quam 
non  domum  saltus  Libani,  nee  porticum  columpna- 
rum,  nee  domum  filise  Pharaonis,  sed  ecclesiam  suam 
sedificavit  Dominus,  fidelibus,  velut  de  omni  genere 
piscium,  in  ejus  rete  conclusis, — tanquam  a  primate 
primatum  qui  de  fonte  Dominici  pectoris  fluenta 
potavit,  et  suae  salutis  debent  postulare  remedia,  et 
cum  omni  patientia  et  doctrina,  non  contentiose 
vel  superbe  in  aliquo  resistentes,  a  mentis  suae 
tenebris  dubietatis  scrupulos  removere.^  Nee  obstat 
quod  asseris,  si  tempora  locumque  distinguas,  Paulum 
Petro  in  faciem  restitisse,  cum  dispensative  ab  or- 
thodoxis  patribus  hoc  factum  esse  legatur;  dum 
Petrus  legem  Mosaicam  profitendo,  Judseos,  et  Paulus 
circumcisionem  evitans,  totis  viribus  lucrifacere  stu- 
duerit  ex  hujusmodi  fsimulatione  Gentiles.  Alioquin 
et  Paulum  perambulantem  Syriam  et  Ciliciam,  cum 
pervenisset  Derben  et  Listram,  in  eo  redargues,  quod 
Thimotheum,    ex  patre    gentili    ortum,  fidelis   viduse 


A.D.  1237. 

Answer  of 

the  Pope 

to  the 

archbishop 

ofCoustan- 

tinople. 

1  Cor.  iii. 

11. 

Ps.  Ixxxvi. 

1. 

Eph.  ii. 

19,  20. 

S.  Joh.  i. 

42. 


Ezech.  xiv, 


Act.  x\i.  1. 


*  remove}'e'\  rcmoveri,  B. 


462  MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1237.  "  filium,    circumcidit.     Secundo  etiam    et   tertio  vel  te 

Act.  xviii.  ''  vel  Paulum    argues,  qui  cum    navigasset    Syriam,  et 

*  ^  "  cum    eo    essent    Priscilla  et  Aquila,    et  caput    timore 

Answer  of  ... 

the  Pope     "  Judseorum    totondisset     in    Generis;    quare    comam, 

archbisho    "  ^^^^^  ^^  voto  nutrierat,  quod  Nazarsei,  qui   secundo 

of Coiistan- "  voverant,   juxta   prseceptum    Moysi    facere    consueve- 

exhortmff    '"  rant,  ibidem  totondit    ex  lege.     Si,    frater    carissime, 

the  Greeks "  dignitatis    misterium    et    auctoritatis    officium    pleno 

to  rpi"iiT*ii 

to  the         "  intellectu    distinguens,  et    Petri  et  Pauli   zelum    con- 

unitj  of      «'  sideres,    qui    animas    tantummodo  sitiebant,    eos    nee 

"  "  in  morte,  quos  eadem  fides  et    passio  vere  fecit    esse 

"  gerraanos,  neque  dum  viverent    in  doctrina   invenies 

"  fuisse  discordes.     Licet    enim  Petrus    pro    durse    cer- 

''  vicis  Judaico  et    Paulus  pro  gentili  populo,  lac  par- 

1  Cor.  iii.    "  vulis  et  escam  provectis  exliibentes,  diversis    Unguis 

"  et    ritibus    laboraverint,  cum    jam    plenitudo    tempo- 

Eph.  iv.  5.  "  ris  advenisset,  iimirii  Doniinum,  unam  fidem,  unwni 

''  haiAisnia,  et  alios    articulos  fidei,  secundum    gratiam 

"  sibi  datam  a  Domino,  in  uno  eodemque  spiritu  prse- 

"  dicavit  uterque.     Fuit  enim  Paulus  ex  verbo  Domini 

"  Petro  et    c{?eteris  Apostolis    universaliter   sic  dicentis, 

S.  Joh.  XX. "  QuoTit'ni     re^iniseritis    ijeccaia     reinittuntuv    eis,     et 

"^'  "  qiioruvi  rehnneviUs    retenta   erunt,   cum  Petro  mis- 

"  terium    dignitatis    exercens;    et    ex    verbis    ejusdem 

S.  Matt.      "  auctoritatis  singulariter  Petro  propositis,  Quodcunque 

J.      ,,  ligaveris   sii2')er  terrain,  erit   ligatum  et  in  ccelis,  et 

"  quodcunque   solveris   super  terram,  erit   solutuin    et 

"  in    coilis,    in  Petro    dignitatis    officium   recognoscens. 

"  Ideoque    ad    eum,    tanquam    primatem    et    Evangelii 

'•'  Dominici  fontem,  venit  Jerosolimam ;   et   postmodum 

"  cum    ipso    et    aliis    secundum    revelationem    contulit 

Gal.  ii.  2.    "  Evangelium,  ne  in  vacuum'^  cucurrisset.    Quod  iterum 

S.  Matt.      "  ex    verbis   Domini    confirmatur,    cum    soli    Petro,    si 

"  frater  tuus  in  te  peccaverit,  non  tantuni  ^  septies,  sed 

"  tisque   septuagies  septies   prsecipitur  remittendum,  et 

'  C.  ins.  vel.  I       -  tantum]  solum,  C. 


xviii.  22. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRTCI   TERTII.  463 

"  ipsi     soli    oves    indistincte    committentis,     qui    tarn  A.D.  12.37. 
"  speciali     miraculorum     virtute     poliebat,    quod     per  the^ope^ 
"  plateas  in  lectulis  et  g rahat is  posit i  ad  iiriihram  ejus  to  the 
"  sanabantur   infixmi.      Cujus    auctoritas  ex    ejusdem  ofCoiistau- 
''  Domini  verbis    expressius  confirmatur,  cum    sibi  die-  tinople. 
"  turn    est.     Due   in   altmn,  et   pluraliter    subinfertur,  ^,  V  ^' 

.        .  ...  ^-  ■'-'UC.  V. 

"  Laxate  ret  la  in  caiJtuvain.     Si  igitur  Petrus  propter  4. 

"  excellentiam  fidei,  qua   in  uno  Christo    duas  naturas  ^-  -^^**- 

.    .  .  x^vi.  IG. 

"  veraciter  [fuit]  recognoscens,  cum  dixit,  Tu  es  Christus,  Ep^.  iv.  5. 

"  Filius    Del  vivl,  claves  regni  cselestis  in  terris  solus 

"  accepit ;  cum   unus   sit   Dominus,   uncc  jicles,  itnuni 

"  haptisma,  unum  principium,  unum    corpus  militantis 

"  ecclesi?e,   et  corpus  cum    multis    capitibus    monstruo- 

"  sum   et  sine    capite  aceplialum    censeatur ;    restat,  ut 

"  ad  regimen  generalis  ecclesise,  quam  idem  cum  Paulo 

"  et   ceeteris    de    gentibus  Grsecis,  Latinis,  et    barbaris 

"  congregavit,  caput  ^  ejusdem,  et  suum  ^  Dominus,  per  f.  112. 

"  ea  quae  prsemissa  sunt,  ostenderet  successorem.     Prse- 

"  videns  autem  Dominus,  quod  ecclesia  a  tirannis  con- 

"  culcaretur    et    ab    hsereticis    laniaretur    et    a   scisma- 

"  ticis  scinderetur,  dixit,  Bogavi  p)vo  te,  Petre,  ut  non  s.  Luc. 

"  clejiclat  fides  tua,  et  tu  allquando  conversus,  eonfirmct  ^^^^' ^^- 

"  fvatres     tiios.      Ex    quo    colligitur    evidenter,    quod 

*'  ad    sedem    Petri    omnis    qurestio    fidei    referenda  sit. 

"  Sed,  quod    dolentes  dicimus,  ut    epistoke  tute    verbis 

"  utamur,     priiesumptuose     quidem,     non     ])er     manus 

"  militum,  sed  ccclesiasticarum  personarum  sensus,  veri 

"  Joseph    talaris   tunica  et    inconsutilis    est  passa  scis- 

''  suram.       Sed    quis     sciderit    videamus.     Cum    Gra3- 

"  corum    ecclesia    a    Romanoo    sedis    unitate    recessit, 

"  statim    privilegio    caruit    ecclesiastica3    libertatis,    et 

"  qupB    libera    fuerat,    facta    est     ssecularis     potestatis 

"  ancilla,    ut  justo   Dei   judicio,    quae    noluit    divinum 

"  recognoscere  in  Petro  primatum,  tolleret  invita  domi- 


'  From  here  to  the  end  of  the 
following  letter  is  in  a  different 
band, 


snu7ii']  suus,  C. 


464  MATTH^I   TARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1237. "  nium    saeculare.     Sub  quo  non   modica  contempnens, 

SieTo'^e     "  paulatim    decidens,   fidem    informem    profitens,    et   a 

to  the         "  superna    caritate    tepescens,    licentius    per     campum 

ofConstan-  "  licentiae    non    refrsenata    recurrit,    ut     sine    alicujus 

tinopie,       "  reprehensione    licitum     sub    illicito    palliaret,     et    a 

the  Greeks  "  templo  Petri  recedens,  a  Domino  quasi  atrium  foris 

to  return     "  eicituT,  quod  virga  sua  Johannes  prohibente  Domino 

unity  of      "  ^^n    metitur,    qiooniam    datura   est    illud   geniihus, 

the  church.  '-<  quod  jam  conspicis  visibiliter  consummatum.      Quod 

^  poc.  XI.    ,,  Samaria,  qu?e    a  templo   Domini  et  a   Juda  et  verae 

"  fidei  confessione  recedens,  facta  idolatra,  prEefigurans, 

"  bellorum  cladibus  continuis  attrita,  et^  pondere  pec- 

'•  catorum    gravata,  licet    Helias  et   Heliseus,  tanquam 

"  magna    luminaria,    ibidem,  sicut    in    loco    caliginoso, 

"  refulserunt,    data  est  gentibus,   projecta  est   foris    in 

"  vindictam    fornicationis    et    idolatrise,    quibus    se    a 

''  Domino  separavit.     Quod  si  Paulum  Grsecorum  eccle- 

"  sia   se    habere    proponit,    exhibeat,  vel    a    successore 

''  Petri  et  vicario  Jesu  Christi  in  Apostolorum  basilica, 

"  quse     a     Constantino     constructa     est,     cum     Petro 

"  exhibitum    recognoscat.      Officii  etiam    notavit    mis- 

"  terium,    licet    Uteris    tuis    sub    forma   reprehensionis 

"  insertum    fuerit,    quod    Petrus    ter    motus,    ad   galli- 

"  cantum    excitatus,    factus    est   ostiarius    Paradisi,    ut 

"  videlicet  qui  prgeesse  debuerat,  pati  sciret  et  compati, 

S.  Joh.       «  e^    ex  auctoritatis    officio,  cui   ter  dictum  est,  Pasce, 

"  non   Pascite,  oves  meas,   non  alienas,    ad    successores 

"  transmisso    exemplo    veri    pastoris,    subditorum    ex- 

"  cessus  ad    unitatem   ecclesise    redeuntium    in   spiritu 

"  lenitatis    corrigeret,    et    cultum     Christiani    nominis 

"  sponte     professos,    ab    ecclesia    oberrantes,    exigente 

contumacia,  juxta  verbum  Apostoli,  tradendo  hujus- 

modi  Sathana3  in  interitum  carnis,  ad  ovile  reduce- 

ret  vel    invitos.      Si    vero    ex    compassionis    affectu, 

ad    Apostolicse    sedis   primatem    sicut  verus  Israelita 

recurris,    et    super    contritione    Joseph    de     scissura 

1  eq  a,  C. 


1  Cor.  V.  5.  " 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  465 

"  inconsutilis   tunica}   mota  sunt   tuae   viscera  pietatis,  A.D.  1237, 
*'  passioni  tuae  compatimur,  et  dolori  tuo  cum  Apostolo  ^^^^p  ^^  ®^ 
"  condolemus  ;   et  Ei  ad  grates  assurgimus,  qui    oculos  to  the 
"  cseci  nati  aperuit,   humiliter    postulantes,  ut   qui  per  of^^iJgj!^T 
"  coUirium   ex    felle    piscis    Tobise   oculos    illuminavit,  tinopie, 
"  corda  ecclesiae  Grsecorum  cum  tuo  illuminet,  et  nos-  J^^  Greeks 
"  tris    tuisque   temporibus   ad    unum    ovile    et    unum  to  return 
"  pastorem  providentia  divina  reducat.     Librum  igitur,  unity^of 
"  de    quo    dictum    est   Johanni   in  Apocalypsi,    ccccipe,  the  church. 
"  frater    carissime,  et   devora   ilium.     Et   si    amaricare  ,    •  ^i- 13. 

.  .   .       .  ,         Apoc.  X. 

"  laciat    ventrem    tuum    propter    contritionis    aculeos  9, 10. 

"  qui   in   principio   pungunt,    tamen    in   ore    tuo    erit 

"  dulcis    ad    instar    mellis,    juxta    verbum    sponsi    in 

"  Canticis,  Resonet  vox  tua  in  aurihus  meis,  vox  tiia  Cant.  ii.  14. 

"  dulcis.     Et  prudentife   tuae  conscientiam  sine    aliqua 

"  superstitione    regira/    et   illuminatus   reperies,    quod 

"  Romana  ecclesia,  quae  omnium  ecclesiarum  caput  est 

"  et    magistra,    in    speculo   a    te   proposito,    Evangelii 

"  videlicet   et    Epistolarum,    et   doctrina   aliorum    doc- 

"  torum,   nil   contrarium    invenit,    quod    interpretative 

"  vel  dispensative,  secundum  statuta  sanctorum  patrum, 

"  in  unitate  fidei  et  spiritus  non  concordet.     In    cujus 

"  libri    apertione    invenies,    quod    Romanus    Pontifex, 

"  omnibus   omnia  /actus,  ut    omnes   salvi  fiant,   non  1  Cor.  ix. 

*'  turpis  lucri  gratia  vel  voluntarie,  sed  a  fratribus  suis  ^^' 

"  divina   inspiratione  vocatus,  statim   servus   servorum 

"  Dei  effectus,  murum  pro^   fratribus  suis  et  coepisco- 

"  pis  et   eorum  subditis,  contra   hsereticos,   scismaticos, 

"  et  tirannos,  in  tuitionem  ecclesiasticse  libertatis  cum 

"  suis   fratribus    se    opponit.     Et    licet   quidam   subre- 

"  pant,  publice  tamen  ab  omnium  incursibus  modernis 

"  temporibus  ecclesia    Romana   respirat.     Sed  si    Grse- 

*'  corum    ecclesia    patienter    sustineat,    ut   verbis    tuia 

"  utamur,  verba  qua3  mordeant,  prseter  animarum  peri- 

"  cula,    quse  ex    scissura   eorum    proveniunt,    satis    eis 


^  regira"]  regina,  C.  I       ^  i'^o]   Om.  C. 

VOL.   III.  G  G 


466 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1237. "  vexatio    dedisse    debuerat     intellectum,    in     qiiorum 
Answer  of  «  manibus    ordo    ecclesiasticus    per    adversas   nationes 

tne  X opG  . 

to  the  "  Orientis  in  diversa  partitus  confunditur,  ecclesiastica 
archbishop  «  libertas  opprimitur,  et  sacerdotalis  dignitas  concul- 
tlnopie,  "  catur,  et  non  est  qui  consoletur  earn  ex  omnibus 
the^  Greeks "  ^^^^^  ^J^^'  ^^^^  tanquam  acephali  ad  caput  ecclesise 
to  return  "  reverti  .intempserunt.  Bevertere  igitiir,  Sunamitis, 
unky^of  "  reverter 6,^  ut  intueamur  te,  quia  tunc  recte  poterit 
the  church. "  frater  a  fratre  adjuvari.  Si  filius  qui  consumpsit 
Caut.  VI.  u  Qj^Q^ia  dissolute  vivens,  a  Domino  inspiratus,  exurgat 
S.  Luc.  XV.  "  et  dicat ;  Pater,  peccavi  in  cceUim  et  coram  te ; 
18, 19.  «  j^,^^  r^iQr^^  gy^^i  cHgTius  vocarl  filius  tuns,  fac  me  sicut 
"  unuin  de  iiiercenariis  tuis,  tunc  enim  pater,  non  ut 
S.  Luc.  XV.  "  mercenario  sed  ut  filio  revertenti  occurrens,  prwucm 

22   23  .  •  • 

'  ■  "  stolam  proferens,  et  occidet  vitulum  saginatum,  et 
"  generale  convivium  faciens  omnibus  Christi  fidelibus, 
"  in  exultatione  annuntiabit  et  gaudio,  quod  et  frater 
"  et  filius,  qui  mortuus  fuerat,  jam  revixit ;  et  dragma, 
''  quse  perierat,  inventa  est ;  et  sic  te  in  gremio  matris 
"  ecclesiae  cum  honore  recipientes,  veritatem  manifeste 
"  videbitis  in  speculo  puritatis,  quse  non  recipit  ma- 
"  culam  neque  rugam.  Datum  ^  Reate,  etc.,  ^anno 
"  sexto." 


S.  Luc.  XV 
24,  9. 


L  iterce 
Papales, 
Second 
letter  of 
Pope  Gre- 
gory IX. 
to  arch- 
bishop 
Germanus, 
exhorting 

3  Reg.  XV. 
30. 


Item  dominus  Papa  alia  vice  eidem. 

"  Gregorius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  venera- 
"  bin  archiepiscopo  Grsecorum,  salutem  et  Apostolicam 
"  benedictionem.  Cum  juxta  testimonium  Veritatis 
"  occasio  sit  errorum  ignorantia  scripturarum,  cunctis 
"  expedit  illas  legere  vel  audire ;  quia  quae  in  eis 
"  inspiratio  divina  reposuit  pro  doctrina  sequentium, 
"  ad  cautelam  trahere  voluit  modernorum.  Sane  sub 
"  Jheroboam,  qui  peccare  fecit,  ut  legitur,  Israel,  prse- 
"  sumpta  divisio  tribuum  patenter  signat  scisma  Grse- 


'  revertere\  Om.  C. 

-The  date  of  this  letter  is  26 


July     1232.       Potthast,     Regesta 
Font.  (8981),  p.  770. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  467 

"  corum ;  et  multitude  abominationum  Samariae  diver-  A.D.  1237. 
"  sas  haereses  multitudinis,  a  veneratione  veri  ^  templi,  ^^^  Greeks 
"  RomaiicB   videlicet   ecclesise,  et   reverentia    separatee,  to  the 
"  Quod   Crisostomus,  Nazanzenus,  et   ma2:nus  Basilius,  ""^*^  °^ , 

i   x^.  Ml  .  .  i       T  •        .  -I         thechurch. 

"  et  Kirillus  emicuerunt  m  coetu  dissentientium,  eadem 

"  fuit  c?elestis  altitude  consilii,  qua  degere  voluit  inter 

''  idolatras  Helyam  et  Heliseum   et  filios  prophetarum. 

"  Nunc    igitur,  quia    in  aliis    Uteris,  quas  dudum   tibif.  ii2Z». 

"  remisimus,  latius  banc  et  alias  auctoritatem  et  ratio- 

"  num,2  quae    pro    Romance    primatu    ecclesise    faciunt, 

"  materias   explicavimus,  illud  tantum    adicimus,  quod 

"  utrumque  gladium  ad  Eomanum  pertinere  Pontificem 

"  ex    Evangelica   lectione  tenemus.      Etenim    loquente 

"  Jesu  discipulis  de  adquisitione    gladii   spiritualis,  illi  S.  Luc. 

"  duos   ibi  ^  positos    ostenderunt,    quos  Dominus   dixit  ^^"'  ^^' 

"  sufficere  ad    coercionem,  videlicet    spiritualis    et  cor- 

"  poralis   ofFensse.     Si    materialem*   gladium    pertinere 

"  concedis   ad  potentiam    temporalem,  attende  quid   in 

"  Mathsei   Evangelio    Dominus    dicat    Petro,    Converte  S.  Matt. 

"  gladium    tuurfi    in    locum    suum ;    dicendo    tuum,  ^^^*-  ^^' 

"  materialem   signavit    gladium,    quo    percusserat   ille^ 

"  servum  principis  sacerdotum.     De  spirituali,  nemini^ 

"  venit  in   dubium,  cum  ei,  id    est    Petrus,  per   cujus- 

''  dam  spiritualitatis   apicem,  ligandi  et    solvendi  com- 

"  miserit   potestatem.     Uterque    igitur  gladius  ecclesise 

"  traditur;  sed  ab  ecclesia    exercetur   unus,   alius   pro 

"  ecclesia  manu  secularis  est  eximendus ;  unus  a  sacer- 

"  dote,    alius    ad     nutum    sacerdotis     amministrandus 

"  a   milite.     Propter    hsec  ergo   et  alia,  quae  post  dili- 

"  gentem  veritatis   indaginem    ordinatam  de  scismate  ^ 

"  faciant   caritatem,   latores    prsesentium,   Hugonem    et 

"  Petrum,    de    Prsedicatoribus,    Haimonem    et    Eadul- 


'  veri]   Ora.  C. 

2  rationuni]  rationem,  C.  The 
copy  in  Mansi  has  auctoritatum  et 
omnium. 

3  iU']   Om.  C. 

'•  materialem']  materiale,  B. 


^  ille']  ilium,  C. 

^  C.  ins.  sani  capitis. 

7  scismate']  sentire,  B.  Over  this 
Par.  has  sevitie,  and  in  the  margin 
vel  scismate.     C.  has  scismate. 

G  G   2 


468  MATTHiEI  PAEISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1237. "  fum,    de    Minorum    ordinibus    fratres,    viros   virtutis 

^^tT  f     "  religione  conspicuos/  morum  honestate    praeclaros,  et 

Pope  Gre-  "  scripturarum  sacrarum  scientia  prseditos,  juxta  quod 

fo^^ch-"     "  ^^^^   memoratas   literas    intimare    curavimus,    ad    te 

bishop        "  duximus    destinandos ;   ut   si    cum    eis    de  '.omnibus, 

ex^hOTtinff  *  "  ^^^    ^^    quaestionem    veniunt,    tractare    fideliter    et 

the  Greeks  "  socialiter  conferre  decreveris,  in  rota  quae  infra  rotam 

to  the         "  Ezechieli    ostensa    est,    vocem     poteris    audire   toni- 

unity  of      «  trui,    et   in  mari  vitreo  speculari,    quod  unus  Adam, 

Ezech  i    '  "  coUocatus  ad   opus  et   custodiam  Paradisi,  unam    est 

16.  <*  sortitus    uxorem,    una    Dominum     Jesum    Christum 

"  in  justitia  et  veritatis  sanctitate  creatum  ^  et  unicam 

"  sponsam  Ejus   ecclesiam  prsefigurans ;   quod   Lamech, 

"  qui   humiliatum    sonat,    dum    uxorem    unam   divisit 

Gen.  iv.      "  in  duas,   sanguinarius  factus  est,  et  virum  in  suum 

"  vulnus  occidit ;   quod   alia  prseter  unam   archa   non 

"  legitur,    quse,    cuncta    vastante    diluvio,    sub    unius 

1  S.  Pet.     "  patriarchso    remigis    potentatu,    paucas    animas    sub 

"  perfectionis  numero  reservavit ;  quod  legem  Dominus 

"  secundo  dedit  in  alteram,  sed  eandem  ;  quod  duorum 

"  cherubin,  qui    propitiatorium   obumbrant,  non    alior- 

Exod.  XXV.  "  sum  versi,  sed  respicientes  erant  vultus  ad  invicem ; 

"  et  unam   Joseph   fuisse   talarem    tunicam,    et   nostri 

"  Salvatoris  inconsutilem  vestem  unam.     Yerumptamen, 

"  si  dualitatis   sensum  circa  ^   eucaristise   sacramentum, 

"  vester  diversus  a  nostro  ritus   inducit,  attende  quod 

"  non   sit    aliud,   nee   diversum,    unius    Domini  nostri 

"  Jesu  Christi,    prius    in    assumpta   propter    nos  carne 

"  passibilis,  post  sicut   a  morte,  sic    ab    omni  passibi- 

*•  litate  prorsus   immunis,  a  Graecis   pariter   et  Latinis 

"  nostrse  salutis  misterium  frequentatum.*     Grsecus  ad 

"  fidem  cum  discipulo  juniore  secutus,  et  tantse  gratise 

"  non   ingratus,    illius   dignationis,    qua  Deus,  miserise 

"  compassus     humanae,    homo     voluit    esse    passibiKs, 

"  eligens  cotidie   reminisci,  hostiam    constituit  fermen- 

*  conspicuos'\  perspicuos,  C.  I       ^  circa]  uti,  B. 

2  C.  ins.  est.  I       "*  frequentatuni]  frequentatur,  B. 


23 


iii.  20. 


20. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


469 


"  tatam  ;  ut  Apostolo  diccnte,  quod  ex  fermento  massa  A.D.  1237. 
"  corruonpitur,   in   fermento    corruptio,    cui    ante    re- ^  ^®^-"^-^- 
"  siuTectionem     corpus    Dominicum    subjacere    potuit,  ietter"of 
"  ostendatur.     Latinus  vero  cum  Petro  seniore  secutus,  ^«P^  Gre- 
"  libere  -^  monumentum,  de  qua  procedit  spiritualis  sen-  to  arch- 
"  sus,  prior  introiit ;  et  lintheamina   posita,  quse  sacro-  S.  Joh.  xx. 
"  sanctum  corpus,  quod    ecclesiam   signat,  involverant,  ^^^^ 
"  separatumque    sudarium,    quod    fuerat    super   caput,  Germanus, 
"  aspexit ;    sacramentum    glorificati    corporis    celebrare  ^^^  Greeks 
"  mirificentius  in  azimis   sinceritatis  elegit.     Sed  uter-  to  return 
"  que     panis    simplex   ante    sacrificium   panis   est ;    et  unity^of 
"  ideo  nee  fermentatus,  nee  azimus  dici  potest,  sed  lUe  the  church. 
"  potius   creditur  esse   panis  vivus.  Qui    descendit   de 
"  C£elo,  et  tribuit    vitam   mundo.     Hsec  et   his   similia 
"  docuit    Petri    sedem    unctio    spiritus    et    sanitas   in- 
"  tellectus ;  utinam  et   tu  tandem   aliquando  juniorem 
"  discipulum,  qui    vidit    et  credidit,    secutus,    introeas, 
"  ut  omnibus  intellectis,  nobiscum  pariter  vere  psallas 
"  illud  Daviticum  ;  Ecce  quam  honum  et  quam  jocun-  Ps.  cxxxii. 
"  dum  hahitare  fratres  in  tmwn.     Datum  ^  Laterani, 
"  xvi.  kalendas  Junii,  etc." 


Quod  Grceci  Romce  noluerint  adhuc  obedire. 

His  autem  salutaribus    monitis  auditis,  sed  non  ex- 
auditis,  non    se  Grseci    ecclesiao  RomansG   subdiderunt ;  ^iu  ^0^ 
forte  tirannidem  et  avaritiam  ejus   pertimescentes,  vel  «^ey. 
erecti  in  contumaciam,  juxta  dictum  Evangelistee,  quod 
invitati    ad    coenam    noluerunt    venire,    se    tamen   ex-  xiv.'is. 
cusantes ;   humiles    in    excusatione,    superbi  et    contu- 
maces  in  operis  cxecutionc.     Super  quo  dominus  Papa  rroposal 
et    cardinales    tractatum  habentes  diligcntem,  proposu-  qI^^^!\ 
erunt  ^    exercitum    crucesignatorum    universalem   super  to  attack 
eos  reflectere.     Et  facta  prsedicatione,  signati  sunt  non-  ^op°e^^^^^" 


^  libere']  So  altered  by  Paris  in 
the  margin  ;  litere,  B.,  as  Mao  si, 
and  so  C. 

2  This  letter  belongs  to  the  year 
1233.      Potthast,    Regesta     Pont. 


(9198),  p.  787.  The  date  is  given 
XV.  kal.  Juuii,  a"  7",  in  Mansi  xxiii. 
59. 

^  C.  ins.  ill. 


470 


MATTHyEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1237. 


Schism 
between 
the  Greek 
and  the 
Roman 
church. 


Arch- 
bishop Ed- 
mund goes 
to  Rome. 


Stormy 
and  un- 
healthy 
character 
of  the  year. 


nulli,  super  Graecos,  praecipue  Constantinopolitanos, 
profecturi. 

Hoc  ^  scisma  et  discidium  inter  Romanam  ecclesiam 
et  Graecam  tale  sumpsit  seminarium.  Quidam  archi- 
episcopus,  electus  canonice  ad  quendam  nobilem  archi- 
episcopatura  in  Graecia  vel  postulatus,  Romam  adiit 
confirmandus ;  nee  potuit  exaudiri,  nisi  pro  impetra- 
tione  ilia  infinitum  aurum  promitteret.^  At  ipse,  de- 
testans  prostantis  curiae  simoniam,  infecto  negotio  re- 
cessit,  et  hoc  toti  Graecorum  nolDilitati  nuntiavit. 
Et  alii,  qui  Romam  adierant,  testimonium  de  similibus 
aut  deterioribus  perhibebant ;  et  sic  omnes  a  subjec- 
tione  Romanae  ecclesiae  tempore  Gregorii  istius  recesse- 
runt. 

Hebdomada^  vero  ante  Natale  transfretavit  M[d- 
mundus]  archiepiscopus  Cantuariensis,  et  Romam  adiit ; 
nee  propter  legatum^  ipsum  revocantem  voluit  rema- 
nere,  unde  sibi  ex  tunc  adversabantur. 

Transiit  igitur  annus  ille  procellosus  et  turbidus  in 
aere,  hominibus  flagitiosus  et  sanitati  inimicus;  unde 
non  se  meminerat  aliquis  unquam  tot  vidisse  febre 
quartana  laborasse. 


Quod  Simon  de  Monteforti  Alienoram  sororem  regis 

desponsavit 

Anno  Domini  Mccxxxviii.,  qui  est  annus  regis 
minster  H[enrici]  III.  vicesimus  secundus,  tenuit  idem  rex 
curiam  suam  Londoniis  apud  Westmonasterium ;  ubi 
in  crastino    Epiphaniae,  scilicet    die    Jovis,  desponsavit 


Henry  III. 

at  West- 


^  Hoc  .  .  .  recesserunt]  At  the 
foot  of  the  page.     It  is  not  in  C. 

-  Is  this  a  confusion  Avith  the 
refusal  of  Innocent  III.  to  give  the 
pall  to  the  abbat  of  S.  Felix,  ap- 
pointed by  the  Venetians  to  the 
archbishoprick  of  Zara  in  1206  ? 
See  the  letter  dated  non.  Auo^ust. 


1206,  in  Migne's  Innocent  III.,  ii. 
957  (Potthast,  2866,  p.  245). 

3  Hehdomada  .  .  .  adversabantur'] 
Written  by  Paris  in  the  margin. 
The  last  clause,  which  was  written 
after  the  former,  is  not  in  C. 

4  Otho. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI  TERTII. 


471 


solempniter  Simon  cle  Monteforti  Alienoram  filiam  re-  A.D.  1238. 
gis  Johannis,  sororem  regis  Henrici  III.,  relictam  Wil-  ^Jarnagc 

^        .  .   .    °  ,  .  of  bimon 

lelmi  Marescalli  comitis  de  Penbrochia,  dictante  verba  de  Mont- 
et  Missam  celebrante  Waltero  capellano    capellse  regise  ^[)^  ^"^, 
Sancti    Stephani   apud    Westmonasterium,   in    parvula  sister  of 
capella  regis,  quae  est  in  angulo  camerae,  tradente  earn  ^^^^^  ^f 
rege   per  manum    eidem  Simoni  comiti  ^   Legrecestrise.  William 
Qui  gratanter  accepit,  turn  propter  gratuitum  amorem,  ^  j!^  '* ' 
turn    propter    ejus     elegantiam,    turn    propter    opimos 
honores    ipsam  contingentes,  turn   propter  ejusdem  do- 
minse   prsecellentem    et   regalem   generositatem ;  fuerat 
narnque  propagata  ex  legitimo  thoro  regis  et   reginae  ; 
regis   insuper    soror,  imperatricis,   et   reginse ;  turn  ^  ut 
de  tarn   nobili    domina,  habita    prole,    stirps    regia  di- 
lataretur.      Et    dispensavit   dominus   Papa   cum    ipsa, 
prout  sermo  sequens  declarabit. 

Et  'eodem  anno  audita  sunt   tonitrua   terribilia  xiv.  Storm, 
kalendas  Februarii,    vento  validissimo  et  nimbis  abun-    ^"' 
danter  diffusis  concomitantibus. 

Quomodo  imperator  Frethericiis,  de  Grucis  negotio 
soUicitus,  scripsemt  comiti  Ricardo. 

Sub  eodem  tempore  Frethericus  Komanorum  im- 
perator, soUicitus  de  progressu  crvice  signatorum  et  de 
progressu  comitis  Ricardi,  scripsit  eidem  comiti  in  haec 
verba ; 

Literce  impericdes. 

"  Frethericus  3     Dei    gratia    Romanorum    imperator,  f.  113. 
"  semper  Augustus,    Jerusalem    et    Sicilise    rex,  comiti  p.^*^^'^', 
"  Comubise,    dilecto    sororio    suo,  salutem   et   sinceram  emperor  to 
"  dilectionem.      Generalis    Terrse    commoditas    Sanctse,  Richard  of 

Cornwiili, 


'  comiti  .  .  regina'l  In  the  text 
in  Paris's  own  hand.  It  is  not  in  C. 

2  turn  .  .  decIarabiQ  Written  by 
Par.  at  the  foot  of  the  page.  It  is 
not  in  C. 


3  This  letter  is  only  known  from 
this  source.  IIuillard-Breholles,  v. 
p.  164. 


472         MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1238. "  quse  a  cruce  signatorum  executione  dependet,  nos 
the^c^^*^^^  "  frequenter  inducit,  ut  de  prorogatione  passagii  cruce 
sade.  "  signatorum  in   regno  Francise  et  aliis   partibus  orbis 

"  terrse  usque  ad  prsefinitum  treugarum  tempus,  vide- 
"  licet  a  primo  venturo  mense  Augusti  usque  ad 
"  sequentem  annum  completum,  apud  ipsos  monitis  et 
"  precibus  instaremus,  expedire  videntes  illius  terrse 
"  subsidio,  necnon  profectui  transeuntium  et  honori,  si  a 
"  proximo  festo  beati  Johannis  Baptistse,  usque  ad  diem 
"  sequentis  anni  festum,  transitus  tam  strenuse  multitu- 
"  din  is  ordinatse  fiat  tempore  opportuno.  Nee  debui- 
"  mus  silentio  prseterire  negotium  et  onus,  quod  prae 
"  cyeteris  mundi  principibus  ad  ejusdem  terrae  libera- 
"  tionem  humeris  nostris  incumbit,  pro  qua  tenemur 
"  opem  et  opes  efFundere,  quin  prsemissa  deliberatione 
"  consilii,  ipsis  ad  Christi  servitium  potenter  accinctis, 
"  totius  causae  circumstantias  ^  plenarie  ponderemus, 
"  contingentibus  non  omissis.  Illi  autem  qui  corda  et 
"  corpora  sua  crucis  obsequiis  deputarunt,  et  utile 
"  cupiunt  exhibere  servitium  Crucifixo,  per  nuntios  et 
"  literas  nostras  exinde  requisiti,  consultation!  nostrse 
"  consulte  ac  provide  responderunt  se  usque  ad  prae- 
"  dictum  completum  treugarum  terminum  executuros 
"  effiicaciter  preces  nostras.  Super  quo  dignis  gratia- 
"  rum  actionibus  approbavimus  provisum  ipsorum  de- 
He  en-  «  liberationis  consilium  et  responsum.  Ad  haec  cum 
earl  to  pass  "  personam  vestram  videre  fraterno  cupiamus  affectu 
through      i<  qi  honorem  vestri  passagii  liberaliter   procurare,   vo- 

Sicily  on  ,  ,  .       • ,  • ,  , 

his  way.  "  lumus  et  rogamus,  ut  vita  comite  per  nos  et  regnum 
"  nostrum  Siciliae  opportuno  tempore  transeatis,  quia 
"  nostrae  non  resideret  gratum  voluntati,  si  aliunde 
"  nobis  invisis  transitum  faceretis,  maxime  cum  regnum 
"  nostrum  sit  taliter  constitutum,  quod  per  illud  ad 
"  partes  transmarinas  facilior  et  opportunior   transitus 

Verceili,     "  praebeatur.     Datum  Vercellis,  xi.  Februarii,  undecimae 

^^  ^"^'      "  indictionis." 


circumstantias]  circumstantiis,  B. 


DE  TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTII.  47J 


Quomodo  revocatus  legatus  Momam  non  redierit.      a.d.  1233. 

Eodem  tempore,  dominus  Papa  et  tota  curia  Romana,  Offendicu- 
audiens    tot    tumultus   in   Anglia   fuisse   subortos   pro  ""** 
alienigenarum    multitudine,    quam   rex   inconsulte    vo-i^etterof 
caverat,  et  pro  adventu  legati  in  Angliam,  quern  simi-  ^^^  ^«P^ 
liter  in  depauperationem  suorum  in  Angliam  attraxerat,  gate  otho, 
multosque  contra  ipsum  commoveri,  sub  magna  eundem  respecting 
legatum  festinatione  revocando  rigorem  ejus  temperavit,  persons 
sic  scribens  ei :  "  Gregorius,  etc.,  ■^  dilecto  filio  0[thoni],  g^^^^^f 
"  Sancti  Nicholai  in  carcere  TuUiano  diacono  cardinali,  benefices  in 
"  Apostolicse  sedis  legato,  salutem  et  Apostolicam  bene-    "^      ' 
"  dictionem.     Cum    sic   intellexerimus,    quod    nonnuUi 
"  clerici  habentes  plura  beneficia  sint  in  regno  Angli^e, 
"  et   contra   eos,    propter    parentum    potentiam,   juxta 
*'  generaHs    statuta    concilii,    sine    turbatione   regni  et 
**  sanguinis    efFusione,  procedi   non   possit,    attendentes 
"  quod  si  peccatum  non   debeat  pro   scandalo   vitando 
"  committi,  bonum  tamen   quod  agi   debeat   prudenter 
"  interdum   intermittitur,   ut   scandalum   evitetur,  dis- 
"  cretioni  tuse  per  Apostolica  scripta  mandamus,  quati- 
"  nus  si  contra  dictos  clericos  sine   scandalo  procedere 
"  non    poteris,    subsedere    procures."     Et    eisdem    vel 
aliis    proximis    dominus  Papa  timens   ne    quid  sinistri  The  legate 
ei  accideret,  vocavit   eum.     Sed   legatus  malens   adhuc  but  man- 
in   Anglia    remanere,    et    metere   ubi    non    seminavit,  ^i^^^  }^ 
caute  procuravit,  ut   scriptum  domino  Papse   destinan-  England. 
dum    componeretur,  et   appenderentur    sigilla   regis   et 
fratris  sui    comitis    R[icardi]  et    omnium    episcoporum, 
in  testimonium    veritatis,  scilicet,    quod   multum  utilis 
esset  mora    sua    in    Anglia   tam    regi    quam   regno   et 
ecclesise  Anglicanse.     Et  liujus  tenoris  scriptum  domino 
Papse  transmissum  mentem  suam  pacificavit. 


*  This  letter  is  only  known  from  this  Bource.     Potthast,  Kegesta  Pont. 
(10694)  p.  905. 


474         MATTH^I  PAKISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1238.    Mandatum  imperatoris  comiti  Ricardo,  quod  natus 

est  illi  filius. 

Letter  of  lUis  quoque  diebus  imperator  Komanorum  Fretheri- 
ror  tT^^"  ^^^  ^^  signum  dilectionis  scripsit  ^  comiti  R[icardo],  in- 
Richard  timans  ei  ad  gaiidium,  quod  natus  ei  [esset]  filius  de 
waii,^men-  sorore  ejusdem  comitis  Ysabella  imperatrice,  sub  his 
tioning  the  verbis : 

birth  of 
his  son 

[Henry].  Liter w  impeviales. 

"  Frethericus  ^  Dei  ^  gratia  Romanorum  imperator, 
"  semper  Augustus,  Jerusalem  et  Sicilise  rex,  R[icardo] 
"  comiti  Cornubise,  dilecto  sororio  suo,  salutem  et  omne 
'•  bonum.  Rem  jocundam  et  communibus  desideriis 
"  expectatam,  quse  prse  cseteris  hominum  votis  gratior 
"  ex  beneficio  naturse  suscipitur,  per  quam  sceptra 
"  regnantium  optata  successione  beantur,  tanto  maturius 
"  ad  tuam  duximus  notitiam  perferendam,  quanto  ^ 
"  moram  non  patitur  novitas  gaudii  succedentis.  Adest 
"  enim  nobis  Celebris  insinuationis  jocunditas,  quam 
"  expectationi  vestrse  praesentium  serie  nuntiamus, 
"  quod  disponente  providentia  summi  Regis,  qui  dat 
"  ortum  regibus  et  salutem,  ex  augustaB  consortis  nos- 
"  trae  sororis  tuse  foecundo  gremio,  datus  est  nobis  oc- 
"  tavodecimo  die  mensis  Februarii  novus  filius,  et  nepos 
"  novus  natus  est  tibi.  Cujus  ortus  patri  et  avunculo 
"  cedit  ad  gloriam,  matri  renovat  gaudium,  et  spem 
"  corroborat  subditorum.  In  quo  mutuse  dilectionis, 
"  qua  simul  vinculo  affinitatis  astringimur,  roboratur 
"  integritas,  et  ad  prosperitatis  augmentum  desideriosius 
"  propagatur ;  ac  virtus,  quae  contingit  preematura 
"  Ceesaribus,  indolem  suam  ad  commune  gaudium  et 
"  honorem  processu   temporis    gratissimam  repromittit. 


1  scripsit]   Om.  C. 

2  This  letter  is  only  known  from 
this  source.  Huillard-Breholles,  v. 
p.  166. 


3  Dei  gratia']   Om.  C. 
'^  quanto]   quantum,  C,  omitting 
non  in  the  next  line. 


DE  TEMPOllE   REGIS  HENRICI  TERTII. 


475 


"  Accedunt    etiam     nobis    ejusdem   novse    prolis    cum  A.D.  1238. 

"  exaltatione   cunabula,   quse   felices    processus  nostros 

"  in  Italia  jam   nostris    titulis  accedente/   ac   victorise 

"  nostrse,     prostratis     hostibus,    auspicia     felici   sidere 

"  comitantur.      Cumque    nostris    fclicibus     continuatis 

"  eventibus  ac  triumphis  soboles  optata  concurrent,  in 

"  Eo  confidimus,  qui  post  ortum  filise  de  foecunda  con- 

"  sorte  nostra,  sorore  tua,  prolem  contulit  masculinam, 

''  quod  antiquam  imperii  nostri  gloriam,  quae  tempore  • 

"  pr88cedenti  collapsa    sub    ipsius   ortu   reformata  con- 

"  surgit,    ad   nostrum    et   nostrse    posteritatis  honorem 

"  liberaliter   ampliabit,  ut    te  nostris    et  augustse  con- 

"  sortis  nostrse  velimus  participare   tripudiis,  quem  ad 

"  expectati   nepotis    originem    diu    novimus    aspirasse. 

"  Data    Taurini,    die    tertio    Martii,    undecimse    indie-  Turin, 

,,,..„  3  March. 

"  tionis. 

Quomodo  commotus  est  comes  B[icardus]  et  totum 
regnum  de  factis  regis,  prcecipue  de  matrimonio 
jam  dicto. 

Cum  autem   haec  audisset  comes    Ricardus,   exulta-  Offendicu- 
tione  concepta  Deum  coUaudavit,  sperans  sibi  et  regno  ^"'"* 
Anglise  inde  processu  temporis  gaudia  proventura.     Sed  j^igturb- 
more  mundani  turbinis  ex  alia  parte  nimis  ad  iracun-  ance 
diam  provocatur.     Cum  enim  audisset  hoc  matrimonium  i^^i^  iJ 
clandestinum,  ut  ^  praetactum  est,  eo  scilicet  nesciente  *^^  "^^''" 
vel  assensu  magnatum  terrse  non   interveniente,  firma-  simon  de 
tum  fuisse,  nimia  ira  succensus  merito ;  praesertim  ^  cum  Moutfort 
rex  ssepius  prsejurasset  se  nihil  arduum  facturum,  nisi  Aiienora. 
de  consilio   naturalium   hominum  suorum,  et  praeciiDue  Anger  of 

T  •    'J.  Ti  1  .  Richard  of 

ipsius.     Insurgens  igitur  regem  aggreditur  verbis  com-  Cornwall. 


'  Cf.  Ovid.  Heroid.  Epist.  ix.  1. 
"  Gratulor  OEchaliam  titulis  acce- 
"  dere  nostris." 

-  ut  prcetactum  csQ  In  the  mar- 


gin iu  Paris's  hand.     See  above, 
p.  471. 

3  From  here  to  the  end  of  the 
chapter  is  inserted  in  the  margin  in 
C. 


476  MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1238.  monitoriis   et  comminatoriis,  gravem   movens  ad  versus 
His  re-       recfem  quaestionem  et  calumpniam,  eo  quod  utens  con- 

proacnes        .....  . 

to  the         siliis  alienigenarum,  quos  amovere  penitus  prsejuraverat, 
^^^'         etiam    ardua    negotia    regni    perperam    tractaverat,    et 
Simonem  de   Monteforti  et  J[ohannem]    comitem   Lin- 
colnise,  aliis   a   latere  suo   amotis,   non    tantum    audi- 
erat,    sed    contra    nobilium    conniventiam    matrimonia 
subdola  procuraverant.      Simon,  ut  prsedictum  est,  illi- 
cite  inter  eum  et  comitissam  Penbrocliise  sororem  suam, 
et  Johannes  comes  Lincolniee  inter  filium  comitis  Glo- 
vernise,  scilicet  Ricardum  de  Clare,  et  filiam  ^  ejusdem 
comitis   J[oliannis]   rege  subducto  procuraverant.      In- 
surgenti    autem    illi    comiti    Ricardo    adduntur   comes 
Gilebertus    Marescallus    et   omnes    comites    et   barones 
Hopes  en-  Anglise  cum  civibus  et  populo  generali.    Et  sperabatur 
of  the  earl,  certissime  tunc,  quod  ipse  comes  Ricardus  esset  libera- 
turus  terram  tam  a  Romanorum  quam  aliorum  alieni- 
genarum misera,  qua  premebatur,  servitute  ;  et  omnes  a 
puero    usque    ad    hominem    senem    crebras    in    ipsum 
Hubert  de  benedictiones  congesserunt.       Nee  adhsesit  aliquis  regi, 
alone  takes  ^^^^  solus  comes  Cantise  H[ubertus],  de  quo  non  time- 
the  king's  batur  quod  ideo  quid  sinistri   possit  evenire,  tum  quia 
^^^ '  se  juraverat   nunquam   arma   gestaturum,  tum  propter 

senium,  tum  propter  discretionem  suam,  multis  experi- 
mentis   examinatam.      Quod  comperiens  rex,  animo  et 
vultu  nimis  consternatus,  nobilium   terrse  singulos   per 
nuntios   sues   interrogavit,  diligenter  sciscitando,  si   in 
liunc  vel   ilium   in   hac  jam   exorta   tempestate   possit 
Action  of    de    adjutorio    confidere.       Cui    responderunt    universi, 
doners^'     pra3cipue    cives    London  lenses,    asserendo    universaliter, 
quod  honori  suo  et  commodo  regni  procuratum  est  cir- 
cumspecte,  quod  incipiebatur  ab  ipso  comite  Rpcardo], 
licet   ipse   rex  salubri    consilio   ejus   non   adquiesceret, 
^f  ^jjg         unde  incoepta  nullo  modo  impedirent.     Hsec  comperiens 
legate;       legatus,   summam   adhibuit,  imminere   videns   pericula, 

1  Maud,  daughter  of  John  de  Laci,  6th  earl  of  Lincoln. 


DE   TEMPORE   REGIS   IIENRICI   TERTII.  477 

diliofcntiam,  ut  regem   suis   naturalibus   hominibus    re-  A.D.  1238, 

conciliaret ;    secreto   admonens    comitem  R[icardum]   et  ^^  J^^^ 

replicans,  quod  ipse,  qui  capitaneus  hujus  impetus  factus  over  earl 

est,  deinceps   ab  incoepto   desisteret,  promittens   regem 

ei  ampliores  possessiones  coUaturum,  et  dominum  Papam 

collatas   confirmaturum ;   addens,  quod   si   omnes  terr£e 

in    regem    insurgerent,    ipse,    qui    frater    ejus,  cum    eo 

contra  omnes   stare  haberet   indefessus.      Ad  quod   re- 

spondit   comes   R[icardus],    "  Domine   legate,    de   terris  Answer 

"  laicorum  et  earum  confirmationibus   nihil  ad  vos,  de  Richard  to 

"  rebus  autem  ecclesiasticis  curam  geratis.     Nee  mire-  the  legate. 

"  mini,    si   status   regni    moveat    me,   cum    sim    hseres 

"  solus  apparens.     Rex  enim  cum  fere  omnium  episco- 

"  patuum    terree    et    multarum    escaetarum    custodias 

"  habuit,  nullum  tamen  thesaurus  ejus  sentit  ad  regni 

"  tuitiones    incrementum,    cum   tamen    undique   variis 

"  vallemur    inimicis.       Prseterea    admirantur    nonmilli, 

"  quod  rex,  qui  maxime  auxilio  et  discretione  indiget, 

"  discretorum  vestigia  non  sectatur.     Non  imperatoris, 

"  cui  sororem   nostram  cum   magna   pecunia   dedimus, 

"  sperantes  id  nobis   profuturum,  qui  sola  sua  conjuge 

"  retenta  duces  illius  nobis  remisit,^  nulli  eorum  terras 

"  vel  thesaurum  conferens,  cum  tamen  abundaret  locu- 

"  pies  et  opulentus.     De  rege  autem  Francorum  simile 

"  potest   exemplum    recitari,  cui   soror   reginae    nostra) 

"  matrimonio  primogenita  copulatur.     Rex  autem  noster 

"  Anglise  e  converso   omnes  uxoris  suae  affines  et  con- 

"  sanguineos  terris,  possessionibus,  et  thesauris  saginavit ; 

"  et   sic  se  maritavit,  ut  nee  thesauro   plus   ditaretur, 

"  immo  potius  privaretur,  nee  militari  auxilio,  si  opus 

"  emergeret,  roboraretur.      Pr^terea,  redditus  et  bene- 

"  ficia  ecclesiastica,  a  piis  prsedecessoribus   nostris  col- 

"  lata,    prsecipue    quae   contulerunt    antecessores   nostri 

"  viris  religiosis,  permittit  quasi  spolia  diripi,  et  alieni- 

"  genis,  cum  abundet  ipsa  terra  viris  idoneis,  distribui ; 

*  See  above,  p.  325. 


478  MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1238. "  et  fit  Anglia  quasi  vinea  sine  maceria,  quam  vinde- 
Ps,  ixxix.   cc  qryiif^^f  07117168  qul  pi^ceteTgrediuThtuT  viam." 

Quomodo   legatus    adhihuit    diligentiaTn    ut   pax   7'6- 

foTTnaretur. 

The  legate  Cum  autem  audisset  legatus  hos  sermones,  regem 
bishop^of  ^^ii^  ^^^  c^^  episcopo  Wintoniensi  P[etro],  monens  et 
Winches-   muniens,  ut  se  ^  ex  tunc  voluntati  suorum  juste  in  eum 

ter  advise     .  ,  •  i,  i        x       j.  j.  i.  •    • 

the  king     msurgentium    subderet    et   optemperaret,    nunc    minis, 

to  give       nunc  monitis,  nunc  precibus  eundem  informantes.    Rex 

videns  impetus  suos  favoribus  caruisse,  et  omnes  fratri 

he  asks       suo  comiti   R[icardo]    inclinantes,  qusesivit  qu?e  potuit 

e  ay.    (jiygj.^i(j^ia^  inducias  deliberandi  postulando,  ut  compe- 

tentius  responderet.      Inducise  igitur  ad  instantiam  pe- 

tentium  concessse  sunt  regi,  licet  cum  difficultate,  usque 

in  crastinum  Dominicae  primse  Quadragesimse. 

Quomodo  ad  nihilu7n  redactus  est  OTnnis  iste   a]ypa- 

ratus. 

At  London      Convenerunt  igitur  magnates  die  statute   Londoniis, 

to^s^ubSt    ^^P®^    ^is    diligenter   tractaturi.       Et   venerunt    multi 

to  the  re-    equis  et  armis  communiti,  ut,  si  rex  circumventus  per 

of  s^omTof  levitatem  recalcitraret,  ad  prsemissa  complenda  cogeretur. 

the  graver  Ibi  igitur  post  multas  multorum  disceptationes,^  se  sub- 

jecit   rex   quorundam   provisioni    de   gravioribus   viris, 

jurans  se  eorum  provisioni  adquiescere.    Quod  et  factum 

est  et  in  scripta  ^  redactum ;  et  appensa  sunt  tarn  legati 

quam  aliorum  magnatum   sigilla,  omnibus  in  communi 

Simon  de    manifestanda.      Interim  his  nondum  perfectis,  sed  cum 

^d^fh*    ^P^  tamen  pendentibus,  S[imon]  de  Monteforti  ^  humili- 

earlof       avit  SB  comiti  R[icardo],  et   multiplicatis   intercessori- 

make  their  ^^^  ^^  quibusdam  donativis  optinuit  a  comite  E[icardo] 

peace  with  osculum   concordise.      Quod   gravissime    alii   magnates 

earl 

Richard.  ,.-,..« 

^  se]  te,  C.  I       ^  scripta j  scriptis,  C. 

2  rfiscep^aftowes]  deceptationes,B.  |       ''  Monteforti]  monteferrato,  C. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI  TERTII. 


470 


acceperunt,   sine  quorum   conniventia   hoc  fuit  attemp-  a.D.  1238. 
tatum,    quorum   laboribus   fuit   res    hucusque   deducta. 
Similiter    comes    J[ohannes]    Lincolniensis    tam    prece 
quam  precio  iram  comitis  emollivit,  data  tamen  cautione 
super  commissis   se  per  omnia  satisfacturum.      Quibus  The  \rhole 
enormibus     factis    totum    negotium    in    magna    parte  comes  lo 
mutilatum,  perfectum  non  sumpsit  effectum,  sed   mise-  an  end, 
rias   regni  continuavit,  et  famam   comitis   K[icardi]    in  Richard 
mao'na    parte    denio^ravit ;    et    sic    factus    est   deinceps  loses  bis 

.  ...  character. 

suspectus,  qui  credebatur  baculus  fortitudinis. 

De  morte  Johannce  sororis  regis  Anglice  uxoris  A[lex- 
andri]  regis  Scotice. 

Tunc   vero   temporis,  Johanna   regina   Scotise,   soror  Death  of 
regis  Anglise,  qu8e  venerat  in  Angliam,  ut  fratrem  suum  Johanna, 
regem  visitaret,  diem   clausit   extremum,  quarto   nonas  Scotland, 
Martii.      Et  sepulta   est   apud  Tarente,  domum  scilicet  ^^^^^^^  ^*'^ 
sanctimonialium,  quam  venerabilis  episcopus  R[icardus]  buried  at 
II.   Dunelmensis    a    fundamentis   construxerat,  et  ejus-  Ka^in^". 
dem   ecclesiee   [quam]   Alienorse   li.  reginse,  quando   in 
Angliam  venit,  concesserat.^ 


Quomodo  S[imon]  de   Monteforti  quasi  fugam  iniens 
clandestinam  mare  suhito  transierit. 

Videns  autem  S[imon]  de  Monteforti  cor  regis  et  cor  Simon  de 
comitis  E[icardi]  necnon  et  magnatum  corda  omnium  ab  ^«^t^^rt 
eo  aversa,  et  matrimonium,  quod  cum  sorore  domini  regis  England. 
contraxerat,  quasi  jam  penitus  multis  visum  annullari,  f.  lu. 
dolore  contabuit  vehementi;  et  arrepta  galeia,  clanculo 
transfretavit,  extorta  prius  undecunque  potuit  immensa  His  extor- 
pecunia,  ita   quod  ab  uno   cive   Legrecestrise,  Simone  ^  ? ^"  ^* 
Curlevache,  quingentas   marcas   emunxerat.     Romanam  He  goes  to 
curiam  adiit,  quam   speravit   pecunia  circumvenire,  ut^°™^* 


»  See  above,  p.  392. 
2  The  name  is   in  the   margin. 
See  the  letter  of  bishop  Grosseteste, 


rebuking  Simon  de  Montfort  for  his 
conduct  on  this  occasion.  EpistolcB 
Boberti  Grosseteste,  pp.  141-143. 


480         MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1238.  illicito  matrimonio  liceret  gratulari.     Et  prius  militans 
imperatori,  ut  eidem  placeret,  literas   super  hoc   ab  eo 

Interim   latuit 


His  coun-  impetravit    domino    Pap?e    deferendas. 

t6SS  VG~ 

mains  at     ^pud   Kenilwurthe   comitissa   de   Penbroc,   gravida,  rei 

Kenil. 
worth. 


exitum  prsestolando. 


De  sententia  data  a  domino  Papa  pro  monachis 

Rofensihus. 

Illo  quoque  anno,  data  est  sententia  a  domino  Papa 
pro  monachis  Eofensibus  super  controversia  mota  inter 
archiepiscopum  iE[dmundum]  et  eosdem  monachos  de 
eligendo  sibi  episcopo ;  et  data  est  sententia  pro  eis, 
tam  de  ^  petitorio  quam  de  possessorio ;  et  confirmatus 
est  electus  eorum,  magister  Ricardus  de  Wendene,^  die 
sancti  Cuthberti.  Convenerat  autem  eosdem  monachos 
dictus  archiepiscopus,  expensis  et  laboribus  exinanitos  f 
insuper  transalpinaverat,  ut,  sicut  jus  dictaret,  lis  tanta 
debito  fine  determinaretur.  Similiter  data  est  sententia 
tunc  temporis  contra  eundem  archiepiscopum,  qui  tunc 
in  curia  Romana  prsesens  fuit,  super  gravi  causa  quae 
versabatur  inter  eum  et  comitem  Harundellise ;  et  con- 
dempnatus  est  utrobique  in  expensis,  circiter  mille  mar- 
carum,  relaxata  sententia  quam  tulerat  idem  archi- 
episcopus in  comitem  supradictum.  Habuit*  enim 
adversarium  validissimum,  Ottonem  legatum,  qui  et  ad 
hoc  etiam  regem  efficaciter  stimulavit. 


De  adventu  imperatoris   Constanthiopolitani .  in 

Angliam. 

Eodem    quoque    anno,   setate    adolescens,     imperator 

Constantinopolitanus   B[aldewinus],  fllius  Petri  comitis 

Baldwrnll.  Autissiodorensis,    venit   in    Angliam,   expulsus  et    pro- 

in  London.  ^ ' 

1  de']  in,  C.  Written   over   an  erasure  by  Par. 

2  Wendenel  Wendoure,  B.     See      himself. 

above,  p.  306,  and  Madden's  note,  ^  Habuit  .  .  stimulavit']   In  the 

Hist.  Angl.,  ii.  p.  377.  margin. 

3  exinanitos  .  .  .  determinaretur] 


The  elec- 
tion of 
Richard  de 
Wendene 
to  the  see 
of  Roches- 
ter con- 
firmed by 
the  Pope, 
20  March. 


Sentence 
against 
archbishop 
Edmund  in 
favour  of 
Hugh  de 
Albini, 
earl  of 
Arundel. 


Arrival 
of  the 
emperor 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  481 

scriptus    ab    imperio,    auxilium    petiturus.       Qui   cum  A.D.  1238. 
apud    Doveram    applicuisset,    dictum   est    ei    ex   parte  Objections 

^  •      •  •  «I  -%  HVSt  TO 

domini    regis,  quod    mconsulte    et  secus    quam  deceret  his  coming, 
se  ingessit   in  regnum  alienum  princeps  tantse  celsitu- 
dinis,    rege    inconsulto    et    absque    ipsius    licentia,    et 
videbatur    contemptus    et   superbia.      Nee    placuit    ad- 
ventus   in   conspectu    regis   et    regalium   consiliatorum. 
Recolebant  enim  memoriter,  quanta  beneficia  et  honores 
contulerat   Anglia    regi   Johanni    de    Brenne,    cum  in 
Angliam  venisset ;  qui  cum  in  Franciam  redierat,  regno 
Angliae  nequiter  et  more  ingrati  machinabatur  insidias, 
sed  de  Francia  recedens,  cum  ad  Grsecorum   imperium 
infelici  sidere  vocaretur,  quem  conceperat  contra  regnum 
Anglise  dolum  effectui  minime  mancipavit.     Cum  autem 
hiBC   omnia    Constantinopolitanus   imperator   certissime 
cognovisset,  poenituit    eum    in   Angliam   intrasse;   ma- 
turum    reditum    prseparando,    suam    regi    innocentiam 
praetendendo,    et    causam    vise    humiliter    ostendendo. 
Quod    audiens    rex,    inito    consilio,    significavit    ei,    eo 
quod    cum     non    venisset     in    manu    hostili,    intraret 
regnum    et  veniret    Londonias,   ubi  et  ipse  eidem  cum 
honore   occurreret.      Venit    ergo    imperator  Londonias,  He  reaches 
decimo   kalendas   Maii.     Et  cum   apud  Wudestoc    regi  April^S 
occurrens    in    osculo    reciperetur,    explicavit   tam    regi 
quam  comiti  Ricardo  causam  adventus  sui.    Et  factum  He  departs 
est,    cum    recederet  a   rege    et   comite   R[icardo],    cum  ^^"^^^^ 
multis  et   preciosis   donativis    ditatus,  septingentas  cir-  presents. 
citer  marcas  reportavit. 


De  discoTclia  mota  inter  dominum  legatum  et  scholares 

Oxonienses. 

Tunc  vero  temporis    dominus  legatus  cum    Oxoniam  The  legate 
adventasset,  et  honore  summo,  prout  decuit,  reciperetur,  ^^^}?  ^P^^ 
hospitatus    est   in   domo   canonicorum,  scilicet    abbatia  and  stays 
de    Oseneie.       Clerici    vero     scholares    eidem    xenium  ^*  Osney. 
honorabile    in    poculentis    et    csculentis    transmiserunt 

VOL.   III.  H  H 


482 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1238.  ante    prandii    tempus.      Et    post    prandium,    ut    eum 
Quarrel      salutarent  ^  et  reverenter  visitarent,  ad  hospitium  suum 

Dctween 

the  legate  venerunt.  Quibus  advenientibus,  janitor  quidam  ^  trans- 
^^*^^  alpinus,  minus  quam  deceret  aut  expediret  facetus,  et 
scholars,  more  Romanorum  vocem  exaltans,  et  januam  aliquan- 
tulum  patefactam  tenens,  ait,  "  Quid  quseritis  ?  "  Qui- 
bus clerici,  "  Dominum  legatum,  ut  eum  salutemus." 
Credebant  enim  confidenter,  ut  essent  honorem  pro 
honore  recepturi.  Sed  janitor,  convitiando  loquens,  in 
superbia  et  abusione  introitum  omnibus  procaciter 
denegavit.  Quod  videntes  clerici,  impetuose  irruentes 
intrarunt;  quos  volentes  Romani  reprimere,  pugnis  et 
virgis  csedebant ;  et  dum  objurgantes  ictus  et  convitia 
geminarent,  accidit  quod  quidam  pauper  capellanus  Hy- 
berniensis  ad  ostium  coquinse  ^  staret,  et  ut  quippiam 
boni  pro  Deo  acciperet,  instanter,  more  pauperis  et 
famelici,  postulaverat.  Quem  cum  magister  coquorum 
legati  (frater^  legati  erat  ille,  et  ne  procuraretur 
aliquid  venenosum,  quod  nimis  timebat  legatus,  ipsum 
ipsi  officio  prsefecerat,  quasi  hominum  specialissimo) 
audivit,  nee  exaudivit,  iratus  in  pauperem,  projecit  ei 
scilicet  in  faciem  aquam  ferventem,  haustam  de  lebete 
ubi  carnes  pingues  coquebantur.  Ad  banc  injuriam 
exclamavit  quidam  clericus  de  confinio  Wallise  ori- 
undus;  "  Proh  pudor !  ut  quid  hsec  sustinemus  ?  "  Et 
arcum,  quem  portavit,  tetendit,  (dum  enim  tumultus 
accreverat  excitatus,  clericorum  aliqui  arma,  quse  ad 
manus   venerunt,    arripuerant,^)    et    ipse  missa    sagitta 


^  salutarent  et"]  om.  C. 

2  quidarn]  om.  C. 

3  coquinos']  quoquine,  B. 

^  The  passage  in  brackets  is  in 
the  margin  in  B.  For  the  whole 
sentence,  instead  of  the  above,  C. 
reads  :  "  Quem  cum  magister  coco- 
"  rum  legati  audivit  nee  exaudivit, 
"  iratus  in  pauperem  projecit  ei 
*'  frater  legati  in  faciem  aquam 
«  ferventem    haustam    de    lebete 


''  ubi  carnes  pingues  coquebantur  ; 
"  quem  constituit  legatus  sibi  co- 
"  cum,  ne  aliquid  venenosum  sibi 
"  procuraretur,  de  quo  timebat  sibi 
"  legatus  in  extranea  provincia 
"  quamplurimimi,  idcirco  praefecit 
"  fratrem  suum  magistrum  cocorum 
"  quasi  hominem  specialissimum." 
5  arripuerant~\  arripierant,  B. 
arripuerunt,  C,  where  is  also  vene- 
rant. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIT.  483 

corpus  coci,  quern    clerici   satirice    Nabuzardan,  id    est,  A.D.  1238. 
principem    coquorum,    vocabant,  transverberavit.      Cor-  xxxix.^9. 
ruente    igitur    mortuo,    clamor   excitatur.      Ad    quern 
stupefactus   legatus,    et    nimis    perterritus    timore    qui 
posset    in    constantissimum    virum    cadere,    in    turrim 
ecclesiae    indutus    capa    canonicali    se    recepit,    seratis 
post  terga   ostiis.     Ubi   cum  noctis  opacse   conticinium  Flight  of 
tumultum  pugnse  diremisset,  legatus,  vestimentis  cano- to  the  king, 
nicalibus  exutis,  equum  suum  optimum   ascendit  expe- 
ditus,  et  ducatu    eorum  qui   vada   secretiora   noverunt, 
amnem,  qui  proximus  erat,  licet  cum  periculo,  transivit, 
ut  ad  protectionem  alarum  regis  ocius  avolaret.    Clerici 
enim  furia  invecti  legatum  etiam  in  abditis  secretorum 
latebris  quaerere   non  cessabant,  clamantes   et  dicentes ; 
"  Ubi  est    ille   usurarius,  simonialis,  raptor   reddituum, 
"  et  sititor  pecunia3,  qui,  regem   pervertens  et   regnum 
"  subvertens,  de   spoliis  nostris   ditat   alienos  ? "    Inse- 
quentium   autem  adhuc  clamores  cum   fugiens    legatus 
audiret,  dixit  intra  se, 

"  Cum  furor  in  cursu  est,  currenti  cede  furori."         ovid.  Rem. 
Et   patienter   omnia    tolerans,    f actus    est    sicut   homo  i^^'  ^' 
non  audiens,  et  non  hahens  in  ore  suo  redargutiones.  Ps.  xxxvii. 
Cum   autem,    ut   prsedictum  est,   amnem   vix   pertran-  ^^" 
sisset,   paucis,    pro   difficultate    transitus,    comitantibus, 
cseteris  in  abbatia  latitantibus,  ad  regem  [apud  ^  Aben- 
done    commorantem]    anhelus    et  turbidus    usque    per- 
venit ;   et  lacrimabiliter,  singultibus  sermones    suos  in- 
terrumpentibus,   rei  gestse    ordinem,  gravem  super   hoc 
reponens    querimoniam,    tam    regi    quam   suis   collate-  rpj^^  j^j^ 
ralibus    explicavit.      Cujus    querulis    sermonibus    cum  sends  the 
rex   attonitus  nimis    compateretur,  misit    properanter  ^  ^^rrenne 
comitem  Warannise    cum    armata    manu  Oxoniam,   eos  to  Oxford, 
qui  latuerant   Romanos    eripere    et    scholares   arripere.  ^  ,, .  ^ 
Inter  quos  captus  est  truculenter  magister  Odo  ^  legista,  odo  and 

30  others 


*  apud  .  .  .  commorantetii]  from 
C. ;  not  in  B. 

2  properanter]  constanter,  C. 


3  This  is  Odo  of  Kilkenny.     See 
Matt.  West.  s.  a. 

H  H   2 


484  MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJOBA. 

A.D.  1238.  et  ipse  cum  aliis  triginta  vinculis  et  career!  in 
imprisoned  c^stro    de    Waliefeford,    quod    non   multum    distat    ab 

at  Walling-  ^         .  ... 

ford.  Oxonia,  ignominiose  mancipatus.    Legatus  vero  contrito 

Oxford  laqueo  liberatus,  episcopis  convocatis  nonnullis,  Oxo- 
under  an  niam  supposuit  interdicto,  et  omnes  illi  enormi  facto 
interdict,  consentaneos  excommunicavit.  Postea  in  bigis,  more 
soners  '  latronum,  ad  arbitrium  legati  .Londonias  sunt  trans- 
taken  to     vecti,  et  ibidem  carceri  et  vinculis  arctseque  custodise, 

redditibus     spoliati    et    anathemate     innodati,    manci- 

pantur. 


Quomodo  reconciliatus  est  clems  cum  municipio 
0x071103  legato. 

The  king        Legatus  vero,  qui  versus    partes  Angli?e    aquilonares 

mayor  oi    tctcnderat,  flexo    loro,  Londonias  re  versus  est.     Et  vix 

London  to  auso     in    regali    hospitio    episcopi     Dunelmensis,    ubi 

legate.        solito  hospitabatur,  commorari,  significavit  rex   civitati 

Londoniarum,  ut  eundem  legatum  diligentibus  excubiis 

cum  armata  manu,  ut  pupillam  oculi,  custodiret  major  ^ 

civitatis  cum  civium  universitate. 

He  sum-         Legatus  igitur   archiepiscopum   Eboracensem  et   om- 

archbishop  ^^^  cpiscopos  Auglise,  auctoritate    qua   fungebatur,    ut 

of  York      Londonias    convenirent,   districte    convocavit,    de    statu 

bishops  to   ecclesise    et    cleri    periclitantis   decimo    sexto    kalendas 

London  to  Junii   communiter    tractaturi.      Quo    cum  die    prsefixo 

affair.         pervenissent,  tractatum  est  diligenter  per  episcopos,  ut 

salvaretur  status  clericalis  universitatis,  veluti  secundae 

ecclesise ;   quibus  et  legatus    condescendit,  salvo    tamen 

honore   ecclesise    Romanse,   ne    improperando   diceretur, 

ut  qui  venerat  clerum  ^  cum  ecclesia   reformare,  potius 

deformaret.    Tandem  suggestum  est  legato  ab  episcopis 

et  universitate  cleri,  quae  ibidem  in  prsesenti  fuit,  quod 

certaminis  discrimen  a  familia    sua   sumpsit  exordium, 


*  Richard  Renger.       (Liber  de  I      ^  clerum  cum  ecclesia]  in  ecclesia 
Ant,  Leg.  p.  7.)  I  clerum,  C. 


DE   TEMPORE   KEGIS   HENllICI   TERTII.  485 

et  in  fine  certaminis  clerus  deteriorem  calculum  repor-  A.D.  1238. 
tavit ;    insuper  jam    de    clero  pars   magna   ad    nutum 
suum    career!    mancipatur,    et    pars    reliqua,    mandate 
suo    parens,    parata    fuit  humiliter    subire,  in    loco    ab 
Oxonia    circiter   tribus  distante    dietis ;   ad    petitionem 
tot    et    tantorum    virorum,  ad  misericordiam    inclinare 
debere.      Tandem   elaboratum    est,  quod    banc    faceret 
legatus    misericordiam,     quod,    comitantibus     episcopis 
pedes    euntibus,    scholares     omnes     ibidem    congregati 
ab  ecclesia    Sancti  Pauli,    quae    fere  per  unum   miliare 
ab    hospitio    legati    distabat,  pedes    irent ;    ita    tamen, 
quod  cum  venirent  ad  hospitium  episcopi  Carleolensis,  The 
illinc   sine  capis    et    mantellis    discincti    et   discalciati,  in  humble^ 
usque  ad  hospitium  legati  procederent,  humiliter  veniam  guise  to 
postulantes,  misericordiam  et  veniam  consequendo    con-  ^^^  ^^^  ^' 
ciliarentur ;  quod  et  factum  est.     Videns  autem  dominus  pardoned, 
legatus    banc    humiliationem,    recepit    eos    in    gratiam 
suam,  restituens  universitatem^  loco  suo  ipsius  municipii, 
interdictum    cum    sententia    misericorditer    ac    benigne  The  inter- 
relaxando,  literasque    eis    conficiendo,  ne    illis    proinde  Oxford 
nota  infamieG  aliquando  procaciter  obiceretur.  removed. 

Eodem^  anno,  statim  post  Pascha  misit  dominus  rex  Troops 
Anglise  militare    prsesidium  ad    dominum    imperatorem  l^  ^^„ 
juvandum    contra  rebelles  suos  in  partes  Ytalicas,  sub  to  aid  the 
ducatu  Henrici  de  Trubleville,  viri  in  re  militari  peri-  ^^Sy^ 
tissimi.     Cum    quo  etiam  misit    J[ohannem]  Mansel  et 
Willelmum    Hardel    clericum    et    civem    Londonicnsem, 
cum    pecunia    stipendiariis    distribuenda.      Et    strenue 
per  totam  testatem  exercitus  regis  imperatori  militavit, 
et  quarundam    civitatum    cives,  volentes    obstare,  vice- 
runt    et    imperio    reddiderunt ;    ubi    strenue    se    dictus  I'rowcss 
J[ohannes]  Mansel    gcssit.     Quod    papa    nimis   moleste  Mansel. 
tulit.     Et  circa    idem    tempus,    direxit    rex    elegantem  The  king 
cpistolam  Papa),  pctcns    ut  mitius    ageret  cum  domino  J^e  Pope 
imperatore.      Quod  gravius  accepit  Papa,  secus  respon-  ^^  behalf 

of  the 


*  C.  ins.  swawi.  |      ^  This  paragraph  is  in  the  margin. 


emperor. 


486 


MATTHiEI  PAKISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1238.  dens  [quam  deceret]/  et  commotus  est  in  tantam  iram, 
[ut  per  aliquod  tempus  in  curi]a  negotia,  prsecipue 
William  Anglicorum,  suspender[entur.  Cumque  audiret  electus] 
Valence  ValentiiB  [quod  profecturus  esset  talis  exercitus]  in 
crosses  [Ytaliam,  caute,  quasi  dux  eorum,  associavit  se  domino 
troops.       H[enrico]  de  Trubleville,  et  cum  eo  transfi:e[tavit]. 


Recedit  imiJeratov  Constantinopolitanus. 

Eodem  tempore  dominus  imperator   Constantinopoli- 
peror         tanus  Baldewinus,  de  quo   supradictum  est^  cum  quin- 
Baldwinll.  gentas    marcas    a    rege   optinuisset    et    a   comite    Ri- 
cardo  non  minimam  pecuniam,  repatriavit. 


Departure 
of  the  em- 


Electus  Valentinus  transfretat 

Departure  Sub  illis  quoque  diebus  electus  Valentinus,  videns 
elect  of  '  nuUi  placere  moram  suam  in  Anglia,  sponte  vel  in- 
Vaience.     yitus,  caute  tameu,  quia   clitellis  suis  refertis    et  equis 

oneratis    auro  et    argento    et  vasis   regalibus,    transfre- 

tavit. 


Death  of 
Malek-el- 
Kamel, 
sultan  of 
Cairo. 


Grief  of 
the  em- 
peror at 
his  death. 


De  morte  Soldani  potentissimi. 

Eodemque  tempore,  Soldanus  potentissimus,  qui 
moriturus  liberaliter  legavit  redditus  opulentissimos  et 
pecuniam  multam  infirmis  in  do  mo  Hospitalis  Chris- 
tianis  pauperibus  commorantibus,  et  vinctos  sclavos 
liberos  multos  et  alia  multa  opera  caritatis  fecerat, 
animam  ad  multorum  dolorem  exhalavit.  Erat  autem, 
licet  paganus,  veridicus,  munificus,  parcens,  in  quantum 
permisit  legis  suae  severitas  et  vicinorum  suspicio, 
Christianis.  Quod  cum  cognovisset  imperator  Romano- 
rum  Frethericus,  inconsolabiliter  per  multum  temporis 
dolens  mortem  ejus,  planxit  lugubriter.     Speravit  enim 


1  The  corner  of  the  MS.  has  been  cut   off.     The  words  in  brackets 
have  been  obtained  from  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  487 

cuin,  sicut   idem  Soldanus   promiserat,  baptism!   sacra-  A.D.  1238. 
mentum     suscepturum,    et     Christianitatem    per    eum 
magnum  aliquando  suscipere  feliciter  incrementum. 

Simon  de  Monteforti  se  transfert  ah  imperatore  ad 
curiam  Romanam. 

Interim    Simon   de    Monteforti,  cum   gratia   impera-  Vacat^ 
toris    et    literis    supplicatoriis,  se   transfert    ad   curiam  9«f«a/>#cn- 

^  .  .     ^    .  .  diculum. 

Romanam ;  et  eiiusa  et  promissa  mnnita  pecunia,  a  simon  de 
domino  Papa  impetravit,  ut,  quamvis  votum  solenniter  ^  Montfort 
factum  coram  7E[dmundo]  archiepiscopo  Cantuariensi  obtains 
repugnaret,  liceret  illicitis  abuti  amplexibus.  Scripsit-  ^^^^  ^^^ 
que  dominus  papa  legato  Ottoni,  ut  pro  prsefato  dispensa- 
Srimonel    de    Monteforti   solenniter   sententiaret.     Quo  *^®^  !^^  ^^^ 

^-  -•  .  .  marriage. 

audito,  frater  Willelmus  de  Abendune   de  ordine  Prae-  objection 

dicatorum    et    multi    alii   periti,  zelum  Dei   prse  oculis  o^.^^'^y  ^® 

habentes,   increpaverunt   banc   sententiam,    sanctitatem 

Papse  circumveniri,  et  animas   periclitari,  Christumque 

zelotipari  veraciter   affirmantes.     Quia   licet,  sicut  pars 

ad  versa  protestatur,  ha  hi  turn  cum  velo  non  assumpserit 

mulier  de    qua   agitur,  anulum   tamen,  quo   se  Christo 

subarravit   vel    potius    desponsavit,    assumpsit,    et    sic 

sponso  Christo  indissolubiliter  copulatur,  testante  auten- 

tico  scripto  in  Sententiis  magistri  Petri,  in  tractatu  de 

voto,  scilicet  libro  quarto,^  in  quo,  prsemissis  rationibus 

et  auctori[tati]bus    sanctorum   et    canonum,    subinfert; 

"  Ex  his  apparet  virgines  vel  viduas  voto  continentise 

"  astrictas,    sive   fuerint    velatse    sive    non,    nuUatenus 

"  conjugium    sortiri   posse.     Quod    itidem   de  omnibus 

"  intelligendum  est,  qui  continentiam  voverunt.     Quod 

"  autem  erat   ante   licitum,  post  votum  erit  illicitum." 

Sed*   aliquid    forte    subtilius,    quam    nobis    datum    sit 

intelligi,  Romana  curia  speculabatur. 


'  The  paragraph  is  in  the  margin 
inC. 

2  solenniter'\  sollenter,  B. 


•*  Pet.  Lombard.,  Sentent.  iv., 
Dist.  38  (Mignc,  cxcii.  col.  933). 

*  Sed  .  .  .  speculabatur^  In  the 
margin. 


488 


MATTH.EI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1238.  De  Tartaris  prorumpentibus  cle  locis  suis  terras  septen- 

trionales  devastantihus. 


Account 
of  the 
Tartars. 


f.  115. 


Their 
leader,  the 
khan. 


In  fear  of 
them,  the 
people  of 
Gothland 
and  Fries- 
land  do  not 
come  to 
Yarmouth 
for  the 
herring 
fishery. 

Saracen 
ambassa- 


In  diebus  illis  missi  sunt  Sarracenorum  legati  solen- 
nes  ad  regem  Francorum,  nuntiantes  et  veraciter 
explicantes,  principaliter  ex  parte  Veteris  de  Monte, 
quoddam  genus  hominum  monstruosum  et  inhumanum 
ex  montibus  borealibus  prorupisse,  et  spatiosas  terras 
et  opulentas  Orientis  occupasse,  Hungarian!  Majorem 
depopulasse,  literasque  comminatorias  cum  legationibus 
terribilibus  destinasse.  Quorum  dux  se  nuntium  Dei 
excelsi  affirmat,  ad  e[do]mandas  gentes  sibi  rebelles. 
Hi  quoque  capita  habentes,  magna  nimis  et  nequaquam 
corporibus  proportionata,  carnibus  crudis  et  etiam 
humanis  vescuntur;  sagittarii  incomparabiles,  flumina 
qusevis  cimbis  de  corio  factis  et  portatilibus  trans- 
euntes,  robusti  viribus,  corporibus  propagati,  impii, 
inexorabiles,  quorum  lingua  incognita  omnibus  quos 
nostra  attingit  notitia ;  gregibus,  armentis,  et  equitiis 
abundantes,  equos  vero  habentes  velocissimos,  potentes 
iter  trium  dierum  uno  conficere ;  ante,  non  retro,  bene 
armati,  ne  fugam  ineant ;  ducem  habentes  ferocissimum, 
nomine  Caan.^  Hi  borealem  plagam  inhabitantes,  vel 
ex  Caspiis  montibus  vel  ex  vicinis,  dicti  Tartari,  a  Tar 
flumine,  numerosi  nimis,  in  pestem  hominum  credun- 
tur  ebullire,  et  hoc  anno,  licet  aliis  vicibus  exierint, 
solito  immanius  debacchari.  Unde  Gothiam  et  Frisiam 
inhabitantes,  impetus  eorum  pertimentes,  in  Angliam, 
ut  moris  est  eorum,  apud  Gernemue,  tempore  allecis 
capiendi,  quo  suas  naves  solebant  onerare,  non  vene- 
runt.  Hinc  erat  quod  allec  eo  anno  in  Anglia  quasi  pro 
nihilo  prse  abundantia  habitum,  sub  quadragenario  vel 
quinquagenario  numero,  licet  optimum  esset,  pro  uno  ar- 
gento  in  partibus  a  mari  etiam  longinquis,^  vendebantur. 
Hie  igitur  nuntius  Sarracenus  potens  et  genere  prseclar- 


^  This  seems  to  be  Batu,  khan 
of  Kipchak,  called  Sain  by  Marco 
Polo.     (Yule,  ii.  p.  423.) 


longinquis']  propinquis,  B. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  489 

ius,  qui  ad  regem  Oallise  vcncrat,  ex  parte  universitatis  a.D.  1238. 
Orientalium  destinatus  nuntiare  talia,  et  petens  auxilium  «^ors  ask 

^^  for  H,ifl 

ab  Occidentalibus,  ut  possint  melius  furorem  Tartarorum  from 
reprimere,  unum  a  latere  suo  nuntiuin  ad  resrem  An^liae  France  and 

-,.        .         '  .     ,  .  7  •  England 

direxit  Sarracenum,  qui   haec  omnia  venerat  regi  nun-  against 
tiare,  et  qui  diceret,  quod    si   ipsi  talium  impetus  non  *^^°^- 
possent  sustinere,  quid   restat,  nisi  ut  et  partes  devas- 
tent  Occidentalium,  juxta  illud  poeticum, 

"  Nam  ^  tua  res  agitur,  paries  cum  proximus  ardet."    Hor.  i. 

Postulavit  igitur  ille  nuntius  auxilium  in  tam  generali  ^^"^*  ^^** 
et    urgenti    articulo,    ut    ipsi    Sarraceni,    freti    auxilio 
Christianorum,  injurias  talium  propulsarent.     Cui,  cum 
tum   praesens    forte    fuerat,  jocose    verbum    suscipiens, 
respondit    episcopus    Wintoniensis,    qui    cruce    quidem 
signatus  erat ;  "  Sinamus    canes    hos    illos    devorare  ad  Speech  of 
"  invicem,  ut  consumpti  pereant.     Nos  cum  ad  Christi  ofViL^^ 
"  inimicos,  qui  residui  remanebunt,  venerimus,  trucida-  Chester. 
"  bimus,    et    mundabimus    terrse    superficiem ;   ut   uni- 
"  versus    mundus    uni   catholicae    ecclesise  subdatur,  et 
"  fiat  unus  pastor  et  unum  ovile."  •  S.  Joh.  x. 

De  morte^  episcopi  Wintoniensis,  Petri  scilicet  de 

Rupihus. 

Anno    quoque    eodem,    quinto    idus  Junii,  obiit   epi-  Death  of 
scopus   Wintoniensis,  Petrus   scilicet  de  Rupibus.     Qui  Roc^^es^^ 
cum    ecclesiam  Wintoniensem    circiter   triginta    duobus  bishop  of 
annis  strenue   rexisset,  et  laudabiliter    peregrinationem  te/"at 
suam  in  Terra   Sancta    una   cum    Exoniensi   episcopo  ^  Farnham, 
peregisset,  domosque  religiosorum  plurimas  construxisset, 
apud    Fernham    manerium    suum,  plenus   dierum,  facto 
nobili    testamento,    diem    clausit    extremum.      Sepultus 
est  autem  in  ecclesia   sua  Wintoniensi,  ubi  etiam  dum 


'  Nam']  Num,  B. 
-  There  is  an  inverted  mitre  and 
pastoral  staff  in  the  margin. 


^  WilUam  BrcAver. 


490 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1238 


Monas- 
teries 
founded 
and  en- 
dowed by 
him. 

Nota  qua- 
dam  lauda- 
hilia  facta 
episcopi 
Wi7itonien- 
sis  P[etri'} 


Cave  quia 
offendicu- 
lum. 


viveret  humilem  elegit  sepulturam.  In  cujus  obitu 
totum  consilium  regni  Anglicani,  tarn  regale  quam 
ecclesiasticum,  jacturam  incurrit  irrestaurabilem.  Nee 
prsetereundum,  quod  quicquid  honoris  et  utilitatis,  sive 
per  pacem  sive  per  treugam  vel  etiam  guerram,  in 
Terra  Sancta,  adveniente  Fretherico  imperatore,  coUatum 
est  ecclesise,  ejusdem  episcopi  consilio  et  auxilio  mag- 
nifice  procuratum  est,  et  prudenter  efFectui  mancipatum. 
Prseterea,  cum  postea  discordia  inter  dominum  Papam 
et  imperatorem  mota  toti  ecclesiae  casum  minaretur, 
pacem  inter  tarn  nobiles  personas  per  Dei  gratiam 
feliciter  reformavifc.  Domorum  autem  religiosorum 
quas  condidit,  et  conditas  possessionibus,  aedificiis,  et 
redditibus  instauravit,  hsec  sunt  nomina ;  Hales,  de 
ordine  Prati-monstrati  '}  Tikeford,^  ejusdem  ordinis; 
Seleburne,  de  ordine  sancti  Augustini,  canonicorum 
scilicet  regularium ;  hospitale  egregium  de  Portesmue. 
Item  in  Terra  Sancta,  ecclesiam  ^  Sancti  Thomse  marty- 
ris  a  loco  importuno  ad  idoneum  transferendo,  ordinem 
fratrum  ejusdem  ecclesise  in  ordinem  mutavit  com- 
petentiorem,  ut  qui  antea  penitus  erant  sseculares  actu 
et  habitu,  auxilio  fretus  patriarchse  *  Jerosolimitani, 
ordini  Templariorum,  crucem  in  pectore  bajulantes, 
subjacerent.  Jopen,  nobile  Christianorum  refugium, 
firmavit.  Egregium  nimis  condens  testamentum,  cui- 
libet  praedictorum  locorum  pecuniam  impreciabilem 
legavit,  ita  scilicet,  quod  domui  Sancti  Thomae  Ac- 
conensi,  cui  minus  contulit,  quingentas  marcas  assigna- 
vit.  Praeterea  episcopatum  opulentissime  successori  suo 
reliquit  instauratum,  ita  ut  aratrorum  armentorum 
nulla  fieret  diminutio. 

Rex^    vero,    audito    de    obitu    P[etri]    Wintoniensis, 


i  Prati-monstrati']  Prajmonstra- 
censi,  C  This  is  Hales  Owen,  in 
Shropshire. 

2  Tikeford']  Thikeford,  C.  An 
error  for  Tichefeud  or  Tichfeld. 
Madden,  Hist.  Ang.  ii.  p.  410,  n.  2. 


^  At  Acre. 

4  Gerold. 

5  Rex  .  .  procuravit']  In  Paris's 
small  hand  in  the  margin.  It  is 
not  in  C. 


DE   TP:MP0RE   llEGIS   HENRICI   TERTII.  491 

Willelmum  clectum  Valentinum  eidem  episcopatui  prsG-  A.D.  1238. 
ficere  procuravit.     Sed  cancellario,  scilicet  Eadulpho  de  ^!^^  ^"^S 
Neville  Cycestrensi  episcopo,  contra  voluntatem  regis  a  have  the 
conventu  Wintoniensi,  ad  quern  jus  electionis  pertinet,  y^j^j^^^f^ 
rite  postulate,  rex  a  consilio    suo    et    a  curia    postula-  for  Li  shop 
turn    irreverenter,  sublato   ab    eodem  sigillo    quod   per  ^j^^^JJ." 
consilium    praedicto    cancellario  commissum  fuit  totius  The  con- 
regni,  amovit,  et  postulationem  suam  per  legistas  suos  Y,^^*  ^^^^^ 
Romipedas    cassari   a  domino  Papa,  effusa  non  modica  Neville ; 
pecimia,  procuravit.^  this  elec- 


tion 

quashed. 


De  continuatione  obsidionis  Mediolanensis, 


Eodemque  tempore   anni,  cum  imperator  obsidionem  siege  of 
apud  Mediolanum  continuasset,  omnes  fere  Christiano-  ^^^^^* 
rum  principes   ipsi   armatorum  manum  miserunt  auxi- 
liarem.      Rex   autem  Anglise,  sororius    ejus,  centum  ei  Aid  sent 
milites,  armis  et  equis  decenter  commtmitos,  cum  the-  ^Zl^L 
sauro  non   minimo,  sub   ducatu  Henrici  de   Trublevile  emperor. 
in  auxilium  destinavit.     Ad  cujus  etiam  auxilium  cum 
militibus,  quos  illuc  tam  comes  Tolosanus  ^  quam  Pro-  William, 
vincialis  ^  in  auxilium  imperatoris   destinarunt,  electus  ^^f* 
Valentinus,  qui  plus  de  materialibus  quam  spiritualibus  joins  him. 
armis  noverat,  non  segniter  properavit.  Imperator  autem, 
tot  nobilium  agmine  stipatus  numeroso,  non  sine  mul- 
torum   admiratione    in    obsidione    tempus    consumpsit 
spatiosum  cum  dispendio  ;  nisi  quod  in  una  pugna  peri- 
culari  Henricus  de  Trubleville,  cum  signo  regis  Angliee  Prowess  of 
triumphali,  cum  suis  Anglicis,  quibus  prseerat,  impetus  ^rubf 
hostium  viriliter  repressit,  et  ad  fugam  citra  spem  omnium  ville. 
compulit   insurgentes.     Unde  imperator  regi  literatorie 
grates  persolvit,  asserens  impetum  ilium  tam  strenuum 
salutis  suse  causam  fuissc  et  honoris.     Non  multum  post 
temi)oris    ad    Brixensium    obsidionem,    qui    in   omnibus  Siejre  of 
necessitatibus  Mediolanensibus  succurrebant,  so  cum  suo    ^^^^^^* 

^  B.  ins,  here,  "  Eodem  anno  Ri-   [       ^  Raymond  VII. 
"  cardus  de  Wendoure."  1       -*  Raymond  Rerenger  IV. 


492 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJOIU. 


A.D.  1238.  exercitu  contulit  copioso.  Interim  Mediolanenses  non 
.  vacantes  se  fossatis  vallaverunt  profundissimis,  nee 
tamen  cessarunt  civibus  Brixensibus  frequenter  opitu- 
lari.  Sic  sicque  protelatum  et  consumptum  est  tempus 
sestivale,  quod,  imminente  tempore  hiemali,  treugse 
acceptse  sunt  utrorumque  assensu,  et  recesserunt  infecto 
negotio  qui  venerant  ei  in  adjutorium.  Imperator 
autem,    quoniam    non     potuit    Brixensium    civitatem, 

emperor  is  parvam  aliarum  respectu,  expugnare  suoque  subdere 
dominatui,  factus  est  hostibus  minus  formidabilis  et 
amicis  venerabilis. 


Brescia 

holds  out, 
and  the 


Return  of 

archbishop 

Edmund 

from 

Rome. 

His  quarrel 
with  the 
monks  of 
Canter- 
bury. 


The  prior 
removed. 


f.  115  6. 


De  reditu,  archiepiscopi  Cantuariensis  jEdmundi  a 

curia  Romance. 

Circa  idem  tempus,  archiepiscopus  Cantuariensis 
JEdmundus,  a  curia  Eomana  rediens,  venit  in  Angliam. 
Qui  contra  monachos  suos  Cantuarienses,  quamvis  cum 
gratia  conventus  ab  Anglia  recessisset,  a  domino  Papa 
pro  se  impetravit;  unde  suborta  est  discordia  nimis 
enormis  et  indecens  inter  gregem  et  pastorem,  et 
passa  est  ecclesia  dampna  multa  et  dedecus,  suspen- 
sionem  et  ignominiam.  Unde  vocatus  legatus  ad 
reformationem  illius  deformationis,  dum  in  capitulo 
Cantuariensi  prsesideret,  propter  quoddam  scriptum, 
in  quo  privilegium  quoddam,  tempore  beati  Thomge 
impetratum,  continebatur,  quod  quidam  imprudenter 
combusserunt,  priorem^  Cantuariensem  deposuit,  et  ad 
districtiorem  ordinem,  ut  ibidem  perpetuam  ageret 
poenitentiam,  destinavit,  quosdam  monachorum  disper- 
sit ;  quia,  ut  dicebatur,  in  preedicto  privilegio,  quae  sibi 
videbantur  manifesto  adversari,  pietate  minus  discreta, 
occulte  abraserat,  et  quae  pro  eis  agere  apposuerat.  Et 
quia  tales  rasurse  in  tam  autentico  scripto  non  pote- 
rant  diligenter   intuentes  latere,  ne    notam   infamise  et 


^  Roger  de  la  Lee.     (Anglia  Sacra,  i.  p.  140.) 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  493 

falsarii    conventus    incurrcret,  unus    fratrum    combussit  A.D.  1238. 
inconsultus.     Unde  legatus,  cum  mentionem  illius  script! 
fecisset  archiepiscopus,  interrogasset,  et  non  inveniretur, 
et    licet    inviti   de   re    gesta    veram    facerent    confessi- 
onem,^  merito  commotus,  in  vindictam    tanti    excessus, 
priorem,  ut   dictum   est,   ab    administratione    amovens, 
aliquos,    qui    rei    videbantur,    dispersit,    commonens    ut 
arctius   viverent     perpetuo    poenitentes.      Postea,    quia  Election  of 
prior  cum  ssecularibus  capitulum  intravit  contra  domus  ^he"onvent 
approbatam  consuetudinem  ad  electionem  celebrandam,  quashed  by 

,  •!  .  .  T  ,  .       .  .  the  arch- 

conventus   sibi    priorem    absque    assensu    arcniepiscopi  bishop, 
elegit.      Unde    hoc    audito,    archiepiscopus    electionem 
reprobando  cassavit;   totum  conventum,  prsecipue   elec- 
tum  et   electores,  non  tantum    suspensionis   sed    etiam 
anathematis  vinculis  innodavit.     Conventus  autem  con-  Appeal  to 
tra  archiepiscopum  in  hoc  ad  prsesentiam  domini  Papse    ^^^' 
constanter  appellavit. 


Quomodo  rex  omnem  quami  potuit  adhihuit  diligen- 
tiam  ut  electus  Vcdentinus  in  episcopum  Win- 
toniensem  eligeretur. 

In    ilUs    diebus    rex    omnem    quam    potuit,    plus    et  Vacafiquia 
secus  quam  deceret,  adhibuit  dilio-entiam,  quam  vis  prius  ^m^^^^c^- 

^  ^  \       ^  ^  '    J^  ^  lum  usque 

ssepius   jurasset    alienigenas    amovere,  non    promovere,  ^t^c  9 -j- 
ut   electus    Valentinus,  qui  tamen  vir    sanguinum  esse  The  king 
dicebatur,  in  episcopum  Wintoniensem  promotus  elige-  have  Wii- 
retur.     Quod    constanter    monachi,  ad  quos    specialiter  ^^^™'  ^^^^^ 

.  .  .  .  .  ,  of  Valence 

ex   antiquo  jure    pertinere  dinoscitur   electio,  inter   se  elected  to  ' 
renuentes,  sicut    moris    est,   regem    adierunt,    licentiam  Winches- 

ter, 

eligendi  postulantes.    Rex  autem  antequam  responderet,  xj^'^,  ^^^^^ 
eos   de  electione   et  promotione    electi  Valentini,  quem  ^ppiy  for 
suum    vocavit    avunculum,    sollicitavit.      At    monachi  elect, 
dissimulantes  inducias  super  hoc  deliberandi  simul  cum 
conventu,  ad  quem  pertinebat  electio,  postularunt.    Sed 

^  B.  incorrectly   repeats  legatus  I       ^  The  paragraph  is  in  the  margin 
here.  I  in  C. 


494 


MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1238.  cum  rex  pieces  suas  talibus  indiciis  sensit  effectu 
caruisse,  divertens  ad  solitas  cavillationes,  petitioni 
monachorum  respondit;  "Intimatum  est  mihi,  quod 
"  duo  archidiaconi  episcopatus  Wintoniensis  electioni 
"  vestrso  tenentur  interesse ;  nec^  eos  in  prsesenti  video, 
"  unde  petitioni  vestrse  non  est  annuendum."  Cui 
monachi  responderunt,  quod  etsi  electioni  interesse,  quod 
nimis  absurdum  et  justitise  dissonum  esse  videtur, 
debeant,  postulationi  electionis  interesse  non  debent. 
Et  ita  rex,  licet  diu  recalcitraret,  justse  postulationi 
They  agree  eorum  non  potuit  contradicere.  Sed  cum  postea  fida 
lianrd^^ "  ^^^^^^one  cognovisset,  quod  idem  monachi  communiter 
de  Willelmo  de  Raele,  viro  utique  per  omnia  laudabili, 
diligenter  tractarent,  ut  in  episcopum  eligeretur,  et 
omnes  jam  in  eum  consensisse,  rex  iratus  nimis 
procaciter  respondit ;  "  Renuistis  elecbum  Yalentinum, 
"  dicentes  eum  virum  sanguinum,  et  W[illelmum]  de 
"  Eeale,  qui  multo  plures  lingua  quam  alius  gladio 
"  trucidavit,  elegistis."  Et  in  superbia  et  abusione 
juravit  se  nunquam  hoc  uUo  modo  tolerare.^  Monachi 
igitur  indignationem  regiam  pertimescentes,  declina- 
runt  ab  incepto.  Interim  rex,  posses siones  episcopatus 
et  instaurationes  demoliendo,  crebro  in  maneriis  episco- 
patus jacuit,  agmine  stipatus  numeroso. 


Raleiirli. 


Anger  of 
the  king. 


Quomodo  injuste  repulso  W[illelmo]  de  Raele  rex  episco- 
pum Cicestrensem  Radnlphum  cassare  procuravit, 
swum  videlicet  cancellariv/m. 

He  again  Monachi  igitur  Wintonienses,  videntes  moram  desti- 
the^eiec-  tutionis  dampnosam,  de  sibi  eligendo  pastore  diligenter 
tiou  of  the  tractaverunt.  Quod  cum  cognovisset  rex,  illuc  ilico 
acceleravit,  et  instantius  quam  deceret  vel  expediret, 
in  capitulum  intrans,  conventum  comminando  [et] 
promittendo  petiit,  quatinus  electum  Valentinum,^  avun- 


elect  of 
Valence. 


^  nee  .  .  .  interesse\  Om.  C. 
2  tolerare]  So  C. ;  toleravit,  B. 


C. 


^    Valentinum']    Valentianensem, 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  495 

culum    suum,    in  episcopum    eligerent.      At   illi,    caiite  A.D.  1238. 
volentes   regiam    indignationem    declinare,  impetus  in- 
discretos    induciis     emollire    studuerunt ;    et    nolentes 
injustis  petitionibus    annuere,  episcopum    Cicestrensem  The  monks 
Radulphum    de    Neville,    regis    cancellarium,    unanimi  j^evQie^  ^ 
consensu    sibi   in    episcopum    et    pastorem    animarum  bishop  of 
suarum  postularunt.      Cum  autem  videret  rex,   iterum  ^er  the ' 
instantiam  precum  suarum  efFectu  caruisse,  justse   pos-  chancellor, 
tulationi  monachorum  adversando,  multa  convicia  con-  tj^e^^g. 
gessit  ^  in  eundem  episcopum,  dicens  eum  impetuosum, 
iracundum,    et   perversuin ;  vocans   omnes    fatuos,    qui 
eum  in  episcopum  postularunt.     Insuper  sigillum  suum,  He  takes 
quod  idem  episcopus  per  universitatem  regni  receperat  f^oiu^the 
custodiendum,  rex  violenter  abstulit,  et  fratri  Galfrido  bishop. 
Templario  et  Johanni  de  Lexintuna  commisit  bajulan- 
dum ;  emolumentis  tamen  ad  cancellariam  spectantibus 
episcopo,  quasi  cancellario,  redditis  et  assignatis.     Pro-  He  sends 

,  x  •  i.  .   • ,  T  to  Rome, 

sequens    autem    rex    conceptum     impetum,    misit    ad  ^nd  the 
curiam  Romanam  Simonem  ^   Normannum    et  Alexan-  election  is , 
drum  ssecularem,  legistas  conductitios ;  qui  multa  data  ^^  ^  ^  ' 
et  promissa  pecunia,  virum  justum  jure  suo   privando, 
et  justum   judicium    subvertendo,   prsedictam   postula- 
tionem  perperam  cassaverunt.  •D-^ 

Quoiiiodo    Mediolanenses    se    humiliaverunt    domino  imperti- 
suo   imiJeratoTi,  volentes  vexilla  sua  in  signum^^^^^^' 
humilitatis  et  suhjectionis  concremare. 

In  illius  temporis   diebus    Mediolanenses,  imperialem  The  Miia- 
maiestatem    formidantes,  miserunt   ad    dominum    suum  ^^^®  ^^^^ 

-  .  .  .  to  come  to 

imperatorem,  sub  omm  qua  potuerunt  mstantia  postu-  terms  Avith 
lantes,  ut  ipse,   quem    verum    dominum    et   naturalem  *^^  empe- 
palam  protestati   sunt,  suam  ab   eis  averteret  indigna- 
tionem, et   cessans    expugnare   eos,    quasi    suos    fideles 
foveret,  et  protegeret    sub  alis    suse    magnificse  protec- 


ror. 


^  congessWl  So  C. ;  coniessit,  B. 
2  Simon  de  Cantilupe,  afterwards 
chancellor  and  archdeacon  of  Nor- 


wich.    See  the  Dunstable  Annals, 
p.  152. 


496  MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1238.  tionis;  ipsi    autem   ex  tunc  in  antea  ipsi,  quasi  impe- 

ratori  et  domino,  cum  debita  servirent   reverentia.     In 

cujus  obedientiee  testimonio,  ut  in  brachiis    suse  dilec- 

tionis   tutarentur,  et  pristinge    rebellionis  non   recorda- 

retur,  omnem  quam  habebant  in  auro  et  argento  sub- 

stantiam    ipsi     liberaliter    conferrent ;    insuper    omnia 

vexilla    sua  ante    pedes   imperiales    collata,  in   signum 

subjectionis  et  obedientiae    et   imperialis  victorise,  con- 

cremarent;  c^eterum  eidem  in  obsequio  crucis  in  Terra 

Sancta    militanti    invenirent    per   annum    decem   milia 

armatorum,  ad    promotionem   ecclesise  et   sui  honorem, 

ea   conditione  ut    ipsos  cives    sine    simultate  diligeret, 

On  his  de-  et    salvus  permaneat    status    civium  et  civitatis.     Sed 

their  ab^o-  ^^^    Omnia    dominus    imperator     procaciter    refutavit, 

lute  sub-     exigens  irrefragabiliter,  ut   cives  communiter  cum    sua 

they  deter-  civitate    et   bonis    omnibus    se    suaque    absolute    suse 

mine  still    manciparent    voluntati.      Cujus   tyrannidi    cives    com- 

out.  muniter    responderunfc,  quod   hoc  nuUo  modo    facerent, 

dicentes,  "  Timemus  tuam  edocti  experimento  feritatem. 

*'  Malimus  sub  clipeis  gladio  vel  lancea   mori  vel  spi- 

"  culis,  quam  laqueo,    fame,    vel  incendiis."      Ex  tunc 

igitur   coepit    imperator    favorem    multorum    amittere, 

quia  factus  est  tirannus  inexorabilis ;  et  Mediolanenses 

propter  suam  humilitatem  extolli  et  roborari  meruerunt, 

S.  Jac.  iv,  juxta  illud,    Deus    superhis   resistit,    humilihus  autem 

dat    gratiam.       Cives    autem,   videntes    rem    agi    pro 

capite,  solito  instantius  se  suamque  civitatem  armis  et 

fossatis  et  aliarum  civitatum  fcedere  munierunt. 


Impertinens. 

Fame  in  Circa  ^  eadem  tempora,  quidam  de  ordine  Prsedicato- 

John^a       rum,    videlicet  frater    Johannes,  vir    bene    literatus    et 


6. 


can. 


Domini-     facundus,  et  gratiosus  in  officio  praedicationis,  in  Ytalia 
celeberrimus    habebatur,  ita    ut  guerras  inter   civitates 

^  This  paragraph  is  in  the  margin  in  both  B.  and  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HEXRICI   TERTII.  497 

initas  sedaret,  et  faceret  Deus  miraciila  pro  eo,  et  A.D.  1238 
transiret  fluvios  sicco  vestigio,  et  volantes  in  alto  ^^^  ^^^^' 
vultures  solo  prsecepto  cogeret  descendere.  Tandem 
procurante  diabolo,  gloria  elatus  est,  et  familiaritate 
carnalium  amicorum  enervatus,  Dei  amorem,  et  liomi- 
num  honorem,  necnon  et  praelatorum  amittere  meruit 
reverentiam. 


De  illo  facinoroso  qui  regenn  in  thalamo  sua 
proposuit  jugulare. 

Eodem  anno  accidit  regi  periculum,  omnes  audientes  Attempt  to 
nimis  reddens   attonitos.     In  crastino  enim    nativitatis  ^he  king 
beatse  Mariae,  venit  quidam  armiger  literatus,  ut  dieitur,  at  Wood- 

stock 

ad  curiam  regis  apud    [Wodestok,^  se  fingens  infatua-  9  ggpt. 
turn,  dicens  regi ;    "  Resigna  mihi  regnum,  quod  injuste 
"  tibi    usurpasti,  et    diu  detinuisti."      Addidit    quoque, 
quod  signum  regale  gestabat    in  humero.     Quem    cum 
ministri  regales    arripuissent,  volentes    eum    baculatum 
a  prsesentia    regis    propellere,  rex    irruentium    in    eum 
impetum    compescuit,    dicens ;    "  Sinite    infatuatum    ut  ^S.  C. 
"  talem  decet  desipere  ;  verba  enim  talium  carent  pon- 
"  dere  veritatis."     Media  autem  nocte,  ecce  iUe  idem  per 
fenestram  regii  thalami  introgressus,  cultellum    portans 
extractum,  lectum    regis  adiit    furibundus ;    quem    cum 
non    invenisset,    confusus    [est] ;   sed    festinus   quaesivit 
eum  per  plura  thalami   diverticula.     Erat  autem    tunc 
temporis,  Domino  providente,  rex  quiescens  cum  regina. 
Qusedam    autem    puella    reginae,    cum    forte    vigilaret,  He  is  saved 
psalterium    psallebat    ad    candelam ;   erat    enim    sancta  ^i^tcMui. 
et  Deo  devota,    nomine    Margareta    Biseth.     Ista    cum  ness  of 
videret  prsedictum  furibundum  omnia  abdita,  ut  regem  Bisefh.^^* 
jugularet,   perscrutari,  et  voce   terribili   ubi  rex    esset^ 
ssepius   percontari,  attonita   nimis  coepit   clamitare;   ad 


*  A  leaf  (f.  116)  has  been  torn 


essct  percunctari,  C. 


out  of  MS.  B.     The  text  is  taken 
from  C.  (Cotton.  Nero  C.  v.) 

VOL.    III.  I  I 


esset,  sapius  perccutarfl   sepius 


498 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1238. 


The  as- 
sassin im- 
plicates 
William 
Marsh  and 
others. 

His  execu- 
tion at 
Coventry. 


cujus  clamorem  terribilem  ministri  regales  experge- 
facti  festinanter  prosiliunt  accurrentes,  et  ostium,  quod 
ipse  latro  repagulo  firmiter  obseraverat,  confringunt, 
et  ipsum  repugnantem  arrlpiunt,  vinculis  astringunt, 
arctant  angustiis.  Qui  tandem  confessus  est  se  missum 
illuc,  ut  regem  more  Assessinorum  occideret,  a  Willelmo 
de  Marisco,  filio  Galfridi  de  Marisco  ;  alios  quoque  in 
idem  facinus  asseruit  ^  conspirasse.  Quo  cognito,  rex  eum, 
quasi  regise  majestatis  [occisorem],  membratim  laniatum 
equis  apud  Coventre,  exemplum  terribile  et  spectaculum 
lamentabile  praebere  [jussit]  omnibus  audentibus  talia 
machinari.  Primo  enim  distractus,  postea  decollatus, 
et  corpus  in  tres  partes  divisum  est.  Quaelibet  enim 
pars  per  unam^  de  majoribus  Angliaa  civitatem  pertracta 
est,  et  postea  cruci  appensa  latronali. 


Violent 
wind, 
21  Sept. 


'  Be  vento  validissimo. 

Circa  festum  sancti  Mathasi  vehemens  ventus  in- 
horruit  adeo  dampnosus,  quod  sine  aliis  dampnis  im- 
preciabilibus  et  irrestaurabilibus  plus  quam  viginti 
naves  submersit  apud  Portesmue. 


Return  of 
Simon  de 
Montfort, 
14  Oct. 


De  reditu  Simonis  de  Monte  Forti  de  partihus  trans- 

marinis. 

Die  vero  sancti  Calixti,  rediit  Simon  de  Monteforti 
de  partibus  transmarinis,  quem  rex  suscepit  in  osculo 
cum  magno  gaudio,  et  omnes  regales.  At  ipse  festi- 
nanter adiit  uxorem  suam  Alienoram,  partui  proximam, 
apud  Kenilwrthe  commorantem. 


*  asseruit  conspirasse']  conseruit 
aspirasse,  C. 


2  unam]  suam,  C. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTIT.  499 

Quod   citati  sunt  omnes  ahhates  Nigri  ordinis  Lon-  A.D.  1238. 
donias  coram  legato. 

Eodem   quoque   anno,  dominus   legatus  Otho   omnes  The  abbats 
abbates  Anglise  Nigri  ordinis  auctoritate  domini  Papse  Benedic 
citavit;  ut    coram   eo  apparerent   Londoniis    in   octavis  t\ne  order 
Sancti  Martini,  de  statutis,  quae  dominus   Papa  habita  f  275  5 
deliberatione  ordinavit,  de  ordine  monastico  reformando  London  by 
tractaturi.  Nov.'is!'' 

De  statutis  Nigri  ordinis  reformandi. 

Abbatibus   igitur  ordinis    Nigri    congregatis,  exorsus  Speech  of 

est  dominus  legatus    sermonem   elegantem,  et  animans  ^s  to  the 

omnes  ad  patientiam,  incepit  sic.     "  In  nomine  Domini  reform  of 

"  nostri  Jesu  Christi,  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  of  the 

"  Amen.      Cum  e^rande  sit  opus  et  arduum,  civitatem  ^enedic- 

tmes. 
"  Dei,  quae  est  religio,  novis  et  innovatis  propugnaculis 

"  praemunire    contra   versuti   hostis   insidias,   qui    earn 

"  novis  et  antiquis  jugiter   nititur  machinis  debellare, 

"  nos    Otho,    miseratione    divina    Sancti    Nicholai    in 

"  carcere  Tulliano  diaconus  cardinalis,  Apostolicae  sedis 

"  legatus,  ex  injuncto  nobis  legationis  officio,  ad  juvan- 

"  dum   pro  viribus    tam  favorabile  opus   nos  obnoxios 

"  reputantes,  qusedam  tum    ex  sancti  Benedict!   patri» 

"  regula,  tum  ex  sacris  conciliis  et  canonicis  sanctioni- 

"  bus,  tum  ex  statutis  abbatum   ordinis  ejusdem  beati 

"  Benedict!   colligi  fecimus    et   notari,  quae   s!   servata 

"  fuerint,   sacrae   religion!   erunt   in    subsidium    et   tu- 

'*  telam. 

"  De  admittendis  ad  reliqionem.  Statutes  of 

^  the  Bene- 

"  In  primis  igitur  duximus  statuendum,  quod  nullus      J 

"  ante  vicesimum   annum  completum   ad  professionem,  ^^^^  of  en- 
"  et  decimum  nonum  ad  probationem  in  monasterium  order. 
"  de  caetero  admittatux. 


II  2 


500         MATTH^I   PAEISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1238.  "  Completo  prohationis  anno  statimfaciatprofessionem 
Statutes  of  novitius. 

the  Bene- 
dictines, u  jiqj^^  q^{  Q^^  probationem    admissus   fuerit,  profes- 

Novices  to  "  sionem  incontinenti  faciat  anno  probationis  elapso, 
profession^  "  ^^^  exeat  monaster ium.  Alioquin  abbas  vel  prior, 
after  a  "  qui  aliquem  sine  professione  sustinuerit  ultra  annum, 
probation.  "  P®^    prsesidentes    capituli    graviter   puniatur,  et    ille 

"  novitius  nihilominus   profiteri  cogatur,  et  haberi  de- 

*^  beat  pro  professo. 

"  Quod  nullus    conditione  vel  precio    admittatur   in 

monasteriuTR. 

No  pay-  "  Item,  quod   ab  aliquo,  qui    velit    monasterium   in- 

ment  for     «  gredi,  nihil  exigatur  omnino ;  sed  pure  propter  Deum, 

to  be  re-     "  et  sine   aliqua   pactione,  qui  admittendi   fuerint    ad- 

qnired.       u  mittantur.     Recipi  tamen  poterit  sine  culpa,  si  quid 

*'  sine  pactione  et  exactione  et  taxatione  aliqua  fuerit 

"  gratis  oblatum. 

"  Ut  nullus  monachus  haheat  proprium. 

Monks  to  "  Item,  quod  monachus  de  csetero  aliquid  proprium 
have  no      «  ^^^  habeat :  et  si  habeat,  sine  dilatione  suo  prselato 

property  oi  ^  '  ■•• 

their  own.   ''  assignet. 

"  Quod  nullus  habeat  peculium. 
Monks  not      Item,  quod  aliquis   monachus    de  csetero   ad  firmam 
farniers  of  "  aliquod   manerium    possessionemve   aliam    a   prselato 
jnanors.      "  suo  recipere  non  prsesumat.      Alioquin  ut  proprieta- 
^'  rius  haberi  debeat  ac  puniri. 

"  Quod  mdlus  in  maneriis  vel  ecclesiis  solus  commo- 

retur.  ^ 

Monks  not  "  Item,  quod  in  maneriis  monachi  non  morentur ; 
alonTin^    "  ^^^    ctiam    in    ecclesiis,    nisi    plures   fuerint,    saltern 

manors  or    "   duO. 
churches. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  501 


"  Ut  dbedientiarii  de  administrationibus  fideliter  ra-  A.D.  1238. 

tionem  reddant.  Statutes  of 

the  Bene- 

"  Item,  quod   cliscreti   ac  fide  digni  ad  officia   depu-  dictincs. 
"  tentur,  qui  ter  saltern   in  anno  prselato  suo,  prsesen-  officers 
"  tibus  aliquot  de  senioribus,  reddant   fideliter  de  suis  *^  S/ve 

1     .    .  .       .T  rr»    ••  •  .      iQ  their 

"  administrationibus  et  omens  rationem ;  et  tunc  quic-  accounts 
"  quid  eis  superfuerit,  sive  in  pecunia  sive  in  aliis  qui- 1^^"^^  ^ 
"  buscunque  rebus  consistat,  sine  difficultate/  qualibet 
"  fraude   remota,  suis   prselatis  restituant  et  assignent, 
"  poenam  proprietariorum  contrafacientibus  incursuris. 

"  Quod  cthhas  vet  prior  similiter  rationem  reddat 

"  Abbas    quoque,    vel    prior    non    habens    abbatem,  The  abbat 
"  saltern    semel   in  anno    coram    conventu,  vel   aliquot  g[ve^jn\^s 
"  de   senioribus   ad   hoc   a  conventu   deputatis,  reddat  account 
"  de  statu  monasterii  et  de  administratione  sua  plena-  year.^ 
"  riam  rationem. 

"  De  sententia  in  proprietarios  puhlice  ferenda. 

"  Item  statuimus,  quod  prselati,  semel  saltem  in  anno,  All  retain- 
"  publico   in  conventu   in  omnes   proprietarios  excom-  ^°&  P^'f- 

...  .  .  perty  to  be 

"  municationis    ferant    sententiam ;    alias    eos,    si    non  excommu- 
"  resipuerint,   punientes,  maxime   per   ignominiam    se-  ^^^^^^^ 

"  pulturse.  year. 

"  De  silentio  ordinate  ohservando. 

"  Item  statuimus,  quod  silentium  semper  in  debitis  Silence  to 
"  locis,  temporibus,  et  horis  statutis,  juxta  regulam  g^j.^^^  ^^^ 
"  observetur ;  et  signa  scire  studeant  omnes  necessaria.  cording  to 

the  rule. 

"  De  esu  carnium. 

"  Ad   hsec,  cum    esus    carnium    sit   monachis    Nigri  Fitting 
"  ordinis   per   regulam    beati    Benedicti,    ac    statutum  jJ^j-Q^/^gJ^ 

1  A  later  hand  inserts  omni,  and  expuncts  qualibet. 


502  MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1238.  "  nostrum,  necnon  et  abbatum  Anglise  prgesidentium 
Statutes  of  «  eorum  general!  capitulo  interdictus,  ut  monachis,  qui 
dictines.  "  consueverunt  vesci  carnibus  per  abusum,  toUatur 
,    — ~  ,  "  occasio  et  materia  murmurandi,  prsecipimus  abbatibus 

instead  of  .      -i  i  .n-  -i  •      •  •  • 

flesh,  ac-  "  et  pnoribus,  ut  loco  illius  cibi  eis  vetiti  studeant  et 
cording  to  a  p^ocurent   monachis   luxta   facultatem   domus   cibum 

the  means        -^^  .  '^  .    , 

of  each       "  alium  competentem  ministrare. 
house. 

"  Ut  congrua  ac  sufficientia  monachi  haheant 

indumenta. 

The  monks      "  Item,  quod  monachi  tam  ad  dorsum  quam  lectum, 
fittinj^       *^  secundum    regulam    et    facultatem    domus,    habeant 
apparel,      "  sufficientia  et  congrua  indumenta,  nee  camisiis  lineis 
^'  vel  burnetis  utantur. 


''  Ut  simul  dormiant  monachi. 

The  monks      "  Item,  simul   dormiant   monachi    et   lectos   habeant 
to  sleep  m  a  n^^ta    regfulam  ;     nee    in    eorum     dormitorio     desit 

common.  j  o  ^ 

"  lumen. 

"  Be  hosjntalitate. 

Hospitality  "  Hospitalitatem  vero  tam  a  prselatis  quam  a  sub- 
obsTrv  d  "  ditis,  secundum  regulse  sanctionem  et  facultatem 
"  loci,  cum  caritate  et  hilaritate  observari  statuimus, 
"  et  mandamus  ut  semper  ad  hoc  monachus  benignus 
"  et  mansuetus  juxta  regulam  deputetur.  Idem  quoque 
"  circa  infirmos  fratres  statuimus  observandum. 


**  Ut  collationi  et  completorio  omnes  intersint. 

All  to  he         "  Item,  quod  omnes  omnibus  horis  intersint  divinis, 
the^s^*  ^*    "  ^^  maxime  collationi  et  completorio ;  nisi  ex  honesta 
vices.         *'  causa    aliquis    circa   hospites    occupatus    de    speciali 
"  licentia  sui  prselati  necesse  habuerit  remanere. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


503 


"  Ne  sujperjiua  fuerit  equitatura.  a.d.  i238. 

Statutes  of 

"  Numerum  vero  equorum  et  familise  prselati  stu-  the  Bene- 
deant  in  quantum  poterunt  moderari.  ic^mes. 

The  num- 
ber of 

"  Ut  juxta  regulami  scrihantur  hcec  statuta.  horses,  &e. 

to  be  kept 
"  Item  statuimus,  quod  abbates    et   priores   continue  do"^n- 

juxta  regulam  scribi  faciant    constitutiones    et  sane-  gtitutions 
tiones   summorum   Pontificum,  ad   eos   et  eorum   or-  and  sanc- 

-,•  .  J."         J  •  MX*  tionsofthe 

dmes  prsecipue  pertmentes,  qu£e  m  compilatione  popes  re- 
domini  Gregorii  Papse  noni  sub  infra  titulis  scriptis  Erring  to 
continentur,  videlicet :  De  scecidaribus  transeuntihus  to  be  * 
ad  religionem.     Ex  ^  parte.    Statuimus.     Ne  reKgiosi.  written 


"  De  statu  monachorum.  Monachi.  Cum  ad  monaste- 
"  rium.  In  singulis  provinciis.  Ea  quae  pro  religionis 
"  honestate.  De  symonia.  Quoniam  simoniaca  labes. 
"  De  sententia  excommunicationis.  Monacbi.  Univer- 
"  sitatis.^  Cum  illorum  absolutio.  De  monialibus. 
"  De  Jidejussorihws.  Quod  quibusdam.  De  solutioni- 
"  bus.     Si  quorundam. 


out. 


"  Ut  hcec  omnia  scepius  in  congregatione  repetantur  et 

sciantur. 

"  Item  districte  prsecipimus  abbatibus  [et]  prioribus,  The  rule 
"  quod  prsedictam  regulam  beati  Benedicti  et  decretales  ^[^^  ^nd" 
'•'  et   constitutiones  suprascriptas  scire  studeant,  et   ea  the  above 
"  secum  semper  habeant ;  curent  etiam  diligenter,  quod  to  bejar© 
"  ea  subditi  non  ignorent.  ^"^ly  stu 

"  Item  statuimus   et  districte    prsecipimus    observari,  read. 
"  quod  in  conventu  quorumlibet  monachorum  una  lec- 
"  tio  diebus   singulis  de  prsedicta -regula  vel  prsescrip- 
"  tis  sanctionibus  et  statutis  hora   competenti  legatur, 
*'  et  minus  intelligentibus  exponatur. 


1  These  are  the  first  Mords   by 
■which   the    Decretals   are  known, 


which  are  given   below  from   the 
Decretalia  Gregorii  IX. 

2  Universitatis'\  Universitas,  C. 


504 


MATTH^I  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1238. 

f.  276- 

Statutes  of  « 
the  Bene- 
dictines. 

Decretal  of 
Honorius 
III.  that       i( 
novices 
make  their  " 
profession    << 
at  the  end 
of  a  year.     " 

(C 

<( 

<c 

(( 
(I 


Decretal  of 
Gregory 
IX.  that       " 
novices        it 
may  return 
to  their         ^^ 
former  life    « 
within  the 
year  of         " 
probation.    <f 


Their 
dress. 


"  Be  scEcularihus  transeuntihus  ad  religionem. 

"  Ex  parte  tua  fuit  propositum. — Honorius  III.  epi- 
scopo  Arethensi.^  Scitum  quod  nonnulli  sunt  qui, 
licet  pluribus  annis  gestaverint  habitum  monachalem, 
professionem  tamen  monasticam  non  fecerunt  ;  unde 
cum  super  eo  quod  habent  proprium  et  alias  irregu- 
lariter  vivunt,  a  te  vel  ab  aliis  arguuntur,  non  eru- 
bescunt  dicere,  se  ad  carentiam  proprii,  continentiam, 
ac  alias  regulares  observantias  [non]  teneri,  cum 
habitus  non  faciat  monachum,  sed  professio  regularis. 
Et  infra.  Ideo  fraternitati  tuae  mandamus,  quatinus 
quoslibet  tibi  lege  diocesana  subjectos,  qui  preedicto 
modo  terram  duabus  viis  ingredi  non  verentur,  ut 
postquam  per  annum  gestaverint  habitum  monacha- 
lem, regulam  secundum  formam  ordinis  profiteantur 
et  servent,  ecclesiastica  censura  compellas. 

"  Gregorius  de  eodem. 

"  Statuimus  (Gregorius  IX.)  novitios  in  probatione 
positos,  ante  susceptum  religionis  habitum  qui  dari 
profitentibus  consuevit,  vel  ant©  professionem  emis- 
sam,  ad  priorem  statum  redire  posse  hbere  infra 
annum ;  nisi  evidenter  appareat,  quod  tales  absolute 
mutare  vitam  voluerint,  et  in  religione  perpetua 
Domino  deservire,  cum  quilibet  valeat  ei  renuntiare, 
quod  pro  se  noscitur  introductum.  Nihilominus 
statuentes,  ad  omnem  ambiguitatem  penitus  amoven- 
dam,  cum  in  quibusdam  locis  religiosis  novitiorum 
habitus  non  distinguatur  ab  habitu  professorum, 
professionis  tempore  benedicantur  vestes,  qu93  profi- 
tentibus conceduntur,  ut  novitiorum  [habitus]  a  pro- 
fessorum habitu  discernantur. 


Decretalia 
Gregorii 
IX.,  lib.  iii. 
tit.  31, 
cap.  22 
(p.  182, 
ed.  Antv. 
1648). 


I 


Id.  cap.  23, 
p.  183. 


1  Aretkensi']  The  decretals  give 
Venetensi,  which  may  be  Grado,  or 
Vannes  in  Britanny.  The  exact 
date  of  this  is  not  known.  See 
Potthast,  Regesta  Pont.  (7811),  p. 


673.  One  Martin  was  then  bishop 
of  Arezzo.  A  MS.  of  the  De- 
cretals in  the  Camb.  Univ.  Lib. 
Ee.  5.4  gives  Arai. 


cnp.  24. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  505 

"  Item  de  eodem.  a.d.  1238. 

Statutes  of 

Decret.  "  Ne  religiosi,  vagandi   habentes  occasionem,  salutis  the  Bene- 

Grefforii       ,.  •  i   i.   •  i.  •  i.x  ••n  dictines. 

IX.  lib.  iii.      propria)    detrimentum   mcurrant,   et    sanguis   illorum      , 

tit^3i,^       "  ^^    prselatorum    nianibus    requiratur,    statuimus,    ut  Decretal 
"  pr?esidentes  capitulis  celebrandis,  secundum  statutum^  fugitive 
"  concilii    generalis,    seu    patres,    abbates,   sive  priores,  ^^^^  ®jc<^ted 

moiiks 

"  fugitives  et  ejectos  de  ordine   suo  requirant  soUicite 

"  annuatim.      Qui    si    monasteriis    suis    recipi    possunt 

"  secundum    ordinem    regularem,    abbates    seu    priores 

"  eorum  monachos  per  censuras   ecclesiasticas   compel- 

"  lant  ad  receptionem  ipsorum,  salva  ordinis  disciplina. 

"  Quod   si   hoc   regularis    ordo    non    patitur,    auctori- 

"  tate  nostra  provideant,   ut   apud    eadem   monasteria 

"  in  locis  competentibus,  si  absque  gravi  scandalo  fieri 

*'  poterit,  recludantur.      Alioquin  in  aliis  religiosis  do- 

"  mibus  ejusdem  ordinis,  ad  agendam  ibi  poenitentiam, 

"  talibus  vitse  necessaria  ministrentur.     Si  vero  hujus- 

"  modi   fugitivos   vel   ejectos   inobedientes   invenerint, 

"  excommunicent ;    et   tam   diu  faciant  ab  ecclesiarum 

"  prselatis  excommunicatos   publice   nuntiari,  donee  ad 

"  mandatum  illorum  humiliter  revertantur. 


"  Be  statu  monachorum. 

Id.  iii.  "  Monachi  non  pretio  recipiantur  in  monasterio,  nee  Decretal 

ca*  ^2'        "  peculium  permittantur  habere.     Non  singuli  per  villas  arf  n'ot^to^ 

(p.  189),    "  et     oppida,     per     quascunque     parochiales     ecclesias  be  received 

Lat^ran^     "  ponantur  ;    sed    in    majori    conventu,    aut    aliquibus  i^em^nor 

council  of  "  fratribus,  non  soli  inter  sseculares  omnes  spiritualium  to  have 

10.   '  ^^^*  "  hostium  conflictum  expectent,  Salomone  dicente ;  Vce  nor^to^ifve 

"  soli,  quia  si  ceciderit,  et  non  est  qui  sullevet  ipsum.  alone. 

"  Si    quis    autem    exactus    pro    sua   receptione  aliquid  jq^  ^^'  ^^" 

"  dederit,  ad    sacros    ordines   non  ascendant.     Is  vero, 

"  qui  eum  receperit,  officii  suspensiono  multetur.     Qui 


*  This  is  cap.  12  of  the  Latcran  Council  of  1215. 


506 


MATTH^I   PAKISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1238. 
Statutes  of 
the  Bene- 
dictines. 


Priors  not 
to  be 
changed, 
except  in 
certain 
eases. 


vero  peculium  habuerit,  nisi  ab  abbate  ei  fuerit  pro 
injuncta  administratione  permissum,  a  communione 
removeatur  altaris;  et  qui  in  extremis  cum  peculio 
inventus  fuerit,  et  digne  non  poenituerit,  nee  oblatio 
pro  eo  fiat  nee  inter  fratres  accipiat  sepulturam ; 
quod  de  universis  religiosis  praecipimus  observari. 
Abbas  vero  qui  diligenter  ista  non  caverit,  officii 
sui  jacturam  se  noverit  incursurum.  Prioratus  quo- 
que  seu  obedientise  pretii  donatione  nuUi  tradantur; 
alioquin  dantes  et  accipientes  a  ministerio  fiant 
alieni.  Priores  vero,  cum  in  ecclesiis  conventualibus 
per  electionem  capitulorum  suorum  canonice  fuerint 
instituti,  nisi  pro  manifesta  causa  et  rationabili,  non 
mutentur ;  videlicet  si  fuerint  dilapidatores,  si  incon- 
tinenter  vixerint,  aut  tale  quid  egerint,  pro  quo 
amoveri  merito  videantur ;  aut  si  etiam  pro  neces- 
sitate majoris  officii  de  consilio  fratrum  fuerint  trans- 
ferendi. 


Decretal 
that  linen 
shirts  be 
not  worn. 

No  monk 
to  have 
any  pro- 
perty. 


"  Item  de  eodem. 

"  Cum   ad  monasterium   Suhlacense.     Et    infra. —  Decret. 
Firmiter  inhibemus,  ne  quis  de  csetero   monachorum  j^  ^m^tit 
lineis  camisiis  utatur.    Et  infra. — Probibemus  quoque  34,  cap.  6 
districte,    in    virtute     obedientise,    sub     obtestatione  (innocent 
divini  judicii,  ne  quis   monachorum  proprium  aliquo  HI.) 
modo  possideat ;  et  si  aliquis  aliquid  habet  proprium, 
incontinenti  resignet.     Si  vero   posthac   proprietatem 
aliquam  fuerit   deprehensus  habere,  regulari  admoni- 
tione   praemissa,  de  monasterio   expellatur ;   nee  reci- 
piatur  ulterius,  nisi   poeniteat  secundum  monasticam 
disciplinam.     Quod  si  proprietas  apud  quemquam  in- 
venta  fuerit   in  morte,  ipsa   cum    eo    in  sterquilineo 
subterretur ;   secundum    quod   beatus  Gregorius   dicit 
in  Dialogo^  se  fecisse.     Unde  si  quicquam  alicui  fuerit 
specialiter   destinatum,  non   prsesumat  illud  accipere, 

^  S.  Gregor.  Dialog,  iv.  cap.  55  (Migne's  Patrologia,  Ixxvii.  col.  420). 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  507 

"  sed   abbati   vel   priori    vel   celerario    assignetur.     In  A.D.  1238. 

"  oratorio  vero  et  refectorio    et  dormitorio    continuum  thf  Ben^e- 

"  semper  silentium  observetur ;  in  claustro  quoque  horis  dictines. 

"  certis  et  locis,  secundum   antiquam]  ^   consuetudinem  f^  {^ 

"  monasterii     laudabiliter    observetur.      In     refectorio  No  flesh  to 

"  autem^  nullus  omnino  carne  vescatur,  nee  in  quibus- 

"  dam  solempnitatibus,  sicut  aliquando  consuevit   con- 

"  ventus,    exeat   cum    abbate,    paucis    ibi    relictis,    ut 

"  extra  refectorium   edant  carnes ;   cum  in  illis  diebus 

"  prsecipue    regularis    disciplina    sit    studiosius    obser- 

"  vanda ;  sed  nee  extra  refectorium,  nisi  in  infirmitorio, 

"  esum    carnium    credant    sibi    licere  ;    quanquam    ex 

"  indulgentia  possit   abbas   interdum    aliquos   fratrum, 

"  nunc   hos,   nunc   illos,   prout   necessitas   postulaverit, 

"  advocare,  ipsosque   in   camera   sua  melius  et  plenius 

"  exhibere.      Porro,    debiles    et  infirmi,    qui  minutione  P^^     \ 
.  .    .  .  .      tions  as  to 

"  indigent,  vel  aliqua  medicina,  non  seorsum  in  cameris,  the  food  o 

"  sed  omnes  in  infirmitorio  quae  necessaria  fuerint  sibi,  L^  ^infirm 

"  tam  in  carnibus  quam  in  aliis,  recipiant  competenter. 

"  Quod  si  quis  eorum  debilis  fuerit  aut  etiam  delicatus, 

*'  si  non   possit   communibus   cibis   esse   contentus,  sic 

^'  ei  provideatur   sine    scandalo    aliorum,    ut    si   abbas 

"  vel  prior  voluerit   in   refectorio  misericordiam  facere 

"  specialem,    cibum    aliquem    competentem,    non    ante 

"  ilium,  sed  ante   se   faciat   asportari,  de   quo  ille  sibi 

"  faciat   pitanciam    pro    naturae    sustentatione.      Tales  J^^q  arf. 

"  autem   ad   agenda   officia  monasterii  deputentur,  qui  pointed  to 

"  fideles  sint  et  discreti ;  nee  alicui  committatur  aliqua 

"  obedientia  perpetuo  possidenda,  tanquam  in  sua  sibi 

"  vita  locetur ;    sed    cum  oportuerit  amoveri,  sine  con- 

"  tradictione    qualibet   removeatur.     Prior   autem   prse  "^^^  ^"°^' 

''  caeteris   post    abbatem    potens   sit   opere  et  sermone, 

"  ut  exemplo  vitae    verboque    doctrinae    fratres  suos  et 

"  instruere    possit    in    bono,    a    malo    etiam    revocare, 

"  zelum     religionis    habens     secundum     scientiam,    ut 


*  Here  the  lost  leaf  of  B.  ended.    |      -  autcm^  vero,  C. 


508  MATTHJil   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1238.  "  delinquentes   corripiat   et   castiget,  obedientes  foveat 

theBen^e-    "  ^^    confortet.      Abbas    vero,    cui    omnes    in   omnibus 

dictines.      "  obediant,  quanto    frequentius    poterit;  sit  cum  fratri- 

The  abbat.  "  ^^^  ^^  conventu,  vigilem   curam   et  diligentem  soUi- 

"  citudinem  gerens  de  fratribus   omnibus,  ut  de  officio 

"  sibi  commisso  dignam  Deo    possit   reddere  rationem. 

"  Quod  si  prsevaricator   ordinis   fuerit  aut  contemptor, 

"  seu  negligens  aut  remissus,  pro  certo  se  noverit  non 

"  solum   ab   officio    deponendum,  sed   etiam  alio  modo 

"  secundum    regulam    castigandum  ;   cum    ofFensa   non 

"  solum  propria,  verum   etiam   aliena  de  suis  manibus 

The  abbat  "  requiratur.    Non  existimet  abbas,  quod  super  habenda 

allow  any    "  proprietate   possit   cum   aliquo   monacho  dispensare ; 

monk  to      «  quia,  abdicatio  proprietatis,  sicut  et  custodia  castitatis, 

property.     "  adeo  est   annexa   regulee    monacliali,  ut    contra    earn 

"  nee  summus  Pontifex  possit  licentiam  indulgere. 


"  Item  de  eodem. 
Regula-  «  In  singulis  regnis  sive  provinciis  fiat  de  triennio  in  Decret. 

ix.,  iii.  tit. 


,    o  jLAj.   ioJ.ixiiui.xa.k3     i^^tixiio     ox  y  ^      ijx  v^  v  xxx\^xxo   xxcvu    y.i^    «jx  xv^xxxxxv/    xix  j-ycv;xci/. 

the  com-     "  triennium,  salvo  jure  diocesanorum  pontificum,    com-  .     ?.?"^ 


mon  chap-  «  mune    capitulum    abbatum    atque    priorum   abbates  35,  cap.  7 

ter  to  be  .  i     i         •  •  i     (p   lOl") 

held  tri-      "  proprios   non   nabentium,  qui   non  consueverunt  tale  f^^^  ^^^ 
enmaiiy.      «  capitulum   celebrare  ;   ad   quod  ^  universi  conveniant,  Lateran 
"  praepeditionem  canonicam  non  habentes,  apud  unum  de  12 15^  cap. 
"  monasteriis  ad  hoc  aptum ;  hoc  adhibito  moderamine,  12. 
"  ut  nuUus  eorum  plusquam  sex  vectiones  et  octo  per- 
"  sonas  adducat.     Advocent  autem  hujusmodi  novitatis 
"  primordiis  duos  Cisterciensis  ordinis  vicinos  abbates, 
"  ad   prsestandum  sibi  consilium  vel  auxilium   oportu- 
"  num,  cum  sint  in  hujusmodi  capitulis  ex  longa  con- 
"  suetudine  plenius  informati,  qui^  absque  contradictione 
"  duos  sibi  de   ipsis    associent,  quos  viderint  expedire. 
"  Ac  ipsi  quatuor   prsesint  capitulo  universo ;  ita  quod 
"  ex  [hoc]  nuUus  sibi  auctoritatem  prselationis  assumat. 


quod']  So  C. ;  quos,  B.  |        ^  qui'}  quod,  B. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  509 

"Uncle    cum    expedient;    provida    possit    deliberatione  A.D.1238. 

"  mutari.     Hujusmodi    vero    capitulum    aliquot    diebus  Statutes  of 

"  continue  juxta  morem  Cisterciensis  ordinis  celebretur.  dictines. 

"  In  quo  diligens  habeatur  [tractatus]  de  reformatione      ~ 

"  ordinis    et    observantia    regulari ;   et    quod    statutum 

"  fuerit  illis    quatuor    approbantibus,  inviolabiliter  ob- 

"  servetur,  omni  excusatione,  contradictione,  et   appel- 

"  latione    remotis,    proviso    nihilominus,    ubi    sequenti 

"  termino  debeat  capitulum    celebrari.     Et    qui  conve- 

"  nerint,  vitam  ducant   communem,  et  faciant   propor- 

"  tionaliter   simul  omnes  communes  expensas,  ita  quod 

"  si  omnes  non  poterint  in  eisdem,  saltem  plures  simul 

"  in  diversis  domibus  commorentur.     Ordinentur  etiam 

"  in  eodem  capitulo  religiosse  ac  circumspectse  personse, 

"  quae  singulas  abbatias  ejusdem  regni  sive  provincise, 

"  non  solum  monacborum  sed  etiam  monialium,  secun- 

"  dum    [formam]    sibi    prsefixam   vice  nostra  studeant 

"  [visitare],  corrigentes  et  reformantes  quse  correctionis 

"  et  reformationis  officio  viderint  indigere.     Ita  quidem, 

"  quod  si  rectorem  loci  cognoverint  ab  administratione 

"  penitus  amovend»um,  denuntient  episcopo  proprio,  ut 

"  ilium  amovere  procuret.     Quod  si  non  fecerit,  visita- 

"  tores  hsec  referant  ad  apostolicae  sedis  examen.     Hoc 

"  ipsum    regulares    Canonicos,  secundum    ordines    suos, 

"  volumus    et    prsecipimus    observare.     Si   vero  in  hac 

"  novitate    quicquam    difficultatis    emerserit,    quod    per 

"  prsedictas    personas   nequeat   expediri,  ad  Apostolicae 

"  sedis    judicium    absque    scandalo    referatur  ;    cseteris 

"  irrefragabiliter  observatis,  quae  concordi  fuerint  deli- 

^'  beratione  provisa.     Porro,  diocesani  episcopi  ^  monas- 

"  teria  sibi  subjecta  ita  studeant  reformare,  ut  cum  ad 

"  ea  praedicti  visitatores  accesserint,  plus  in  illis  inve- 

"  niant,  quod  commendatione,  quam  quod  correctione  [sit 

"  dignum] ;    attentissime  prjecaventes,  ne  per  eos  dicta 

"  monastcria    indebitis    oneribus    praagraventur.      Quia 

^  episcopi']  Om.  C. 


510         MATTHiEI   PAKISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1238.  ''  sic  volumus  superiorum  jura  servari,  ut  inferiores 
Statutes  of  a  nolimus  injurias  sustinere.  Ad  hgec,  districte  prse- 
dictines.  "  cipimus  tam  diocesanis  episcopis,  quam  personis  quae 
"  prseerunt  capitulis  celebrandis,  ut  per  censuram  eccle- 
"  siasticam  appellatione  remota  compescant  advocates, 
"  patronos,  indiocesanos^  rectores,  consules,  magnates  et 
"  milites,  seu  quoslibet  alios,  ne  monasteria  prsesumant 
"  offendere,  in  personis  aut  rebus.  Et  si  forsan  offen- 
"  derint,  eos  ad  satisfactionem  compellere  non  omittant, 
"  ut  liberius  et  quietius  Deo  valeant  famulari. 

Item  de  eodem. 

Duties  of  "  Ea  quae  pro  religionis  honestate.    Et  infra. — Porro,  Decret._^ 

visitors.      "  ^^^  visitatores  secundum  statutum  generalis  concilii  ix^^fii^Jit. 

"  ordinati    a    generali    abbatum    capitulo    processerint  35,  cap.  8, 

"  ad  visitationis  officium  exequendum,  de  statu  mona-  norius  III.' 

"  chorum  et  observantiis   regularibus   diligenter  inqui-  Potthast. 

"  rant,  et  tam   in   spiritualibus  quam   in  temporalibus 

"  corrigant  et  reforment  quae  viderint  corrigenda.     Ita 

"  tamen,  quod  monachos  delinquentes  per  abbatem  loci 

"  corrigi  faciant,  eisque  injungi  poenitentiam  salutarem, 

"  juxta  beati  Benedicti  regulam  et  Apostolica  instituta, 

"  non   secundum   normam    pravse    consuetudinis,    quae 

"  quasi   pro    legibus   in    quibusdam    ecclesiis    inolevit. 

"  Ipsi  visitatores  monachos,  quos  contumaces  invenerint 

"  et  rebelles,  juxta  modum   culpae  vice  nostra  regulari 

"  censura   percellant,  absque    personarum    delectu,  non 

"  parcendo  rebellibus  ob  suam  pertinaciam  vel  potentiam 

"  amicorum,  quin  ovem  morbidam  eiciant  ab  ovili,  ne 

"  inficiat  sanas  oves.     Si    vero    abbates   in  corrigendis 

"  juxta  visitatorum   mandatum  et  regularia  statuta  in 

"  seipsis    sive    monachis    inventi    fuerint    negligentes, 

"  proclamentur  et  corripiantur  et  ita  puniantur  publico 

"  in  capitulo  generali,  quod   poena   illorum   aliis  sit  in 

1  indiocesanos']  vicedominos  in  the  Decretalia. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  511 

"  exemplum.     Quod   si   abbas   non   exemptus   fuerit  aA.D.i238. 
"  visitatoribus     nimis     ne2flio:ens    et    remissus     inven-  Statutes  of 

^    *^  .  .  the  Bene- 

"  tus,  ejusdem  loci  diocesano  denuntient  sine  mora,  ut  dictines. 

"  per  ilium  detur  ei  fidelis  et  providus  coadjutor,  usque 

"  ad  capitulum   generale.     Si  autem  dilapidator  fuerit, 

"  vel   aliter   merito   amovendus,  per   diocesanum,  post- 

"  quam   hoc    sibi    a    visitatoribus    denuntiatum  fuerit, 

"  amoveatur    absque   judiciorum    strepitu   a    regimine 

"  abbatise,  ac  monasterio-'-  provideatur  interim  adminis- 

"  trator  idoneus,  qui   temporalium    curam  gerat,  donee  f.  117  &. 

"  ipsi  monasterio  fuerit  de  abbate  provisum.     Quod  si 

"  forsan  episcopus   hsec   adimplere  noluerit  vel  neglex- 

"  erit,    visitatores    vel    prsesidentes    capitulo    generali 

"  defectum  episcopi  Apostolicse  sedi   non   differant  in- 

"  timare. 

"  Haec    eadem    etiam    circa    exemptos    abbates    fieri  Case  of 
"  prascipimus   per   visitatores  vel   prsesidentes   capitulo  abbats. 
"  generali,  depositione   ipsorum   sedi  Apostolicae   reser- 
"  vata,  ita    ut    abbate,    qui   amovendus   videbitur,    in- 
"  terim   per  visitatores  vel   in  capitulo  prsesidentes  ab 
"  administratione      suspense,      administrator      idoneus 
"  monasterio    deputetur.      Illorum    autem   excessus    et 
"  alia,  quae  visa  fuerint  intimanda  capitulo,  prsesidentes 
"  nobis    denuntient    per   fideles   nuntios    et  prudentes, 
"  quibus    de    communi   contributione  juxta   cujuslibet 
"  facultatem    sufficienter   expensae    ministrentur.      Se- 
"  quentes  autem  visitatores  perquirant  priorum  visita-  NegHgen- 
"  torum   vestigia    diligenter,  et  eorum   negligentias    et  visitors. 
"  excessus  referant  sequenti  capitulo  generali,  ut  juxta 
"  culpam  publice  debitam  poenam  portent.     Idem  etiam 
"  abbatibus    prsesidentibus    generali    capitulo   praecipi- 
"  mus  observari. 

"  Prsecipimus  quoque,  ut   in  monasterio    nullo   reci-  Secular 
"  plant  ad  preebendas  abbates  et  monachi  clericos  sae-  f ^r^^^v* 
"  culares.      Nee    hi,    qui  jam  recepti   sunt,  locum  vel  prebends. 

*  monasterio]  monasterii,  C. 


512  MATTHyEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1238. "  vocem    in    capitulo,    dormitorio,    vel    refectorio,    seu 

^e^Bene-    "  claustro,  sibi  contendant  vendicare,  seu  monachorura 

dictines.      "  coetibus  importune  se  miscere  praesumant,  sed  bene- 

Duties  of    "  ficiis  sibi   concessis    contenti   conversentur  honestate, 

those  who  "  oportuna    obsequia  in    monasteriis    fideliter    impen- 

have  them.  "  denies,  nihilque    ultra  in    spiritualibus  aut   tempora- 

"  libus    in   ipsis  monasteriis  exigant  vel  usurpent.     Si 

"  qui  vero  talium  a  visitatoribus   inventi   fuerint    cri- 

"  minosi,    per    diocesanum    exinde    in    non    exemptis 

"  monasteriis,  et  per  visitatores  vel   prsesidentes    capi- 

"  tulo  generali  in  exemptis  beneficiis  priventur  eisdem. 

All  this  to  "  Haec   autem    omnia    etiam    in    monasteriis  quae   non 

prfories      "  habent   abbates  proprios,  sed  priores,  necnon  in  mo- 

andnun-     "  nasteriis    monialium,    quoad    articulos    abbatissis    et 

iieries.        <^  monialibus  congruentes,  prsecipimus  observari. 


"  Be  simonia. 

Abbesses,  ''  Quoniam    symoniaca   labes   plerasque   moniales  in-  Decret. 

ceive^^"      "  fecit,    ut   vix  aliquas    sine    pretio    recipiant    sorores,  J^^^^^^^W 

money  for  "  paupertatis     prsetextu     volentes     hujusmodi    vitium  3,  cap.  40 

tion^of ^^"  "  palliare,  ne  id  de  csetero  fiat  penitus  inhibemus  ;  sta-  /from^he 

sisters,  as    "  tuentes,  ut  qu£ecunque  de  caetero  talem  commiserint  Lateran 

well  as  the  • ,    x  .  •    -  j.         •  u       i.    Council  of 

sisters  who      pravitatem,  tarn  recipiens  quam  recepta,  sive  sit  sub-  1215  cap. 
P^^'l^j^^   "  ^^^^    ^^^^    prselata,    sine    spe    restitutionis     de     sue  64). 
from  their  ''  monasterio    expellatur,  in    locum  arctioris  regulse  ad 
monas-       u  a^fendam    poenitentiam   retrudenda.      De    his   autem, 

teries.  &  r  ' 

"  qu8e  ante  hoc  sinodale  statutum  taliter  sunt  receptee, 
"  ita  duximus  providendum,  ut  remotse  de  monasteriis, 
"  quae  perperam  sunt  ingressse,  in  aliis  locis  ejusdem 
"  ordinis  collocentur.  Quae  si  forte,  propter  nimiam 
"  multitudinem,  alibi  nequiverint  commode  collocari, 
''  ne  dampnabiliter  in  sseculo  evagentur,  recipiantur 
"  in  eisdem  monasteriis  dispensative,  de  novo  mutatis 
*'  prioribus  locis,  et  inferioribus  assignatis.  Hoc  etiam 
"  circa  monachos,  vel  alios  regulares,  decernimus  ob- 
*'  servandum.     Yerum,  ne   per   simplicitatem  vel  igno- 


DE   TEMPORE  EEGIS   HENHrCI   TERTII.  513 

"  rantiam  se  valeant  excusare,  prtecipimus  ut  dioce-  A.D.  1238. 
"  sani  episcopi  singulis  annis  hoc  faciant  per  suas  fjj^^]\*^^  ^^ 
"  dioceses  publicari.  dictines. 

"  De  sententia  excommimicationis. 

Decret.  »  Monachi    vero    et    canonici   regulares,     quocunque  Monks  and 

[X.,  V.  tit.  "  modo  se  in  claustro  percusserint^  non  sunt  ad  sedem  ^^^  have 
j9,  cap.  2    'f  Apostolicam  mittendi,  sed  secundum  providentiam  sui  struck 
jAlexan-    '*  abbatis  disciplinse  subdantur.     Et  si  discretio  abbatis  ^e  mm-  ^ 
ler  III.)     a  ^^^^  sufficit  ad  eorum    correctionem,  providentia  dio-  ished  by 
"  cesani  est  adhibenda.  abbats. 

"  Item  de  eodem. 

[d.  cap.  24       "  TJniversitatis  vestrge  consultationem  accepimus,  quod  Laymen 
Clement    "  requiritis,  utrum  laicus  incidat  in  excommunicationis  ^^mis  on 
II-)  "  edictum,    qui,    ad  jussionem    in    cujus   servitio    com-  clerks,  &c. 

"  moratur,  in  clericum,  monachum,  aut  conversum  commun'i- 
*'  temerarias  manus  prsesumit  inicere,  maxime  si  causa  cated. 
"  non  subest  propter  quod  debeat  verberari.  Nobis 
*'  autem  videtur,  quod  nisi  causa  regularis  disciplinse 
*'  hoc  faciat,  abbas  in  propria  persona,  vel  si  neces- 
"  sitas  urget,  per  clericum^  vel  monachum,  fieri  jubeat ; 
"  tam  qui  tales  verberari  prsecipit  quam  illi  qui  ver- 
"  berant,  etiam  si  causa  subest,  excommunicationis 
**  sententiam,  donee  ad  sedem  Apostolicam  verdant, 
"  nequaquam  evadunt. 

"  Be  eodem. 

d.  cap.  32      "  Cum  illorum  absolutio,  qui    pro    violenta  manuum  Case  of 
Innocent  "  injectione   in    clericos  labem  ^  excommunicationis   in-  wh^oTave 
II)  "  currunt,  quibusdam  casibus  a  prsedecessoribus  nostris  ^f'pn  or- 

"  exceptis,  sedi   Apostolicse    reserve tur,   nomiulli  eccle-  whiirex- 

*  per   clericum']    periculum,    B.,  I       ^  labem']  lebcm,  B. 
partially  altered  between  the  lines.    1 

VOL.   IIL  K  K 


514  MATTHiEI  PAKISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1238. "  siasticam  sententiam  negligentes,  positi  in  excommu- 
fhf  Bene-^  "  nicatione,  ecclesiasticos  ordines  accipere  non  formi- 
dictines.  "  dant.^  Quod  autem  de  his  fieri  debeat,  Apostolicum 
communi-  "  ssepius  oraculum  imploratur.  Circa  quos  credimus 
cate  for  "  distinguendum ;  quod  tales  vel  sciunt  excommuni- 
lent  hinds'  "  cationis  se  vinculo  irretitos,  vel  non  recolunt  factum, 
on  clerks.  "  pro  [quo]  2  in  latse  sententieG  canonem  inciderunt,  vel 
"  factum  quidem  scientes,  juris  ignari,  nesciunt  exinde 
'*  se  teneri.  Primos,  si  fuerint  sseculares,  a  susceptis 
"  ordinibus  censemus  in  perpetuum  deponendos.  In 
"  reliquis  casibus,  tam  archiepiscopi  quam  episcopi, 
"  absque  mandato  sedis  Apostolicae  speciali,  dispensandi 
"  facultatem  se  noverint^  non  habere.  Quibus  est  etiam 
"  talium  absolutio  interdicta,  et  majora  intelligantur 
"  illis  prohibita  quibus  vetita  sunt  minora.  Poterunt 
"  tamen  hujusmodi  Romani  pontificis  auribus  intimari, 
"  ut  ab  eo  secundum  rigorem  vel  sequitatem  respon- 
"  sum  prodeat,^  prout  discretio  sua  viderit  faciendum. 
"  Quod  si  claustrales  hujusmodi  fuerint,  licet  ab  Alex- 
"  andro  Papa  fuerit  constitutum,  quod  monachi  et 
"  canonici  regulares,  quocunque  modo  se  in  claustro 
''  percusserint,  non  sunt  ad  sedem  Apostolicam  mittendi, 
"  sed  secundum  providentiam  sui  abbatis  discipliaae 
"  subdantur,  et  si  abbatis  discretio  ad  eorum  cor- 
"  rectionem  non  sufiicit,  providentia  est  diocesani  epi- 
"  scopi  adhibenda,  et  alibi  dicat,  quod  de  sseculo» 
"  fugientes,  qui  religionis  habitum  in  monasterio  re- 
"  ceperint,  et  inter  csetera  postmodum  confitentur  se 
"  tale  commisisse  delictum,  per  quod  ipso  actu  ex- 
"  communicationis  sententiam  incurrerunt,  sine  licentia 
"  Romani  pontificis  abbas  non  potest  nee  debet  eos 
"  absolvere,  quamvis  prsesumptionem  delinquentium  de- 
*^  bita  possit  animadversione  punire.     Nos  in  religionis 


1  formidant]  formident,  B. 

2  quo]  From  the  Decretals ;  a 
later  hand  has  interlined  ut.  C.  has 
]prout. 


3  noverint]  noverit,  B. 
^  prodeat\  provideat,  B. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI  TERTII.  515 

"  favorem,  et  ut  evagandi  subtrahatur  materia,  majorem  a.d.  1238. 

"  eis    gratiam    exhibere   volentes,  eorum    prselatis,  qui  Statutes 

"  etiam  talibus  absolutionis  beneficium  impertiri  valeant,  Benedic- 

"  indulgemus,  nisi  excessus  eorum  difficilis  extiterit  et  *^°^^' 

"  enormis,    utpote    si  ^    ad   mutilationem  "^   membrorum 

"  vel  effusionem  sanguinis  [est]  processum,^  aut  in  epi- 

"  scopum  vel  abbatem  violenta  manu[s]  injecta,  cum  ex- 

"  cessus  tales  et  similes  nequeant  sine  scandalo  praeteriri. 

"  Si    vero   aliquis    claustralis    in   religiosam   personam 

"  alterius  claustri  manus  injecerit  violentas,  per  abba- 

"  tern  [proprium]  et  ejus  qui  passus  est  injuriam  absol- 

"  vatur.     Quod   si  clericum  percusserit  ssecularem,  non 

"  nisi   per  Apostolicam  sedem,   ut  scandalum   evitetur, 

"  absolutionis  gratiam  poterit  promereri.     Si  autem  hos 

"  ad    ordines    promo veri   contingat,   juxta    prsemissam 

"  distinctionem,    qui  scienter  in  contemptum  ecclesias- 

"  ticse    disciplinae    se    fecerunt  ordinari,   ab  executione 

"  suscepti  ordinis  et  officii  decernimus  manere  suspensos» 

"  Circa  reliquos  vero,  facti  memoriam  vel  juris  peritiam 

"  non   habentes,  monasteriorum    utilitate  pensata,  post 

"  injunctam    regularem   poenitentiam   et  peractam,  ab- 

"  bates  eorum  poterunt  dispensare,  nisi  grave  fuerit  et  f.  iis. 

"  notabile  factum,    aut    is    qui   fecit   adultus   fuerit  et 

"  discretus,  ut  violenter  contra  oblivionem  vel  ignoran- 

"  tiam   prsesumatur.     Praecipimus  autem   abbatibus,  ut 

*'  formam   istam    diligenter   observent,    ne   privilegium 

"  mereatur  amittere,  qui    permissa  sibi  abutitur  potes- 

"  tate. 

"  Item  de  eoclem. 

Decret.  "  De  monialibus    tua   a   nobis    fraternitas  requisivit,  Nuns  lay- 

K  ^v^tit    "  P^^  quem  eis   sit  absolutionis   beneficium   impenden-  hands^on^ 
39,  cap.  33  "  dum,  si   vel    in  se   invicem,  vel    conversos  vel   con-  others  to 

(p.  288.)  ^e  absol- 


*  si  ad"]  sciat,  B. 
2  B.   repeats  mutilationem,   (not 
C.) 


3  processum  '^aut']    psumat,    i.e., 
prsesumant,  B. 

K  K   2 


516 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1238.  "  versas    suas    aut     etiam     clericos    manus    injecerint 
fhp^iRpnp^^  "  temere  violentas.     Super    haec   consultationi   tu86  re- 
spondemus,  ut  per   episcopum,  in  cujus  diocesi  mon- 
asteria    fuerint,    absolvantur.     Innocentius  tertius  in 
concilio  generali. 


the  Bene 
dictines. 


ved  by  the 
bishop  of 
their 
diocese. 


Monks 
not  to  be 
sureties,  nor 
to  borrow 
money. 


De  fidejussorihus. 

"  Quod  quibusdam    religiosis    a   sede    Apostolica   est  Decret.^ 

"  prohibitum,  volumus    et  mandamus  ad  universos  ex-  ix!^m."tit. 

"  tendi.     Ne   quis    videlicet   religiosus    absque  majoris  23,  cap.  4 

"  partis  capituli  et  abbatis  sui  licentia  pro  aliquo  fide-  from  the 

"  iubeat,  vel  ab  aliquo  pecuniam  mutuam  accipiat  ultra  l^ateran 
tc  '  'A     r  xu   ^  AT      Council  of 

"  summam    communi    providentia    constitutam.     Alio- 1215,  cap. 

"  quin    non   teneatur   conventus   pro   his   aliquatenus  ^^* 

"  respondere,    nisi    forte    in    utilitatem    domus    ipsius 

"  manifeste  constiterit  redundasse.     Et  qui  contra  istud 

"  statutum  aliquo  mo  do  venire  prsesumpserit,   graviori 

"  disciplinee  subdatur. 


De  solutionihus. 


Churches 
not  to  be 
burdened 
with  the 
debts  of 
others. 


"  Si  quoTundanfi.  Et  infra,  etc.  Firmiter  inhibemus,  Id.  tit.  23, 
"  ne  quis  prsesumat  ecclesiam  sibi  commissam  pro  (p^*i67). 
"  alienis  gravare  debitis,  aut  literas  alicui  aut  sigilla 
"  concedere,  quibus  possent  ecclesise  gravari;  decer- 
"  nentes,  si  secus  fuerit  attemptatum,  ad  ^  solutionem 
"  talium  debitorum  ecclesias  non  teneri.  Si  quis  autem 
*'  contra  praemissa  de  csetero  venire  prsesumpserit,  ab 
"  administratione  spiritualium  ^  se  noverit  suspensum." 


The 

statutes 

accepted 


Expliciunt  statuta.     Excipiuntur. 

His   igitur    perlectis,  abbates  et    priores    congregati, 
audientes  quod    sancta   religio    per  hsec  non   modicum 


1  arf]  ab,  B. 

2  The  Decretalia  insert  et  temporalium. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII.  517 

reformata  felix  susciperet   incrementum,  verbum   quasi  A.D.  1238. 
hostiam  cselitus  missam  cum    omni  alacritate    suscepe-  ^^  ^^^ , 

r>     •  -I  .  •  •,    T  1  T        •     i  assembled 

runt,  facientes   hsec    m  suis    capitulis   publican,  trans-  abbats  and 
gressores     disciplina     regular!    percellendo.      Fecerunt  P^^^^s- 
autem  quamplures  heec  in  martirologio  autentice  scribi, 
ut    siepius  in  capitulo  recitata,  sicut  solet  regula  beati 
Benedicti,  audientium  cordibus  inhsererent. 

De  arctatione  Valentice  civitatis. 

Eodemque  ^    anno,    rex   Christianissimus,   magnificus  Siege  of 
et    in    armis    strenuissimus,  dominus    rex    Arragonum,  ^y^j^^Jg 
cum  suis  amicis  adeo  urbem  magnam  Valentiam  guerra  I.,  king  of 
cruentissima  aggravavit,  ut  undique  arctata  ad   supre-    ^^^^°' 
mas  conditiones  est  compulsa. 

De  dedicatione  nohilium  ecclesiarum  in  diocesi 
Lincolniensi. 

Circa  idem   tempus    dedicatee    sunt   nobiles   ecclesise  Dedication 
conventuales,  in  diocesi  Lincolniensi,  in  Marisco,  vide-  ^g^J^^J^'j 
licet   Rameseie,  Burgi,  et  Sautereie,    a   venerabili  epi-  churches 
scope  Lincolniensi  Eoberto.     Ecclesia  Eameseie,  decimo  Q^-osse-^^ 
kalendas  Octobris,  die  scilicet  sancti  Mauricii  sociorum-  teste, 
que  ejus;  ecclesia  de  Burgo,  quarto  kalendas  Octobris ;  pe™^.^^ ' 
ecclesia  de  Sautereie,  eadem  septimana ;  et  multse  alise  thorough, 
ecclesise  per  totam  Angliam,  secundum   constitutionem    ^^  ^"^* 
Londoniis  ^  per  legatum  Ottonem  celebratam. 

Baldeivinus  hceres  sive  imperator  Constantinojpolitaniis 

repatriat 

Eisdem  temporibus    profectus    est  in   partes  Grsecise  Return  of 
ad    expugnandum    sibi    et    ecclesiae   Romanae    rebelles  jj  ^™ 
imperator    Constantinopolitanus    Baldewinus,  in   manu  Greece. 

^  Eodemque]   Eodem  quoque,  C. 

2  Londoniis']  Londonieusis  concilii,  C. 


518 


MATTHJiil  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1238.  robusta   et   militia    non    minima,  quantam   et    qualem 

omnes  ejus  amici   et  consanguinei   potuerunt   adminis- 

He  sells     trare.     Qui  etiam,  ut  thesaurum  accumularet  et  adau- 

reHcks  to    g^^^^>  reliquias  carissimas   et  certissimas   vendidit  regi 

the  king  of  Francorum,  necnon  et  qusedam  sibi  carissima  impigno- 

ravit.     Erat    namque    a   Francorum    nobilibus    ducens, 

ut  ^    preedictum   est,    originem.      Cui    etiam    Papa,   in 

odium  et  gravamen  semuli  sui  imperatoris  Komanorum 

F[retherici],  modis   omnibus,    quibus   scivit    et    potuit, 

manum  extendit  auxiliatricem. 


Birth  of 
[Henry] 
de  Mont- 
fort,  28 
Nov. 


Natus  est  Simoni  de  Monteforti  filius  primogenitus 
ex  uxore  sua  sorore  domini  regis. 


Anno   quoque   eodem,    scilicet   in  Adventu   Domini, 
dum    ad    domini    regis    mandatum    vocatus  Londonias 
properaret    episcopus    Cestrensis    A[lexander],    Symoni 
de    Monteforti    filius   primogenitus,    quem    suscepit    ex 
gremio    uxoris   suae  Alienorse,    natus    est    apud    Kenil- 
wurthe,  ad^  regni  robur   et  solatium;   timebatur  enim 
He  is  bap-  ne  regina  sterilis  esset.     Et  ut  sic  magis  sibi   gratiam 
th  ^v^h      <iicti  regis  compararet,  moram  ibi  faciens  aliquantulam, 
of  Chester,  eundem    filium    baptizavit.      Eademque    die    accubuit 
ibidem    graviter    infirmatus,    morbo    gravissimo,  usque 
ad  vitse  consummationem.     Obiit^  A[lexander]  episco- 
pus Cestrensis  in  die  Sancti  Stephani. 


who  dies 
on  Dec.  26 


De  ausu  temerario  Antiocheni  et  Constantinopolitani 
contra  dominv/m  Papam. 

Albert,  Anno    quoque   sub    eodem,   ad    tantam*    ausus    est 

^^^?P^^    proterviam  impetu  temerario   prorumpere  Antiochenus, 
and  Ger-    consentiente     Germano    Constantinopolitano     archiepi- 


1  See  above,  p.  480. 
^  ad  .  .  esset']  Introduced  in  the 
margin. 
3  Obiit  .  .  Stephani']   This  is  in 


rubrick  in  the  margin.     It  is  not  in 
C.    An  inverted  mitre  and  pastoral 
staff  are  also  drawn. 
^  tantam]  taiftum,  B. 


DE  TEMPORE  REGIS  HENRICI  TERTII.  519 

scopo,  Grsecorum    advocate,    et   vices   agens    antipapse,  A.D.  1238. 
quod  dominum  Papam  cum    tota  sua  Romana   ecclesia  ^^jj^vi, 
et  curia    inani   auctoritate   excommunicavit.     Et   bias-  of  Con- 
phemando  se  suamque  ecclesiam  solenniter  prsedicando  excom-^^^* 
tempore  et  dignitate  domino  Papae  et  Romanse  ecclesise  municate 
prseposuit,  et  esse  et  fuisse  Romana  ecclesia   excellen-  ^^^  ^^f' 
tiorem,  eo  quod  beatus  Petrus  Apostolus  primo  ecclesiam  dare  the 
Antiochenam  cum   summo  honore   rexerat  per   septen-  of  Antioch 
nium,  ibidem    cum  summa  qua   decuit    receptus   reve-  to  Rome, 
rentia   et  incathedratus ;    Romae   vero   injuriis  et   con- 
vitiis   lacessitus,    tandemque    sub    Nerone   passus,  cum 
co-apostolo     suo     Paulo,    speciali     Grsecorum    doctore, 
diree  mortis  supplicium   consummavit.     Unde  carior  et 
amabilior    eidem    esse    tenetur    civitas    et   regio   cum 
civibus  et  incolis,  quae   eidem  Petro  honorem   et  reve- 
rentiam  contulerunt,  quam  qua?  dedecus    et   tormenta. 
Potestatemque   ligandi    et   solvendi  liberaliter   ecclesiae 
Graecorum    contulisse,    quam    Romanae,  quam    simoniae 
et  usurae,  avaritiae  et   aliorum  facinorum   maculis  con- 
stat  jam    sordere.     Hac    et   aliis    rationibus   superfici- 
alibus   suas    in   propriam    perniciem    cicatrices    dictus 
antipapa  palliavit,  et  excusationes  in  peccatis  excvsavit. 
Sed  columpna  ecclesiae  dominus  Papa,  verus  Petri  suc- 
cessor, etsi   non    plene    imitator,   non   movebatur,  vin- 
dictam  reservans  in  tempore  retributionis. 

De  rivis  insolitis  et  innaturalihus. 

Eodem  quoque  anno,  rivi  insoliti  et  innaturales  plu-  f.  lis  b. 
rimis  agris,    stratis,  et  locis    aridis  et  inaquosis,  impe-  I'loods  and 

,  ,    •  •  n         J  J  consequent 

tuose  proruperunt ;  et  m  rapidos  torrentes  ac  repen-  sickness, 
tinos  excreverunt,  ita  ut  pisces  educarent.  Aeris  quo- 
que intemperies  et  squalor  innatui'alis  morbos  diversos 
generavit,  ut  aeris  inclementia  pesti  congrueret  saecu- 
lari,  et  tam  populares  et  agricolae,  quam  milites  et 
magnates,^  necnon  ct  praelati,  sentirent  flagellum  Do- 
mini generale. 

^  magnates']  magnati,  B. 


520 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


Severities 
of  Robert 
Bugre 
against 
hereticks 
in  France 
and 
Flanders. 


A.D.  1238.    De  quodam  PrcBdicatore  qui  Rohertus  Bugre  dice^ 

hatur. 

Currentibus  autem  eorundem  dierum  curriculis,  qui- 
dam  de  ordine  Praedicatorum,  nomire  Robertus,  cog- 
nomento  Bugre,  vir  quidem  competenter  literatus  et 
in  ofl&cio  prsedicationis  efficax  et  expeditus,  in  regno 
Francorum  multos  comperit  hsereaca  pravitate  macu- 
lates, prsecipue  tamen  in  Flandria,  ubi  de  more  sole- 
bant  incolse  usuraram  vitio  plus  cseteris  nationibus 
difFamari.  Quos  omnes  in  fide  diligenter  examinatos, 
et  vacillantes  vel  exorbitantes,  adjutus  ^  brachio  sa3cu- 
lari,  et  domino  rege  Francorum  impendente  subsidium, 
fecit  idem  Robertus  incendiis  incinerari.  Ipsos  autem 
nomine  vulgari  Bugaros  appellavit,  sive  essent  Paterini, 
sive  Joviniani,  vel  Albigenses,  vel  aliis  hgeresibus  ma- 
culati.  Ipsemet  enim  E,[obertus]  memoratus,  antequam 
habitum  religionis  suscepisset,  Bugarus  extiterat ;  qua- 
propter  omnes  eorum  complices  noverat,  et  factus  est 
eorum  accusator,  malleus,  et  inimicus  familiaris.  Tan- 
dem abutens  potestate  sibi  concessa,  et  fines  modestise 
transgrediens  et  justitiae,  elatus,  potens,  et  formida- 
bilis,  bonos  cum  malis  confundens  involvit,  et  insontes 
et  simplices  punivit.  Auctoritate  igitur  Papali  jussus 
est  prsecise,  ne  amplius  in  illo  officio  fulminando  de- 
sseviret.  Qui  postea,  manifestius  clarescentibus  culpis 
suis,  quas  melius  sestimo  reticere  quam  explicare,  ad- 
judicatus  est  perpetuo  carceri  mancipari. 


He  abuses 
his  powers 
and  is  con- 
demned to 
perpetual 
imprison- 
ment. 


De  fama  imperatoris  F[retherici]  mmis  ohfuscata. 

Bias-  Ejusdemque    temporis     curriculo,    fama    imperatoris 

hnpute^dto  ^[retlierici]     admodum     est     obfuscata.      Imponebatur 

Frederick    enim  ei,  quod  vacillans  in  fide  catholica  dixerit  3  verba, 

ex   quibus  elici    potuit   non    tantum  fidei    imbecillitas. 


^   See  above,  p.  361. 
2  adjutus']  adjutos,  B. 


3  dixerit]  dixit,  C. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  521 

quin  immo  hseresis  et  blasphemiae  enormitas  exe-  A.D.  1238. 
cranda.  Fertur  enim  eum  dixisse,  licet  non  sit  recita- 
bile,  tres  prsestigiatores  sibi  callide  et  versute,  ut 
dominarentur  in  mundo,  totius  popuU  sibi  contempo- 
ranei  universitatem  seduxisse,  videlicet  Moysen,  Jesum, 
et  Machometum ;  et  de  eucharistia  -^  qusedam  delira- 
menta  protulisse.  Absit,  absit,  aliquem  virum  discre- 
tum  in  tarn  furibundam  blasphemiam  os  et  linguam 
reserasse.  Dictum  etiam  fuit  ab  semulis  suis,  ipsum 
r[retliericum]  imperatorem  plus  consensisse  in  legem 
Machometi,  quam  Jesu  Christi ;  et  quasdam  meretri- 
culas  Sarracenas  sibi  fecisse  concubinas.  Surrepsitque 
murmur  in  populum,  quod  avertat  Dominus  a  tan  to 
principe,  Sarracenis  a  multo  tempore  ipsum  fuisse 
confoederatum  et  amicum  fuisse  plus  quam  Christiano- 
rum ;  et  id  indiciis  multis  probare  conabantur  ipsius 
semuli,  qui  famam  suam  conabantur  obfuscare.  Si 
peccabant,  vel  non,  novit  Ipse  Qui  nihil  ignorat. 

De  fama  sancti  Boherti  Heremitce  de  Cnarehurc. 

Eodemque  anno    claruit    fama    sancti   Eoberti   here-  Fame  of 
mitse  apud  Knareburc,  cujus   tumba  oleum   medicinale  ^f  Knares- 
fertur  abundanter  emisisse.  burgh. 

Conclusio. 

Transiit    igitiu-   annus  ille    nubilus    et   pluviosus   in  Weather 
sui  principio,  scilicet  donee   vernale  tempus   pertransi-  ne^ggg^^f 
erat,  unde  spes  tota  frugum  periit  seminatarum ;  aridus  the  year. 
vero  et    sestuans    supra  modum   et  morem,  duobus    et 
amplius    mensibus    sestivis.      Instante    vero     tempore 
autumpnali,  pluvialis  et  humidus,  unde  fruges   insesti- 
mabiliter  reparatse    novis  succrescentibus    sunt    restau- 
ratse ;   et   facta   est   ubertas    magna   cerealis.     In   fine 


^  eucharistia']  cucharissima,  B. ;  eukaristia,  C. 


522 


MATTH^I  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1238 


Kalendar 
notes  for 
the  year 
[1239.] 

Good  Fri- 
day fell 
on  Lady 
Day. 


autem  autumpni  metere  qui  tardaverant,  facti  frugum 
inopes  'eguerunt.  Inundaverant  enim  tot  plnviarum 
infusiones,  quod  tarn  stipula  quam  granum  compu- 
truit;  et  autumpnus  innaturalis  diversa  morborum 
pericula  generavit,  qui  siccus  et  frigidus  naturaliter 
fuisse  tenebatur.  Hinc  contigit  quod  ingruente  dis- 
crasia,  non  se  meminit  aliquis  tot  vidisse  antea  in 
uno  anno  quartenarios. 

Notandum  quoque,  quod  eodem  anno,^  litera  Domi- 
nicali  existente  B.,  fuit  dies  Parasceues,  scilicet  dies 
Veneris  quse  vocatur  autonomasice  Sancta,  proxima 
ante  diem  Paschae,  dies  Annunciationis  Dominicas  et 
ejusdem  Passionis ;  et  tertia  dies  sequens,  verum 
Pascba,  id  est,  dies  resurrectionis  Dominicse.  Quia 
sexto  kalendas  Aprilis  ^  resurrexit  Dominus,  et  tertia  ^ 
die  praecedenti  passus  est,  scilicet  octavo  kalendas 
Aprilis.^  Et  sic  omnia  hoc  ipso  anno  suis  temporibus 
congruebant. 


Henry  III. 
keeps 
Christmas 
at  Win- 
chester. 

No7i  mul- 
tum  ne- 
cesse.^ 


De  quadam  discordia  mota  inter  dominum  regem  et 
comitem  Marescallibm  GilehertuTn. 

Anno  gratise  MCCXXXix.,  qui  est  annus  regni  domini 
regis  Henrici  tertii  vigesimus  tertius,  tenuit  idem 
dominus  rex  ad  Natale  Domini  curiam  suam  apud* 
Wintoniam,  multis  honoribus,  ut  decuit,  redundantem. 
Ecclesia  enim  Wintoniensis  adhuc  tunc  eidem  in  om- 
nibus illis  expensis  convivalibus  sufficienter,  immo 
abundanter,  necessaria  ministravit ;  nee  ipse  respuit. 
In  quo  facto,  si  severum  haberet  correptorem  et 
fidelem  ac  potentem  correctorem,  meruit  vehementer 
reprehendi.     Et    nisi,    quae    peccata   solent   extinguere. 


1  This  refers  to  the  next  year 
1239.  Madden,  Hist.  Angl.  ii.  p. 
416,  n.  3. 

2  Aprilis']  Maii,  B.,  in  error, 

3  tertia]  quarta,  B. 


^  apud  Winto7iiam]  Introduced 
in  the  margin. 

^  This  remark  applies  to  the  next 
paragraph  as  well. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  523 

ipsius  elemosinse,  quas  liberaliter  ac  largiter  non  de-  A.D.  1239. 
sinit  erogare,  talia  delicta  non  redimerent,  periculum 
ingens,  irato  Deo  sibi  et  regno  graviter  suscitando, 
generasset.  Cum  igitur  die  Natalis  Domini  divina 
obsequia  solempniter  ac  magnifice,  ut  decuit,  consum- 
marentui',  ne  mundi  gaudia  proveniant  impermixta, 
quidam  casus  inopinatus  festivalem  Isetitiam  pertur- f.  119. 
bavit. 

Cum  enim  in  palatio    suo  regio  dominus   rex    pran-  Treatment 
surus    appareret,   comes    Marescallus    G[ilebertus]    cum  Marshal  by 
suis    commilitonibus    ad    lanuam    intraturus    advenit ;  ^^^  king's 
cui^  adventanti   regii  ostiarii  et  marescalli  ipsi    comiti 
intrare  volenti  procaciter  ingressum  vetuerunt,  et   ejus 
familiam,     tenentes    baculos    pro     virgis,     impudenter 
convitiando    repulerunt.      Hsec    autem     cum    vidisset 
comes,  perpendit  indubitanter  aliquem  susurronem  inter 
dominum    regem    et   ipsum    discordiam    seminasse,  nee 
hoc   factum   fuisse   sine  domini  ^  regis    auctoritate ;    et 
dissimulans  ad  hospitium  suum   in  civitatem  remeavit. 
Jussitque  lituo  invitatorio  non  tantum  suos,  sed   quot- 
quot  voluerunt,  ne   tantae  festivitatis  serenitas  obnubi- 
laretur,    ad    mensam    suam    pransuros    convenire.      In 
crastino    vero,    missis    ad    regem    viris    honorabilibus,  Hisremon- 
sciscitabatur  comes  ab  eo,  quare  sibi  ipsi  et  fideli  suo,  and^the^' 

tamque  nobili,   tantam    injuriam  tali    die    sine    meritis  king's 

■  •   'J.    •  •!  •     T   •   Tj  answer, 

irrogasset,  seque  promisit  m  omnibus  judicialiter  con- 
tra omnes,  qui  inter  tam  nobiles  personas  odium 
nequiter  suscitassent,^  purgaturum.  Quibus  dominus 
rex  commotus,  respondit ;  "  Unde  comiti  Gileberto 
''  cornua  ?  unde  sibi  quod  contra  me,  contra  quem 
"  durum  est  sibi  calcitrare,  levat  comminando,  ut 
"  aiunt,  calcaneum  ?  Ricardum  fratrem  suum,  comitem, 
"  cruentum^  proditorem,  mihi  et  regno  meo  rebellem, 
"  in    Hibernia   letali    bello    contra   me    cepi   hostiliter 


^  cut]  cujus,  C. 
-  domini']  om.  C. 


3 


suscitasse7it']  suscitasset,  B. 


^*  C.  ins.  et. 


524 


MATTHiEI  rARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. 


He  leaves 
the  court. 


dimicantem,  qui  merito  exhsereclandus  in  carcere 
saucius  detinebatur,  donee,  Deo  vindice,  vitam  ter- 
minaret.  Huic  an  tern  comiti  G[ileberto],  precmn 
importunitate  archiepiscopi  Cantuariensis  A[dmundi], 
gratia  non  merito  suam  concessi  haereditatem,  cum 
voluero  subtrahendam."  His  auditis  comes  non 
mediocriter  perturbatus  ad  partes  secessit  aquilonares, 
regis  manifestam  expertus  indignationem.  Nee  postea 
ipse  vel  frater  ejus  Walterus  sincero  corde  regem,  ut 
prius,  dilexit,  nee  fortunato  casu  prosperabantur. 


Death  of 
Alexander 
bishop  of 
Chester. 
Simon  de 
Montfort 
created 
earl  of 
Leicester. 

Recall  of 
Stephen  de 
Segrave. 


Ohiit  episcopus  Cestrensis. 

Die^  vero  sancti  Stephani,  A[lexander]  episcopus 
Cestrensis  diem  clausit  extremum. 

Die  vero  purifieationis  beatse  Yirginis,  contulit  do- 
minus  rex  comitatum  Legrecestriae  Simoni  de  Monte- 
forti,  et  investivit,  vocato  prius  comite  Almarieo  pri- 
mogenito  fratre  ejus  et  paeificato,  no  super  hoe  ali- 
quando  moveret  qusestionem. 

Et  eodem  tempore  dominus   rex  Stephanum  de    Se 
grave  ad  consilium  suum  revoeavit. 


The  bi- 
shops sum- 
moned by 
the  legate 
to  London. 
Statutes 
for  the 
Benedic- 
tines. 


De  convocatione  ahhatum  nigri  ordinis  apud 
Londonias. 

Eodemque  tempore  vocavit  dominus  legatus  omnes 
episeopos  Anglise,  ut  in  die^  qua  cantatur  Lcetare 
Jerusalem  convenirent  Londoniis,  de  negotiis  ecclesiae 
tractaturi.  Et  dedit  ibidem  cum  diligenti  deliberatione 
quaedam  statuta  monachis  nigri  ordinis,  sub  succincta 
brevitate  inviolabiliter  observanda,  in  quibus  rigorem 
indiscretum  in  multis  temperavit. 


1  This  is  repeated  from  the  pre- 
vious page.  There  is  an  inverted 
mitre  and  pastoral  staff  in  the  mar- 
gin also  here. 


2  Second  Sunday  in  Lent,  that 
year  Feb.  20. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


525 


De  cassatione  prioris  Norwicensis  et  Cicestrensis 
episcopi  scilicet  cancellarii. 


A.D.  1239. 


Sub  eisdem  temporibus  cassatrsunt,  rege  procurante,  The  elec- 

,  .,  1        "i  ,  tions  to  the 

eo  quod   propositum  suum  ad   votum    non   processerat  gees  of 
de    electione  ^  Willelmi    electi    Valentini,   electus    Nor-  Norwich 
wicensis,  prior  ^  ejusdem    domus,   vir  discretus    et    per  Chester 
omnia     commendabilis,     et    postulatus     in    episcopum  quashed. 
Wintoniensem,    episcopus   Cicestrensis,   scilicet  dominus 
R[adulphus]    cancellarius,    vir   fidelis    et    discretus,    et 
fere  inter  omnes  aulicos  singularis  columpna  veritatis. 


Lichfield. 


De  electione  Willelmi  de  Rale  in  episcopum  Ces- 

trensem. 

Et  tunc  temporis   circa   festum  Sancti    Mathise,  mo-  William  de 
nachi    Coventrenses,^    videntes    regem    in    electionibus  ejected 
processum   canonicum   procaciter   impedire,  nee   in  ali-  hishop  of 
quem  consentire,  nisi   cui  favor   regius   inclinasset ;   ne 
amplius  ecclesia  sua  per  morosam  expectationem  pate- 
retur  dispendia,  Willelmum   de    Raele,^   regis   clericum 
specialem,  virum   discretum,  et    legum    terrae    peritissi- 
mum,   in  episcopum    suum    et  animarum    suarum    pas- 
torem,   utpote    eum   in    quo    rationabiliter    nsevus    re- 
probationis  non  apparuit,  unanimiter  elegerunt. 


Be  prceparatione  legati  ad  reditum,  qui  remansit 
rege  procurante. 

Eodem   tempore,  dominus    Papa   audiens    scandalum  Recall  of 
jam     de    Komanorum    insatiabili    cupiditate    oriri    in  othcf^^*^ 
Anglia,    vocavit     dominum     legatum,     ut    cum     omni 
festinatione   Romam    reverteretur.      Quod    audiens    le- 
gatus,    convocavit    omnes    episcopos    Anglise,    ut    Lon- 


*  A  mitre  inclined  at  an  angle  is 
drawn  in  the  margin. 
2  Simon  of  Elmham. 


5  A  mitre  and  pastoral  staff  are 
drawn  in  the  margin. 
4  Raele']  Raclegh,  C. 


526         MATTH^I  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  doniis  die  qua  cantatur  Lcetare  Jerusalem  convenirent, 
de  reditu  suo  et  salvo  conductu  commu  niter  tracta- 
turi.  Rex  vero,  cum  audisset,  timens  sibi  de  parJa- 
mento  futuro  in  octavis  Paschse,  in  quo  adventum 
speraverat  electi  Yalentini,  et  confidens  de  prsesentia 
legati,  ccBpit  nimium  contristari,  et  timere,  ne  proceres 
terrse  unanimiter^  insurgerent  in  eum    propter  crebros 

Here-^       eiusdem    excessus,    instantissime    i-^itur    procuravit,   ut 

mains  in*^..  ,.,...  ..  ^'^—^■'^ 

England  at  niissis    expeditissimis    nuntiis    ad     Papam,    moraretur 
the  king's   legatus    in    Anglia,    ut    per    eum    imminens    turbatio 

sedaretur.     Ipse  vero  legatus,  regem  id  petentem  nolens 

contristari,  sustinuit  expectando, 

Quomodo  Petrus  Saracenus  optulit  redemptionem. 

Peter  the        Tempore    sub    eodem,  Petrus    Sairacenus,  quem    do- 

aHowedb    ^^^^^  imperator   in  vinculis  pro  redemptione    sua    dc- 

the  em-       tinebat,    optulit    decem    milia    librarum    esterlingorum, 

ransom^      ut  sic  saltem  redemptus  gratiam  mereretur  imperialem. 

himself.       Quod   annuit    imperator,  si    rex    AngJise    amicus    suus 

pro  tantse  pecuniae  solutione,  et  ne  iterum   imperialem 

ipse    Petrus    vel    aliquis    suorum    Isederet    dignitatem 

occasione  nacta  ex  hoc,  fidejuberet.     Et  scripsit  Petrus 

ad  dominum  Papam  et   amicos    suos,  ut  exhortarentur 

regem    per    legatum  et    alios    regi   familiares,  ut,  sicut 

erat  semper  pronus  efFundere  pecuniam  in  promotionem 

Romanorum,  sese  et   regnum   suum  obligaret   ad    prae- 

The  legate  dicta.     Cum  igitur  legatus  hujus  negotii   diligens  esset 

Henrrin.  mediator    et    procurator,    dicebat,    quod    nullo    modo 

for  the        posset    SUO    nuntio    incarcerato    deesse   honeste.      Rex 
ransom.  .  ,  .  .      ,  ,  , .  ,  . 

videns    paratam    muscipulam,    et    quanti   esset   pericu- 

lum    regni    ipsius    et   suis  ^    Romanis,    dummodo    sua 

Anger  of    salvarentur    sibi,    prosilit    in    verba    iracundiae,   jurans 

^   ^^'     quod  poenituit  ipsum,  in  regnum  suum,  qu?  bona  terrae 

jam    dissiparet,  et  confundens    fasque  nefasque,   relictis 


unanimiier']  om.  C.  ^  Sic. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI  TERTII.  527 

honestis  viris   AnglisB,  advocasse.^     Facta  est   sub  tali-  A.D.  1239. 
bus  potentatibus  Anglia  quasi  vinea,  quam  vindemiant  Ps.  ixxix. 
omnes   qui  prcetergrediuntur  viam ;   non  habens    ma- 
ceriam  includentem,  vel    custodem    excubantem.     Nam 
quod  vetuit,  permisit  tepor  ecclesiasticus. 

Quomodo  Sardania  cessit  in  ditionem  imperatoris. 

Ipso  quoque  anno,  dum  in  Italia  dominus  imperator  Sardinia 
hyemaret,    redditse    sunt    ei    opulentissimso    insulao    in  J^g^g^.  *^ 
mari  Mediterraneo   sitse    et    civitati  PisanieG    proximse,  peror. 
scilicet    Sardanise    pars    maxima    et    potissima,    cujus 
insulse  jus  ad  patrimonium  beati  Petri  specialiter  per- 
tinere  perhibetur ;   imperator  vero  ipsam  ad   imperium 
spectare    ab   antiquo   asseruit,  et   per    occupationes    et 
alia    ardua    negotia    imperialia   imperatores    eam    ami- 
sisse,  et  ipsum   ideo  eam   ad  corpus   imperii  revocasse. 
•'  Ego  vero  jurav^/'  ait,  "ut   jam   novit   mundus,  dis- 
"  persa  imperii  revocare ;  quod  non  segniter  adimplere 
"  procurabo."     Misit   igitur   dominus   imperator   filium  He  sends 
suum,    uu    sibi    oblatam    reciperet     prsedictae     insulse,  r-EnXl  to 
contra  prohibitionem    domini    Papse,  portionem.     Quod  receive  it. 
cum  summa  indignatione  dominus  Papa  accepit,  ex  tunc  ^^^p^  ^ 
in  manifestam  consm-gens  ultionem;  jacturam  enim  mag-  f.  119  d, 
nam  reputavit.     Est  enim  institorum  refugium,  naufra- 
gorum   solatium,^   profugorum  asilum,  insula  Sardanise, 
quatuor  principibus,  quos  judices  vocant,  gubernata.   Jac- 
tura  est  gravis,  sed  modus  jacturse  multo  gravior,  et  in- 
juria videbatur,  et  odium  inter  eos  natum,  quasi  vulnus 
inveteratum,  saniem  generabat. 

Eo  quoque   tempore,    aggravavit   dominus  ^  archiepi-  Quarrel 
scopus    Cantuariensis    iEdmundus   manum  suam    super  archbSop 
monachos  suos.     Et  interdicta  est  ecclesia  monachorum  Ecimund 
Cantuariensium,  et  novum  ■*  quem  sibi  elegit  conventus  Canterbury 

— monks. 


'  advocasse]  advocasset,  B. 
'  solatium']  suffragium,  C. 
3  dominus^  om.  C. 


'*  novu77i]  novus,  B.    See  above, 
pp.  492,  493. 


528  MATTH^I  PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  priorem    cum   ipsis    electoribus    sententia   excommmu- 
nicationis  innodavit. 

De  lite  inter  episcopium  Lincolniensem  et  decanum  pro 
visitatione  capituli. 

Quarrel  Lincolniensis   quoque  episcopus   religiosorum   in   sua 

between      (Jiocesi  factus  est  malleus  et  immanis  persecutor.     Ni- 

Grosse-       mirum   in  suos  canonicos   proprise  ecclesise  cathedralis, 

thfchapter  ^^^  eundem  creaverunt,  insurgens,  exegit  instanter,  ut, 

of  Lincoln  postposito  decano  Lincolniensi,  ab  ipso  episcopo  contra 

rLlitof      consuetudinem  ecclesise  infra  tempus,  cujus  non  exstat 

visitation,    memoria,  visitarentur.       Ipsi  vero   insistentes    appella- 

tioni,    tempusque    protelantes,   nimiumque    altercantes, 

They  agree  tandem    compromiser  unt   in  arbitros,  scilicet,  dominum 

bUers^'^"      episcopum  Wigorniensem  W[alterum],  et  ejusdem  archi- 

diaconum,^  et    magistrum^  A[lanum]  de  Bleccles;    qui 

si   non  canonice   processissent,    liceret  utrique   partium 

ad  dominum  Papam  iterum  appellare,  cessante  interim 

utraque  partium  a  visitatione.     In  qua  adjectione  hoc, 

"  Cessante    interim    utraque     partium    a    visitatione," 

videtur   pars  canonicorum   periclitari ;    episcopus    enim 

nunquam    visitavit,    nee    potest   cessare    qui   nunquam 

incepit ;    sicut    nee    Diogenes,    quae    nunquam    habuit, 

cornua   amittere ;    veruntamen    decanus,^   pro   quo    ca- 

nonici    certaverunt,    visitare    cessaret,    et    sic    videtur 

possessione  privari,  vel  ad  horam ;  unde  murmure  mul- 

tiplicato    coepit    oriri    scandalum    gravissimum.      Mota 

igitur  lite   et   controversia   usque    ad   iracundiam,   non 

permiserunt  canonici  episcopum  in  capitulum,  nee  uUam 

super   eos   facere  visitationem.      Et   poenituit   graviter 

super  se   talem   episcopum    de   tam   humili    creasse,  et 

hoc  publice  coram  ipso  eodem  episcopo  protestabantur. 

Facta   contentione   magna,  et  utrobique   inutiliter  pro- 


1  William  Scot.  1       ^  Roger  de  Weseham. 

2  Archdeacon  of  Sudbury. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRTOI   TERTII. 


529 


fusis  expensis    non  modicis,  appellatum  est  ad  prsesen-  A.D,  1239. 
tiam    domini    Papre,    constitute  ^    magistro    Odone    de  Appeal  to 
Kinkelni  ^  advocate    ex  parte    capituli.       Una    dierum 
casus    conti^it   admirabilis.      Dum    unus    canonicorum,  ^^^^  ^« 
causam  lovens   capituli,  sermonem   laciendo   populo   m  casu  acd- 
medio  illius   nobilissim?e  ecclesise    Lincolniensis,  queri-  ^'^  ^"^^? 

.  pronosti- 

moniam    reposuit     coram    omnibus    de    oppressiombus  cum  crede- 
episcopi,  et  ait,  "  Et  si  nos  taceamus,  lapides  reclama-  ^"^^^* 
"  bunt."      Ad    quod    verbum,    quaedam    magna    pars  ^ 
ecclesise  corruit  dissoluta. 


Be  nimiis  inundationibus  pluviarum. 

Imminente    vero    tempore    vernali,  scilicet    Paschali,  Heavy 
cessarunt  venti  cum  nimbis    inundantibus,  qui    prsece-  ^^^°^* 
dentibus  quatuor  mensibus  continuis  non  cessarunt  de 
terra  lutum  facere,  paludes  ampliare,  segetes  suffocare, 
aera  perturbare. 

De  strage  quadam  in  Hispania. 

Et    eodem   anno,  die  Martis    post    diem    Paschse,  in  Defeat  of 
finibus  Cordubse  facta  est  magna  strages  Sarracenorum  cens  at' 
per  reofem  Castelke,  fratrem    Blanchse   reffinee  Franco-  Cordova  by 

^  ^   ,    .    .  .  ^  Ferdinand 

rum,  matris  *  regis.  m.  of 

Castile, 
29  March. 

Moritur  W[illehnus]  de  Cantelupo. 

Et  sub  eisdem  diebus,    scilicet  vii*^.  idus  Aprilis,  ob-  Death  of 
lit   nobilis  baro  Willelmus  de  Cantelupo,  pater  scilicet  ^^jf/^f/y  ^  ^ 
episcopi  Wigornise,  plenus  dierum.  7  April. 


^  constituto  .  .  .  capituli]  Intro- 
duced in  the  margin. 

2  Kinkelni]  Kelkenni,  C. 

^  "  Facta  est  ruina  muri  Lincol- 
"  niensis   ecclesiac   secus   chorum, 


"  post  sedem  decani,  ita  quod  tres 
"  homines  prostrati  sunt  sub  ruina." 
Dunstable  Annals,  Annal.  Monast., 
iii.  p.  149. 

'*  matris']  matrem,  B. 


VOL    III. 


L  L 


530 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. 


Quomodo  attemptavit  rex  revocare  cancellarium. 


The  king  Et  tunc  teinporis,  scilicet  septimana  seqnenti;  rex 
to  recaiT^^  dolens  de  facto  suo  nimis  enormi  et  indiscrete,  quod 
dominum  ej^iscopum  Cicestrensem,  cancellarium,  qui 
irreprehensibiliter  officium  suum  diu  ante  administra- 
verat,  secus  quam  deceret,  ablato  sigillo,  a  se  et  curia 
sua  repulerat,  eundem  blanditiis  et  promissis  attempta- 
vit revocare.  Sed  ipse  malens  quietem  quam  curas,  et 
emolument um  sigilli  quam  pericula,  noluit  incidere  in 
laqueos  quos  evasit,  recordatus  qualiter  ipsum,  vocatum 
et  instanter  postulatum  ad  episcopatum  Wintoniensem, 
cassari  perperam  procuravit  dominus  rex,  cui  tam  diu 
tarn  fideliter,  patrique  ejus  in  alio  obsequio,  minis- 
travit. 


the  chan- 
cellor. 


Vacat. 


Marriage 
of  Alexan- 
der II., 
king  of 
Scots,  to 
Mary  de 
Coney, 
15  May. 


The  legate 
stays  in 
England 
by  the 
manage- 
ment of 
the  king. 


Quod  rex  Scotice'^  A[lexander]  filiam  Mariam'^  Engel- 
rami  de  Cusci  desponsavit 

Temporibus  vero  sub  eisdem,  rex  Scotise  Alexander 
filiam  cujusdam  nobilis  baronis  de  regno  Francorum 
Engelrami  de  Cuscy,  nomine  Mariam,  virginem  elegan- 
tem,  sibi  matrimonialiter  copulavit,  et  nuptias  die 
Pentecostes  apud  Rokesbure  solempniter  celebravit. 

Quod  legatus   non   recessit,  procurante  hoc  rege  per 
Simonem  Norraannwni. 

Legatus  quoque  regressum  ad  curiam  Romanam 
maturando  a  rege,  archiepiscopis  et  episcopis,  civibus 
quoque  Londoniensibus,  in  sermone  quern  propter  hoc 
specialiter  fecit,  quasi  irrediturus,  humiliter  salutavit. 
Equos  nobiles  sibi  datos  vendidit  bonis  conditionibus, 
et  viles  loco  eorum  comparavit;  sarcinas  disposuit,  cli- 
tellas  prseparavit.  Sed  rex  credens  eo  absente  expirare, 
totis  viribus  elaboravit,  parumper  adhuc  ut  moraretur. 


^  Scotice  and  Mariam  are  interlined  in  black. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  531 

Miserat^  enim  acl  curiam  Romanam  unum  legistarum  A.D.  i239o 
suorum,  quorum  magnam  catervam  retinuit,  quasi  ve-  ^^^^*- 
nator  canes  venaticos,  super  electores  prselatorum  dis- 
copulandoS;  videlicet  Simonem  Normannum,  ut  impe- 
traret  a  domino  Papa,  ut  daret  in  mandatis  legato  quod 
adhuc  in  Anglia,  ut  multis  obviaret  ibidem  periculis, 
remaneret.  Nee  fefellit  eum  sua  opinio.  Ecce  enim 
omni  supellecti[li]  domini  legati  cum  aliis  viaticis  dis- 
positis,  Simon  Normannus  venit,  ei  ^  oiFerens  literas 
secundum  desiderium  regis  impetratas.  Quibus  domino 
legato  obtemperante,  rex  prse  gaudio  saltitavit.  Quod 
comperientes  nobiles,  qui  Londoniis  infecto  negotio  suo 
et  timentes  legati  muscipulas  venerant,  et  comperientes 
vulpina  diverticula  regis,  recesserunt  indignantes,  et 
regis  verba  ^  sicut  sophismata  detestantes. 

De  eledione    Willelmi   de    Rale  in  episcopum  Nore- 

wicensem. 

Monacbi*  quoque  Coventrenses,  qui  jam  composuerunt  Election  of 
honestam  formam  eligendi  cum  canonicis  Lichefeldensis  i^aieiVh  to 
ecclesige,  unanimi   consensu  Willelmum  de  Raele    cum,  the  see  of 
ut  prselibatum  est,  sibi  in  episcopum   suum  elegissent, 
timentes  ne  si  alium  quam  regi   specialem  accepissent, 
rex  in  faciem  contradicens  eos  more  solito  inquietasset ; 
pendens    electus    idem  Willelmus   adhuc   hsesitasset,  et 
adhuc,  utpote  vir  mirse  prudentise  et  experientise,  even- 
tus  futuros  libra  rationis  trutinaret ;  videntes  monachi 
Norewicenses  se  jam  expectasse  nimis,  eo  quod  eundem 
Willelmum  in  episcopum   suum  non  elegissent,  in  qua 
electione   nee  regem  nee   alium  offendissent,  statim   in 
unum   convenientes,   ipsum  W[illelmum]    de  Eale   sibi 


^  The  scribe  of  C.  had  begun  to 
write  this  paragraph,  but  stopped 
after  the  first  five  words.  It  is, 
however,  inserted  at  the  foot  of  the 
page. 


2  ci'}  om.  C. 

3  verba']  dicta,  C. 

^  A  mitre  and  pastoral  staff  arc 
drawn  in  the  margin. 

LL   2 


532 


matthtEi  parisiensis  chronica  majora. 


A.D.  1239.  in  episcopum   suum    elegerunt.     Ipse  vero  Wpllelmus] 

f.  120.        episcopatui    Norwicensi,    spreto    alio    episcopatu,    quern 

favore  subarravit,  adhaesit.      Maluit  enim  manere  cum 

Anglicis    in   Anglia    quam    cum    indomitis    Walensibus 

in  Wallise  contermino. 

Quod  rohorata  fuit  turris  Londoniarum. 

Fortifi-  Eodem  anno  roborata  est    turris  Londoniarum,  quod 

the^ower  t^imuerunt  cives  Londonienses  sibi  fieri  in  detrimentum. 
of  London.  Quibus  super  hoc  querimoniam  facientibus,  respondit 
rex  civibus,  hoc  non  in  dedecus  eorum  vel  periculum 
factum  fuisse  ;  "  sed  sicut  fratrem  meum,  quern  fama 
"  me  prudentiorem  prsedicat,  in  resedificatione  castro- 
"  rum  de  csetero  conabor  imitari." 


Increase  of 
the  hatred 
between 
the  Pope 
and  the 
emperor. 


De  incremento  irce  et  odii  inter  imperatorem  et 

Papam. 

Eodem  anno,  in  Quadragesima,  dominus  Papa  cum 
vidisset  facta  imperatoris  nimis  temeraria,  et  dicta  sua 
peccatum  suum  excusantia,  scilicet  quod,  faventibus 
quibusdam  magnatibus  et  judicibus  Sardanicis,  terram 
et  castra  episcopi  Sardanici  sibi  accepisset  et  tenuisset, 
et  constanter  assereret,  ea  esse  ^  de  substantia  imperii, 
seque  primo  suo  et  maximo  sacramento  jura  imperii 
servare  pro  posse,  necnon  et  dispersa  congregare ;  ira 
vehementissima  commotus  [est]  contra  imperatorem,  gra- 
vissimas  contra  eum  proponens  queestiones  et  reponens 
querimonias,  scribens  et  scribendo  constanter  et  dili- 
genter  persuadens  per  plures  et  pluries  nuntios  so- 
lempnes,  quorum  auctoritas  meruit  exaudiri  ut  ablata 
restitueret  et  desineret  ecclesiam  suis  possessionibus 
viduare,  quam  constat  diuturna  temp  oris  prsescriptione 
prsedotari,  et  more  prudentis  medici,  qui  nunc  fo- 
mentis,  nunc   ferro   abscisionis,  nunc  vero  utitur  adus- 


*  esse']  So  C. ;  esset,  B. 


DE   TEiYIPOHE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


533 


tione,  verba  intermiscens  blandis  comminatoria,  terri- A.D.  1239. 
bilibus  amicabilia.  Sed  cum  imperator  procaciter 
renuisset,  et  sua  facta  quibusdam  causis  apparentibus 
ratione  fultis  excusasset,  dominus  Papa  cum  multis 
tunc  prsesentibus  cardinalibus  Dominica  Palmarum  in 
spiritu  ferventis  iracundise  Frethericum  dictum  impe- 
ratorem,  ac  si  jam  a  culmine  imperii  dejecisset  eum, 
solempniter  excommunicavit,  tradens  eum  Sathance  iniCor.  v.  5. 
interitu  terribiliter  possidendum.  Et  eisdem  verbis 
utens,  quasi  in  fremitu  furor  is  intonans,  omnes  audientes 
vehementer  compulit  ad  terrorem  : 

Exco'mTnuniccUio  lata  in  Frethericum  imperatorem. 

"  Excommunicamus    et    anathematizamus    ex    parte  Excommu- 
"  Dei  omnipotentis,  Patris    et  Filii  et  Spiritus    Sancti,  ^he  em-  ^ 
"  et  auctoritate  Apostolorum  Petri  et  Pauli,  Frethericum  peror, 
"  dictum    imperatorem,  pro    eo  quod  contra    Romanam  24  Murch.^ 
"  ecclesiam    seditionem    iniit  in  urbe,  per  quod    inten- 
*'  debat    Romanum   Pontificem    et   fratres    suos    a    sua 
"  sede    repellere,    et    contra    privilegia     dignitatis    et 
"  honoris  ^  Apostolicse  sedis  libertatem  necnon  et  eccle 
"  siasticam  conculcare,  contra  juramenta,  quibus  super 
"  hoc  ecclesise  Romance  tenetur,  temere  veniendo.    Item, 
"  excommunicamus  et  anathematizamus  eundem,  pro  eo 
"  quod  venerabilem  fratrem   nostrum   episcopum  Prse- 
"  nestrensem,^  Apostolic«)  sedis  legatum,  ne  in  legatione 
"  sua  procederet,  quam  in  Albigensium  partes  pro  cor- 
"  roboratione   catholicse  fidei   sibi   commisimus   curam, 
"  per  quosdam  fideles  suos  mandavit  impediri.      Item, 
"  excommunicamus    et   anathematizamus   eundem,   pro 
"  eo  quod  non  permittit  quasdam  cathedrales  et  quas- 
"  dam  ahas  vacant  es    eccle  si  as    in   regno    ordinari ;   et 


^  As  to  the  date,  see  the  letter  of 
Frederick  below,  p.  584.  This  ex- 
communication is  partially  given  in 


the  Chronicle  of  Albert  Stadensis 
(Pertz,  xvi.  3G3). 

'^  honoris]  homines,  B. 

^  James  Tecoraria, 


534 


MATTHJill   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


the  em- 
peror, 20 
and  24 
March. 


A.D.  1239.  "  hac  occasione  periclitatur  libertas  ecclesise,  perit  fides, 
Excommu- «  q^[^  j^LOii  est  qui  proponat  verbum  Dei,  nee  qui 
"  regat  animas,  deficiente  pas  tore.  Et  sunt  nomina 
"  dictarum  ecclesiarum  vacantium ;  Cathanensis/  Rege- 
"  nensis,  Accriviarensis,  Squilatensis,  Resensis,  Poten- 
"  tinensis,  Ydrotinensis,  Policastrensis,  Saretinensis, 
"  Aversanensis,  Yalvensis,  Molopolitensis,  Polimaneten- 
"  sis,  Melfrensis,  Rapellensis,  Cributensis,  Alifanensis,^ 
"  Mazarensis,  Yigiliarensis,  et  Frethinensis.  Monasteria 
"  vero  sunt  ista  ;  Yenusinum,  et  Sancti  Salvatoris 
"  Massanensis.^  Item,  excommunicamus  et  anathemati- 
"  zamus  eundem,  pro  eo  quod  in  regno  clerici  capi- 
"  untur  et  incarcerantur,  proscribuntur  et  occiduntur. 
"  Item,  excommunicamus  et  anathematizamus  eundem, 
"  pro  eo  quod  in  regno  ecclesise  consecratae  Domino 
"  destruuntur  et  prophanantur.  Item,  excommunicamus 
"  et  anathematizamus  eundem,  pro  eo  quod  non  per- 
"  mittit  Soranam^  ecclesiam  reparari.  Item  excom- 
"  municamus  et  anathematizamus  eundem,  pro  eo  quod 
"  nepotem  ^  regis  Tunicii,  venientem  ad  ecclesiam 
"  Romanam  pro  suscipiendo  baptismatis  sacramento, 
"  detinet,  nee  venire  permisit.  Item,  excommunicamus 
"  et  anathematizamus  eundem,  pro  eo  quod  Petrum 
"  Sarracenum,  nobilem  civem  Romanum,  ex  parte 
"  regis  Anglise  ad  sedem  Apostolicam  venientem,  cepit 
''  et  detinet  carceri  mancipatum.  Item,  excommuni- 
"  camus  et  anathematizamus  eundem,  pro  eo  quod 
"  terras  ecclesiae,  scilicet  Ferrariam,  Pingnogomam,^ 
"  Bondoniam^  Ferrarianensis    diocesis    et    Bondoniam^ 


1  These  sees  are  Catania,  Reggio, 
Acerenza  or  Atri  (?),  Squillace, 
Rossano  (?),  Potenza,  Otranto,  Po- 
lycastro,  Sorrento,  Aversa,  Valve, 
Mouopoli,  Polygnano,  Melfi,  Ra- 
poUa,  Trivento(?),  Alife,  Mazzara, 
Biseglia,  Frigento. 

2  Alifanensis]  Alifanenep,  B. 

3  Messina. 


^  Sora,  which  had  heen  burnt 
■when  the  place  was  taken  by  Fre- 
derick in  October,  1229. 

^  Abdul  Aziz,  nephew  of  the 
king  of  Tunis,  Abou  Zak. 

^  Pignano  in  Tuscany. 

^  Boudeno,  near  Ferrara. 

^  ?  Bondone  in  the  Valdarno. 


DE  TEMPORE   HEGIS   HENRICI   TERTII.  535 

Lucanensis   diocesis,    et   terram   Sardanise   occupavit,  A.D.  1239. 
contra  iiu'amentum,  quo   super   hoc   ecclesise  tenetur,  Excommu- 

*^        .  -^  ^  .  nication  of 

temere  veniendo.  Item,  excommunicamus  et  anatne-  the  em- 
matizamus  eundem,  pro  eo  quod  terras  quorundam  P^^^oi^^ 
nobilium  de  regno,  quas  ecclesia  tenebat  ad  manus  March, 
suas,  occupavit  et  devastavit.  Item,  excommunica- 
mus et  anathematizamus  eundem,  pro  eo  quod 
quasdam  ecclesias  cathedrales,  videlicet,  Mons  Eegalis,^ 
Cepheladensis,^  Cathacensis,^  Squillatensis,  et  qusedam 
monasteria,  videlicet  Millitensis,*  Sancta^  Eufemise, 
Terrae  Majoris,^  et  Sancti  ^  Johannis  in  Lamis,  bonis 
suis  spoliavit.  Item,  excommunicamus  et  anathema- 
tizamus eundem,  pro  eo  quod  multse  ecclesise  cathe- 
drales et  alise  ecclesise  et  monasteria  de  regno  per 
iniquam  inquisitionem  fuerunt  fere  bonis  omnibus 
spoliata.  Item,  excommunicamus  et  anathematizamus 
eundem,  pro  eo  quod  in  regno  Templarii  et  Hospita- 
larii  mobilibus  et  immobilibus  spoliati  non  sunt 
juxta  tenor  em  pacis  integre  restituti.  Item,  ex- 
communicamus et  anathematizamus  eundem,  pro  eo 
quod  tallise  et  exactiones  contra  formam  pacis  ab 
ecclesiis  et  monasteriis  pro  ipso  extorquerentur  in 
regno.  Item,  excommunicamus  et  anathematizamus 
eundem  pro  eo  quod  in  regno  prselati  ecclesiarum 
et  abbates  Cysterciensis  et  aliorum  ordinum  com- 
pelluntur  ■  per  singulos  menses  dare  certam  summam 
pecuniae  pro  constructione  castrorum  novorum.  Item, 
excommunicamus  et  anathematizamus  eundem,  quod 
contra  tenorem  pacis  hi  qui  adhseserunt  ecclesise, 
bonis  omnibus  spoliati,  exulare  coguntur  tanquam 
proscripti,  uxoribus  et  liberis  captivatis.  Item,  ex- 
communicamus et  anathematizamus  eundem,  pro  eo 
quod  per  ipsum   impeditur   negotium  Terrse  Sanctse, 


1  Monreale. 

2  Cefahi. 

^  Catania. 
4  Mileto. 


"5  Torre  Maggiore,  dice,  of  Man- 
fredonia. 

^  San  Giovanni  Rotondo,  near 
Lama,  Abruzzo  citer. 


536  MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  "  et   reparatio   imperii   Romanise.      Omnes   autem   qui 
Excommu-  cc  juramento  fidelitatis  ei  tenentur  astricti,  ab  eiusdem 

mcation  oi       «^  .  ,  .  .  .    . 

the  em-  "  observat'ione  juramenti  decernimus  absolutes,  ne  sibi 
and*24^^  "  fidelitatem  observent,  districtius  inhibentes,  quamdiu 
March.  ''  fuerit  vinculo  excommunicationis  astrictus.  Super 
"  oppressionibus  et  aliis  gravaminibus  nobilium,  pau- 
"  perum,  viduarum,  orplianorum,  et  aliorum  de  regno, 
"  pro  quibus  idem  Fretliericus  alias  juravit  stare 
"  mandatis  ecclesise,  ipsum  intendimus  amovere,  et  in 
"  ipso  negotio,  dante  Domino,  procedemus  sicut  justum 
"  fuerit  procedendum.  Porro,  pro  omnibus  et  singulis 
"  supradictis,  pro  quibus  dictus  Frethericus  a  nobis 
"  diligenter  fuit  admonitus  et  frequenter,  nee  parere 
"  curavit,  eundem  Frethericum  excommunicationis  et 
"  anathematis  vinculo  innodamus.  Cseterum,  quia  idem 
"  Frethericus,  de  dictis  factis  suis,  multis  clamantibus 
*'  per  universum  quasi  orbem  quod  de  catholica  fide 
"  recte  non  sentiat,  est  graviter  diffamatus,  nos,  dante 
"  Domino,  super  hoc  loco  suo  et  tempore  procedemus, 
"  secundum  quod  in  talibus  requirit  ordo  juris." 

Quantum  et  quomodo  ira  imperatoris  excanduit  in 
dominum  Papam, 

Anger  of        His    auditis,  dominus    imperator   in    iram    excanduit 

peror"^and  vehementem,  exprobrando  et  multotiens  recitando,  impo- 

his  speech  nendoque  ecclesiae  et  ejus  rectoribus  quod  omnes  essent 

'l?)pe^     ^  ^^^^    ingrati,    rependentes    mala    pro     bonis ;    recolens 

f.  120  6.      quod  fluctibus  marinis  et  mille   generibus   periculorum 

se  suaque,  pro    promotione    ecclesise    et   catholicse  fidei 

incremento,    opposuisset.      Et    quicquid    habet    honoris 

ecclesia  in  Terra  Sancta,  ejus  labore  et  industria  affir- 

mavit  adquisitum.     "  Sed  Papa  invidens  quod  per  ali- 

"  cujus  adquisitionem  laici    ecclesia   tam  felix  sentiret 

"  incrementum,  et^  tantum   aurum  et  argentum  magis 

^  ef]  qui,  B. 


•  DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  537 

"  quam  fidei  augmentum,  testantibus  operibus,  [cupicns,]  A.D.  1239. 

"  mihi  paravit  supplantationem,  et  ab  omni  Christiani- 

"  tate  pecimiam    extorquens,  scilicet    decimam    partem, 

"  toto   nisu   suo,^    me    Deo   militantem   et  exponentem 

"  corpus  telis,  iniirmitati,  hostium    insidiis,  prius    flue- 

"  tuum  ^  ssevientium  nulli  parcentibus  periculis,  elabo- 

"  ravit  ut^    exhiieredaret.    Ecce  quale  prsesidium  patris 

''  nostri !     Ecce    quale    prsesidium    in   pressuris  vicarii 

"  Jesu  Christi !     Nee  adhue  sufficit  furor  persequentis. 

*'  Erexit    enim    contra    me    Johannem   de    Bresne,  ali- 

"  quando  regem  Jerosolimitanum,  quem   novit  in  bello 

"  strenuum    et   in   militari    disciplina    peritissimum,  et 

"  meum  validum  fuisse  inimicum,  in  confusionem  meam 

''  et  subversionem  mei,  talia  certe  non  verentis.     Ditavit 

"  etiam  ipsum  pecunia  non  minima,  quam  a  pauperibus 

"  prselatis  ecclesiarum  per  orbem  extorserat  impudenter. 

"  Audiens  autem    per   fideles  meos,  quot  suspiria,  quas 

''  lacrimas    dolor   iste   generavit  in  corde  meo,  non  est 

"  facile  denodare ;   sed  novit,  Qui    nihil    ignorat.     Sed 

"  celans  pr?ecordialem    dolorem    sub  sereno  vultu  festi- 

"  nanter,  ne  forte  id   cognoscentes    inimici    superbirent 

"  exultantes,  et  fierent  nobis  graviores,  eoepi  tractare  de 

"  pace,  et  captis  treugis  reditum  maturavi.     Et  cum  re- 

"  patriassem,  inveni  terram  meam  a  papalibus  parentibus 

'*  et  affinibus  [oceupatam],  quorum    dux  fuit  prsedictus 

"  Johannes  de  Bresne  et  capitaneus  ;  quos  Deo  vindiee 

"  comprehendi,  et   juxta    merita    eorum,    qui    Crucifixi 

'•'  negotium      impediverunt,      puniendo      recompensavi. 

"  Judicet  Dominus  inter  me    militem    suum  et    Papam 

"  ipsius     vicarium.       Novit     enim    Christus,    novit    et 

"  mundus,  quod  a  veritatis  tramite  non  exorbito.     Ecce 

"  radix  odii,  et  seminarium."     Et   factum    est    schisma 

in     populo.       Et    redintegratum    est     per     prsesentiam 

domini  naturalis,  scilicet  impei^toris,    robur    imperii  in 

temporis  brevitate. 

'  B.  ins.  ut.  I        3  B.  ins.  me. 

2  fluctuuin]  fultuum,  B. 


588 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


Pope. 


A.D.  1239.  Eodem  ^  anno  venerunt  Monachi  Montis  ^  Cassini,  ubi 
"^f^M^^^^^  sanctus  Benedictus  mansionem  sibi  elegit  monasticam, 
Cassino,  ad  Papam,  in  vestibus  laceratis  et  veteribus ;  erant 
ejected  by  autem  tredecim,  scilicet  conventus,  et  erant  incompositi 
peror,  com-  comis  et  barbis,  et  vultu  lacrimabiles.  Et  introeuntes 
Pon°  *^  *^^  ^^  Papam,  ceciderunt  ante  pedes  ejus,  conquerentes  quod 
iinperator^  ejecisset  eos  a  mansione  sua,  scilicet  Monte 
Cassino.  Erat  autem  mons  ille  inexpugnabilis,^  immo 
inaccessibilis  alicui,  nisi  ex  voluntate  monachorum  et 
aliorum  inhabitantium  in  eo ;  nisi  tantummodo  quod 
R[obertus]  Guichard  per  excogitationem,  qua  se  mor- 
tuum  simulavit,  in  feretro  in  ilium  delatus,  castra 
monachorum  subito  occupavit.  Quod  cum  Papa  audisset, 
dolorem  conceptum  dissimulans,  causam  qusesivit.  Cui 
monachi  responderunt,  "  Quia  obedientes  vobis  dominum 
imperatorem  excommunicavimus."  Quibus  Papa,  "  Obe- 
"  dientia  vestra  salvabit  vos."  Et  abierunt  monachi, 
plus  a  Papa  non  accipientes. 


Be  quodam  scripto  mirahili  invento  in  corporali. 
Miraculous      Eodem  tempore  cuidam  monacho  Cisterciensi  apparuit  Cf.  Annai. 


writing 
seen  by  a 
monk  of 
Citeaux. 

f.  121. 


manus  Candida  scribens  in  corporali  hsec  verba :  "  Cedrus    ^^^^^  '' 

"  alta  Libani  succidetur;   Mars   prsevalebit  Saturno   et 

"  Jovi ;    Saturnus   vero   in    omnibus    insidiabitur  Jovi. 

"  Erit    unus    deus,  id    est,    monarcha.     Secundus    deus 

''  adiit.^     Filii  Israel   liberabuntur   a   captivitate  infra 

''  undecim  annos.     Gens  qusedam  sine    capite   reputata 

''  vagans  veniet.     Vse  clero,  viget  ordo  novus ;   si  ceci- 

"  derit,  vae  ecclesiae.     Fidei,  legum,  et  regnorum  muta- 

"  tiones  erunt,  et  tota  terra  Sarracenorum  subvertetur." 


^  This    paragraph   is  in   Paris's 
small  hand  in  the  margin. 

2  C.  om.  Montis. 

3  imperator']  Frethericus,  C. 


"*  C.  ins.  vel. 

5  adiit]  Sic.   The  Dunstable  An- 
nals have  secundo  ohiit. 


DE   TEMPOKE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


539 


De  eclipsi  solis. 


A.T:).  1239. 


Anno  eodem,  die  Junii  tertio,^  passus  est  sol  eclipsim  Eclipse. 
hora  sexta.     Et    tunc    temporis    vocatus   est  Willelmus  William, 
electus  Valentinus,  procurante  Papa,  quia,  ut  dicebatur,  valciice 
proj)osuit  eum  habere   ducem   exercitus   sui  contra  im-  made 
peratorem,  ad  episcopatum  Leodiensem,  retenta  procura-  LTe^S?  ° 
tione  Valentini  episcopatus,  quasi  non  esset  notatus  de 
perpetrato  homicidio ;  unde  nee  mirum,  si  cum  stupore 
admirarentur   hsec   audientes,   quod   '^dhuc   tarn  anhelo 
spiritu   ad    episcopatum  Wintonise   aspiravit,  regemquc 
Angiise  diligentem  ad  hoc  constituit  procuratorem.    Heu, 
heu,  qu8e  numerosa  pecunia   curiam  Romanam  ad  con- 
sensum  et  permissionem  inclinavit ! 

De  nativitate  ^diuardi  primogeniti  regis  Henrici  III. 

Sexto  ^   decimo  kalendas  Julii,  nocte    sequenti,  apud  Birth  of 
Westmonasterium   natus    est    regi   filius  ex  regina  sua  Edward  I. 
Alienora.      Et    congratulabantur    ei     omnes    magnates 
regni,  sed   cives  maxime  Londonienses,  quia   Londoniis 
natus  est  infantuhis,  ducentes    choreas   in  tympanis  et 
sistris,    et    noctibus    cum    magnis    luminaribus    stratas 
illuminantes.     Carleolensis  vero  episcopus  infantem  cate-  His  bap- 
chizavit,^    legatus    eundem  baptizavit,    licet    non    esset  ^^*^"^- 
sacerdos ;   archiepiscopus   autem   ^dmundus    Cantuari- 
ensis  ipsum  confirmavit ;   et   rege   sic   volente  aptatum 
est  ei  nomen,  scilicet  ^Edwardus.     Ad  hsec  igitur  nunti- 
anda  missi  sunt   nuntii    quam  plurimi,  et  reversi  sunt  Exactions 

,.T  ..  ±         •  r  r     ±  ..of  the  kiiiff 

onerati    donanis    sumptuosis.     In    quo   lacto  rex  nimis  qq  ^^^     ^ 
suam    regalem    denigravit    magnificentiam.     Quia    cum  occasion, 
nuntii    singuli    reverterentur,    rex  ab    eis  sciscitabatur, 
quid  quis    acciperet  ;  illisque  "^    qui    minus    acceperunt, 


'  B.  repeats  die. 

2  Sexto  decimo  is  written  over  an 
erasure ;   nocte  seqnenti   is   in   the 


margin.     C.  has   Sexto  decimo  v°. 
kal.  Jidii. 

3  catechizavH']  catezizavit,  B. 

^  illisque']  illique,  C. 


540 


MATTHiEI   PAKISIENSIS   CHKONICA   MAJOKA. 


A. D.  1239.  licet  preciosa  dona  reportarent,  imperavit  reicere  de- 
spicabiliter.  Nee  est  ira  ejus  sedata,  donee  iterum 
cuilibet  satisfactum  fuisset  ad  libitum  nuntiorum.  De  •"• 
quo,  quidam  natione  Neuster  jocose  ait,  "  Deus  hunc 
"  infantem  nobis  dedit,  sed  dominus  ^  rex  vendit."  Lega- 
tus  vero  ^  quendam  hoc  eulogium  deferentem  de  alieno 
satiavit,  de  messe  non  parens  quam  non  seminavit. 
Qui^  dico  infantulus,  regis  filius,  licet  prsesens  esset 
arcbiepiscopus,  postea  quarto  die  domino  Ottone  legato 
in  conventuali  ecclesia  ipsum  baptizante,  a  dominis 
R[ogero]  Londoniensi,  W[altero]  Karleolensi  episcopis, 
necnon  et  ab  W[illelmo]  Norwicensi  electo,  domino 
R[icardo]  fratre  regis  comite  Cornubise,  S[imone]  de 
Monteforti  Leicestrise,  H[umfrido]  de  Boum  Hertfordiye 
et  Esexise,  comitibus,  et  S[imone]  Normanno  archidia- 
cono  Norwicensi,  Petro  de  Malo  Lacu,  Almarico  de 
Sancto  Amando  proceribus,  a  sacro  fonte  est  levatus. 
Mulieres  quoque  nobiles  ibidem  prsesentes  affuerunt. 

Eodemque  tempore,  valedicens  suis,  transfretavit  no- 
bilis  baro  Radulphus  de  Thomeo  crucesignatus,  cum 
multis  nobilibus  praecipue  regni  Francorum,  qui  cum 
magno  apparatu  se  ad  iter  Jerosolimitanum  arripiendum 
strenue  accinxerunt,  ut  in  seterna  retributione  merce- 
dem  seternam  reciperent  laureati. 


Departure 
of  Ralph 
de  Thony 
for  Jeru- 
salem. 


De  electione  magistri  Nicholai  de  Fernham  in  epi- 
scopum  Cestricu. 

Election  of      Eodem  ^  tempore,  postulato    sive    electo  Willelmo  de 
Farnham    T^aele  ad    regimen    ecclesise  Norewicensis,  et   assensum 


1  De  .  .  vendit]  lu  tlie  margin. 

2  domimis']  om.  C. 

3  vero']  om.  C 

^  Qui  .  .  .  affuerunt]  In  Paris's 
small  hand  in  the  margin  at  the 
top  of  the  next  column,  with  a  re- 
ference that  it  is  to  be  inserted 
here. 


^  This  paragraph  occurs  in  the 
MS.  on  the  preceding  leaf,  but  with 
a  direction  in  the  margin  that  it  is 
to  be  placed  here  :  "  Haec  electio 
"  facta  fuit  post  nativitatem  Ed- 
"  wardi ;  transponatur  igitur  et  hie 
"  intret."  It  is  wrongly  placed  in 
C. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRTCI   TERTII. 


541 


tarn  populo  praebente  quam  clero,  monachi  Coventrenses  A.D.  1239. 
instanter  procurarunt  in    negotio  suo    clc  aliquo  idoneo  *?  J^^  . 
pastore  sibi    eligendo,  ne    merito    reprobanda   electione  of  Lich- 
amplius     vexarentur.        Elegeriint      igitur 


magistrum 


field. 


Nicholaum  de  Fernham,  virum  optime  litcratum,  et 
quod  pluris  est,  multiplici  virtutum  gratia  decoratum, 
statura  elegantem,  discrete  sermone  facundum,  vultu 
et  gestu  maturum  et  modestum,  ne  nrevus  reprobationis 
propositum  eorum  possit  impedire.  Quod  cum  rex 
acceptasset/  et  clerus  et  populus,  magister  N[icholaus], 
ut  vir  profundi  pectoris,  videns  rem  esse  litigiosam,  et 
confinio  regionis  Anglicanao,  et  reputans  se  more  humi- 
lis  et  discreti  tanto  oneri  insufficientem,  ponderansque 
tot  animarum  custodiendarum  onus  periculosum  in 
reddenda  ratione,  noluit  aliquo  modo  adquiescere,  sed 
oblatum  onus  cum  honore  constanter  refutando  resio:- 
navit.  Erat  nempe  res  ita  litigiosa  inter  monachos  et 
canonicos,  quod  affirmaret  pars  canonicorum  tunc  de- 
bere  eligere  ;  ^  eo  quod  juxta  formam,  qua  conquievit 
lis  inter  eos  mota,^  celebrata  electione  una  per  mona- 
chos,  sequens  electio  ad  canonicos  devolveretur.  Sed 
canonicis  talia  proponentibus,  monachi  responderunt, 
electionem  mutilatam  ad  efFectum  non  pervenisse,  nee 
iinem  fuisse  sortitam^  per  eventum  non  opinatum, 
quem  ordinatio  divina,  non  sua  praemeditatio,  quae 
omnia  secundum  voluntatem  suam  dispensat,  disposu- 
erat.  Dixerunt  canonici,  "  Nolumus  vos  ignorare,  quod  Objection 
"  placet  nobis  electus  vester,  qui  etiam  ad  majorem  canons  of 
"  dignitatem  sufficeret ;  sed  nobis  forma  displicet  eli-  Lichfield, 
"  gendi,  cum  ad  nos  jure  devolvatur  electio,  non  ad 
"  vos,  et  hoc  bene  per  factum  nostrum  probavimus. 
"  Elegimus  enim  nobis  decanum  nostrum  in  episcopum  who  elect 
"  et    custodem    animarum    nostrarum."      Et    cum    in-  [winSm 


1  acceptasset'\     apceptasset,     B. 
(not  C.) 

2  eliyere]  elegere,  B.     C.  is  cor- 
rect. 


3  mota]  mote,  B.     C.  is  correct. 
'^  sortitam']  sortitum,  B. 


542  MATTHJEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJOR  A. 

A.D.  1239.  sonuisset   tumultuS;  qui  comminaretur  dampnosam   im- 

chester!  i^i^^^re  discordiam,  decanus,  vir  plus,  et  discordiam 
volens    terminarG;    exaltando  vocem^   in    publico,    ait, 

He  refuses  <(  Sinite,  sinite ;  nescio  qua  ratione  me  insufficientem 
"ad  onus  episcopale  assumpsistis.  Tota  mente,  toto 
'^  corde,  contradico  et  cedo ;  sed  quiescat  iste  tumultus, 
"  et  adhsereamus  omnes  unanimiter  illi  bono  viro,  de 
"  quo  tanta  bona  pi^eedicantur  hac  vice."     Salvo  tamen 

All  agree    iure  suse  ecclesia3  utrobique,  miserunt  omnes  unanimiter, 

upon  Ni-     '^  .    .  1  .  1      n .    ,  .    . 

choias  of    tam   canomci    quam   monachi,    ad    dictum    magistrum 

Farnham.  N[icholaum],  significantes,  quod  omnes,  qui  prius  dissi- 
debant,  in  unum  jam  convenerunt,  ipsum  elegerunt; 
suppliciter  exorantes,  ut  honorem,  licet  onerosum,  sibi 
in  Domino  et  pro  Domino  oblatum,  gratanter  suscipere 
dignaretur.      Quibus    prsedictus    magister    N[icliolaus] 

His  respondit,    "  Grates    vobis   rependo    multiplices    junctis 

'*  manibus,  vos  amici  et  domini  mei,  tam  canonici  quam 
"  monachi,  in  quorum  oculis  tanti  eram,  ut  me  qualem- 
"  qualem  in  pastorem  vobis  elegistis.  Sed,  amici  mei, 
"  sufficit  mea  conditio  mihi,  et  me  gravat  jam  com- 
"  missum  onus  vehementer ;  et  cura  et  custodia  ratioque 
"  animarum  mihi  commissarum  soUicitat  et  perterret. 
"  Quiescite,  igitur,  quiescite,  fratres  carissimi,  amplius 
"  me  in  hoc  negotio  inquietare.  Dico  enim  vobis  prse- 
"  cise,  sive  consentiatis  sive  non,  non  adquiesco."     Quod 

Election  of  comoscentes    alii,   inito    consilio,    eleo^erunt    secundum 

TT  1        -1  O  '  '  O 

Pateshull.  pr^edictam  formam  dominum  Hugonem  de  PateshuUe, 
filium  prseclari  viri  domini  Simonis  de  PateshuUe, 
cujus  sapientia  aliquando  tota  Angiia  regebatur,  ca- 
nonicum  Sancti  Pauli  Londoniarum,  et  domini  regis 
cancellarium,  in  episcopum  et  custodem  animarum 
suarum.  Ipse  vero,  ut  vir  honestus  et  discretus,  habita 
deliberatione  morosa,  cogitans    de  illo  ^  Apostolico,  sci- 

1  Tim.  iii.  licet,    Qui    bene    administrat,    bonum    qradum  sibi 

13    1  .  .    .  •  .  . 

'   *        adquirit,  et  alibi;  Qvj%  episcopatum  desiderat,    bonum 

1  vocem']  cm.  C.  '       ^  Hlo^  om.  C. 


DE   TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTII.  543 

ojnos    desiderat,    tandem    mofcus      ct     misertus    super  A.D.  1239. 
ecclesiae   desolatione,    et    lacrimis  petentium,  laboribus, 
curis,    et    expensis,    adquievit,    ut    tristitia    eorum    in 
gaudium  verteretur. 

De  destruetione  Judceorum. 

Et  eodem  anno,  die  Sancti  Albani  Anglorum  protho-  Pillage  of 
martyiis  et  in  crastino,  passi  sunt  Judsei  exterminium  j^ne  22/ 
magnum  et  destructionem,  eosdem  arctante  et  incar- 
cerante  et  pecuniam  ab  eisdem  extorquente  Galfrido 
Templario,  regis  speciali  consiliario.  Tandem  vero  post 
angarias/  tertiam  partem  totius  pecunise  suae,  tam  de- 
bitorum  quam  catallorum,  ut  vita  et  pace  ad  tempus 
gauderent,  miseri  Judsei  in  suam  magnam  ruinam  et 
confusionem  regi  persolverunt.  Hujus  autem  destruc- 
tionis  seminarium  suscitavit  quoddam  homicidium  in 
civitate  a  Judseis  clanculo  perpetratum.  Nee  diu  post 
hsec,  propter  quendam  puerum,  quem  Judsei  circun- 
ciderunt,  quatuor  Judsei,  quibus  non  erant  ditiores  in 
civitate,  apud  Norwicum,  convicti  manifeste,  suspen- 
dio  perierunt. 

Be  incarceratione  Ranulphi  Britonis. 

Sub  ejusdem  temporis  curriculo,  quo  Deus  regi  cum  Accusa- 
exultatione  juxta   petitionem   suam    et    multorum   de-  Suiph  le 
siderium  prolem  contulit   masculinam,  quia  nil   imper-  Breton, 
mixtum  continet  calix  ssecularis  sine  fellis  amaritudine, 
quidam  regius  nuntius  Willelmus  ^  nomine,  multotiens 
convictus    de   facinore   multiplici,    quamplures    Angliso 
nobiles  suis  falsis    accusationibus  notabiles  reddidit,  et 
de    crimine   Isesse    majestatis   infames,  ut   vitam   suam 
protraheret  infelicem  ;   addictus  enim    erat   morti,  vin- 


1  an(jarias\  aDgariam,  C.  j    Anglorum  (ii.  p.  423)  he  is  called 

2  Willelmus].     In  the   Historia  |    Petrus  de  Turhera, 


544  MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  culis  et  career!  mancipatus.^     Ranulphum    quoque  Bri- 
tonem,     clericiim    et    ecclesise    Sancti    Pauli    Londoni- 
arum    canonicum,    qui    aliquando     domino    regi   fuerat 
familiaris,    etiam    thesaurarius,    criminal]  ter     accusavit. 
He  is  ira-    Quem  rex,  cum  hsec  audisset,  capi  prsecfepit  per  literas 
the^^owe"  siias,  quas  majori  Londoniarum,  scilicet  Willelmo  Goi- 
mero,^  destinavit,  et  in  turri  Londoniarum  detrudi  com- 
peditum.     Cui    major   plus  quam   Deo   obediens,    regia 
prsecepta    prsecipitanter    efFectui    mancipavit.      Ipsum 
enim  Ranulfum   a  domo    sua,  quae  vicina    est    ecclesise 
Sancti  Pauli,  truculenter  extraxit,  et  in  turri  Londoni- 
arum vinculis  ferreis,  quae  vulgariter  anuli  nuncupantur, 
inclusit  mancipatum.     Quo    cognito,  decanus    Londoni- 
ensis,  scilicet    magister  G[alfridus]    de  Lucy,   cum  suis 
concanonicis,  quia    episcopus  tunc  pra3sens   non   fuerat, 
sententiam  excommunicationis  dedit  incontinent!  gene- 
ralem    in    omnes  tantse  enormitatis    prsesumptores,    ec- 
clesiam  Sancti  Pauli  supponens   interdicto.    Rex  autem 
admonitus    per    episcopum    cum    errores    non    correx- 
erit,  et  mala  malis    comminando   cumulasset,  episcopus 
totam    civitatem    Londoniarum    sibi    subjectam^    erat 
but  re-        interdicto  suppositurus.     Cum  autem  parati  essent  tam 
tSou  h      archiepiscopus  Cantuariensis  quam  legatus  et  episcopus 
the  bishop  Londoniensis    et  multi  alii    prselati    manum  aggravare, 
andoth'ers  ^^^^  dictum    Eanulfum,    licet   invitus,    solvi  et  in   pace 
dimitti    prsecepit ;    sed    cum    voluisset  addidisse  condi- 
tionem,  scilicet  istam,  ut  reservaretur,  ut  eum  promptum 
exponerent  quando  placeret  ei  ipsum  accusare,*  respondit 
ecclesia,  quod  nullo   modo   sub   hac   forma    eum    quasi 
incarceratum     custodiret,""^      sed     absolutum      reciperet 


^  B.  ins.  diffajnavit,  which  is 
marked  for  omission.  See  however 
the  end  of  the  chapter.  C.  reads 
diffaniavit  quoque  Ranu^fum  Bri- 
tonem. 

2  Par.  inserts   Girardo    Bat  in 


William  Goimer  (or  Joynier)  as 
mayor.  See  the  Liber  de  Antiquis 
Legibus,  p.  8  (Camd.  Soc.  1846). 

2  suhjectam  erat']  erat  subjectam, 
B. 

■*  accusare']  excusare,  C. 


the  margin.    Gerard  Bat  succeeded   I        ^  custodiret']  custodirent,  B. 


DE   TEMPOKE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


54; 


ecclesia,  sicut  liberum  ct  absolutum  eum  in  domo  sua  A.D.  1239. 
regii  satellites  violenter  rapuerunt.  Dimissus  est  igitur 
60  modo  Eanulplms ;  edoctus  experimento  quanta  volu- 
bilitate  aulicos  ^  fortuna  edomat,  ab  aula  regia  ^  se  re- 
traxit castigatus.  Stephanus  autem  de  Segrave,  licet 
ssepe  si  mill  pressura  vexatus,  plus  quam  deceret 
aut  expediret,  retati  suie  non  parcens,  se  curis  curia- 
libus  implicuit,^  et  factus  est  tunc  temporis  regis  prse- 
cipuus  consiliarius,  qui  tarn  en  innata  industria  modes- 
tius  solito  habenas  regii  consilii  coepit  moderari.  Nee  * 
multum  post  prsedictus  facinorosus,  qui  nobiles  prse- 
notatos  accusaverat,  et  Ranulphum,  ut  dictum  est,  His  ac- 
difFamaverat,  ignominiose  super  machinam  illam  poena-  ^^^^^ 
lem,  qu8e  gihet  appellatur,  extra  Londonias  traditur 
suspendio.  Palam  autem  coram  populo  et  tortoribus, 
cum  vide  ret  mortem  imminentem,  se  non  ob  aliud 
prsedicta  commenta  finxisse,  nisi  ut  vitam  suam  prote- 
laret;  licet  sero,  confitebatur. 


Quomodo  denuntiatiis  est  excommunicatus  dominus 

imperator. 

Diebus  autem  illis,  in  ecclesia  Sancti  Paali  Londoni- The  em- 
arum  denuntiatus  est  excommunicatus  Frethericus  dictus  ^.^^^^      . 
imperator,    ex    priecepto    domini   Papse.     Similiter   per  in  England 
totum    episcopatum    Londoniensem,    postea   per   totum  ^^  ^^^^™" 
regnum.     Nee  erat  qui  contradiceret  vel    clipeum  con- 
tradictionis  opponeret,  licet   rex    honestam  causam  lia- 
beret,    prae    cseteris    mundi    principibus,    contradicendi, 
propter  foedus  propinquse  affinitatis. 


municate. 


^  aulicos']  Auglicos,  C. 
2  regial  In  the  margin. 
^  implicuit]   implicavit,  B.,  with 
vel  -cuit  between  the  lines. 


"*  Nee  .  .  .  confitebatur']   In  the 
maririn. 


VOL.  III. 


M  M 


d4^Q 


MATTH^l   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239.    Scrihit  dominus  imperator  senatori  Romano  et  Ro- 

manis. 


Eodem    tempore,  dominus  imperator,  admirans  quod 
robur  Romanorum    nimis    enervatum  a  constantia  suse 


The  em- 
peror 
writes  to 

the  senator  subjectionis  debitse  et  fidelitatis  tarn  fiducialiter  pro- 
of  Rome^  ^  missse  recalcitravit,  permittendo  in  eundem  imperato- 
rem,  dominum  suum  naturalem,  sententiam  excom- 
municationis  inferri  in  civitate,  tarn  curiae  E-omanse 
cardinalibus,  quam  senatori  urbis  et  Romanis,  ex  intimo 
cordis  tactus  ^  dolore  prsecordiali,  scripsit  in  hsec  verba  : 


f.  121  b. 
LitercB  im- 
periales? 
Letter  of 
the  em- 
peror to 
the  senator 
and  people 
of  Rome. 


Imperator  senatori  urhis  Romce  et  Romanis. 

"  Frethericus  ^  Dei  gratia  Romanorum  imperator, 
semper  Augustus,  Jerusalem  et  Sicilise  rex,  senatori 
urbis  et  suis  con-Romanis,  salutem.  Cum  Roma  sit 
caput  nostri  et  auctrix  imperii,  et  Romanus  im- 
perator a  Romse  vocabulo  nuncupetur,  ut  sibi  nostri 
nominis  et  honoris  processus  et  auspicia  debeamus, 
in  admirationem  vehementem  rapimur,  si  ubi  nostri 
promovendus  est  honor  et  injuria  repellenda,  inter 
eos  qui  tenentur  et  debent  pro  culmine  nostro  se 
murum  defensionis  opponere  insurgentibus  ex  adverso, 
ipsis  audientibus  et  dissimulantibus,  contrarium 
patiamur.  Propter  quod  graviter  dolere  compellimur, 
quia  Romanus  antistes  contra  Romanum  principem 
id  quod  alibi  non  auderet,  sicut  dicitur,  in  urbe 
prsesumpsit,  et  Romanum  imperatorem,  auctorem 
urbis  et  benefactorem  populi  Romanorum,  ipsis  non 
resistentibus,  impie  blasphemavit ;  ut  benefactorum 
nostrorum   tam   proceres    quam    populum  Romanum, 


1  tactus']  tacto,  B. 

2  This  letter  is  printed  among 
the  letters  of  Peter  de  Vineis,  i.  7, 
p.  113  (Basil,  1566). 

3  The  letter  B.  is  placed  in  the 


margin  here,  as  the  letter  A  to  the 
following  letter,  implying  that  the 
latter  was  written  before  the  pre- 
sent one. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII.  547 

"  quibus  spccialiter   et   communiter  studuimus   libcrali  A.D.  1239. 

"  et    spontanea    muniticentia  providere    ac    eorum    in-  J^^^"^^  ^^ 

"  tendimus    continuatis  augmentis,  recte  notemus  ^  im-  peror  to 

"  memores  extitisse  ac  inerti   sompno    detentos,  ut    de  and^^co*^ 

"  tribu  2  Romiilea  vir   non    esset  de  tot  proceribus   et  of  Rome. 

"  turba    Quiritum,  vel   unus    de    tot    Romani    populi 

"  milibus,   qui    pro   nobis    exurgeret,   verbum    unicum 

"  loqueretur,  qui  nostrse   injurise   condoleret;   cum  nos 

''  urbem  antiquis  triumphorum  titulis  insignitam  no  vis 

"  nostrsG  victorise   successibus   honoremus,  et  ad  refor- 

"  mandum  Romanum   nomen,  sicut  in  diebus  antiquis, 

"  et    exaltandum    Romani    statum    imperii,    continuis 

"  laboribus   intendamus.     Quapropter    necessario    duci- 

"  mur   requirere  vos,  instanter  monere,   pariter   et  ex- 

"  hortari,    quatinus  si  omissum  est   aliqua   negligentia 

'•'  vel    torpore,  nunc   instanter   ostendere   debeatis,   in- 

"  ducentes  alios  monitis  et  exemplo,  ut  omnes   et  sin- 

'*  guli   prompta    voluntate   consurgant   ad   nostram  et 

"  communem   injuriam   ulciscendam.     Quia    cum  idem 

"  blasphemator  noster  ausus  alibi  non  fuisset  in  nostri 

*'  nominis  blasphemiam  prorupisse,  de  tanta  prsesump- 

"  tione  gloriari  non  posset,  quod  volentibus  et  nolentibus 

"  Romanis  contra  nos  talia  perpetrasset ;  cum  potius  id 

"  posset  vestrse  ingratitudini  reputari,  si  quod  ante  fac- 

"  tum  fuit  impedire  laudabiliter  potuistis,  ex  post  facto 

"  nostram    et    vestram   injuriam  ^  postponatis  inultam. 

''  Nam  cum  [ad]  alterutrum  teneamur,  et  nos  Romanum 

"  honorem    et   Romani^  defendere  nomen    nostrum,  si 

"  ad  hoc  vos  et  eos  negligentes  invenerimus,  cum  nullus 

"  timor   nos    coegerit    ad    beneficia    Romanorum,    sed 

"  gratia  induxerit   specialis,  per    ingratitudinem   istam 

"  licet  prorsus  inviti    cogamur   ab  universis  exhibitam 

"  gratiam   revocare.     Datum    Tervisii,    mensis   Aprilis  Treviso, 

,<    T         •        •         "  20  April. 

"  die  vicesima. 

^  notemus']  vocemus,  B.  -^  C.  ins.  non. 

^  tribu    liomulca\    So    Pet.    dc  ,    „  .-i  ^^  t» 

•XT'     '     ■  „        .,,.     X  -v.  1         11  Komani\  Romanos,  B. 

Vineis,  1.  7,  p.  114;  tribulo  mallea,  ■■ 

B. 

M  M   2 


548  MATTHvEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  Idem  autem  dominus  ^  imperator  Frethericus  cardi- 
nalibus  paulo  ante  prsescripserat,^  et  eosdem  Roman os 
in  parte  movit ;  sed  nunc  postremo  commovit  vehemen- 
tius.     Scripsit  in  h^ec  verba  cardinalibus : 

Imperator  cardinalihus. 

Litera  "  Frethericus  ^    Dei     gratia    Romanorum    imperator, 

L  tt      f  semper  Augustus,  Jerusalem  et  Sicilite  rex,  umversis 

the  em-      "  sacrosanctse    Romanae   ecclesise    cardinalibus,    dilectis 

Siecar^      "  amicis  suis,  salutem  et   sincerse  dilectionis    affectum. 

dinals.       "  Cum  sit  Christus  caput  ecclesise,  et  in  Petri  vocabulo 

"  suam    fundaverit  ecclesiam    supra  petram,  vos    Apo- 

"  stolorum  statuit  successores,  ut,  Petro    pro    omnibus 

"  ministrante,  vos  qui  estis  candelabra    ecclesioe,  super 

S.  Matt.v.  "  montem    non  sub  modio  constituta,  re  vera  omnibus 

15  .  . 

"  qui  sunt  m  domo  effectu  bonorum  operum  luceatis, 
"  nee  a  publica  mundi  lingua  ex  conscientia  generali 
"  vos  subtrahere  intendatis,  cum  ad  singula,  quae  prge- 
"  sidens  sedi  Petri  proponit  statuens  vel  denuntianda 
"  decrevit,  lequa  participatio  vos  admittit,  nisi  prsevius 
"  religionis  ecclesiae  status  et  zelus  effervens  evitandi 
"  scandali  generalis  vobis  cautelam  suggesserit  ad 
"  futura.  Quis  enim  non  miretur  et  stupeat,  quod 
"  tot  venerabilium  patrum  congregatione  munitse  ec- 
"  clesise  generali  sedens  in  solio,  (et  utinam  Justus 
"  judex,)  velit  inconsulte  procedere,  ac  suis  motibus 
"  excandescens  in  Romanum  tendit  principem,  advo- 
"  catum  ecclesise  ac  ad  prsedicationem  Evangelii  sta- 
"  bilitum,  ob  favorem  Lombardorum  rebellium  exercere 
"  gladium  spiritualem,  si  dicere  liceat,  minus  juste, 
"  cum  alias  quicquid  ex  objectis  ecclesiarum  grava- 
"  minibus,  quae  dicuntur,  obiciat,  qviantumve  species 
"  per  individua  detinentur,  vel  emendationem  recepe- 
*'  rint,  vel  ex    deliberata  nostri    provisione    consilii  sit 


i  dominus  imperator^  om.  C.  I       '  Peter  de  Vineis,  Epist.  i.  6,  p. 

2  prcBScripseraf}  scripserat,  C.       |   110. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  549 

"  in    proximo,    prout  jussio    jam    pr?ecessit    debita,  et  A.D.  12.39. 

"  intcgra  emcnclatio  secutura.     Nam  ecce  per  patentes  vf^^^^  ^^ 

"  literas  pr?elatorum,  qiios  mandatum  Apostolicum  prse-  peror  to 

"  stitit  monitores,  ejusdem  testimonium  declaratur ;  et  ji^g^g*^" 

"  praDcedens  nostra  constitutio    super   revocatione  pra3- 

"  latorum    dampna  passorum,  et  de  prsestanda  integra 

"  satisfactione    prselatis,    jam    per    literas    venerabilis 

"  archiepiscopi  ^  Messanensis,  vocato    ad    hoc    assessori 

"  nostro  transmissas,  evidens  exhibet   testimonium  ve- 

"  ritati.     Propter  quod  non   indigne  dolemus,  si    pater 

"  Apostolicus  oifendere  tarn  graviter  nos  intendat ;    ut 

"  dum  in  constantem  virum  tarn  vehemens  cadit  injuria, 

"  etsi  patienter   ferre  velimus,  immanitas    negotii  non 

"  permittit  quin  ad  ultiones  quibus  Csesares  uti  solent 

"  facti  violentia  nos  impellat.     Veruntamen  dum    con- 

"  sideramus    impatientiam  procedentis,  et  diiRcultatem 

"  attendimus    ofFensoris,    si    ex    aequo    liceret    privatas 

"  exercere  vindictas,  quas  in  hominem  per  quern  scan- 

"  dalum  venit  et  in  sui  participes    sanguinis   compen- 

"  sare  possemus,  et  in  ipsum  et  suos  attemptata  sedis  ^ 

"  injuria  redundaret,  tolerabilius  duceremus.     Sed  cum 

"  nee  ipse,  nee  tota  propter  hoc  sua  passura  progenies, 

"  tanti    forent,    ut    culmen    imperii    zelaret    ultionem 

"  ipsorum  ;  cumque  sedis  auctoritas  audacise  sibi  frsena 

'^  relaxet,  et  tot  venerabilium    fratrum  moles  eum    in 

"  concepta  fovere  pertinacia  videatur ;  angit  nos  altiori 

"  mente  turbatio,    quod  dum  nos    intendamus  a  perse- 

"  quente    defendere,    oporteat   nos    defendendo  gravius 

"  offendere  resistentes ;  salva  in  omnibus  ecclesise  sanc- 

"  titate,  quam  cultu  sacro  et  debita  reverentia  venera- 

"  mur.    Quapropter  venerabilem  coetum  vestrum   affec- 

'^  tuosius  deprecamur,  quatinus  motus  summi  pontificis, 

"  quos    ex    causis    evidentibus    non  tarn   justos    quam 

"  voluntarios  mundus  agnoscit,  ex  deliberata  modestia 

"  compescatis,  generali  statui  et  prsesenti  quieti  mentium 

^  Lando.  |       ^  sedis']  sedit,  B. 


550 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJOKA. 


A.D.  1239.  «  a  scandalis  ^  providentes.  Nam  cum  ad  salutem  om- 
nium vestrum  favorabiliter  alligemur,  ab  injuriatorum 
offensa  non  poterimus  sequanimiter  abstinere,  quin 
etsi  obstare  principiis  non  possimus,  licite  debeat 
injurias,  quas  revocare  non  possumus,^  injuriis  pro- 
pulsare.  Datum  Paduso,^  decima  die  Martii,  duode- 
cima  indictione." 


Letter  of 
the  em- 
peror to 
the  car- 
dinals. 


Padua, 
10  March. 


De  quihusdam  scriptis  pronosticis. 


i 


Prophetic       Et  tunc   temporis    qusedam    scripta,  quae  videbantur  See  above, 
wri  ings.     futurorum  esse  pronostica,  propter  imminentia  pericula  ^^j  ^'^ 
et  discordiam  ortam  inter  tam  graves   personas,  quibus  135. 
non  sunt   majores,  immo  nee  pares,  ad  memoriam  sunt 
redacta  et  recenter  recitata;   quorum  unum  est  hoc: 

"  Excitabitur  Roma  contra  Romanum,  et  Romanus 
"  substitutus  Romam  Romano  imminuet.  AUeviabuntur 
"  virgse  pastorum,  et  solatium  eorum  erit  in  otio. 
"  Turbabuntur  seduli  et  orabunt,  et  in  lacrimis  mul- 
f.  122.  "  torum  erit  requies.  Humilis  alludet  furibundo,  et 
"  furor  extinguens  palpabitur.  Novus  grex  serpet  ad 
"  cumulum,  et  qui  intitulantur  in  veteri,  tenui  cibo 
"  cibabuntur.  Frustrata  est  spes  sperantium,  et  requi- 
"  escit  solatium,  in  quo  parat  fiduciam.  Qui  in  tene- 
"  bris  ambularunt,  ad  lucem  redibunt.  Et  quae  erant 
"  divisa  et  dispersa,  consolidabuntur.  Non  modica 
"  nubes  incipiet  pluere,  quia  natus  est  immutator  see- 
"  culi.  Leoni  substituetur  agnus,  et  agni  in  leones 
"  depraedabuntur.  Surget  furor  contra  simplicem  et 
"  simplicitas  attenuata  spirabit.  Decor  convertetur 
"  in  dedecus,  et  gaudium  multorum  erit  ^  luctus."  Haec 
dicta  anno  gratiae  Mcxix.^  jam  instare  intellectas 
comminationes  in  scripto  dicebantur. 


1  scandalis']  So  C. ;  sandalis,  B. 
-  possumus']  possimus,  C. 
3  Paduce]  Pod',  B. 
^  B.  repeats  erit. 


5  Mcxix."]  An  error  for  mcix., 
under  which  year  this  prophecy  has 
been  already  given. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


551 


Pronosticum. 


A.D.  1239. 


Aliud   scriptum,  quod  videtur   procurasse   imperator,  Epi^ram- 
fertur  tamen  pro  vero,  quod   inventi  sunt   hi  versiculi  j^^^^^g^ 
in  cubiculo  Papeo  scrip ti ;  modus  autem  et  auctor  penitus  against  the 


ignoratur 


Pope. 


Versus, 


Fata  ^  docent,  stellaoque  monent  aviumque  volatus, 

Totius  mundi  malleus  unus  erit. 
Roma  diu  titubans,  variis  erroribus  acta, 

Totius  mundi  desinet  esse  caput. 

Quos  versus    cum    dominus   imperator   et  alii   multi  Prophecy 
interpretabantur  in  interitum  et  desolationem  Papse  et  IJ^^^^^g^^^^ 
Romanse    curiae  ^-edundasse,   Papa   in  eundem    impera-  emperor. 
torem  hos  versiculos  retorquebat: 

Fama  refert,  scriptura  docet,  peccata  loquuntur. 
Quod  tua  vita  brevis,  poena  perennis  erit. 


Quomodo  per  admonitores  excusatur  imperator  in  hoc 

facto. 

Videns   autem   dominus    imperator   famam    suam   in  Letter  of 
hac  tempestate  periclitari,  ut  innocentiam    suam  mani-  f^jg^Q  ^g^ 
festaret,  procuravit  ut  nuntii  ipsi,  qui   magnse  auctori-  sent  as 
tatis  viri  fuerant  et  solempnis,  scriberent  domino  Papse,  gi^j^e^/by 
ostendendo  suam  et  domini  imperatoris  innocentiam  ac  the  Pope 
justitiam. 


to  the  em- 
peror. 


Literce  nuntiorum. 


"  Sanctissimo  patri  in  Christo  et   domino  G[regorio]  Their  ac- 
"  Dei  gratia  summo  Pontifici,  sui  devoti  Herpipolensis,^  thdr\u 
"  Warmaciensis,^  Vercellensis,'*   et  Parmensis  ^   episcopi,  terview 


^  Fata']  facta,  C. 

2  Hermann  von  Lobdenburg, 
bishop  of  Wurzbiirg. 

•*  Landolf  von  Hoheneck,  bishop 
of  Worms. 


■*  James  Carnerius,  bishop  of 
Vercelli. 

''  Martin  of  Colorno,  bishop  of 
Parma. 


with  the 
emperor. 


552 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. 


The  ac- 
cusations 
of  the 
Pope  an- 
swered in 
detail  by 
the  em- 
peror. 


"  humilem  sui  commendationem  et  reverentiam  tarn 
"  debitam  quam  devotam.  Cum  omni  reverentia  et 
"  devotione  recepimus  literas  Apostolicae  sanctitatis,  per 
"  quas  missi  fuimus  admonere  dominum  nostrum  Ro- 
"  manum  principem  super  quibusdam  capitulis,  qu98 
"  missa  sunt  eisdem  Uteris  interclusa.  Nos  autem  ex 
"  obedientise  debito,  qua  tenemur  ad  tantum  dominum, 
"  hsesitantes  tamen  si  monita  nostra  patienter  acciperet, 
"  reverenter  et  devote  pervenimus  ;  et  expositis  singu- 
"  lis  quse  capitula  continebant,  ac  vestrarum  per  eum 
"  habita  copia  literarum,  faciente  Domino,  qui  gerit 
"  ac  dirigit  quo  voluerit  corda  regum,  in  admirabili 
"  devotione  et  insperata  humilitate  se  monitis  nostris 
"  pronum  exhibuit,  inclinata  imperialis  audientia  dig- 
"  nitatis.  Ita  quod  nobis  existentibus  coram  eo,  prsG- 
"  sentibus  quoque  venerabilibus  Parnormitanensi,^  Mes- 
*'  sanensi,^  archiepiscopis,  Cremonensi,^  Laudensi,*  Na- 
"  variensi,^  et  Mutinensi^  episcopis,  et  abbate  Sancti^ 
"  Vincentii,  convocatis  etiam  quampluribus  ex  fratri- 
"  bus  ordinis  Prsedicatorum  et  Minorum,  respondit  ad 
"  singula  quse  proposuimus  seriatim,  prout  in  sequen- 
"  tibus  distincte  ac  plenarie  continetur,  sicut  domina- 
"  tioni  vestrae  responsionem  ipsius  juxta  seriem  capi- 
"  tulorum  expositam  secundum  Apostolicam  jussionem 
"  sub  fido  testimonio  tenore  prsesentium  declaramus. 


Injuries 

done  to 
the  pro- 
perty of 
certain 
churches. 


Objectiones  et  responsiones. 

"  Propositio  ecclesice  :  Montis  Regalis,  Cephaludensis, 
"  Cartaniensis,  et  Squillatensis  ecclesiae,  Milletensis, 
"  Sanctse  Eufemise,  Terrge    Majoris,  et  Sancti  Jobannis 


*  Berard  of  Castacca,  archbishop 
of  Palermo. 

2  Lando,  archbishop  of  Messina. 

3  Homobon  Medalbertus,  bishop 
of  Cremona. 

^  Ottobello  Sojfientino,  bishop  of 
Lodi. 


^  Odemar  Busio,  bishop  of  No- 
vara. 

^  Albert  Boschetti,  bishop  of 
Modena. 

'  San  Vincenzo  a  Volturno,  prov. 
of  Lavoro. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  553 

in  Lamis  monasteria  sunt  spoliata  fcrc  omnibus  A.D.  1239. 
bonis  suis.  Itein,  omnes  fere  cathedrales  et  alise 
ecclesise  ac  monasteria  sunt  per  iniquam  inquisi- 
tionem  fere  omnibus  honoribus  ^  suis  spoh'ata.  Re-  Answer. 
ponsio  iriipevialis :  Super  gravaminibus  ecclesiarum 
qujB  indeterminate  ponuntur,  qusedam  ignoranter 
commissa  corrigi  jussa  sunt  sine  morse  dispendio, 
qusedam  vero  jam  correcta ;  sicut  est  in  evidenti, 
de  fideli  et  industrio  nuntio  nostro,  ad  hoc  specia- 
liter  destinato,  videlicet  magistro  Willelmo  do  Tocto, 
notario  nostro,  qui  etiam  jussus  est  transire  per 
Romanam  curiam,  et  consulto  venerabili  Messanensi 
archiepiscopo,^  juxta  consilium  suum  procedere,  ad 
rcvocationem  eorum  quae  inveniret  notabiliter  facta ; 
sic  quod  in  ingressu  regni  circa  fines  illos  invenit 
quaedam,  quae  tenebantur  per  quosdam  de  familia 
imperiali,  quibus  non  pepercit,  sed  eos  statim  desti- 
tuit,  restituens  destitutes ;  cum  tamen  habuerit  in 
mandatis,  quod  ab  imperiali  fisco  etiam  revocaret,  si 
qua  inveniret  illicite  deprehensa.  *Sic  quod,  fama 
eorum  qu£e  gesserat  perveniente  ad  curiam  Eomanam, 
dominus  Papa  dicitur  approbasse  mittentis  provi- 
dentiam,  et  diligentiam  missi.  Qui  cum  regnum  in 
diversas  provincias  sit  divisum,  nondum  potuit  om- 
nes peragrasse,  ut  quae  corrigenda  invenerit,  corri- 
gantur.  Item,  de  ecclesia  Montis  Eegalis  respondetur  Monreale. 
quod  nullum  gravamen  habet  per  dominum  impe- 
ratorem ;  nisi  velit  notari  de  Sari-acenis,  qui  occu- 
paverunt  bona  ecclesiae  per  werram,  qui  nee  dominum 
imperatorem  nee  ecclesiam  recognoscebant,  nee  in 
aliquo  pro  posse  suo  pepercerunt,  immo  destruxerant 
et  depra^dati  fuerant  cam,  usque  ad  muros  ecclesiae, 
et  alicui  de  Sicilia  non  parcebant,  ita  ut  in  partibus 
illis  nuUus  vel  rarus  Christicola  remansisset.  Hos 
re  vera  fatetur   dominus   imperator   exterminasse    de 

*  honoribus']  hoibus,  B.  ^  Laudo. 


554 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239.  "  Sicilia;  cum  multis  laboribus  et  expensis,  si  repu- 
"  tant  in  hoc  gravamen  ecclesise ;  alias  nescit  quod 
"  unquam    gravasset   illam,    nee    vult    gravare.      Item^ 

Cefalu.  "  idem  dicit  de  ecclesia  Cephalensi,  nisi  forte  tangatur 
"  de  castro  Cephalensi,  quod  velat  munitissimam  arcem 
"  supra  mare,  et  stantem  in  marchia  Sarracenorum, 
"  tenuerunt  semper  reges  Sicilise;  et  bonse  memoriae 
"  Innocentius  Papa  mandavit  legato^  suo,  tunc  tem- 
"  poris  pro  servitio  nostro  in  Sicilia  existenti,  ut  illud 
"  reciperet  ab  episcopo,^  ad  cujus  manus  per  turba- 
"  tionem  venerat  et  non  de  jure ;  et  quod  legatus 
*'  tempore  pueritise  nostrse  faceret  teneri  et  custodiri 
"  pro  nobis,  nee  episcopo^  prsesenti  restituitur,  nee 
"  de  jure  restitui  debet,  quia  non  habet  jus  in  re ; 
"  et  alias,  quia  falsarius,  homicida,  proditor,  et  scis- 
"  maticus,  publico  testimonio  comprobatur,  quare  si 
"  etiam   haberet  jus    in   re,    quod    absit,    restitui   non 

Catania.  "  tenetur.  Itenii,  idem  de  Cathanensi  ecclesia,  nisi 
"  forte  tangatur  de  hominibus  demanii  domini  impera- 
"  toris,  qui  temporibus  guerrarum  propter  locum  secu- 
"  rum  et  fertilem  se  Cathaniam  contulerunt.  Hos 
"  fatetur  imperator  se  ad  demania  sua  revocasse, 
"  secundum  formam  generalis  constitutionis  regTii,  per 
"  quam  etiam  comites  et  barones  et  omnes  de  regno 
"  homines  de  demaniis  revocant,  ubicunque  eos  in- 
"  venerint,  sive  in  terris  ecclesiarum,  sive  in  civita- 
"  tibus  ipsius  imperatoris.  Nihilominus  tamen  super 
"  his  forma  statuta  est,  et  meta  temporis  posita,  ad 
"  requisitionem  summi  pontificis  acceptata;  prout  con- 
"  stat  ex  literis  testimonialibus  patriarchse  ^  Antiochen- 
"  sis,    et  Parnormitanensis  ^  et  Mess[an]ensis    archiepi- 

Mileto,       "  scoporum.     IteTYh,  cum    ecclesia  Miletensi    et   Sanctse 

femia  '       "'  Eufemi^,    cum    abbate    et    monachis    Terrae  Majoris, 

Torre  mag- 

giore. 


1  Gregorio  Galgano  de  S.  Apos- 
tolo,  Card.  Presb.  Tit.  S.  Anastasise . 

2  John  Cicala. 

3  B.  ins.  nee.     It  is  expuncted  in 


C.     The  bishop  of  Cefahi  then  was 
Harduiu  II. 

■^  Albert  Rezzato. 

^  Berard  of  Castacca, 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI  TERTII.  555 

"  permutatio  congrua  facta  sit  de  voluntate  praelatorum  A.D.  1239. 

"  ipsorum    et    conventuum,    secundum    formam   juris ; 

"  et  ipsi   hodie   res    tenent^    et  possident    permutatas. 

"  Tassale  ^  vero  Sancti  Severii,  quod  non  erat  in  totum 

"  abbatis  Terrse  Majoris   Aconensis,^  ibi    quaedam  jura 

"  habebat,  quae  tenebat  in  feodum  ab  ipso  imperatore,  f.  122  b. 

"  per   judicium   fuit    juste    destructum,    quia    homines 

"  illius  loci   tempore   perturbationis  occiderunt  Paulum 

"  de  Longotheta*  bajulum  imperatoris,  et  armenta  im- 

"  perialia    diripuerunt ;   et   nihilominus,  ut  dictum  est, 

"  permutatio  data  est   abbati  et    conventui    pro    parte 

"  sua,  et  hodie   tenent.     Locus  Lamie   cinctus    est  per 

"  sententiam  ab   abbate  Sancti  Johannis   rotundi ;    qui 

"  de  eo,  velut  de  re  feodali,  potuit  et  debuit  secundum 

"  jus  civile  et  canonicum  in  imperiali  curia  conveniri. 

"  Propositio  ecdesice :  Templarii  et  Hospitalarii,  bonis  Templars 
"  mobilibus    et    immobilibus    spoliati,    juxta    tenorem  ^^aiers!^^^^' 
"  pacis  non  sunt  integre   restituti.     Mesponsio   imperi-  Answer. 
"  alis :  A  Templariis  et  Hospitalariis  verum    est,  quod 
"  per  judicium  et  per   antiquam    constitutionem   regni 
"  Sicilise  revocata   sunt    feodalia    et  bursesatica,^    quae 
*'  habuerant  per  concessionem  invasorum  regni;  quibus 
"  equos,  arma,  victualia,  et  vinum,  et  omnia  necessaria 
"  ministrabant    abunde,    quando     infestabant    impera- 
"  torem  ;  et  imperatori,  tunc  regi   pupillo    et  destituto,  • 
"  omne    omnino    subsidium    denegabant.      Alia   tamen 
"  feodalia  et  bursesatica^  dimissa  sunt  eis,  qualitercun- 
"  que  ea  adquisierunt  et  tenuerunt  ante  mortem  regis 
"  Willelmi    secundi,^    seu    de    quibus   haberet    conces- 


1  tene7it']  teneant,  B. 

2  Tassale^    Sic.      Huillard-Bre- 
holles  (Hist.  Dipl.  Fred.  II.,  v.  p. 


justiciary,  and  in  1229  "membra- 
"  tim  trucidatus  est  ab  his  qui 
"  odio     imperatorem     habebant." 


252)  reads  Casale.  \  Chron.    Ricardi    de    S.    Gcrmano 


3  This  is  Torre  Maggiore,  near 
Sansevero.  I  do  not  understand 
Aconensis. 

"^  LoTKjotheta']  Longotha,  B. ; 
Longotham,  C.     He  was  imperial 


(Muratori,  vii.,  col.  1014). 

^  bursesatica']    Above   the   c   iu 
this  word  Par.  has  written  vcl  a. 

^  He  died  in  1189. 


556 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239. 


Cathedral 
and  other 
churches 
kept  va- 
cant. 

Answer. 


Exactions 
from 
churches 
and  monas- 
teries. 
Answer. 


Usury  pro- 
tected. 

Answer. 


sionem  alicujus  antecessorum  suorum.  NonnuUa  vero 
bursesatica^  quae  emerunt,  revocata  sunt  ab  eis,  se- 
cundum formam  antiquse  constitutionis  regni  Sicilise, 
quod  nihil  potest  eis  sine  consensu  principis  de  bur- 
gasaticis  inter  vivos  concedi,  vel  in  ultima  volun- 
tate  legari,  quin  post  annum,  mensem,  septimanam, 
et  diem,  aliis  burgensibus  saecularibus  vendere  et 
concedere  teneantur.  Et  hoc  propterea  fuit  ab  anti- 
quo  statutum,  quia  si  libere  eis  et  perpetuo  burge- 
satica^  liceret  emere  sive  accipere,  modico  tempore 
totum  regnum  Siciliae,  quod  inter  regiones  mundi 
sibi  habilius  reputarent,  emerent  et  adquirerent,  et 
hsec  eadem  constitutio  optinet  ultra  mare. 
"  Propositio  ecclesice :  Item,  quod  non  permittit 
cathedrales  et  alias  vacantes  ecclesias  ordinari,  et  hac 
occasione  periclitatur  libertas  ecclesiee,  perit  fides ; 
quia  non  est  qui  proponat  verbum  Dei,  nee  qui  regat 
animas,  deficiente  pastore.  Responsio  imperialis  : 
Cathedrales  et  alias  vacantes  ecclesias  dominus  impe- 
rator  libenter  vult  et  desiderat  ordinari ;  salvis  privi- 
legiis  et  dignitatibus,  quse  prredecessores  sui  reges 
usque  ad  sua  tempora  habuerunt,  et  quibus  ipse 
modestius  quam  prtedecessores  sui  hactenus  usi  sunt ; 
nee  contra  ordinationem  ecclesiarum  unquam  fuit. 
"Propositio  ecclesice:  De  talliis  et  exactionibus  quip. 
contra  formam  pacis  ab  ecclesiis  et  monasteriis  ex- 
torquentur.  Responsio  iTiiperialis  :  Tallise  et  collectae 
clericis  et  personis  ecclesiasticis,  non  pro  ecclesias- 
ticis  rebus,  sed  pro  feodalibus  et  patrimoniali-bus 
imponuntur,  secundum  quod  est  jus  commune  et 
optinet  ubique  per  orbem. 

"  Propositio  ecclesice  :  De  hoc  quod  prselati  non 
audent  procedere  contra  usurarios,  occasione  consti- 
tutionis imperialis.  Responsio  imjjerialis :  Apparet 
generalis  et  nova    constitutio    contra   usurarios  edita 


'  bursesatica]  Above  the  e  in  this  word  Par.  has  written  vel  a. 


DE   TEMPORE   IlEGIS   HKNRTCI   TERTII.  5o/ 

per  imperatorem,  per  quam  in  omnibus  bonis  eorum  A.D.  1239. 

publice    condempnantur,  et  lecta  est  coram    prselatis, 

per   quam    etiam    non    interciditur    praelatis    audacia 

procedendi. 

"  Propositio  ecclesice  :  quod  clerici  capiuntur,  incarce-  Clerks  ill- 

rantur,  proscribuntur,  et  occiduntur.     Responsio  im-  .  ' 

perialis :    De    captis  et   incarceratis   nihil  novit,  nisi 

per  officiales  imperatoris  aliqui  capti  sunt,  assignandi 

juxta  qualitatem  excessuum  judicio  prselatorum.     De 

proscriptis  vero    novit,  quod,  objecto    quibusdam  cri- 

mine  Isesse  majestatis,  aliqui  de  regno  sunt  proscripti. 

Novit   etiam    de    occisis,  quod    propter   impunitatem 

clericorum    et   monachorum   Venusina  ecclesia   gemit 

obitum    praelati    sui,^  a    suo    monacho    interfecti;    et 

in    ecclesia    Sancti    Vincentii    monachus    monaclium 

interfecit;  nee   est   inde   aliqua   vindicta   sive    poena 

canonica  subsecuta. 

"  Propositio  ecclesice :   De  ecclesiis  Domino  consecra-  Churches 

tis,    quae    prophanantur    et    destruuntur.     Responsio  P^^^^^^<^- 

Answer, 

imperialis :  Nihil   omnino    scitur,   nisi    forte    dicatur 

de    ecclesia    Lucerise,    quae    propter    diutinam    vetus-  Lucera. 

tatem    per  se  dicitur    corruisse,    et    quam    imperator, 

nedum  quod  reaedificari  permittat,  immo  paratas  est 

ad   honorem  Dei  et    ecclesiae  de    suo    pro    reaedifica- 

tione  ejusdem  episcopum  congrue  adjuvare. 

"  Propositio    ecclesice :    Quod   non   permittit  reparari  Church  of 

Soranam  ecclesiam.     Responsio  imperialis.     Soranam  \^^^' 

.  .     .  .    .  Answer. 

ecclesiam  solam  sedificari  permittit,  sed  civitatem  non, 
ad  minus  diebus  suis,  quae  judicio  est  destructa. 
"  Propositio  ecclesice :  Quod  contra  tenorem   pacis,  hi  Adherents 
qui  adheeserunt   ecclesiae    tempore    turbationis,  bonis  church 
omnibus  spoliati,  exulare    coguntur.     Responsio    im- 
perialis :  Adhserentes  domino  Papae  tempore  turbatio-  -^°'^^^''- 
nis    contra    dominum    imperatorem    secure    in    regno 
morantur,  nisi  forte  qui  ofiicia  et  jurisdictiones  exer- 


^  Bonus,  bishop  of  Venosa. 


558 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D. 1239.  " 


Citta  di 
Castello. 


The 

nephew  of 
the  king 
of  Tunis 
detained. 
Answer. 


Peter  the 
Saracen        ^^ 
and  brother 
Jordan  im-  " 
prisoned.      ^^ 

Answer. 

<( 

(C 

(< 


cuerunt,  metu  ponendi  rationem,  vel  aliqui,  ne  causis 
civilibus  vel  criminalibus  conveniantur,  morantur  ex- 
tra regnum ;  de  quibus  vult  dominus  imperator,  quod 
secure  redeant,  si  sibi  et  aliis  conquerentibus,  non 
tamen  de  eo,  vel  ejus  occasione,  quod  ecclesise  ad- 
heeserunt,  velint  facere  rationem.  Sed  cum  de  forma 
pacis  tractatur,  recordatur  quod  dominus  Papa,  con- 
tra eam  et  contra  opinionem  fere  omnium  fratrum, 
detinet  civitatem  Castellse.  Pro  qua  detinenda  in 
prsejudicium  imperii  recepit  pecuniam,  existente 
domino  imperatore  pro  servitio  ejus  contra  Romanos 
et  expendente  proinde  ultra  centum  milia  marcarum 
argenti;  adeo  quod  magnum  incommodum  inde  est 
ecclesia  consecuta,  tam  de  terra  Romanis  ablata  et 
sibi  restituta,  quam  de  libertate  ecclasiastica,  refor- 
mata  in  urbe,  occasione  servitii  supradicti. 
"  Propositio  ecclesice :  De  nepote  regis  Thunyci,  quern 
non  permisit  venire  ad  Apostolicam  sedem,  ad  susci- 
piendum  baptismi  sacramentum,  sed  captivum  detinet. 
Responsio  imperialis :  Quod  nepos  regis  Thunyci, 
non  ut  baptizaretur,  sed  ut  aufugeret  mortem,  quam 
prseminabatur  patruus  suus,  de  Barbaria  fugit  in 
Siciliam.  Non  tenetur  captivus,  sed  liber  per  Appu- 
liam  vadit ;  et  diligenter  qusesitus  si  baptizari  velit, 
omnino  negat.  Si  tamen  vult  baptizari,  dominus 
imperator  acceptat  et  gaudet,  prout  super  hoc  re- 
spondit  alias  Parnormitanensi  et  Messanensi  archi- 
episcopis. 

"  Propositio  ecclesice :  De  Petro  Sarraceno,  fideli 
ecclesise,  quem  tenet  captivum  in  injuriam  ecclesise, 
et  fratre  Jordano,-*^  qui  tenetur  captivus.  Responsio 
imperialis:  Petrus  Sarracenus,  tanquam  inimicus 
domini  imperatoris,  et  detractor  ejus  tam  in  urbe 
quam  alibi,  captus  est  per  eum.  Item,  non  in 
negotium  regis   Anglorum    venit,  sed  tantum  literas 


^  General  of  the  Dominicans. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


559 


"  ipsiiis    attulit,    ut    si    forte   caperetur,    capto    parcc-  A.D.  1239. 

"  remus,    attentius    supplicantes.     Quibus   non   obtem- 

"  peravimus,    quia    rex     nescivit    quas    mihi    paravit 

"  insidias.     De   fratre    Jordano,  quod  ipsum    nee  cepit 

"  nee   capi    mandavit,    quamvis    eum    in     sermonibus 

"  defamaverat.^     Sed   quia  videtur  a  quibusdam  fideli- 

"  bus  suis,  qui  norunt  mores  et  versutias  ejusdem  fra- 

''  tris,  quod    status  et  mora  ejus,  si    fieret  in   Marehia 

"  Tervisii    et    Lombardia,    suspeeta    forent    et  noeiva 

"  domino    imperatori,     prsestita    satisdatione,    quod   in 

"  Marehia   vel    Lombardia    remanere   vel   morari    non 

"  debeat,  ipsum   liberari    mandabat,    et    assignari    eum 

"  jussisset  domino  Messanensi  arehiepiseopo,  si   dietum 

"  fratrem    in    prsedietum    modum    super    se     reeipere 

"  voluisset. 

"  Projpositio   ecclesice :   De   eo  quod   ipse    seditionem  Sedition 
"  movit  in  urbe   contra   ecclesiam,  per   quam    intendit  ^^jjj^^  ^^ 
"  Romanum    Pontificem    et    fratres    suos   a    sua    sede  against  the 
"  repellere,  et  eontra   privilegia,  dignitates,  et   honores  ^  ^^^  ' 
"  Apostolieae  sedis  libertatem  ecclesiastieam  conculcare. 
"  Respoiisio   hnperialis :  Seditio   mota    in  urbe  contra  Answer. 
"  ecclesiam    per    dominum  imperatorem   negatur.     Sed  f.  123. 
"  cum  ipse  habeat  fideles   suos   in  urbe,    sicut   prsede- 
"  cessores    sui,    tam    Komani    prineipes,     quam     reges 
"  Sicilise,  soliti  sunt   habere,  quia   senatores   aliquando 
"  electi  per  potentiam  adversariorum  eos  oiFendere  con- 
"  tendebant,    astabat    defensioni    eorum,    sicut    astaret 
"  quotiens  in  similibus  expediret.     Cessante  vero  causa, 
"  videlicet  quod  ahus  senator  communiter  electus  fuit, 
"  cessavit   turbatio    supradicta,    prout    constat    de    rei 
"  evidentia,  ex  testimonio  Parnormitanensis    et  Messa- 
"  nensis  archiepiscoporum. 

"  Propositio  ecclesice :    De   eo    quod   mandavit    qui-  The  bishop 
"  busdam  fidelibus  suis,  ut  episcopus  Penestrinus,  Apo-  ^j-iua  de- 
tained. 


^  See  the  account  of  his  inter- 
view with  the  emperor  in  his  life 


in  the  Acta  Sanctorum.     Feb.  13, 
cap.  8,  p.  732. 


560 


MATTH^I   PAPJSIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239, 
Answer.' 


The  affairs 
of  the 
Holy  Land 
hindered. 


Answer.       " 


stolicse  sedis  legatus,  detineretur.  Responsio  impe- 
rialis :  Super  mandato  detentionis  episcopi  Penes- 
trini,  respondit  quod  nunquam  mandavit,  nee  etiam 
id  sompniavit  dominus  imperator;  quanquam  de  eo 
id  juste  facere  potuisset,  tanquam  de  inimico  suo. 
Qui  licet  missus  per  dominum  Papam,  tanquam  vir 
religiosus,  tamen  de  mandato  domini  Papse,  ut  ipse 
dixit,  Lombardiam  pro  magna  parte  contra  dominum 
imperatorem  callide  et  perniciose  subvertit,  et  Lom- 
bardos  contra  ipsum  in  quantum  potuit  animavit. 
"  Propositio  ecclesice :  Quod  per  eum  impeditur  nego- 
tium  Terrse  Sanctse  occasione  discordise  quam  habet 
cum  quibusdam  Lombardis ;  cum  parata  sit  ecclesia 
dare  opem  et  operam  efficacem,  ut  sibi  et  honori 
imperii  super  his,  quae  commissa  sunt  contra  eum  a 
Lombardis,  congrue  satisfiat,  et  Lumbardi  etiam  ad 
hoc  ipsum  sint  prgeparati ;  moneatur  super  his  om- 
nibus, et  responsum  ejus  significetur  nobis.  Responsio 
"  imperialis :  Super  negotio  Lumbardise  dixit  dominus 
*^  imperator,  quod  illud  multotiens  commisit  ecclesiae, 
"  nee  inde  est  aliquod  commodum  assecutus,  nisi  quod 
"  prima  vice  condempnati  sunt  Lumbardi  in  quadrin- 
"  gentis  militibus,  quos  dominus  Papa  tali  modo  fecit 
*'  ei  solvi,  quod  ipsos  contra  ipsum  imperatorem  misit 
"  in  regnum.  Secunda  vice,  condempnati  sunt  in  quin- 
"  gentis  militibus,  quos  non  imperatori,  contra  quem 
"  commissa  erat  injuria,  sed  sub  protectione  et  ad 
"  requisitionem  domini  Pap^  et  ecclesise,  quae  ofFensa 
"  non  erat,  ultra  mare  transmitti  pronuntiavit,  quod 
"  etiam  nunquam  factum  fuit.  Tertia  vice,  ad  requi- 
'*'  sitionem  cardinal  ium,  scilicet  quondam  episcopi  Sa- 
''  binensis  ^  et  magistri  Petri  -  de  Capua,  plene  sieut 
''  dominus  Papa  dictavit,  commissum  fuit  dictum  ne- 
"  gotium    ecclesise,   nee    unquam    postea    de    hoe   fuit 


'  Oliver    Saxon,   who    died    in 
1227. 
2  Cardinal  bishop  of  S.  Croce  in 


Gerusalemme,    and     patriarch    of 
Antioch. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  5G1 

*^  verbum,     nisi     quando    dominus    Papa    novit,    quod  A.D.  1239. 

''  impcrator,    postquam    ei    toticns    fuerat   illusum,  de- 

"  scendere  ^    cum    cxercitu  a  Germania    in  Ytaliam    se 

"  parabat,  et  tunc  instanter  petiit  denuo  negotium  sibi 

"  committi ;    et    dominus    imperator,    licet    in    eadem 

"  commission e  naufragium  ssepe  expertus  fuisset,  voluit 

"  tamen  sibi    committere  ad  certum    diem  et  sub    con- 

"  ditione,  quod  ad  honorem  suum  et  commodum  imperii 

"  firmaretur.     Quam  conditionem   dominus  Papa,  prout 

"  per  literas  suas  constat,  admittere  noluit ;  quanquam  ad 

"  prsesens  per  literas  suas  dicat,  quod  ecclesia  negotium 

"  ipsum,  salvo   jure    et  honore  imperii,  fuisset  diffinire 

"  parata ;  et  ex  hoc  patet,  quod  literae  ipsa3  sibi  mani- 

"  festissime  contradicant.     Et  ne  prsetendatur,  quod  in 

"  praejudicium  Terrae    Sanctae    velit  dominus  imperator 

"  jura  imperii  in  Ytaliam  restaurare,  qualiter  dominus 

''  imperator   negotium  Terrse    Sanctse    assumpserit   nee 

"  duxerit    negligendum,    apparet    per    literas    suas  re- 

"  sponsales   regibus   orbis  et   crucesignatis    in  Francia, 

"  qui  ipsum  in  dominum  et    rectorem  exercitus  elege- 

"  runt,  per    quas  etiam  respondit  insuper  eisdem  quod 

"  negotium  ipsum  de  consilio  ecclesi^e  tractare  volebat. 

"  Denique    tamen    super  omnibus    gravaminibus  eccle- 

"  siarum    corrigendis    notarius    domini    imperatoris    in 

"  specialem    nuntium,    sicut    superius    est    propositum, 

"  est  transmissus.    Addidit  prseterea  imperialis  respon-  Additional 

"  sio,  quod  id  quod  enormius  est  et    in    admirationem  ^^^P^'^^i"* 

"  et    stuporem    omnium    audientium   verti    debet,  post  emperor. 

"  recessum      supramemoratorum     Parnormitanensis     et 

"  Messanensis  archiepiscoporum,    quibus  dominus  Papa 

"  ecclesise    gratiam     pro    domino    imperatore    promisit, 

"  et    quod  voluit  unum  et    idem    esse   cum  eo  domino 

"  imperatore,    prout    decuit,    non    modice    hoc  attemp- 

"  tante,    postquam    sufficienter   fuerat  eis    ad    qusedam 

"  capitula   missa    per  eos  responsum,    prout    in   eorum 

'  ^  descendere]  defendere,  B.     C.  has  been  corrected. 

VOL.    II  r.  N  N 


562 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. 


Final 
answer  of 
the  em- 
peror. 


His  desire 
for  unity 
"between 
the  church 
and  the 
empire. 


"  attestatione  consistit,  post  tergum  et  in  confusionem 
"  eorundem  archiepiscoporum,  eis  omnino  nescientibus, 
"  missse  sunt  literge  istae  et  capitula  interclusa  prselatis, 
"  quse  licet  speciem  admonitionis  contineant,  suggilla- 
"  tionem  tamen  imperialis  famse  continent  manifesto. 
"  Ultimo,  generale  verbum  respondit  et  proposuit  do- 
"  minus  imperator,  quod  cum  ipse  diu  fuerit  absens 
"  a  regno  et  regni  statum  ignoret,  quicquid  unquam 
"  in  gravamine  ecclesiarum  factum  est,  quod  remaneat 
"  emendandum,  integre  et  sine  difficultate  aliqua  id 
"  emendari  mandabit.  Et  nihilominus,  propter  univer- 
"  sale  bonum  quod  ex  unione  inter  ipsum  et  ecclesiam 
"  provenit,  paratus  est  omnem  prorsus  securitatem, 
"  quse  ecclesiam  et  ipsum  imperium  deceat,  praestare 
"  ecclesise ;  quod  ad  honorem  et  exaltationem  fidei 
"  Christianse,  et  ad  honorem  et  libertatem  ecclesiasticam 
"  conservanda,  sit  unum  et  idem  cum  ecclesia,  viribus 
"  et  potentia  sua  ad  hoc  ex  toto  conversis.  Datum/'  ^ 
etc. 


Anger  of 
the  Pope. 
He  writes 
to  the 
princes  of 
Christen- 
dom, ab- 
solving all 
from  their 
fealty  to 
the  em- 
peror. 


Querimonia  imperatoris  quod  contemptus  est  tarn  a 
rege  Anglorum  quam  a  domino  Papa.  Scrihit 
igitur  comiti  Cornuhice  R[icaTdo]  sororio  suo 
prolixam  epistolary,  et  principihus  plurihus  aliis, 
mutatis  tantum.  titulis. 

Hsec  postquam  domino  Papse  intimata  sunt,  in 
vehementem  iracundiam  exarsit.  Et  seipsum  justi- 
ficans,  omnia  hsec  prsedicta  pro  frivolis  habuit  et  in- 
utilibus  sermocinationibus  ;  et  sprevit  quasi  commenta 
contraria  veritati.  Scribens  igitur  principibus  et  mag- 
natibus  totius  Christianitatis,  tam  laicis  personis  quam 
ecclesiasticis,  absolvit  quotquot  eidem  F[retherico]  fide- 
litate  tenebantur,  ut   non   ei   tenerentur   quasi  domino 


^  The  date  of  this  is  "  Cremonce, 
in  domo  imperiali  apud  Sanctum 
Laurentium,  quinto  kal.  Novem- 


"  bris,  xii.  indictione." 
Antiq.  Ital.,  vi.  p.  87. 


Muratori, 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  563 

obedirc.  Fecit  etiam  per  omnes  terras  sibi  optempe-  A.D.  1239. 
rantes  sententiam  latam  in  eundem  terribiliter,  prse- 
cipue  autem  in  Anglia,  solenniter  publicari,  eum  gra- 
viter  diffamando,  ipsumque  inimicum  manifestum  Dei 
et  ecclesise  affirmavit.  Quod  cum  dominus  imperator 
festina  relatione  cognovisset,  tactus  dolore  cordis  intrin- 
secus,  prorumpentibus  crebris  suspiriis,  amicis  queri- 
moniam  gi'avem  reponens,  scripsit  in  hsec  verba : 


Literce  ionperiales. 

"  Frethericus,  etc.     Inviti   loquimur,  sed   tacere    non  Letter  of 
''  possumus.     Jam  enim  securis  ad  radicem  arboris  po-  *^^  ^^~ 

i  ^  ^  ^  ^  ^  ^     peror  com- 

"  sita  et  gladius  fere  usque  ad  animam  transiens  labia  plaining  of 

"  dissolverunt.     Jusque  datum  sceleri  scribimus,  et  po-  l^rds°°^' 

"  pulum  contumacem  dexteram  in  viscera  propria  ver- 

"  tisse  condolemus.     Juri  prsefertur  injuria,  et  voluntas 

"  justiti£e  dominatur.     Dominum  quidem  Ytalise,  populi 

"  sceptrum   contempnere   conantur  imperii.     Ac    etiam 

''  proprise   commoditatis  immemores,  libertatis   ejusdem 

"  vag£e    luxuriam    quieti   pacis   imponunt,  et    sequitati 

"  justitiseque  prsetulerunt.     Nee  tamen  a  nobis  rebelli- 

"  onem  hujusmodi  sumpsisse  nunc  primum  exordium  ex- 

"  [is]timetis,  sed  avitas  et  paternas  prosequimur  injurias, 

"  et  productam  jam  ad  alias  regiones,  libertatis  invidiosse 

"  propaginem   nitimur   supplantare.     Sed   nee  ista  dis- 

"  simulasse  aliquolibet  modo  hactenus,  aut  conniventibus 

"  oculis   pertransisse    credatis.     Quamprimum    enim   in 

"  nobis  pubescentibus,  ac  mentis  et  corporis  calescente 

"  virtute,    ad    Romani    culmen    imperii,    prseter    spem 

"  hominum,  nutu  solummodo  providentise  divinse,  con- 

"  scendimus,  ac  regnum  Sicili^e,  praeclara  maternse  suc- 

"  cessionis   hsereditas,  ad  jura    nostra   pervenit,   aciem 

"  mentis  nostr£e  continuo   direximus  ad  prsedicta.     Ac 

"  demum  ad  consummationem  propositi  nostri,  misera- 

"  bili  casu  de  amissione  Damietee  tunc  temporis  minis- 

"  trante,  cum  venerabili  patre  nostro  H[onorio]  summo 

N  N    2 


564 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239. 

Letter  of 
the  em- 
peror com- 
plaining 
of  the 
Lombards. 


f.  123  b. 


Rom,  i.28. 


pontifice  apud  Verulas  ^  coUoquio  celebrate,  Veronse 
de  communi  consilio  pro  negotio  Terrse  Sanctse  et 
reformatione  imperii,  solempneni  curiam  duximus 
indicendam ;  ubi  tarn  nos  quam  prsedictus  Papa  con- 
diximus  interesse.  Quo  proposito,  et  volubilitate 
consilii  et  motu  rerum  continuo  praesentium  immu- 
tato,  nos  a  tanto  bono  recedere  non  volentes,  Feren- 
tini  denuo  cum  Papa  prsestita^  collatione  habita, 
curiam  apud  Cremonam  indiximus.  ad  quam  filium^ 
nostrum  cum  multis  principibus  imperii  nostri  voca- 
vimus  cum  decenti  militum  comitiva ;  nihilominus 
de  Ytalise  partibus  ducentes  nobiscum  milites,  prout 
imperialis  excellentiie  decus  et  tantum  negotium 
condecebat.  Ex  quo  Lumbardi  nobis  et  honori  nos- 
tro  rebelles,  in  spiritu  contradictionis  assumpti,  et 
[in]  reprobum  sensum  dati,  palliata  occasione  timoris, 
propterea  quod  armatorum  consortio  fruebamur,  et 
nobis  intendere  tanquam  ipsorum  legitimo  domino  con- 
tempserunt  et,  ingressu  in  Ytaliam  viarum  difficultate 
prohibito,  filium  nostrum  et  principes  a  nostris  aspecti- 
bus  subtraxerunt.  Ad  exaggerationem  dein  *  nequitiee 
adhuc  occultse  ^  ac  perlidise  malitiam  manifestam  in- 
solentiamque  adjecerunt,  quod  contra  nos  et  imperium 
conspirantes,  nobis  prsesentibus  et  contemptis,  conju- 
rationes  nefarias  contraxerunt.  Et  sic  desiderata 
filii  nostri  visione  fraudati,  in  Apuliam  redeuntes, 
quia  praeparatio  passagii  transmarini,  ad  quod  tene- 
bamur  ex  voto,  tunc  temporis  nos  arctabat,  causam 
ipsam  de  satisfactione  nobis  et  imperio  facienda 
arbitrio  summi  Pontificis  commisimus  terminandam ; 
per  quem,  in  quingentis  militibus  pro  negotio  Terrse 
Sanctse,  sub  eorum  sumptibus  per  biennium  exhiben- 


^  Veroli.  The  conference  was 
held  in  1222, 

2  prcestita']  praestito,  B.  C.  has 
vel  -a  in  the  margin. 


3  Henry,  his  eldest  son,  by  Con- 
stance of  Arragon. 

4  dei7i']  deinde,  C. 

^  B.  repeats  nequitice. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI    TERTII.  5C)5 

"  dis,    fuerunt   nobis   arbitral!    sententia    condempnati.  A.D.  1239. 

"  Quos,  inimico  ^  pacis  [inter]  ecclesiam  et  imperium  dis-  Jjfe^g^n^^ 

"  cordiam  seminante,  ipsos  contra  nos  in  Apuliam  trans-  pcror  com- 

"  miserunt,  et  sic   per  contrarise    satisfactionis  modum  o/tbl'^^ 

"  prsecedentes  injurias  geminarunt.    Redeuntibus  autem  l^ombardf-. 

"  nobis  de  partibus  transmarinis,  ac  inter  nos  et  eccle- 

"  siam   dissensione   sedata,  de  reformatione  status    im- 

"  perii  concepto  proposito  inhserentes,  apud  Ravennain 

"  iterum  de  consilio  beatissimi   patris  nostri  G[regorii] 

"  surami    Pontificis    indiximus    curiam    generalem,  sub 

"  inermi   tantummodo  et  domestica  comitiva,  ut  timor 

"  armorum  et  occasio  frivola  toUeretur.     In  qua,  nedum 

"  Lumbardi    prsedicti    devotionis    et   obedientise    nobis 

"  signa  prfetenderent,  immo  in  oculis  nostris,  fere  civi- 

"  tatem  Veronao    et    Ezelinum    de    Romano,  tunc   tem- 

"  poris  ad  nostras   fidelitatis    obsequium    noviter  revo- 

"  catos,  extractis    eorum  Carrochiis,  violenter  invadere 

"  nitebantur,   ad   reverentiam  nostrse   prsesentise   nuUo 

"  habito  omnino  respectu  ;    accessum  ^  etiam  filii  nostri 

"  ad   nos,  vel    nostrum    ad  eum    per   terras    et  stratas 

"  imperii,  quse  etsi  nostrse  sint  proprise,  tamen  omnibus 

"  sunt  communes,  denuo  prohibentes  ;    ita  quod  patris 

"  oculus  tunc  temporis  etiam  filium    non  vidisset,  nisi 

"  quod  navali  prassidio,  amore  paterno,  qui  contineri  non 

"  poterat,  stimulati,  nos  Aquilegiam    sub    maris    dubia 

"  sorte    contulimus,    ut  prasdictum    filium    nostrum    et 

"  principes,  qui  ad    nos  devote    se  contulerant,  videre- 

"  mus.     Nee  adhuc  defuit  clementise  nostra?  constantia 

*'  quin,  aggressionis    hostilis    furore  deposito,  iterum  et 

"  causam  ipsam  committeremus  arbitrio  ecclesire  termi- 

"  nandam.     Ex  eo  tamen  unde  credidimus  humanitatis 

"  eisdem  exempla  protendero,  cornua  ipsis  indevotionis 

"  ereximus,  referentes  ab  eis  pro  debita   fide  pcrfidiam 

"  et  pro  devotione  contemptum  ;  ncc  ulla  de  prsedictis 

"  vcxatio  tribuit  intcllectum."  ^ 


1  inimico']  inito,  B.  I       "^  In  the    margin  is  "hie   dee.st 

*  acccssitml   ausiim,  H.  |  "  do  h  le;  (;pIstol;i." 


56Q 


MATTHiEI   PAKISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239.    De  quodam  mirahili  signo  quod  in  aere  apparuit 


Meteor 
seen  on 
July  24. 


Ipso  quoque  tempore^  in  vigilia  sancti  Jacobi,  in 
crepusculo  non  tamen  adhuc  apparentibus  stellis,  cum 
esset  aer  purus  et  purpureus,  apparuit  stella  maxima  ut 
facula,  surgens  ab  Austro,  et  volans  non  ^  in  sublimem 
nimis  se  jaculabatur  in  aerem,  et  tendebat  versus 
Aquilonem  per  tractus  aereos,  nee  raptim  nee  valde 
velociter,  sed  sicut  solet  nisus  volare.  Cum  autem 
pervenerat  usque  ad  medium  firmamenti,  in  nostro  he- 
misperio  apparentis,  evanuit,  in  aere  relinquens  fumum 
cum  scintillis.  Erat  autem  stella  ilia  sive  cometa  vel 
draco,  major,  visu  judice,  Lucifero ;  habens  formam  capi- 
tonis,  pars  anterior  clarissima,  in  posteriori  parte  fumans 
et  scintillans  sic.^  Omnes  videntes  illud  signum  pro- 
digiale  admirantes,  quid  portenderet  ignorabant.  Sed 
unum,  quod  cum  diuturna  pluvia  segetes  ^  psene  omnes 
suffocaverat,  eadem  hora  in  amoenitatem  purissimam 
tempus  est  subito  commutatum,  quod  fruges,  falcem 
tantummodo  expectantes,  maturas  salvavit  et 
toleravit. 


colligi 


Quomodo  cv/m  indignatione  regis  reeessit  comes  Leices 

trice  Simon. 

Harsh  re-        Eodem   etiam   tempore,  scilicet  quinto  idus  Augusti, 

ception  of    convenerunt    nobiles    dominse    Londonias,    ut   reginam 

Montfort     purificatam  ad  monasterium,  ut  moris  est,  ituram  comi- 

by  Henry    ^q^^qji^^^y^      XJbi    cum   comcs    Legrecestrij©    S[imon]    de 

Monteforti   cum   uxore   sua  venisset,  rex   eum   excom- 

municatum    vocavit ;    prohibuitque    ne    ipse   vel    uxor 

ejus,    quam    ante    matrimonium    inter   eos    contractum 

nequiter     et    furtive    maculaverat,    festivis     suis     so- 

lempniis    interesset  ;    et    cum    multiplicaret     convitia, 


^  non']  om.  C. 

2  There  is  a  representation  of  it 
in  the  margin. 


^  B.  ins  0  ;  cu,  C. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII.  567 

comes   confusus    cum   uxore   sua   ad   hospitium   suum,  A.D.  1239. 
scilicet    palatium    domini    episcopi    Wintoniensis    tunc 
defuncti,    quod    rex    comiti    liberaliter    commodaverat, 
per    aquam    venire    properavit.      Sed    rex    statim    eos 
prsecepit  eici  truculenter.      Et  cum  flentes  et  ejulantes 
reverterentur,  veniam  flagitantes,  regiam   iram  non  se- 
darunt.      Dixit  enim  ;  "  Sororem  meam   seduxisti  ante  Speech  of 
"  sponsalia ;  quod  cum  comperissem,  ut  vitaretur  scan-  accusiul' 
"  dalum,  dedi  sed  invitus.      Et  ut  votum  suum  matri-  ^i^i  of 
"  monium  non  impediret,  Romam  adisti,  Romanamque  his  sister. 
"  curiam   donis   et    promissis   impreciabilibus,   ut    illi- 
"  citum  tibi    liceret,    corrupisti.     Novit    tunc    praesens 
"  A[dmundus]  Cantuariensis    archiepiscopus,  qui  Papse 
"  veritatem    super    his    intimavit  ;     sed    victa    Veritas 
"  Romanse  cessit  avaritise,  muneribus  multiplicatis.     In 
"  cujus  pecuniae  solutione  cum  defecisti,  excommunica- 
"  tionis    sententia    innodari    meruisti.       Ad    cumulum 
"  etiam  miserise  tuse,  me  inconsultum  et  nescium  fide- 
"  jussorem     per     falsum     testimonium     interposuisti." 
Comes  vero    cum   hsec   audisset,  erubuit ;   et  cum   dies  Simon  de 
inclinasset,  per  Tamensem  in  cimba  minima  cum  uxore  crosses'^^ 
tunc    gravida    et    pauca    familia    ad    mare    festinanter 
declinans,  continue  transfretavit. 


De  concilio  hahito  Londoniis  inter  episcopos  et  domi- 

num  legatum. 

Per  idem   tempus  convenerunt  omnes  episcopi   Lon-  The 
donias,  pridie  scilicet  kalendas  Augusti,  de  oppressioni-  uJeeHn 
bus    ecclesise    Anglican  se    tractaturi.       Exigebat    enim  London 
legatus   post   cotidianas    exactiones    procurationes ;    cui  ^^e  legate' 
liabito  consilio  responderunt  episcopi  communiter,  quod  exactions, 
totiens  bona  ecclesiae  exhauserat  Romana  importunitas, 
quod   nullo    modo   amplius    tolerarent ;    "  exhibeat  vos, 
"  qui  inconsulte  vos  vocavit."     Et  sic  non  sine  qucrulo 
murmure  a  concilio  recesserunt. 


568 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239.  JOe  ingressu  legati  in  Scotiam  tempore  regis  Alexandri, 
in  qua  nullus  legatus  antea  intravit 


The  legate 
attempts  to 
enter  Scot- 
land. 


Opposition 
to  this  by 
Alexander 
II. 


His  entry 
and  de- 
parture. 


Eisdem  diebus  legatus  in  Scotiam  intrare  festinavit; 
dispositisque  rebus  necessariis,  et  ducibus  Anglicis  qui 
viarum  si  forte  pararentur  insidias  explorarent,  iter 
arripuit,  hospitia  sumptuosa  eligens  in  abbatiis  et  ec- 
clesiis  cathedralibus.  Et  antequam  regnum  Scotise 
intrasset,  occurrit  ei  rex  Scotise,  non  acceptans  in- 
gressum  suum.  Dixit  enim,  quod  nunquam  aliquis 
legatus  excepto  illo  solo  in  Scotiam  intravit.  Non 
enim,  ut  asseruit,  opus  erat  ;  Christianitas  ibi  flo- 
ruit, ecclesia  prospere  se  habebat.  Et  cum  sermones 
multiplicarentur,  et  rex  fere  ad  contradicendum  erige- 
retur,  confectum  est  scriptum  intercedentibus  utriusque 
regni  magnatibus  inter  eos ;  cujus  tenor  fuit,  ut  nun- 
quam ratione  illius  adventus  talis  consuetudo  in  con- 
sequentiam  verteretur ;  insuper  in  recessu  suo  scriptum 
illud  resignaret.  Et  hoc  procuratum  est,  ne  confusus  in 
Angliam  quasi  repulsus  reverteretur.  Veruntamen 
mare  non  transiit ;  sed  in  bonis  civitatibus  commorans 
cismarinis  vocavit  episcopos  et  nobiles  terrse  beneficia- 
tos,  et  de  rebus  ecclesiasticis  ibidem  pro  libitu  ordinavit, 
pecuniam  non  minimam  coUigendo.  Rege  vero  in  interi- 
oribus  terrie  commorante,  legatus  sine  regis  ^  licentia 
clam  et  subito  recedens  prsedictum  scriptum  asportavit. 


■:| 


Quod  denuntiatus   est  dominus  imperator  in  Anglia 

excommunicatus. 

f.  124.  Et  cum  versus   Scotiam   iter   dominus   legatus   arri- 

He  excom-  p^erat,    capitulum    Sancti  ^    Albani    inofressus    est  ;    et 

municates    ^    .         '  ,  .  ^  ^^.      .    . 

the  em-      prius    facto    sermone    de    assumptione    beatae    Virginis, 

s^A^h^*  '    ^^^  enim  infra  octavas  evenit,)  dominum  imperatorem 

excommunicavit.     Monachi  vero  sibi  de  tali  permissione 


^  regis]  regia,  C. 

2  Sancti  Albani  is  introduced  in  the  margin. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  569 

litcras    excusatorias    optinuerunt.       Et    eisdem    diebus  A.D.  1239. 
pluries    in    ecclesia    Sancti    Pauli    Londoniarum    idem  Also  in  St. 

•  •  •  Paul's 

imperator    solempniter  est  excommunicatus,  tali  Papali 
autentico,  quod  legato  transmissum  est,  compellente. 

Literce  Papales  acerbce  contra  dominum  imperatorem 

missce  legato. 

"  Gregorius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dilecto 
"  filio  suo  0[ttoni]  Sancti  Nicholai  in  carcere  Tulliano  l^etter  of 
"  diacono  cardinali,  Apostolicse  sedis  legato,  salutem  et  to  the 
"  Apostolicam  benedictionem.  Sedes  Apostolica,  sicut  ^^g'^^^^Ot^^^ 
'*  totus  fere  orbis  facti  evidentia  didicit,  Frethericum  emperor. 
"  dictum  imperatorem,  ex  quo  ipsum  ex  utero  matris 
"  excepit  genibus,  afFectu  materno  prosequens,  lactavit 
"  uberibus  et  humeris  bajulavit ;  quem  olim  omni  psene 
"  destitutum  auxilio  et  dubiis  tantum  derelictum  even- 
"  tibus  suo  recepit  patrocinio  confovendum,  opponens 
"  se  potenter  invasoribus  regni  sui,  qui  in  terram 
''  ejus  oculos  aviditatis  injecerant,  cujus  jam  fines 
"  ingressi  eam  absque  uUo  defensionis  obstaculo  usur- 
"  pabant,  et  defendens  eundem  ab  insidiantibus  vitsB 
"  suse,  qui  femuli  saluti  ipsius  conabantur  animam 
"  ipsius  extinguere  et  de  terra  ipsius  memoriam  abo- 
"  lere.  Cumque  idem  protectionis  ecclesiasticse  clipeo 
"  prsemunitus,  personse  et  regni  sui  bon?e  memorisG 
''  G[regorio]  ^  de  Gwalgano  titulo  Sanctse  Anastasise 
"  presbytero  cardinali  a  sede  Apostolica  per  multos  an- 
"  nos  deputato  custode,  majoris  metas  attigisset  setatis, 
"  tandem  ad  altioris  dignitatis  apicem  per  eam  extitit 
''  suUimatus.  Sed  diligentise  studium  circa  personam 
"  ejus  impensum,  labores  plurimos  quos  ecclesia  subiit 
"  propter  eum,  quoad  ipsum  perdidisse  videtur,  cum 
"  tot  beneficiorum  sit  immemor,  tantsB  grati?e  sit  in- 
"  gratus.  Et  utinam  illius  ingratitudinis  non  excederet 
"  terminos,  per  quam  pcrceptorum  bonorum  existeret 
"  negationc    contentus.      Porro,   licet   offensa   quaelibet 


^  He  died  under  Innocent  III. 


570         MATTHiEI   PARISIENSIS   CHKONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  "  aculeos   doloris   importet,  ilia  tamen  jaculo    graviori 

Letter  of     u  percellit,    in  qua   ingratitude    pro  gratia   rependitur, 

to  the         "  et   pro    beneficiis    maleficia    compensantur.      Yerum, 

legate  Otho  u  quantumcunque  ipsum  Apostolica   sedes  dilexerit    et 

against  the         ^  ^    ^      ^  ^  ^ 

emperor.  "  supremse  culmine  potestatis  erexerit  ssecularis,  suis 
"  tamen  exigentibus  culpis,  de  quibus,  quanquam  pluries 
"  a  nobis  monitus,  satisfacere  non  curavit,  coacti  sumus, 
"  licet  inviti,  animadvertere  in  eundem.  Nam  etsi 
"  Adam  divina  providentia  excellentia  dignitatis  et 
"  auctoritatis  extulerit,  cui  omnia  animantia  terrse 
"  subjecit,  quia  tamen  sui  jussa  praeteriit  plasmatoris, 
"  ejus  excessibus  non  pepercit.  Quse  autem  a  dicto 
"  F[retlierico]  pro  tot  bonis  sibi  collatis  ecclesia  retri- 
"  butionis  pryemia  reportarit,  discretionem  tuam  volumus 
"  non  latere,  pauca  de  multis  prsesenti  pagina  decla- 
"  rando.  In  urbe  siquidem  gravem  movit  seditionem ; 
"  exinde  nos  et  fratres  nostros  totis  viribus  nisus  ex- 
"  cludere,  ut  sic  Apostolicse  sedis  honorem  deprimeret 
"  ac  libertatem  ipsius  penitus  conculcaret,  contra  jura- 
"  menta  praestita  temere  veniendo.  Et  venerabilem 
"  fratrem  nostrum  Penestrinensem  episcopum,  dum 
"  ipsum  ad  partes  Albigensium  disponeremus  pro  cor- 
"  roboratione  fidei  catliolicse  destinare,  per  quosdam 
"  suos  fideles  in  viam  impediri  mandavit..  Cathedrales 
"  etiam  ecclesias  et  alias  vacantes  regni  sui  nequaquam 
"  ordinari  permittit,  in  animarum  periculum  et  grave 
"  detrimentum  ipsarum ;  eas  et  quasdam  alias  nihil- 
"  ominus  spoliando  fere  omnibus  bonis  suis,  et  tallias 
"  ac  exactiones  indebitas  prselatis,  religiosis,  et  aliis 
"  clericis  ssecularibus  imponendo.  Nobilibus  quoque, 
"  pauperibus,  orphanis,  et  viduis  usque  ad  exinanitionem 
"  extremam  deductis,  eos  ad  modicum  dura  et  crudelis 
"  exactorum  suorum  acerbitas  non  patitur  respirare ; 
"  et  sic  totum  fere  regnum,  quod  est  spirituale  patri- 
"  monium  beati  Petri,  pro  quo  juramento  fidelitatis 
"  Apostolicse  sedi  tenetur  et  ipsius  ligius  vassallus 
"  existit,  quantum  in  eo  est,  in  favillam  quasi  et  cinerem 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII.  571 

"  jam  reclegit.      Quod    si,  postquam    inonitus    fuerit   a  A.D.  1239. 

"  nobis,  non  duxerit   corrie:endum,  nos  super  hoc,  auc-  l^etter  of 
'  .  J?  .11.  1  *^6  I^ope 

"  tore    Deo,    sicut    expedire    videbimus,     procedemus.  to  the 

"  Insuper  ne2:otium  impedit  Terrse  Sanctse,  necnon  etiam  legate  Otho 

^  ,.        ^        ,  ^  .      against  the 

"  imperii  Romanise.     Prseterea,  cum  tempore  concordise  emperor. 

"  inter  ipsum  et  ecclesiam  reformatse  in  manibus  sedis 

"  Apostolicse    legatorum    juraverit    ecclesise    prseceptis 

"  obedire ;    et   ipse  mandatum   ab   eis   receptum,  quod 

"  terram  ecclesise,  vel  terras  eorum  quas  tunc  ad  suas 

"  manus  tenebat,  aut   ipsorum  personas  nuUatenus   ca- 

"*  peret,    occuparet,    sive    etiam    devastaret,    adimplere 

"  contempsit,    terram    ecclesige    occupando,  videlicet   in 

"  Lumbardia,  Ferrariam,  Bondeniam,  Pigonagam,  terram 

"  quidem  Sardinise,  et  Massam^  Lunensis  diocesis  capi- 

"  endo,  et  deiciendo  illos  quos  ad  manus   suas  ecclesia 

"  reservavit,    et    devastando    terras    ipsorum ;    licet   ex 

"  tunc   in   eum   prsesentem    ipsi    legati   excommunica- 

''  tionis   sententiam  tulerint,  si   super  his   non   faceret 

"  quod  mandaret.      Idem  etiam  nepotem   regis  Tunixi 

"  detinet,  ad  Romanam   curiam   et  ecclesiam   pro   per- 

"  cipiendo   sacri  baptismatis  lavachro  accedentem.     Ac 

"  dilectum  filium  Petrum    Sarracenum,  nobilem   civem 

"  Romanum,  ex  parte  carissimi   in  Christo   filii   nostri 

"  illustris  regis  Angliee  ad  sedem  Apostolicam  missum, 

"  et  filium  ejus,  carceri  detinet  mancipatos.     Quia  vero 

"  super    his   et    quampluribus   aliis   excessibus   pluries 

"  a  nobis  monitus,  correctionis  medelam   non  sentiens, 

"  cum   suarum   sint  ulcera   indurata  culparum,  cotidie 

"  deteriora   committere   non   veretur,    nos   hsec  absque 

"  Christi  ofFensa  prseterire   sub  dissimulatione   ulterius 

"  non  valentes,  de  fratrum  nostrorum  consilio,  ex  parte 

"  Dei  Omnipotentis,  Cujus  vicem  in  terris  gerimus,  licet 

"  inviti,  et  auctoritate  beatorum  Apostolorum  Petri  et 

"  Pauli   ac   nostra,  in  cum  excommunicationis  et  ana- 

"  thematis    sententiam    duximus    promulgandam,   tixc- 


i.e.,  Massa  Carrara. 


572 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D. 1239. 
1  Cor.  V.  5. 
Letter  of 
the  Pope 
to  the 
legate  Otho 
against  the 
emperor. 


1  Cor.  iv. 
5. 


denies  ipsum  Fretliericum  Sathance  in  interitum 
carnis,  ut  spiritus  ejus  in  die  Domini  salvus  fiat ; 
omnes,  qui  ei  fidelitatis  juramento  tenentur,  decer- 
nendo  ab  observatione  j  uramenti  hujusmodi  absolutes, 
et  firmiter  prohibendo,  ne  sibi  fidelitatem  observent, 
donee  fuerit  vineulo  excommunicationis  astrictus. 
Quoeirea  devotionem  tuam  monemus  et  exhortamur 
attente,  per  Apostolica  scripta  tibi  prsecipiendo,  man- 
dantes,  quatinus  prsedictam  excommunicationis  et 
anathematis  sententiam,  singulis  diebus  Dominicis  et 
festivis,  pulsatis  campanis  et  candelis  accensis,  so- 
lempniter  publicari,^  ac  absolutionem  et  inhibitionem 
nuntiare  procures,  et  facias  per  totam  terrain  tu8e 
legationis  modo  simili  publicari  et  etiam  nuntiari, 
mandatum  nostrum  taliter  impleturus,  quod  devotio 
tua  possit  exinde  merito  commendari.  Cseterum, 
cum  prsefatus  F[rethericus]  de  aliis  magnis  gravibus 
sit  plurimum  infamatus  criminibus,  nos,  dante  Do- 
mino, super  his  suo  loco  et  tempore  procedemus, 
prout  in  talibus  negotii  natura  requirit.  Verum, 
quia  terroris  sonitus  semper  est  in  auribus  impiorum, 
et  etiam  quando  pax  est,  insidias  suspicantur,  eo  quod 
turbata  conscientia  semper  saeva  praesumit,  idem 
r[retliericus],  priusquam  sententia  excommunicatio- 
nis lata  esset  in  ipsum,  quasdam  fratribus  nostris 
decrevit  literas  transmittendas,  pro  parte  inferius 
annotatas,  quae,  post  eandem  latam  sententiam  ipsis 
prsesentatae,  ad  nostram  et  eorundem  notitiam  per- 
venerunt.  Unde  quia  voluit  Dominus  occulta  cordis 
ejus  detegere,  Qui  manifestat  abscondita  tenebrarum 
et  cordium  secreta  revelat,  ex  ipsarum  literarum 
tenore  coUigitur,  quam  gerat  devotionem  ad  Romanam 
ecclesiam,  matrem  suam  ;  quam  ad  summum  Pontiii- 
cem  ac  fratres  ejus  ac  sedem  Apostolicam  reveren- 
tiam    habeat,    cujus    ratione    regni  vassallus    existit. 


1  B.  has  publicare,  with  vel  -i  over  it.     C.  has  publicari. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


573 


Contra   nos  enim    et    ipsos   conspirasse    videtur ;    ex  A.D.  1239. 
quo,  quantum  et  quale  crimen  incurrerit,  satis  patet.  }f^^^^  "^ 
Inter  Ccetera  vero  qu.se    sua  continebat    epistola,  hsec  to  Otho 
habebantur  inserta  ;  '  Propter  ^  quod  non  indigne  do-  g^^pero^*,^^ 
'  lemus,  si    pater  Apostolicus   offendere  tarn  graviter 
'  nos  intendat ;    ut    dum    in  constantem    virum    tarn 
'  vehemens  cadit  injuria,  etsi  patienter  ferre  velimus, 
'  immanitas   negotii   non  permittat,  quin  ad  ultiones 
'  quibus  Csesares    uti    solent   facti  violentia   nos  im- 
'  pellat/      Veruntamen  "dum  consideramus    impatien- 
tiam  procedentis  et  difficultatem  attendimus  ofFensoris, 
si  ex  aequo  liceret   privatas   exercere  vindictas,  quas 
in   hominem    per  quern    scandalum   venit    et    in    sui 
participes    sanguinis     compensare     possemus,    ut    in 
ipsum  et  suos  attemptata  nostrse  sedis  injuria  redun- 
daret,    tolerabilius     duceremus.       Sed    cum    nee    ipse 
nee   tota    propter   hoc   sua    passura    progenies    tanti 
forent,  ut  culmen   imperii  zelaret  ultionem   ipsorum, 
cumque   sedis  auctoritas   audacise  sibi  freena  relaxet,  f.  124  6. 
et  tot  venerabilium  fratrum   moles  eum   in  concepta 
fovere    pertinacia    videatur,  angit   nos    altiori   mente 
turbatio ;    quod  dum   nos   intendamus   a  persequente 
defendere,  oporteat  nos  defendendo  gravius  offendere 
resistentes.     Datum    Laterani,    tertio  ^    idus    Aprilis,  Lateran, 
Pontificatus  nostri  anno  tertio  decimo."  ^"  * 


De  magna  commotione  et  iracundia  imperatoris  contra 
Papar)i,  et  de  ipsius  gravi  querimonia. 

Cumque   dominus   imperator   super  hac  difFamatione  Anger  of 
certificaretur,    factus   de    resre   tirannus,    non   immerito       ^^~ 

.       .  .  .  peror 

magis   ac  magis   in   Mediolanenses    et   alios   proditores  against 
suos  [incanduit],  quos  Papa  contra  eum  ^  juvit  eiScaciter  ^^^    ^  ^^' 
et  animavit.      Mediolanenses  vero  auxilio   Papali  facti 


^  This   is    in   the   letter  to    the 
cardinals,  above,  p.  549. 

2  This  was   addressed  to  other 


prelates  on  April  7.  Potthast  Regest. 
Pont.  (10724)  p.  908. 
3  eum]  om.  C. 


574 


MATTH^I   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. 


Their 
attack  on 
Ferrara. 


General 
indigna- 
tion at  the 
course 
pursued  by 
the  Pope. 


animosioreS;  et  comperientes  rem  agi  pro  capite,  exie- 
runt  impetus  furibundos  facientes ;  concomitante  quo- 
dam  legato  ^  a  latere  domini  Papse,  ad  eorum  auxilium 
destinato,  Ferrariam  et  alias  civitates  et  castra  impe- 
rialia,  dum  se  dominus  imperator  ad  loca  remotiora 
transtulit,  violenter  occuparunt,  loca  vicina^  usque  ad 
exterminium  et  internecionem  devastantes.  Nee  inve- 
nerunt  obsessi  misericordiam,  petentes  lacrimabiliter 
legatum,  ut,  civitatibus  et  substantia  eorum  omnimoda 
sibi  redditis  ad  manum,  tantum  personis  pro  Deo  par- 
ceretur;  nee  sunt  exauditi,  nisi  penitus  et  absolute 
se  suaque  sibi  manciparent.  Unde  sancti  viri  et  reli- 
giosi  regiones  Christianas  inhabitantes,  non  minimum 
admirati  ^  tam  inhumanam  ac  cruentam  ferocitatem  in 
ecclesiastico  prselato,  cum  imprecationibus  multimodis 
execrabantur,  qui  tantum  usus  gladio  materiali  non 
est  recordatus  facere  misericordiam.  Et  invasit  timor 
et  horror  corda,  ne  Dominus  Deus  exercituum  effun- 
deret  indignationem  suam  super  induratos,  et  ecclesia 
ruinam  magnam  pateretur ;  prsesertim  cum  non  curaret 
pars  Papalis  preces  vel  jejunia,  missas  et  processiones, 
nee  praeciperet  universaliter  humiles  preces^  Deo  fun- 
dere,  et  sic  iram  Dei  flectere,  in  quibus  solet  ecclesia  in 
tribulationibus  respirare  et  triumphos  de  oppressoribus 
crebrius  reportare ;  sed  spem  totam  ponens  in  pecuniea 
thesauris  et  rapinis,  ad  gladium  et  ultiones  proprias 
irruit  frontuosa ;  unde  dolor  et  desolatio  Christianorum, 
magnatum  oriuntur  comminationes,  furor  et  rancor, 
odium  et  iracundia  inter  ecclesiam  et  imperium,  flebile 
nacta  principium,  exitum  flebiliorem  minabantur.  His 
igitur  laesus  doloris  aculeis  dominus  imperator,  se 
intendens  excusare  et  dominum  Papam  accusare,  multis 
regibus  et  principibus,  prsecipue  regi  Anglise  et  R[i- 
cardo]    comiti    Cornubiso    fratri    suo,    quasi    carissimis 


^  Gregory  of  Montelongo. 
2  vicina']  vicmia,  B. 


^  sunt  is  interlined  in  B. 
in  the  text  in  C. 
'*  preces']  prece,  B. 


It  is 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  575 

sororiis  suis,  in  quibus  specialius  confidcbat,  scripsit  in  A.D.  1239. 
haec  verba : 


Literce  imperiales  missm  comiti  Ricardo. 

"  Frethericus/    Dei     gratia    Romanorum    imperator,  Letter  of 
semper  Augustus,  Jerusalem  et  Sicilise  rex,  R[icardo]  p^roTto 
comiti  Cornubise,  dilecto  sororio  suo,  salutem  et  omne  Richard  of 

■I  T         J.      •  •        'J.  1  J.  •    'J.      Cornwall 

bonum.  Levate  m  circuitu  oculos  vestros,  arrigite,  against  the 
filii  hominum,  aures  vestras  ;  orbis  scandalum,  discidia  Pope, 
gentium,  generale  justitise  doleatis  exilium,  exeunte 
nequitia  Babilonis  a  senioribus  populi,  qui  populum 
regere  videbantur,  dum  judicium  in  amaritudinem 
et  fructum  justitiee  in  ahsintium  convertunt.  Sedete,  Amos  v.  7. 
principes,  et  intelligite,  populi,  causam  vestram ;  a 
vultu  Domini  judicium  vestrum  prodeat,  et  oculi  Ps.  xvi.  2. 
vcstri  videant  cequitatem.  Scimus  etenim,  et  in 
supremi  Judicis  virtute  confidimus,  quod  cum  apud 
vos  pondus  et  pondus,  mensura  et  mensura  non  ^^o^-  ^x. 
fuerint,  profecto  modestiam  et  innocentiam  nostram 
in  judicii  vestri  libra  prseponderare  videbitis  calump- 
niosis  detrahentium  labiis  et  venenosis  inventionibus 
fictionum ;  sed  nee  nunc  primum  causse  nostrse  justi- 
tiam  et^  residentis  in  sede  Domini  pravitatem  ad 
publicam  mundi  notitiam  novimus  pervenire,  quin 
prseter  agillimse  famse  prseloquium,  qu8e  frequenter  in 
maximis  virginum  aurium  defiorat  auditum,  nos  ipsi, 
quod  primitus  rumor  eduxerat,  subsequentibus  post- 
modum  nostrge  serenitatis  afFatibus  firmaremus,  qua- 
liter  iste  novus  athlefca,  sinistris  factus  auspiciis 
pontifex  generalis,  amicus  noster  prsecipuus,  dum  in 
minoribus  esset  ordinibus  constitutus,  beneficiorum 
omnium,  quibus  imperium  Cbristianum  sacrosanctam 
ecclesiam  ditavit,  oblitus,   statim  post  assumptionem 


^  Petri  de  Vineis  Epist.  I.  xxi.  I       ^  i3_  jng.  in. 
p.  152.  I 


576 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239. 
Letter  of 
the  em- 
peror to 
Richard  of 
Cornwall 
against  the 
Pope. 


Col.  iii.  1. 


Verbum 
durum ; 
imponitur 
seditio 
PapcE. 


suam  fidem  cum  tempore  renovans,  et  mores  cum 
dignitate  commutans,  ac  habens  quodammodo  de 
publica  turbatione  pruritum,  in  nos,  supremum  et 
unicum  filium  ecclesiae,  suse  malignitatis  aculeos 
acuisset,  dum  occasione  sumpta,  quod,  propter  im- 
minens  scandalum  evitandum  sacramento  prsestito  et 
lata  contra  nos  excommunicationis  sententia,  nos  ad 
certi  temporis^  obligaverimus  transitum,^  adversa 
valetudine  corporis  praepeditos,  adjectis  plerisque 
capitulis  aliis,  de  quibus  antea  nunquam  fueramus 
muniti  vel  admoniti,  excusationibus  nostris  contra 
Deum  et  justitiam  omnino  rejectis,  excommunica- 
tionis sententia  nos  denuntiavit  astrictos.  Cui,  velut 
in  nos  primitus  de  nostra  voluntate  prolatse,  cum 
humilitate  paruimus,  absolutionis  beneficium,  pristina 
nobis  incolumitate  corporis  reddita,  postulantes,  dum 
nos  ad  transitum  instanter  pararemus.  Quo  petito 
suppliciter  et  injuriose  negato,  in  Terrae  Sanctae  sub- 
sidium  sub  pia  voti  prosecutione  transivimus,  existi- 
mantes  vicarium  Jesu  Christi  ad  Ejus  negotium 
potius  quam  ad  conceptae  malivolentiae  contra  nos 
odium  aspirare.  Sed  is,  quem  speravimus  ea  solum- 
modo  quce  sursum  sunt  sapere,  et  visu  cselestia  con- 
templantem  mente  credimus  in  cselestibus  habitare, 
subito  inventus  est  homo  ;  quinimmo  per  inhumani- 
tatis  opera  non  solum  a  veritate  sepositus,  sed  ab 
humanitate  discretus ;  dum  praster  impedimenta,  qu88 
nobis  in  Syria  prasparavit,  per  nuntios  et  legatos, 
qui  Soldanum  Uteris  suis,  quas  nos  captis  ipsarum 
latoribus  in  testimonium  reservamus,  ne  nobis  terram 
divino  cultui  et  Jerosolimitani  regni  juribus  debitam 
redderet,  munierunt,  regnum  nostrum  Sicilise  vio- 
lent er  intravit,  sumpta  occasione  quod  E[ainaldus] 
filius  olim  ducis  Spoleti,  prgeter   voluntatem   et  con> 


1  Pet.  de  Vin.  inserts  spatium. 

2  trajisitum']  transituros,  in  Pet.  de  Vin. 


BE   TEMPOnE   REGIS   HENRICI   TEllTII.  577 

"  scientiam  nostram,  prout   nos  postmoclum   per  ipsius  A.D.  12,'{9. 

"  })oenaiii  evidenter  expressimus,  terrain  ecclesise  para-  Jj'^^*^^'  ^^ 

"  bat  intrare ;   et   non   prout    sancti  per  fidem  regna  peror  to 

"  vicerunt,    sed   per   perfidiam   et   perjuria    prsedicans  co^j-nwair 

"  universis,  aut  si  qui  ^  ad  perjurium  pr^edicatione  so-  against  the 

"  lummodo  provocari  non  poterant,    provocabantur  ex-  ^t^^^'   • 

"  emplo,    dum    ipsi    prsefecti    papalis     exercitus,    quo  33. 

"  terrain  facilius  optinerent,  nos  captos  in  Syria  mani-  ^^^'J"^'^"* 

"  feste  jurabant.     Redeuntibus  nobis  de  partibus  trans- 

"  marinis,  et  injuriam    nostram    propulsantibus    solum, 

"  nee  juxta   magnificum    morem   imperii   prodeuntibus 

"  ad    vindictam,    per    concordiae    medios    verbum  pacis 

"  libenter  admisimus.     Yeram    matrem   nostram    eccle- 

"  siam  ex  agnitione  catholicse  lidei  reperisse  ;cognosci- 

"  mus ;  sed  patrem  semper  invenimus  simulatum,  dum 

"  ipsa  reconciliationis  die  viam  nostrtB  confusionis  ex- 

''  cogitans,  de  redeundo  in  Ytaliam  iterum  sub  inermi 

"  et  domestica  comitiva  nobis    instantissime  persuasit ; 

"  occasione    significans,    ne    velut  ex    priori    et  armato 

''  processu    timoris  causam    nostris    fidelibus    prsestare- 

"  mus,  asserendo  quod  nobis  omnia  planissima  faceret. 

"  Cujus  contrarium   per  literas    et  nuntios  suos    mani-  Impositio 

"  festissime  procuravit,  prout  constat  testimonio  plurium 

"  nostrorum  fidelium,  qui  tunc  temporis  erant  omnium 

''  conscii,  velut  ex  eis  quidam  ^  participes  et  alii  prin- 

'*  cipes    factionis.     Propter  quod,  filio  ^    et    principibus 

''  nostris  ad  nos  de  Germania  venientibus,  per  rebelles 

"  nostros  itineribus  "^  publicis  undique     prsepeditis,  ac  ^ 

"  eodem    filio    nostro    apud    Aquilegiam   navali    prse- 

"  sidio    cum    summa    difficultate    recepto    ac    in  Theu- 

'*  toniam    abinde    destinato,    in   regnum  de   necessitate  f.  1^5. 

*'  redivimus,  utpote  quos^    ad    cohercendain    rebellium 

"  nostrorum    nequitiam    patris    consilium    vel    astutia 


^  ac]  So  Pet.  de  Vin.;  sed  ex,  B. ; 
sed  cum  ex,  C. 


^  si  qui'\   signi,  B. 

2  quidani]  quidem,  B. 

3  Henry. 
'•  ilijicribtis']  itinerantibus,  B. 

VOL.    HI.  O  O 


^  qnos^  quis,  B. 


578  MATTH^I   PABISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  "  potius    miserat    imparatos.     Ubi    quodammodo  inspi- 

Letter  of    u  j-antibus  nobis  et  capescentibus  requiem  post  labores, 

per  or  to      "  quieti  nostrse  sanctissimus  pater  noster  invadit,  con- 

Richard  ^of  «  giliatoris  sibi  formam  assumpsit,  instantissime  persua- 

against  the  "  dens,  ut  contra  Romanos  excellentiae  nostrse  devotos 

°P^'         "  et  alios  rebelles  nostros  de  Tuscia,  qui  jura  ecclesise 

"  et  imperii  detinebant,  procederemus  audacter,  de  sue 

"  favore  securi,   quod  nobiscum  nostra  et  imperii  pon- 

"  dera   participare   volebat.      Et   sic    ad   multam   ejus 

"  instantiam   Romanos,    qui   tunc    temporis   Viterbium 

"  impugnabant,  in  favorem  ecclesise  nos  oportuit  diffi- 

"  dare ;  ipso  mittente  literas  latenter  ad  urbem,   quod 

"  hsec  per  nos  prseter  suam  conscientiam  et  mandatum 

impositio    "  faceremus    in    odium    Komanorum.      Et    interim    in 

"  Sicilia  quadam  seditione  suborta^  oportuit  nos  neces- 

"  sario   conferre  Messanam,  ut   factionis  ibi^   inchoatse 

"  principiis  obstaremus,  occasione  solummodo  ista  prse- 

"  tenta,    quod   tam   nobilem    nostram   Siciliae    insulam 

"  noluimus   amittere ;  nobis   non   requisitis   et   omnino 

"  celatis,^  contra  omne  jus  gentium,    quod   belli  socios 

"  et  participes    statuit   non   relinqui,  foedus    iniit   cum 

"  Romanis,    per   nos    ad   mandatum   ejus,  ut   diximus, 

Proditionis  "  diffidatis  ;  non  attento  quod  nos  non  sine   dubia  vice 

]mpositio     "  ®^  honoris  nostri   fortuna,   inter  rebelles  et  seditiosos 

''  nostros   remanent es   inermes,    copiosam    et   strenuam 

"  militiam   armatorum    in    ejus    subsidium   miseramus, 

"  quanquam   personaliter  interesse  nequiveramus.     Ad- 

"  hue   tamen  ^   conscientise    nostrse   integritas   et   pura 

"  devotio,  quam  ad  matrem  nostram  ecclesiam  habeba- 

"  mus,  novercalia   deliramenta   patris   agnoscere   filium 

"  non  sinebant ;    quin,  quod  erat   astutise,    casui   repu- 

"  tantes,    satisfactionis   nos  tree    causam    in   victricantis 

"  arbitrio  scepius  poneremus,  qui  tanto  nobis  vice  qua- 

"  libet    illudebat    acerbius,    quanto    constantius    spem 


^  factionis  ibi'\  faction!  s,  B.;fac-  I       ^  celatis']  zelatis,  Pet.  de  Vin. 
tioni  sibi,  C.  I       ^  tanwi']  cum,  B. 


DE  TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  579 

"  uberioris  arbitrii  promittebat.     Medio  deinde  tempore,  A.D.  1239. 
"  dum   do  negotio  Ytaliae  per  Papam  ad  honorem  im-  J^^**^^'  °^ 
"  peril    componendo    ex   prseteritorum   conjectura   dis-  pcror  to 
"  criminum  nulla    spes  nobis   remansisset   in  posterum  ^^^^ard  of 
"  vel  exilis,  ac  persecutionem  eandem  congruo  tempore  against  the 
"  servaremus,   expectantibus   repente  credimus  arrisisse  ^^^^' 

.  ■,.-,..  ,.  -r»        Va7ia  pro- 

"  fortunam,  reiterata   discordia   inter   ecclesiam  et  Ko-  missio  ut 
"  manos ;    in  qua    sic   mao^nifice,  sic    devote,  thesauros  ^'^'^  ^'"- 

^,  o  '  '  ^        perator. 

"  nostros  eiFudimus  et  personam,  quod  omnem  omnino  iiccordatio 

"  conscientise  pravse  rubiginem   de   malivolentium  cor-  obscqmt. 

"  dibus  credebamus  erasisse.     His   etiam   omnibus  non 

"  contenti,    ut    de   nobis    prorsus    indubitata   securitas 

"  ecclesise     prfeberetur,     circa     ipsam    zelo    devotionis 

"  summae    succensi    et    incentivo   perfectse  caritatis    in 

"  Deo,  ad  prsesentiam   istius  summi  pontificis  persona- 

"  liter    ivimus,  etiam    non   vocati ;   ducentes    nobiscum  HumUUas 

"  Conradum  carissimum  filium  nostrum,  nunc  Romanum  ^^P^^^^  ^*- 

"  in  regem  electum,  et   regni  Jerosolimitani  hseredem ; 

"  quern  nobis  tunc  temporis  fratris  sui  manifesta  trans- 

"  gressio  filium  unicum  in  paternse  dulcedinis  affection  e 

"  reliquerat.     Ac   eundem,  post  oblatam    ecclesise    per- 

"  sonam  nostram   in   totum,   obsidem  summo   Pontifici 

"  nos  offerre  non   puduit ;  unionem    omnim.odam  inter 

"  nos  et  ecclesiam  sub  attestatione    divini  judicii  sup- 

"  pliciter   postulantes,    quam    dudum    nobis  antea    isto 

"  prgelatus    ecclesise     generalis,    cum     esset     episcopus 

"  Ostiensis,    instanter    suaserat    expetendam.      Propter 

"  quae  omnia,  dum  serenam  nobis   totius   curiae  faciem 

"  assertio  -^  demonstrata  praetenderet,  et  verba  gratissima 

"  tarn  summi  pontificis  quam  curialium  omnium  since - 

"  ram  ostenderent  voluntatem,  cum  eis  omnia  perfecisse 

"  credentes,  sub    intentionis    nostras    sanctae    proposito, 

"  nee   minus   sub  obsequiorum   nostrorum  fiducia,  dis- 

"  sensionis    causam    inter   nos    et    Lumbardos,  in    sinu  Impositio 

"  corrupti  judicis  totiens  suffbcatam,   necnon    et   seda-  "^"''^'^^• 


assertio']  affectio,  Pet.  do  Viii. 

o  0  2 


580 


MATTHiEI   PARISIENSTS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239.  '' 
Letter  of     " 
the  em- 
peror to 
Richard  of  a 
Cornwall 
against  the  " 
Pope.  cc 


Recordatio  " 
beneficli  ^^ 
irnperialis. 


Prohrum 

ingratitu- 

diiiis. 


Prohrum      *' 
ex  avaritia.  ,, 


tionem  ^  discordisG  inter  nos  [et]  cives  et  nobiles  Acco- 
nenses  devotione  promptissima  duximus  exponendam.^ 
Sicque  de  negotiorum  nostrorum  omnium  prospera 
consummatione  securi,  in  obsequium  ecclesise  per- 
sonaliter  alacri^  voluntate  processimus  cum  exercitu 
copioso,  quern  sub  magnis  serarii  nostri  stipendiis 
congregari  tam  de  Germanise  quam  de  Ytalise  parti- 
bus  feceramus.  Nee  prius  a  concepti  propositi  pro- 
secutione  destitimus,  quam  libertatem  ecclesiae  con- 
cultatam  in  urbe,  et  terram  exterius  occupatam,  in 
statum  primum  et  debitum  nostra  potentia  reformavit. 
Indubitabiliter  sestimantes,  ut  idem,  [quod]  optinere 
prius  favor  justitise  nostr^e  non  poterat,  devotionis 
obsequia  promererentur.  Sed  audite  retributionem 
mirabilem,  quam  pro  tanta  devotione,  pro  tot  bene- 
ficiis,  pro  tam  indubitatse  fiducise  firmamento,  Christi 
vicarius,  pastor  ecclesise  nostrse  catholicae,  fidei  prse- 
dicator,  nobis  in  singulis  reddere  procuravit.  In 
primis  super  negotio  ultramarino,  quicquid  per 
Ravenensem"^  arcbiepiscopum,  dilectum  principem 
nostrum,  tunc  Apostolic9D  sedis  legatum,  secundum 
formam  expressam  ab  ecclesia  sibi  datam,  videlicet 
de  reducendis  ^  nobis  et  prsedicto  Conrado  nato  nostro 
in  possessionem  plenam  et  pristinam  omnium  jurium 
nobis  subtractatorum  ^  in  regno,  fuerat  rationabiliter 
ordinatum,  statim  adveniente  Csesariensi^  archiepi- 
scopo,  nee  legato  praedicto  nee  nuntiis  nostris  ad 
curiam  venientibus  expectatis,  nee  uUa  majori  mora 
protracta,  [nisi  quatinus]  delatos  bisantios  potuit  nu- 
merare,  inordinate  fuit  ex  toto  destructum  negotium 
Ytaliae,  nedum  quod  ad  honorem  nostrum  et  imperii, 
sicut  promiserat,  ordinaret ;  immo  petentibus  et  instan- 
tibus  nobis  ad  revocationem  hostium  nostrorum,  quod 


^  sedationejn^  sedationi,  B. 

2  cxponer.dam]  exponendum,  B. 

3  alacri]  alicui,  B. 

4  Tliierry. 


5  reducendis']  reducendo,  B. 
^  suhtractatorum']       subtractata- 
rum,  B. 

^  Probably  Peter. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  581 

"  in  Lumbardia  et  Tuscia  fideles  nostros  tunc  temporis  A.D.  1239. 
"  divisim  exercituum  suorum  copiis  devastabat,  nee  nos  ^^^t^cr  of 

.,.   .,  .  .,  .      .  T    .  the  cm- 

"  cum  multibus,  quos  tune  in  partibus  ipsis,  ut  diximus,  peror  to 

"  pro  ecclesice  provinciis  habebamus,  ire  permisit,  nee  ali-  JJichard  of 

"  quem  nuntium  seu  literas  voluit  destinare.    Ex  quibus  afrainst  the 

"  per  bella  campestria  sunt  quamplurium  strages  homi-  -^^P^- 

"  num  et  ecclesiarum  incendia  subsecuta.    Adhuc  etiam  irrestaura- 

"  tanta  et  superior[i]  nequitia  non  contentus,  civitatem  *'^^' 

"  Castellae  per  ipsum  introactse  turbationis  temporibus 

"  occupatam,  quam  reddi  nobis  forma  pads  et  fratrum 

"  suorum    omnium    consilia    suadebant,    receptis    libris  Enormis 

"  illius  monetcG  solummodo,  qinie  ad  quinquaginta  mar- 

"  carum  numerum   non   ascendunt,  nobis    cum    eo  per- 

"  manentibus    in    Riata,    et    pro    eo    marcarum    milia 

"  expendentibus,  reddere  recusavit.     Ecce  qualiter  pater 

"  noster  iste  sanctissimus  nos   amabat !      Deinde  super 

"  profectibus  nostris  omnibus,  et  super  pacificanda  nobis 

"  Ytalia,  maxime  de  qualibet  patris,  •  vel  victrici  nostri 

"  potius,  benivolentia    desperare  coacti,   apprehendimus  ^''^  incan- 

"  arma    et   scutum,  vires    de    Theutonum  partibus,   ad 

"  quas  nos  diebus  illis    prsevaricatio  filii  nostri  de  ne- 

"  cessitate  vocaverat,  propter   ingressum  Italife  congre- 

"  gantes,    militibus    strenuis   justitiam    nostram    arma- 

"  vimus,    quam    assequi    precibus    minime    poteramus. 

"  Quod  cum  ad  notitiam    summi  pontificis  pervenisset, 

"  sub  prsetextu  treugarum,  pro  Terrse  Sanctse  subsidio 

"  fidelibus    populis    et    tcrrse    principibus    indictarum, 

"  armatum    nobis    ingressum    Ytalia3    per    Apostolicas 

"  literas    interdixit ;    oblitusque    die    eodem    ipso,    quo 

"  pra3dictas    treugas    indixit,  nos    tanquam    defensorem 

"  et   advocatum    ecclesi?e    requisivit,  quod    contra    Ko- 

"  manos,  quos    sibi   jura    ecclesicB    subtraxisse    dicebat, 

''  potenter    j^rocedere     deberemus,    iniquum    in    nobis  Turbatio 

"  reputans,  quod  domum  nosti'am  et  possessionem  avi-  ^^^"  '^^' 

"  tam,  quam  nobis    infidelium    nostrorum  rebellio  furi- 

"  osa    pra^cluserat,    viriliter    ingredi    nitebamur;    quod 

"  justum  crediderat  in  Romanis,  qui  patri  vel  avo  scu 


582 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. 
Letter  of 
the  em- 
peror to 
Richard  of 
Cornwall 
against  the 
Pope. 
Imponitur 
imperii 
conculca- 
tio. 


Pax  sub' 
dola. 


f.  125  b. 


Fraudu- 
lenta  ma- 
chinatio. 


parentibus  suis  in  nullo  prorsus  extiterant  obligati. 
Adjecit  praeterea  in  Uteris  antedictis,  quod  de  nego- 
tio  LumbardisG  in  ipsum  prsecise  sine  adjectione 
temporis,  et  conditione  aliqua,  nullo  jure  et  honore 
imperii  reservato,  compromittere  deberemus ;  per  quod 
vel  nos  in  perpetuum  a  juris  nostri  prosecutione 
cujuslibet  suspenderet,  vel  jus  et  honorem  imperii 
libere  suffocaret.  Quod  cum  nobis  nee  nostrorum 
consilia  principum  nee  prseteritorum  dispendiorum 
memoria  suaderent,  ad  artes  alias  postmodum  se  con- 
vertit,  mittens  nobis  obvium  in  vestimentis  ovium^ 
lupum  rapacem,  episcopum  ^  Penestrensem,  per  quern, 
apud  nos  Uteris  Apostolicis  de  vita  sanctissima  com- 
mendatum,  Placentiam  nobis  subditam  et  nostris 
amicam  ad  factionis  Mediolanensis  revocavit  perjuria ; 
per  eum  firmiter  sestimans  sic  universaliter  et  in 
tantum  fideles  nostros  evertere,  ut  processus  nostros 
in  Ytaliam  penitus  enervaret.  Qua  spe,  faciente 
divina  dementia  quae  suum  tuetur  imperium,  omnino 
frustratus,  clamantibus  apud  eum  rebellium  nostro- 
rum incendiis,  depopulationibus  rerum,^  et  ^  stragibus 
occisorum,  quae  ^  ipsum  de  data  eis  rebellionis  secura 
fiducia,  nee  non  de  fide  mentita,  quod  contra  nos  et 
imperium  ipsis  assistere  promisisset,  publicis  vocibus 
arguebant,  quia  juxta  petitionem  ipsorum,  occasione 
praedicta,  nos  excommunicare  juste  non  poterat,  im- 
pedimenta clandestina  nostris  processibus  undique 
praeparavit,  lit  eras  et  legatos  per  imperium  et  ubique 
per  orbem,  ut  quoscunque  posset  a  fide  et  assertione 
nostra  seduceret,  destinando.  Quae  omnia  cum  nos- 
trorum fidelium  fides  et  amicorum  afiectio^  conscien- 
tiam  nostram  latere  non  vellent,  nolentes  adhuc  vinci 
a  malo,    sed   in   bono    malum  vincere    cupientes,  so- 


1  oviuni]  So  altered  by  Paris 
from  albis,  which  B.  has,  as  Peter 
de  Vineis  ;  C.  has  avium. 

2  James  Pecoraria. 


3  reriwi']  reorum,  B. 
^  et  stragibus']   So  Pet.  de  Vin. ; 
ex  tragibus,  B.  ;  ex  stragibus,  C. 
^  quce]  quod,  B. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


583 


"  lempnes    nimtios   nostros,  venerabiles   Panormitanen-  A.D.  1239. 

"  sem  ^  archiepiscopum,  Florentinum  ^   et   Reginensem  ^  }f^^^^  ^^ 

"  episcopos,   magistrum    Tadseum  *   de    Suessa,    magnse  peror  to 

"  curiae  nosfcrse  judicem,  et  magistrum  E[ogerum]  Por-  cirnwaii^^ 

"  castellam    capellanum,     dilectos    ac     fideles    nostros,  against  the 

"  ad  sedem  Apostolicam  duximus  destinandos.     Quibus    ^^^' 

"  oblata  sibi  per  eos  ex  parte   nostra  devotione  omni- 

"  moda,  et  ratione  tractata   contra   hsereticam  pravita- 

"  tem,    et    pro    ecclesiastica   libertate,    de    reformandis 

"  ecclesise  et  imperii  juribus,  dudum  inter  nos  et  eccle- 

"  siam    expetitis    et    expectatis,    summus    pontifex,    de 

"  prsesentium  fratrum  suorum  consilio,  legatione  nostra 

"  in  omnibus   suis   capitulis   acceptata,    per   eosdem  et 

"  archiepiscopum    Messanensem,^    quem  ^   ad    nos    pro 

"  pace  sua  nuntium  destinavit,  excellentise  nostrse  pro- 

"  misit,    quod    cessari    mandaret    ubique    locorum    ab 

"  impedimentis    omnibus,    quse    se   nostris    processibus 

"  objecisse    coram  fratribus  suis  et  nuntiis   nostris  fait 

"  professus   manifeste,  prout   hsBC    omnia   per    testimo- 

"  niales  antistitum    omnium    prsefatorum  literas   mani- 

"  festissime    comprobantur.       Cum     qua      responsione, 

"  nuntiis    nostris  et  suo  ad  nostram  prsesentiam   rede- 

''  untibus,  prius  quam  per  tres  dietas  a  curia  recessis- 

"  sent,  eis  omnino  celatis,  et  in  confusionem    ipsorum, 

"  G[regorio]    de    Montelongo,    quem    primitus   ad    nos 

"  nuntium     miserat,    et     contra    nos     postmodum    ad 

"  eversionem    Mantuanorum    et   aliorum    fidelium  nos- 

"  trorum  statuerat,   in    Lumbardia   legationis    officium 

"  plene    commisit ;    arbitratus    ut    quanto    sibi    major 

"  daretur  auctoritas,  tanto  majora  nobis  et  nostris  im-  Efficav  im- 

"  pedimenta  pararet.     Quibusdam  pr?eterea  principibus -^^'^""^'^" 


^  Panormitanensem']  Petraii,   B. 
See   the  following  page.     This   is 
Berarcl  of  Castaeca,  archbishop  of 
Palermo. 

2  Ardingo. 

•*  R,  formerly  bishop  of  Squillace. 


4   Tadccwn']   Laudenum,  B.  ;  C. 
has  been  corrected. 

^  Lando. 

^  quem']  quod,  B.  ;  C.  has  been 
corrected. 


5S4 


MATTHiEI   PAEISIENSIS   CHRONICA  MAJORA, 


A.D. 1239. " 
Letter  of  a 
the  em- 
peror to,  '^ 
Richard  of  a 
Cornwall 
against  the  " 
Pope.  ,, 

Qtice  prm-    " 
script  a  ^^ 

sunt  in 
quarto  « 

folio  prce- 
cedcnti. 
[pp.552-    a 
562. 


Isa.  ix.  12.  " 

Improhita-  '( 
tis  impro- 
perium. 


March  20.    " 
March  24.    " 


nostris,  prselatis  Ytalise  et  Germaniee,^  nobiscum  in 
curia  nostra  manentibus,  literas  destinavit,  suggilla- 
tionem  famao  nostrse  non  modicam  continentes,  certis 
capitulis  inter clnsas,^  et  specialiter  de  gravaminibus, 
quae  quibusdam  ecclesiis  regni  nostri  dicebantur  il- 
lata ;  super  quibus  mandavit  nos  per  eosdem  principes 
admoneri.  Quorum  capitulorum  omnium  et  respon- 
sionum  nostrarum  ad  sinsrula  seriem  vobis .  sub  tes- 
timonio  publico  misimus  intuendam.  Quibus  omnibus 
coram  principibus  et  praelatis  ac  religiosis  quamplu- 
ribus  cujuslibet  ordinis  sigillatim  ostensis,  quanquam 
de  tanta  patris  instabilitate  confusos  se  filii  reputa- 
rent  et  de  verecundia  capitis  preesentium  rubor  ora 
perfunderet,  nihilominus  tamen  de  ipsorum  consilia 
prsedictos  Panormitanensem  archiepiscopum,  magis- 
trum  T[had8eum]  et  magistrum  E,[ogerum]  Porcastellam 
[et  alios]  excellentiae  nostrse  [legatos],  cum  nuntiis 
civitatum  nostrarum  fidelium,  ad  sedem  apostolicam 
duximus  remittendos,  per  quos  ad  satisfactionem 
orDnem,  mora  qualibet  et  difficultate  sepositis,  optuli- 
inus  nos  paratos.  Sed  nee  in  his  omnibus  est  aver- 
sus  furor  ejus,  quin  dictus  evangelizantis  pacem 
Christi  vicarius,  sed  actor  scismatis  et  dissensionis 
amicus,  contra  traditiones  sanctorum  patrum,  audiens 
nuntios  nostros  portantes  omnimodum  nostrae  devo- 
tionis  xenium  per  dietam  urbi  vicinos,  et  metuens  ne 
supervenientibus  ipsis,  obice  vallo  justitiae,  sine 
publico  scandalo  forte  procedere  non  valeret ;  prae 
festinantia  nimia  conceptum  edidit  abortivum  in 
nos  supremum  Christianorum  principem,  die  Dominica 
Palmarum,  contra  solempnem  morem  sacrosanctae 
matris  ecclesiae,  et  in  Coena  Domini,  postmodum  prae- 
cipitavit  sententiam,  per  quam,  sicut  per  famam  audi- 
vimus,  licet  hoc  credere  minime  debueramus,  contra- 
dicente  saniore  parte  fratrum  suorum,  de  quorundam 


GermanicB']  Germania,  B. 


2  interclusas']  interclusus,  B. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII. 


585 


"  cardinalium  Lumbarclorum    consilio,  nos    excommuni-  A.D.  1239. 
"  cationis      vinculis     dicitur      astrinxisse,      pra3pediti6  }f^^^^  ^^ 
"  nuntiis    nostris    per    fautores    et    satellites    suos,   do  peror  to 
"  pati'imonio  pauperum  solidatos,  qui  jam  applicuerant,  Cornwall 
"  ne  ad  allegandum  justitiam    et  innocentiam  nostram,  against  tlio 
"  ac  demum  satisfactionem    offerendam,  etiam    ad  cau-  J^^^' 

Iiiipropcrat 

"  telam,     ad    prsesentiam    suam    et    aspectus    publicos  imperator 
"  pervenirent.     De    quo    licet  nos    singulari  et    propria  ^"^'^  ^"*^' 

A      ^  ^  ....  .  consensu 

"  ratione   propter  nostram  justitiam  et    infamiam  ])YO-fratrum 

"  cedentis    malle  merito  debueramus,  quod  perperam  et  g^l^J^^^l^i 

"  inordinate  processerit,  cum  nequitiam  suam    editurus 

^'  fuisset     omnimodo,    non    forsitan    antea    crepuisset ; 

"  dolemus    tamen   et   ex    corde   dolemus    propter   vere- 

"  cundiam    universalis    ecclesise    matris    nostrse,    quam 

"  Dominus    noster   Jesus    Christus  sub    specie  Virginis 

"  gloriosse    in  passionis    testamento    discipulo    commen-  ^;  Joh. 

"  davit.     Alias  nobis  per  talem,  quem  merito    nostrum 

"  judicem  non   habemus,  nuUam  posse  fieri    reputamus 

"  injuriam,    utpote    cum    se  prius    inimicum    capitalem 

"  quam  judicem  nostrum    et  opere    fuerit   professus  et 

"  verbo,    rebelles     nostros    et     nostri    imperii    publice 

"  confovendo.     Tndignum  prseterea   se  tanti    cohercione  Tmpojiit 

"  principis  et  generaliter  qualibet  pontifical!  auctoritate  g\^^  ^H' 

"  judicii  reddidit,  dum    Mediolanensem  civitatem,    quse  Papce  ex 

,,  .  X      X     J.*  •  T    •  1       consensu. 

"  pro  maxima  parte  testimonio    religiosorum  quamplu- 

"  rium  fide  dignorum  inhabitatur  ha3reticis,  contra  nos 

"  et    imperium     manifesto    favore    tuetur.      Et    contra 

"  R[obacomitem]    de    Mandello    civem   Mediolanensem, 

"  dudum  Potestatem  Florentinum,  delationem  ^  episcopi 

"  Florentini,  viri  vitae    probabilis  ac    fam?e    approbat?e, 

"  in   plerisque    capitulis    super    hseretica    pravitate,  ob 

"  odium    nostrum    et     Mediolanensium     gratiam,    non 

''  admisit.     Ilium  haberi  prseterea  Christi  vicarium    et 

"  successorem  Petri  ac  dispensatorem  animarum  fidelium  Stupendum 

vcrbuni. 


^  delationem']  ct  Claren',  B. 
Feter  de  Vin.  gives  delatione, 
omitting  contra  at  the  beginning  of 


the  sentence,  and  adding  convictum 
after  pravitate. 


586 


MATTH.EI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA, 


A.D. 1239.  " 

Letter  of  a 
the  em- 
peror to  " 
Richard  of  ^c 
Cornwall 
against  the  " 
Pope.  a 


Exemplum . 


Ausus  te- 
merarius. 


Tmprope- 
rium  de 
Romania. 


Excusatlo  " 
perscaitio-  ^^ 
nis  et 

[con]temp-  " 
tus. 


indigne  fatemur,  non  ob  dignitatis  injuriam,  sed  ob 
personae  defectum,  quod  dispensationes  cum  fratrum 
deliberatione  maxima  concedendas,  in  camera  sua  more 
mercatoris  cujuslibet,  in  libra  mercationis  [appendit], 
celatis  fratrum  consiliis,  cum  quibus  secundum  ecclesi- 
asticam  disciplinam  deliberare  teneretur,  existens  sibi 
buUator  et  scriptor  et  forsitan  numerator.  De  quibus 
dispensationes  insignes  praeterire  silentio  non  valemus, 
per  quas  Sipham  ^  natam  quondam  comestabuli  regni 
Cypri  (contra  separationis  sententiam  latam  super 
hoc  per  Nichosiensem  ^  episcopum,  et  de  non  habi- 
tando  ^  simul  prsestitum  sacramentum)  Balianno  de 
Ibellino,^  et  [Aalidem]  ^  sororem  Johannis  de  Csesaria 
Jacobo  de  Amendolia,  qui  prius  sororem  ipsius  de- 
sponsaverat,  proditoribus  nostris,  sibi  invicem  gradu 
tertio  attinentes,  concessit  uxores,  accepta  non  multse 
pecuniae  quantitate ;  veruntamen  quod  quantitati 
vel  numero  defuit,  odii  nostri  qualitas  compensavit. 
Defectum  etiam  et  praevaricationem  ejus  in  illo 
dolemus,  quod,  ut  contra  nos  nobiles  et  potentes 
Eomaniae  sibi  satellites  fautores  adquirat,  effusione 
pecuniae  non  contentus,  ipsis  castra  et  possessiones 
Sanctis  patribus  pia  fidelium  devotione  donata,  Ro- 
manam  ecclesiam  nostro  patrocinio  commendatam 
dilapidando,  largitur.  Itaque  non  miretur  universalis 
ecclesia,  nee  populus  Christianus,  si  nos  talis  senten- 
tiam judicis  non  veremur,  non  in  contemptum 
papalis  officii  vel  Apostolicae  dignitatis,  cui  omnes 
orthodoxae  fidei  professores  et  nos  specialius  caeteris 
subesse  fatemur,  sed  person  ae  praevaricationem  argui- 
mus,  quae  se  solio  tanti  regiminis  monstravit  indig- 
num ;   et     [ut]    omnes     primates    nominis    Christiani 


1  Sipham']  i.  e.  Eschive,  daughter 
of  Walter  de  Montbeliard.  (Huil- 
lard-Breholles,  p.  304.) 

2  Eustorgius. 

3  hahitando']  habendo,  B. 


4  Ibellino']  Jocelino,  B.  erro- 
ncousl}'. 

^  There  is  a  blank  for  this  name 
in  the  MS. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIT.  587 

sanctum  intentionis  nostrse  propositum    et  pise  devo- A.D.  1239. 
tionis  zelum  in  nobis  agnoscant,  et  quod  non  ex  odii  J|f  "^j^^^^ 
fomite,  sed    ex   causa   justissima    vel    necessaria  Ro-  peror  to 
manus  princeps  contra  Romanum  antistitem  commo-  Cornwall*^ 
vetur,  dum  metuit  ne  grex  Dorainicus  sub  tali  pas-  against  the 
tore    per    devia    deducatur.     Ecce  quod   sacrosanctse  -^^^\ 

^  ^  ^  \  ^     ^  Frecatur 

Romanse  ecclesiae  cardinales,  per  sanguinem  Jesu  Christi  imperator 
et  sub  attestatione  divini  iudicii,  per  literas  nostras  et  ^ti^^l^^,^  ^ 
nuntios  attestamur,  ut  generale  concilium  prselatorum  convocetur. 
et   aliorum  Christi  fidelium   debeant  evocare,  nuntiis 
quoque  nostris  et  reliquorum  principum  accersitis,  in 
quorum    preesentia    nos   ipsi    prsesentes    cuncta   quae 
diximus    sumus    ostendere    et    probare  parati,  et   his 
etiam  duriora.     Nee  minus  ilia  probabili  ratione  tur-  Verba  con- 
bamur,    quod   iste    rector    ecclesise,  qui    deberet    esse*^^^^^'^  "* 
virtutum    quarumlibet   et    constantise    maximse,    sine 
macula   cupiditatis,  vas    electum,    ne    error   majorum 
in  subditos  propagaretur  cum   aucmento,  contra   pro- 
missionem    suam    Uteris     suis    de    fratrum     consilio  f.  126. 
nobis  factam,  per  quas  in  restaurandis  imperii  juribus 
non  deesse    nobis,  sed    adesse   promisit     auxilio,  con-  Vanapro- 
silio,    et   favore,    pr^eter    persons©    nostrse    infamiam,  fj^f^^^^ 
nedum  blasphemiam,  jus    imperii  nititur    conculcare ; 
prsesertim   cum    quantumcunque    conscientise    nostrse 
librum    sollicite    revolvamus,  nullam    in   nobis    occa- 
sionem  invenimus  ad  causam,  propter  quam  iste   ini-  Prohrum 
micus  homo    contra  nos    debuisset   tam  acriter   com-  ^"^''''*^- 
moveri,    nisi    quod    cum     ipso    contrahere     de    nepte 
sua  desponsanda  Henrico-^  naturali  filio    nostro,  nunc 
regi  Tunis  ^  et  Gallurse,  nostra  magnificentia  credidit 
indecens  et  reputavit  indignum.     Tu^  igitur,  dilecte,  SuppUca- 

■  •-I'Tii-  •  i"x  r  1.  tio  hiimilis 

cum  tibi  dilectis,  princeps  orbis  terrae  proiuture,  non     -^  ^.^„j_ 

munis 

causa 


1  Henrico']  an  error  for  Ensio. 

2  Tunis']  Sic,  for  Turrium, Torres 
in  Sardinia.  Gallura  is  the  north- 
ern district  of  Sardinia. 

^  Tu  .  .  .  profuture]  This  is  dif- 


ferent from  the  passage  in  Peter  de  agitur. 
Vineis,  and  looks  as  if  it  was  altered 
by  Paris  after  the  election  of  Rich- 
ard of  Cornwall  to  the  crown  of 
German V  in  12.56. 


588 


MATTHiEI   PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239.  " 
Letter  of      " 
the  em-        ^^ 
peror  to 
Richard  of  " 
Cornwall 
against  the 
Pope.  a 


Prodiiio 
ct  vana 
promissio. 


Asserit 

iwperator 

quod  favor 

Mediola- 

nensium 

hocfacit. 


Argumen-    " 
turn. 


nobis  solum,  sed  ecclesia3,  quse  est  omnium  Christi 
fidelium  congregatio,  condole  ;  cujus  caput  languidum, 
princeps  ejus,  in  medio  ejus  quasi  ^  leo  rugiens, 
proplieta  ejus,  vesanus,  vir  infidelis,  sacerdos  eju« 
polluens  sanctuarium,  injuste  faciens  contra  legem. 
Nobis  tamen  prse  caeteris  mundi  principibus  defectus 
est  talis  summi  pontificis  merito  deplorandus ;  qui 
veluti  sibi  viciniores  loco  et  propinquiores  officio 
honores  congerimus  et  onera  persentimus.  Sed  nee 
illud  omittimus,  in  affinitatem  nostram  affectuose 
rogamus,  ut  contumeliam  nostram  ad  injuriam  ves- 
tram  revoces.  Ad  domos  vestras  cum  aqua  concur- 
rite,  dum  ignis  accenditur  in  vicinis.  Causam  motus 
pontificalis  attendite,  quod  [haec]  in  favorem  rebellium 
nostrorum  procurantur.  Quae  causa,  licet  ad  prsesens 
expressa  non  fuerit,  proculdubio  tamen  subest ;  similia 
vobis  in  vestris  imminere  pericula  timeatis.  Facilis 
enim  et  regum  et  aliorum  principum  omnium  humi- 
liatio  creditur,  si  Csesaris  Romanorum  potentia  con- 
teratur,  cujus  clipeus  prima  jacula  sustinet  adver- 
santium.  Haec  est  namque  causa  pro  vero,  videlicet 
de  Lombardis,  quse  cor  Papae  pungebat  et  urebat 
intrinsecus,  licet  ipsam  foris  educere,  propter  nostrum 
et  audientium  scandalum,  non  auderet ;  pro  qua 
nobis  per  specialem  suum  nuntium  fide  dignum, 
cujus  ad  hoc  testimonium  invocamus,  ore  tenus  ex- 
presse  promisit,  quod  si  negotium  Lumbardorum  in 
ejus  arbitrio  poneremus,  nedum  quod  in  aliquo  mag- 
nificentiam  nostram  offenderet,  verum  etiam  totius 
orbis  decimas,  Terrse  Sanctae  necessitatibus  consecratas, 
nostris  utilitatibus  applicaret.^  Nee  est  mirum.  In- 
stantibus  etenim  et  acutis  Lumbardorum  aculeis 
pungebatur,^  quibus,  prout  per  aliquorum  prselatorum 
confessionem  accepimiis,  contra  nos  et   imperium  cor- 


1  quasi'l  qm,  B. 

2  applicaret]  applicabat,  B. 


^  pungebatur]  fungebatur,  B. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICT   TERTII. 


589 


"  porale  proestitit  sacramentum,  cum  ipsos,  perogrinan-  a.D.  1239. 
"  tibi^s    [nobis]   in   partibus    Syria3    pro    servitio    Jcsu  ^--etter  of 
"  Christi,    transmisit    in     regnum.       Sed    cum    turpis  peror  to 
"  fuerit  ista  promissio,  fidem  licite  frangere  poterat,  et  l^ichard  of 

^  or'         Cornwall 

"  editum  variare  decretum.     In    quorum    favorem    rem  against  the 
"  auditu  horribilem  et  discretione  qualibet    seu  ratione  ^^P^- 

p  .     .  n  '  T       • ,         r-i  •  Proditio 

"  carentem  lacere  minime  lormidavit.     (Jum  enim    per  horribUis. 

"  G[uallam]   Brixiniensem,  H[ubertum]    Cumanum,^   et 

"  alios  episcopos  nos    faceret  admoneri,  quod  vel  satis- 

"  factionem  Lumbardorum    per    ipsum  deberemus  acci- 

"  pere,  vel  treugas  pro  Terrse  Sanctse  negotio  per  quad- 

*'  riennium,  -  ut    diximus,  indictas    Lombardis,    cum  ab 

"  indictarum  treugarum    [tempore]  jam  quinquennium  ^ 

"  excessisset,  nosque  rem  tanti  consilii  ad  deliberationem 

"  nostrorum  fidelium  modico  temporis  spatio  servaremus^ 

"  monitoribus  ^    ipsis    de   approbatione    legati   prsedicti 

"  G[regorii]  de  Montelongo,  scilicet  qui  apud  Mediolan- 

"  enses  interim  morabatur,  inducias  approbantibus  supra- 

"  dictas,  prout  hsec  omnia  liquido  prselatorum  ipsorum 

"  testimonio   comprobantur,  medio  tempore,  nee  volun- 

"  tatis  nostrge  judicio  nee  fidelium  nostrorum    consiliis 

"  expectatis,  conceptum  virus  evomuit  contra  nos,  prout  Virus  sci- 

*'  aliquorum  relatio  declaravit  *  procedendo.    Postremo/  comnmni- 

"  te    pro    nobis,  immo   vos    totius    optimates    orbis    et  cationis. 

"  principes  exigimus  adjurantes,  non    quod   ad  propul- 

"  sationem  talis    injurise    nostra    non    sufficiant    muni- 

"  menta,  sed  ut    totus    mundus    agnoscat,  quod    honor 

"  omnium    tangitur,    quicunque    de   corpore    principum 

"  ssecularium  offendatur.    Datum  Tervisii,^  vicesima  die  Treviso, 

"  Aprilis,  nona^  indictione."  ^  ^"  * 


1  i.  e.  of  Como. 

2  quinquennium']  quadriennium, 
Peter  de  Vin. 

3  monitor ibusi  monitionibus,  B. 

*  Pet.  de  Vin.  ins.  ad  depositionis 
sententiam. 

5  A  sentence  given  in  Peter  de 
Vineis  is  omitted  here. 


^  Tervisii']  Gervisii,  C. 
7  Sic  ;  an  error  for  duodecima, 
^  At  the  foot  of  the  page  are  two 
representations  of  Frederick's  seal. 
In  the  larger  he  is  enthroned,  with 
the  words  "Rex  Jerusalem.  Rex 
"  Sicilie."  The  legend  is  "  Fre- 
*'  thericus    Dei    gratia    imperator 


590 


MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. 

The  letter 

sent  to 
various 
princes. 


Long  and 
angry 
answer  of 
the  Pope. 


De  lamentahili  scandalo  jam  exorto. 

Hanc  epistolam,  mutatis  tamen  titulis  et  paucis  in 
fine  verbis,  dominus  imperator  regi  Anglorum  multis- 
que  per  orbem  principibus,  ut  suam  allegaret  inno- 
centiam  e^  papalem  manifestaret  proterviam,  destinavit ; 
coepitque  scandalum  oriri  per  totius  mundi  latitudinem. 
Ipse  vero  Papa,  cum  hsec  fida  cognovisset  relatione, 
ipsum  imperator  em  magis  ac  magis  diffamando  multis 
obprobriis  lacessivit,  necnon  et  hseretica  dampnavit 
enormitate  ;  prolixioremque  episfcolam,  ut  ipsum  dampna- 
bilem  toti  mundo  redderet  et  infamem,  principibus  et 
prselatis  terrarum  transmisit  invectivam,  in  hsec  verba. 


JScce  in 
quam  pro- 
digialem 
hestiam 
quasi  chi- 
mera nova 
transfor- 
matur 
dominus 
imperator. 
Rev.  xiii. 
1,2. 


LitercB  papales. 

"  Gregorius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  venerabili- 
bus  fratribus  archiepiscopo  Cantuariensi  et  sufFraganeis 
ejus,  salutem  et  Apostolicam  benedictionem.  Ascendit 
de  mari  bestia,  blasphemise  plena  nominibus,  quae 
pedibus  ursi  et  leonis  ore  desseviens  ac  membris 
formata  cseteris  sicut  pardus,  os  suum  in  blasphemias 
divini  nominis  aperit,  tabernaculum  Ejus  et  sanctos, 
qui  in  cselis  habitant,  similibus  impetere  jaculis  non 
omittit.  Hsec  unguibus  et  dentibus  ferreis  cuncta 
confringere,  et  suis  pedibus  universa  desiderans  con- 
culcare,  fidei  occultos  olim  paravit  arietes,  et  nunc 
apertas  machinas  instruit  Ismaelitarum,  gignasia 
animas  avertentia  construit,  et  in  Christum  humani 
generis  Redemptorem,  Cujus  testamenti  tabulas  stilo 
pravitatis  hseretiese  nititur  abolere,  fama  testante, 
consurgit.     Igitur  admirari  desinite  omnes  ad  quos  ab 


Romanorum  et  semper  Augus- 
tus." This  is  called  "  Scema 
impressionis  cerese  sigilli  impera- 
lis."  The  smaller,  which  is 
called  "  Scema  bullae  aureaj,"  has 


for  the  reverse  a  representation  of 
some  of  the  towers  of  Rome,  with 
the  legend,  "Roma  caput  mundi 
"  regit  orbis  frena  rotundi."  See 
above,  p.  176. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  591 

"  liac   bcstia   contra    nos     edita    pervenerunt    obloquia  A.D.  1239. 

"  blasphemise,  si^  nos  omni  Deo  servitute  subject!  ^^"  wf  "^*^^+^^ 

"  tractioniim    sagittis     impetimur,     cum     nee    ab    liis  English 

"  obprobriis   immunis    Dominus   relinquitur.     Admirari^^^^^P^^^j^^ 

"  desinite,  si  injuriarum  in  nos  mucronem  exerit,  quod  emperor. 

"  ad  perdendum  de  terra  nomen  Domini  jam  assurgit ; 

"  sed  potius  ut  ejus  resistere  aperta  veritate  mendaciis, 

"  ac  illius  confutare  fallacias  puritatis   argumento  pos- 

"  sitis,^  caput,  medium,  et  finem  hujus  bestise  Fretherici 

"  dicti  imperatoris  inspicite  diligenter,  et  in  ejus  [ver- 

"  bis]  abominationes    duntaxat    invenientes    et  scelera, 

"  contra  ipsius    dolos   sinceros    animos    scuto   veritatis 

"  armate,  attendentes    qualiter  sinceritatem  Apostolicse 

"  sedis   et  nostram.  Uteris  per   diversa   climata   mundi 

"  transmissis,    poUutis    nisus    est    maculare   narratibus 

"  dictus  F[rethericus],  figulus   falsitatis,   modestise   ne-  Excusatio 

"  scius ;  nee  aliquo  perfusus  rubore  mentitur,  quod  nos  gf^J^Mora? 

"  ipsum,    nobis    in    minori    officio    constitutis    amicum  litudine. 

"  pristinum,  fidem  et  mores  adepto  Apostolatus  officio 

"  relinquentes,  quia,    sicut   sacramento  prsestito  et  lata 

"  in     ipsum     excommunicationis    sententia     tenebatur, 

"  prsefixo   tempore    in   Terrse    Sanctse    subsidium^   in- 

"  firmitate    non    potuit   prohibente    transire,    vinculo  ^ 

"  excommunicationis     astringere,    postulatum    ab    ipso 

"  sanitate   resumpta   absolutionis  beneficium    denegare, 

"  ipsumque    in    dictum    transeuntem     subsidium,    per 

"  nuntios    et   legatos    nostros  literas   processui   contra- 

"  rias    Soldano   mittentes,  impedire   curavimus,  ut    sic 

"  esset   de    regni  Jerosolimitani  recuperatione  concepta 

"  frustratus ;   regnum    Sicilise,    pro    eo  quod   Keinaldus 

"  olim  filius    ducis    Spoleti  prseter   ipsius  conscientiam  Assertio 

"  terram  invasit  ecclesise,   nos  injuste   et   violenter  in-  ^"^^  t^j^^tac 

"  trasse,    ac    ipsius   homines   provocasse    ad   -per^Mriuin  parte  falsa 

"  falso    conqueritur,  seque  de   Syria  in  Apuliam   rede-*^^" ' 


^  si]  sed,  B. 

2  possitis']  positis,  B. 


^  suhsidiuni]    vel   succursum,  in 
the  margin.     It  is  not  in  C. 
^  viiiculo]  vincula,  B. 


592  MATTH^I   PARTSIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1239.  "  untem    illat?e   injurise    omisisse  vindictam,  acceptasse 

The  Pope's  (^  concordiam,    et    redisse    ad    matrem    ecclesiam    2flo- 
letter  to  the         .  .  ^  . 

English      "  riatur.     Licet    autem    nsec  figmenta    publica    notitia 
bishops       «  reprobet,  quia  tamen  nonnunquam  recti tudinis  sedem 

against  the  i  '    x  ^  u 

emperor.     "  velatum    occupat    in    aure    sincera  mendacium,    apud 

"  quam  pro  se    Veritas    non  invenit  advocatum,    ne  in 

"  corda  vestra  falsitas  quacunque  possit  fraude  surrepere, 

Vera  Papa  •'  dignum    est,    verum    rei    per   nos   gestse    modum    et 

''  ordinem  non  latere,   qui  dictum  F[retliericum],  ante 

f.  126  h.      ^'  et  postquam  Apostolicse  nostros  suggessimus  humeros 

Item  nar-    "  servituti,  sub  vulpe  latentem,  omni  curavimus  gratia 

^tatisTP'   "  prosequi;  donee  spe,  quse  patri  de  filio  solet  innasci, 

dilusione     "  suUata,    idem  F[rethericus]    fremens    in   magnitudine 

mitorujn'    "  ^^^^  ^^  ^^  adepta  fortitudine  infronitus,  matri  ecclesise 

"  pro    bonis    mala    retribuit,  et    in    earn,    quam  fucatis 

*'  delinivit  aliquando  verborum  fallaciis,  virus  effundere 

"  caudse    aculeo    more    scorpionis   incepit.     Nam    cum 

"  olim  Terrge  Sanctse  necessitas,  prsedicta  sententia   et 

"  juramentum,    ac    prsefixus    terminus    transitum    ejus 

"  exposcerent,    et  illud  idem  multa  milia  crucesignato- 

''  rum    ipsum    Brundisii     expectantia     cum    instantia 

Et  h(2c  pro  "  postularent,    idem    dictos    crucesignatos    inibi,    donee 

populo  sub  ]gnoti  aeris  intemperie    diversis  lugendee   mortis 

narrantur.  "  casibus  periere,  detinuit,  et  perjurium  ac  excommuni- 

"  cationis  sententiam  gratis  incurrens,  infirmus  fide,  sed 

''  sanus  corpore,  ut  securius   Deo  mentiretur  et   eccle- 

"  siam    falleret,    omisso    promisso    passagio,     in    lecto 

"  segritudinis    diebus    aliquot    simulatus    decubuit,    ac 

"  Terram  Sanctam  incursibus  hostium  Christi  exponere 

"  minime  dubitavit,  ex  eo  nuUo  dolore  percussus,  quod 

"  ibi  clarse  memoriae  nobilis  vir  Thuringise  Langravius,^ 

"  utinam    non    veneni    periculo,  sicut    mundus  clamat, 

"  extitit  interemptus.     Cumque  de  conficta  segritudine 

"  et  aliis    prsemissis    nobis    per    literas  prselatorum  ibi 

"  morantium   constitisset,     ne    disciplinse    virga    tan  to 

^  Louis  IV. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  503 

"  subtracta  facinori  nos  et  Apostolica  sedes  rcdderemur  A.D.  1239. 
"  inde    notabiles,     crucesignatoriim    mortem    et    Terrse  J^^^  Pope's 
''  Sanctse  pericula  deplorantes,  et   cupientes    saltem   in  English 
*'  altero    ecclesise    lacrimas     moeroris  ^     dextra    debitse  ^^shops 

,  .     .  ,  .       .  against  the 

"  consolationis   abstergi,  ipsum  latse  sententiae  in   eum  emperor. 
"  de  consensu  suo,  auctoritate  bonoG  memorise  H[onorii]  Prima 
^'  rapa3    prsedecessons    nostri,    excommunicationis   sen-  ^.^^0»«^« 
"  tentire    subjacere    denuntiavimus,    summo    desiderio  nicationis 
"  postulantes  nt  eum  postmodum  emendatum  tantorum  peratorem. 
"  revelatione  dampnatorum    optatam   prgestare    operam 
"  audiremus ;  Uteris  nostris  offerentes  eidem,  quod  im- 
"  partiremur  sibi  juxta  formam  absolutionis  beneficium, 
"  quam  cito  arriperet  iter  in  prjefatse  terrse  succursum. 
*'  Sed  ipse,  in 

"  Cujus  erat  super  his  pectore  cura  minor, 

"  claves  ecclesi?e  parvipendens,  non  absolutus  in  Syriam 

"  transiit.     Ubi    cum  Soldano,  solis  sibi   moeniis  Jeru-  Redargui- 

"  salem    restitutis,    et    illi   grandi    ad    impugnationem  ^^^  ^J>wra- 

"■  Christianorum    transmisso    equorum   et  armorum  ex-  seditione 

"  ercitu  ^  foedus  feriens,  et  templum  Dominicum  Sarra-  ^^l^ujiiver- 

"  cenorum  ibi   laudes    exclamantium  Machometi    curse  salem 

"  relinquens,    ex    defensore    mutatus    est    in    hostem ;  ^^^  ^^'«"^* 

"  venerabilem  fratrem  nostrum  patriarcham  ^  Jerusalem 

"  et  Templarios  pro  viribus  expugnavit.     Illud   autem  Argumen- 

".  non   debet   ad    sanse    mentis   credulitatem    accedere, '"'"' 

"  quod  eum   in  recuperatione  regni  Jerosolimitani   nos 

"  vel  legati  nostri,  cum  ad  hoc  multo  labore  sudaverit 

"  grandiumque    ecclesia     subierit     onera     expensarum, 

"  studuerimus  impedire.     Sed   istud  in  notitiam  omnis 

"  terrse    pervenit,    quod    idem    F[rethericus],    sicut    in 

"  SyrisD  partibus  in  propria  persona  Dei  persequebatur 

"  ecclesiam,  sic  citra  mare  ipsam  diversis   tribulationi- 

"  bus  dicti  Rainaldi  ministerio,  quem  contra  consilium 

"  nostrum  suum  in  regno  vicarium  reliquerat,  affligebat. 

1  moeroris]  mcerorem,  B.  j        ^  Gerold. 

*  exercitu]  exennio,  B.  | 

VOL.    III.  P  P 


594 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239.  " 

The  Pope's  u 
letter  to  the 
English        " 
bishops        (( 
against  the 
emperor.      " 

<( 


(< 

Cautela       " 
excogitata.  ^^ 

(( 
(( 
<( 


Absolutio     " 

excusat         ^ 

perjurium. 

(( 

<{ 

<( 

<( 

Exsecra-     " 

bills  redar-  <f 

gutio. 

(( 

<( 

(( 

<{ 


Cujus  terram  cum  Uteris  aurea  bulla  munitis,  pecunia, 
et  vassallis  ipsius  F[retlierici]  praefatus  Reinaldus  in- 
vadens,  nonnuUos  sacerdotes  et  clericos  suspendere, 
mutilare,  ac  fustibus  csedere,  necnon,  statu  nostro 
turbato,  Perusii  partem  ipsius  terrse  praeoccupare 
prsesumpsit.  Quem,  licet  fideles  et  devoti  nostri  non 
valentes  id  ulterius  sustinere,  a  parte  terrse  prsedictse, 
Christo  sponsee  suae  indulgente  victoriam,  ejecissent; 
quia  tamen  idem  R[ainaldus]  nequaquam  ab  incoepta 
persecutione  cessabat,  consultius  sestimantes,  si  ori- 
ginalis  militise  venas  inciderent,  quam  ^  jam  excitati 
torrentis  impetus  novis  replere  rivulis  expectarent, 
dictum  regnum  Siciliae,  quod  est  spirituale  patri- 
monium  ecclesise,  ne  inde  nos  percunctentur  ^  jacula, 
unde^  potius  erat  expectandum  subsidium,  intra verunt; 
multique  ex  ipsius  regni  habitatoribus,^  obedientes 
Apostolicee  sedi,  nequaquam  ob  id  reputari  debent 
perjurium  incurrisse,  cum  a  juramento  fidelitatis, 
quod  eidem  F[retlierico]  prsestiterant,  ex  lata  in  eum 
sententia  excommunicationis  ^  absoluti  fuissent.  Dicto 
quoque  F[retherico]  redeunti  ^  de  partibus  transmarinis 
et  ad  sinum  matris  ecclesise  revertenti  pietatis  appo- 
suimus  Apostolicse  gremium,  ipsique  ad  expetitam 
inclinati  concordiam  absolutionis  beneficium  curavi- 
mus  impartiri.  Ad  heec  idem  mendacii  filius,  falsi- 
tates  falsitatibus  cumulans,  ut,  quo  plura  mendaciorum 
retia  orditus  fuerit,  eo  gravioribus  se  doleat  periculis 
irretitum,  de  novis  mendacii  scriptura  pronuntiat, 
quod  eidem,  ut  Lumbardiam  pacificus  et  inermis 
intraret,  promittentes  quod  aspera  sibi  converteremus 
in    plana,   pro    sua   confusione    subjecimus,^    et   non 


^  quani]  quod,  B. 

2  percunctentur']  percuntanter,  B. 
percunctanter,  C. 

3  ufide]  inde,  B. 

■*  hahitatoribus']  habintaribus,  B. 
C.  has  been  corrected. 


^  excommunicationis]  excommu- 
nication e,  B.  C.  has  been  cor- 
rected. 

^  7'edeunti']  redeunte,  B. 

7  subjecimus']  subiessimus,  B. 


DE   TEMPORE   REGIS  HENRICI  TERTII.  595 

"  permisimus  ^  obice  nuntiorum  et  literarum  nostrarum  A.D.  1239. 
"  intentionis    suse    metas   attinixere.     Ac    deinde,    quia  "^!^^  ^^Pf  ^ 

*=•  ,  ^        letter  to  the 

"  siDi  potentia  non  sufFragabatur  armorum,  m  regnum  English" 
"  redire  coactus,  ad  instantiam  nostram  Komanos,  tunc  ^^^^^Pf 

.  .  ...         against  the 

"  Viterbium    impugnantes,    diffidasse,  ct    in   Viterbien-  emperor. 

"  sium   subsidium    strenuam  misisse    militiam   se  falso 

"  asserit ;    nosque    scripsisse   Romanis,  id   prseter    con- 

"  scientiam  nostram  fieri,    et   cum   ipsis   eo  irrequisito 

"  reformasse    concordiam,    in   querelam    adducit,    novo 

"  sibi  blanditus    mendacio,    quod,  dissidentibus   iterum 

"  ab  ecclesise   pace   Romanis,    idem   non    vocatus   cum 

"  Conrado  filio  suo,  quern    nobis  optulerit  obsidem,  ad 

"  prsesentiam  nostram  personaliter  veniens,  et   arbitrio 

"  nostro   motam   inter    ipsum   et  Lumbardos  discordiae 

"  causam  exponens,  terram  sedis  Apostolicse  occupatam 

"  ejus   juri    restituit,    et    libertatem    ecclesiasticam    in 

"  statum  primum    et   debitum   reformavit.     0   utinam  Exdama' 

"  iste  falsidicus  esset  vir  habens  spiritum  !     0  utinam 

"  hujus  propositi  0  falsitatis  verum  habuisset  eventum ! 

"  Ipsius  vero  negotium,   quod  per  venerabilem  fratrem 

"  archiepiscopum  '^   Ravennatem,  de    restituendis    ei    et 

"  dicto  Conrado  juribus   ipsis    in  regno  Jerosolimitano 

"  subtractis,    ordinatum    fuerat,    nos,  quara   cito  delata 

"  potuit    numerari  pecunia,    destruxisse,^  fidelibus  suis 

"  quos  non  sine  ecclesiarum  incendiis  et  hominum  stra- 

"  gibus  hostilis  devastabat  insultus,  ipsius  interdixisse 

"  succursum,  et  ob  id  nos  nuntium  noluisse  vel  literas 

"  destinare,    contrarius  veritati    conqueritur.     Ac   civi- 

"  tatem   Castellse  ^    contra    formam    pacis    et    fratrum 

"  consilia  in   sui  juris   prsejudicium    detineri    a   nobis, 

"  suis     exarare    Uteris     stilo    mendacii    non     veretur. 

"  Quanquam  autem   his    figmentis    modica  Veritas  im-  Prava 

"  permixta   aliquid    coloris   adiciat,   ut   tamen  ^>Q^^^^  permixtio. 

"  intelligatis     quod    tantam     hujus     commenti    seriem 


^  permisimus]  permissus,  B. 

2  Thierry. 

3  destruxisse]  Par,  has  written  in 


a  very  minute  hand  vel  distribui  in 
the  margin. 
"»  Citta  di  Castello.     B.  ins.  se. 
PP  2 


596 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239.  "  non  modica   falsitatis    adjectio    decolorat,  scitote  pro 
letter  to^he "  ^erto,  quod   cum,    sicut    nunc   ex    temporum    eventu 


English 
bishops 
against  the 
emperor. 


convincitur/  discretse  menti  verisimile  videretur,  ipsum 
de  Lumbardis  suum  potius  conseqiii  propositum 
potuisse,  si  se  illis,  quos  populorum  numerositas,  pro- 
funditasque  vallorum,  armorum  copia,  ac  murorum 
reddit  altitudo  munitos,  pietatis  patrem  exhibuisset 
et  clementise  dominum,  quam  si  trementibus  pro 
culpa  imposita  subditis  ultionis  exerto  mucrone  terri- 
bilis  occurreret  in  cuneis  armatorum,  ei  nos,  qui  bona 
pacis  procurare  tenemur,  bona  fide  suasimus  ut, 
armatae  militiae  omisso  terrore,  sub  indictarum  omis- 
sione  poenarum  et  beneficiorum  oblatione  illos  ad 
imperii  devotionem  reduceret.  Qui  etsi  in  Lumbar- 
diam  famulis  stipatus  inermibus  accessisset,  quia 
tamen  consilii  fidelis  oblitus  in  partem  Cremonen- 
sium  cedit,^  actor  factus  est  scismatis,  scissamque  ^  in 
discordias  Lumbardiam  fortius  scindere,  et  Medio- 
lanenses  a  se  terroribus  et  minis  abigere  studuit, 
quos  tamen  adversa  parte  ad  unitatem  trahere  potius 
debuit  in  funiculo  caritatis ;  non  est  quod  nostras 
imputetur  innocentise,  si  spe  frustratus  in  Apuliam 
rediit,  ipso  spei  conceptse  interitum  procurante.  Post 
ha3C,  super  tuitione  libertatis  ecclesiasticse,  super 
exstirpanda  hseretica  pravitate,  nostris  beneplacitis 
paratum  se  optulit ;  ad  quem  recurrens  litera  ^  nostra 
Redargutio  «  respondet,  quod  cum  in  regno  suo,  ubi  nuUus  manum 
regno  im-  "  vel  pedcm  absquc  ejus  movet  imperio,  in  fidem 
peratoris     «  catholicam    hseresis   latius    venena   diffunderet,  et  li- 

hceresis  est.  .  .  .  . 

"  bertas  ecclesise  quasi  penitus  conculcata  jaceret,  non 
"  credebatur  capiti  salutis  adhibere  remedium,  qui 
"  pedem  suo  reddiderat  contractu  morbosum.  Sicque 
"  responsum  hujusmodi  lapsu    modici   temporis  appro- 


Hedar- 
gutio  ■*  quod 
immiseri- 
cors  est  ini- 
perator  et 
ideo  amisit 
multa. 


f.  127. 


^  convincitur']  convicitur,  B. 

2  cedit']  cedis,  B. 

2  scissamque']  scillamque,  B. 

*  Eedargutio']    Redarguitur  im- 


perator,  C,  omitting  imperator  be- 
low. 

5  litera']  lingua,  C. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  597 

"  bante,  audito   quod   quidam    pravo  ^   seducti    consllio  A.D.  1239. 
"  ccclesijB  terram   intrare   volebant,   in   Sicilian!    quasi  ^"^^  I'opc's 

.     .  .  ^  letter  to  the 

"  fuga  capta,  ne  rupta  promissio  cum  lalsitatis  argueret,  English 
"  protinus    abiit,    ac    contra   illos   verbo   vel    opere   in  ^^^^.^P^ 

^  ,  ...  against  the 

"  aliquo   non   processit,    nobis    improperans,    quod    re-  emperor. 

"  vertentes  ad  urbem  Romanos  filios  speciales  ecclesise 

"  ad  matris    devotionem    paterna   curavimus  diligentia 

"  revocare.      Idem    insuper,    intellecto     quod    illos   ab 

".  ecclesise    caritate    sejungere    quidam    iniquitatis    filii 

"  nitebantur,  et  excogitato  quod   facilius   banc  et  illos 

"  opprimeret,    si    preefatam    caritatem   acerbius    fraude 

"  solita   vulneraret,   nobis   tunc  Reatse  prsesentibus,  ad 

"  sedem  cucurrit  Apostolicam  etiam   non   rogatus,   ubi 

"  sub  multa  humilitate  promittens  quod  terram  ecclesise  l^a^is 

perditam   m  primum  statum  reduceret  et  ipsam  pro 
"  viribus    defensaret,    in   Tuscia,    ad   quam  vires   suas 
"  contulit,    recuperationem    cujusdam    castri,    quod   ad 
"  jus  ecclesise  modico   reduci  labore  poterat,  impedivit. 
"  Et  cum  adhuc   7)%anus  tradentis  nohiscuni  essent  in  S.  Luc. 
"  mensa,  cum  hostibus    ecclesiae,  sicut  ex  consequentia  ^^"'     * 
"  facti  et  Uteris  suis,  quae  a  nobis  in  tantae  proditionis  Testimo- 
"  testimonium  reservantur,  aperte  convincitur,  hoc  signo  duionis^' 
"  dato,  inde  vicarius  pepigit  in  ipso,  certo   die   exinde 
"  recedente,  illi  ad  arma  iste  mons  pestifer   devotionis 
"  obsequia    prsestitit.     Attendite   quales  ecclesise  famu- 
"  latus  occultus   hostis  impendit,  qui  in  ecclesiasticum  ^ngrati- 
"  transformari  non   erubuit    famulum,  ut  nobis  ad  no- 
"  cendum  fieret  eiRcacior.     Pro  firmo  tamen  vos  tenere 
"  cupimus  quod  nos,  his  sub    dissimulatione  pr?eteritis, 
"  circa  eum  adhuc  non  permittentes  ^  immutari  affectum 
"  Apostolicse  puritatis,  per  dictum  archiepiscopum,  com-     . 
"  misso  sibi    legationis  officio,  jura  ei  et  prsefato  Con- 
"  rado   in    eodem    regno    Jerosolimitano    mandavimus 
"  subtracta  restitui.     Qui    licet    id  fecerit,  quia  tamen 
"  formam  sibi  datam,  propter   quod    ab  eo  ad  nos  ex- 


^  pravo']  paruuo,  B.  |       ^  permittentes]  permittes,  B. 


598 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239.  " 
The  Pope's  « 
letter  to  the 
English 
bishops        (( 
against  the 
emperor.      " 


Imprope- 
rium. 


Laudari  a 
reprobo 
vituperium, 
est  et  e 
converso. 


Formidolo- 
sitas  repre- 
hensihilis. 


titit  appellatum,  excedens,  Terrain  Sanctam,  quod  est 
inauditum  a    sseculo,  post   appellationem    hujus  sen- 
tentiso  supposuit  interdicto/  nos  attendentes  quod  ob 
id  in    maximum    ejusdem  terrse    periculum  peregrini 
''  ex  ipsa  recederent,  et  alii  inceptos  ad  illam  transitus 
■'  retardarent,    dictam    sententiam,   quae    utpote    lata^ 
•'  post  appellationem  legitimam,  ipso  jure  nulla  fuerat, 
''  in   omnibus   aliis   praefati^   archiepiscopi  intacto  re- 
"  manente   processu,  sufficienti  a  baronibus,   nobilibus, 
"  et    comitatibus    regni    prsedicti   cautione   recepta,   in 
"  omni  sinceritate  de  fratrum  nostrorum  consilio  duxi- 
"  mus  relaxandam.     Quod    ergo   ipse  de  nobis  ob   hoc 
"  labiis  poUutis  obloquitur,  vester  animus  non  turbetur, 
"  quia  cum  sit  vas  repletum  vitiorum  spurcitia,  ea,  quse 
"  ipsius   infecerunt   animum,    putat   in  aliis   criminum 
"  desaevire  *  tormenta  ;    ex  quo  cum  malorum  obprobria 
"    laudem,  laudes  quoque  obprobrium  resonent,  a  viri,^ 
"  cujus  omnis  fere  lingua  clamat  infamiam,  suggillationi- 
"  bus  impeti  eligimus  multo  fortius  quam  laudari.    Sed 
"  forsan   maculam    opinionis    suae    his    credit    abolere 
"  convitiis ;    quia  se   dum  [apud]  Viterbium  moraretur 
"  inficiens,    a   facie   hostium   ecclesise   non    verecundus 
"  aufugit,    et    ad    defensionem    suorum    fidelium    quos 
"  ipsius  hostes  in  oculis   ejus  obsederunt,  terram  nullo 
"  prohibente    vastantes,^    affirmans    suum    per   nos    ad 
"  illos    interdici    progressum,    imperialis    honoris   pro- 
*'  digus     sed     timore    prohibitus,     non     accessit;     ex 
"  eo  innocentiam    nostram     accusans,    quod   ad    evit- 
"  anda    hujusmodi    guerrarum    dispendia    nuntium    a 
'*  latere    nostro   non   misimus.      Sed   nee   mirum,  cum 
"  eo  tempore   status  ecclesise   multiplici    fuisset   perse- 
"  cutorum    afflictione    turbatus.      Venimus    autem    ad 
"  civitatem    Castellanam/    cujus  cives    se    illi,    violato 


1  inter dicto']  icterdicti,  B. 

-  lata']  latam,  B. 

^  B.  ins.  alii. 

4  descevire]  des'vire,  B. 


^  viri]  viro,  B. 

^  vasiantes]  vastareut,  B. 

7  i.e.,  Citta  di  Castello. 


DE  TEMPOKE   REGIS   HENRICI  TERTII.  599 

"  Sacramento  fidei,  ecclcsia  ignorante  proclentes,  nullum  A.D.  1239. 

"  jus  ei   per    hoc    in   seipsis    adquirere,  nullum    nobis  jetrertothe 

"  circa    possessionem,    cum   jurisdictionem    civitatis    et  English 

"  civium   quasi    possideret   ecclesia,^    prodendo,    potue-  aiainsuhe 

"  runt  prsejudicium  generare.    Quia  illis,^  a  quibus  alteri  emperor. 

"  potius  quam  sibi  possidentibus  non  requiritur,  posses- 

"  sionis  initium   leges   possessionum  evertere  et  extra- 

"  neis  jura  ^  conferre  nequivit  possessorum.    Necnon  qui 

"  de    reddendis    possessionibus     ecclesise    E-omanse    ad 

"  eum    pertinentibus    pluries   juramentum   prsestiterat, 

"  satis  improvide  a  nobis  videbatur   petere,  quod   non 

"  poterat   absque    perjurio   retinere.     Nee    credi    debet  Argumen- 

ec    '       -i  '^  '  '         ^  ^'i    •  it     turn  redar- 

"  m  hoc,  nos,  sibi  ommmodam  coram  arbitns  vel  alio  gutionis. 

"  modo  justitiam  exhibere   paratos,  fratrum   nostrorum 

"  despexisse    consilium,    quod,   nuntiis    ejus    inceptum 

"  judicium  recusantibus  prosequi,  non  fuerat  requiren- 

"  dum;    quin    potius    hanc    petitionem    ea    duntaxat 

"  fraude  intentasse  proponitur,  ut  sic  ei  obloquendi  de 

"  ecclesia  et   pacem    inter    ipsam  et  eum    initam    irri-  Heprehen- 

"  tandi  occasio  prseberetur.     lUud  quidem,  quod  super  JJ^  ^^^~ 

"  facto   imperii   inter  cretera   sua    detestabilis   testatur  ratoHs 

"  epistola,  noster  edisserit   his   Uteris  calamus,  ut    quo  nimis.^ 

"  pluribus  ejus  fictio   cognita  fuerit,  eo    fortius  ex  suo 

"  maneat  commento  confusus  ;  dum  de  nobis  obtrectat 

"  quod  ad  nostram  translato  notitiam  eum  ad  recupe- 

"  randa  jura   imperii    cum    multis    bellatorum    intrare 

"  milibus  Lumbardiam,  sibi  ne  Ytaliam  intraret  arma- 

"  tus    et    de    negotio    Lumbardorum    in    nos    prsecise 

"  compromitteret,  Apostolico    scripto    mandavimus,    ut 

"  illud    perpetuo    suspendere,    vel    jus    imperii    libere 

"  sufTocare  possemus,  contra  ipsum  venerabilem  fratrem 

"  nostrum    Penestrinum     episcopum,    per     quem     ejus 

"  vacuaremus    propositum,    transmittentes,^   ei    impedi-  Reprehen- 

"  mentis  clandestinis  per  legates  et  literas  nostras  per  il„peru 


'  ecclesia']  ecclesiam,  B.  j        ^  J"''^]  jwre,  B. 

2  mis']  illi,  B.  1        ^  transmittentes]  transmittes*,  B. 


600 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJOEA. 


A.D.  1239. 
The  Pope's 
letter  to  the 
English 
bishops 
against  the 
emperor. 

quod  illud 
nitehatur 
Papa  suf~ 
focare  et 
conculcare. 


De  hoc 
ante  dicitur 
quod  contra 
sollempnem 
morem  ec- 
clesicB  die 
Palmarum 
excommu- 
nicatus  est 
imperator. 


Ps.  Ixxiii. 
14. 

Recordatio 

beneficio- 

rum  qua 

ecclesia 

aliquando 

iniperatori 

impendit. 


orbem  undique  procuratis.  Iste  vero  cui,  ne  veri- 
tatem  fateri  aut  enarrare  possit,  judicium  a  divina 
forsan  est  indignatione  negatum,  sicut  obtrectationes 
personse  nostrae  non  verecundatur  ex  falsis  assumere, 
sic  et  excusationes  suas  ex  similibus  propositionibus 
non  veritus  ordinare,  se  per  nuntios  suos,  venera- 
bilem  fratrem  nostrum  Panormitanum  archiepiscopum 
et  quosdam  alios  ad  Apostolicam  sedem  missos, 
devotionem  omnimodam  super  ecclesiastica  libertate 
et  reformandis  ecclesia  et  imperii  juribus  optulisse, 
nosque  id  attemptantes  et  promittentes  a  quolibet^ 
ipsius  impedimento  cessare,  nuntiis  suis  ad  eum 
redeuntibus,  dilecto  filio  Gregorio  de  Monte  Longo, 
notario  nostro,  in  suorum  eversionem  fidelium,  lega- 
tionis  officium  commisisse  asserit ;  ipsoque  nihilo- 
minus  praefatos  archiepiscopum  et  alios  nuntios  suos 
ad  sedem  Apostolicam  remittente  et  offerente  satisfac- 
tionem  omnimodam,  nos  eum,  contradicente  saniore  ^ 
parte  fratrum  nostrorum,  contra  traditiones  sanc- 
torum patrum  et  solempnem  morem  ecclesise,  injuste 
excommunicasse  falso  concludit ;  pro  sua  confusione 
subjungendo,  nos  beati  Petri  vicarium  non  habere 
ligandi  solvendique  potestatem,  quasi  velit  asserere 
nos  concessa  Apostolorum  principi  carere  clavium 
potestate.  Quaesumus  igitur,  libram  rationis  assu- 
mite  et  in  ea  perpendatis^  preedictum  F[retheri- 
cum]  contra  ecclesiam,  excessibus  et  beneficiis,  quae 
ab  ea  recepit,  appensis ;  clarius  videte  quod  licet 
draco  iste,  qui  ad  illudendum  nobis  formatus  et  in 
escam  populo  jEthiopum  datus  existit,  aquas  perse- 
cutionum  in  subversionem  ecclesiae  ex  ore  quasi 
fluvium  miserit,  Apostolica  tamen  sedes  ipsius  ne- 
quitiam  inaestimabili  beneficiorum  misericordia  supe- 
ravit.      Nam    eum    olim    ab    annis    teneris    illorum 


^  quolihet']  c'libet,  B. 

2  Par.  ins.  vel  -i  above  this 


3  B. 


ins.  per. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRTCI   TERTII. 


601 


"  morsibus,  qui  terrain  ^  ejus  et  sanguinem  sitiebant,  in  A.D.  1239. 

"  lacuna  confusionis  expositum,  parentum  et  amicorum  'P^^  ^!^^!f  ^. 

"  solatio   penitus   psene    nudum  viclens    mater  ecclesia,  English 

"  protinus    circa    ipsum    nutricis     et    bajul?e    officium  ai!j|j"g^^.|j 

"  executa,    ilium    pallio   Apostolic^e    sedis    operuit,    de  emperor. 

"  laqueo   venantium    eripuit,    multis   laboribus    et    ex- 

"  pensis  ad  regni  solium  et  coronam  imperii  sullimavit. 

"  Insuper    hoc    ei    fecisse    modicum    reputans,    et   sibi 

"  Jerosolimitanum    subici    regnum,    et    ilium    undique 

"  per  orbem  exaltare  procurans,  licet  ab  eodem  multi-  ^(^  ^o  qiwd 

"  plici    se   Isesam    afflictione    doleret,    a   paucis    tamen^^/^-^^  ^-^j. 

"  retroactis    temporibus,  contra  Henricum   natum  ejus,  ^^^«^o^^s 

„  .  ,  , .  .  1  ....      patreni  ali- 

"  qui    partem    non    modicam    AiamanniaB    ejus    juris-  quando  ex- 
"  dictioni   subtraxerat,   potenter  astitit,  et^   afflictorum  P*^^'"»"^"^- 

.  .  f  127  b 

"  sibi  per  eum  oblita  vulnerum,  ipsum  de   novo  quasi 

"  in  imperatorem  erigens,  Theutoniam  Apostolicis  Uteris 

"  ipsius    desiderio    reformavit,    his    et   aliis,    quae    non  Lnprope- 

"  sufficimus  recordari,  beneficiis  ipsius  construens   mu-  ^cumet^^' 

"  nimenta    decoris ;    sed  iste    baculus    impiorum,  terrse  mordax. 

"  malleus,  universam   conturbare   terram,  regna   conte- 

"  rere,^  et  orbem  desertum   ponere    cupiens,  libertatem 

"  ecclesiasticam  in  dicto    regno  Sicilise    in  obprobrium 

"  servitutis    extremse    deducens,    et    ecclesias    quas,  ut 

"  earum    teneritudine    suum    ventrem    impleret,    quasi 

"  jam  penitus  exossavit,  sordibus,  oneribus,  et  angariis 

''  opprimens,    eas    bonis     sacris,    deputatis    sanctorum 

"  usibus,  spoliavit,  personas  ecclesiasticas  carceri  man- 

"  cipavit,    ipsosque    in    examine    vetito    actiones    sus- 

"  cipere,  tallias    solvere,  et   bona  ecclesiastica,  ut    se  a 

"  vexationibus   redimant,  exhaurire,    et   postremo  exu- 

"  lare    coartat.      Ecclesias    pastorum    solatio    viduatas  Rcprehen- 

"  non  permittit  sibi    sponsum  eligere,  vidnitatis   vesti- „^s  ^-^^^gj ' 

"  menta  deponere,  donee   alicujus  adulterinis   amplexi-  ratorem 

"  bus    per     compulsionem     extiterint    copulatse.       De  regem  An- 


^  terrani]  earnem,  C. 
2  B.  ins.  in.    The  copy  in  Mansi 
has  injlictorum. 


^  contererc]  vel  concutere,  Par., 
above  the  line. 


602      matthj:i  parisiensis  chronica  majora. 

A.D.  1239, "  Christianorum    habitaculis    construens    moenia    Babi- 

wx^"^x^^l^  "  lonis,  et  sedificia,  in  quibus  divinum  nomen  excolitur, 

English      "  illuc  transferens  iibi  Makomethus  perditus   adoratur, 

a  ainst  the  "  ^^^I'l^i^    undique    coUectis,  Crucifixi    iidem    et    nomen 

emperor.     "  publice  prsedicari    in    eodem   regno   prohibuit.      Re- 

qlice    ~Sed  "  cuperationem  Terrse  Sanctse  et   negotium   impediens, 

regi  licet     "  ad  ejus   consummationem  de  bonis    suorum   fidelium 

\gnoratw    "  conferri    interdixit.     Contra   jiu^amentum    pristinum 

qua  ra-      «  et  pacis  inter  ipsum  et  ecclesiam   reformatse  foedera, 

"  nobiles  privatos   castris  et   aliis  bonis   suis,  uxoribus 

"  et  liberis  captivatis,  loca  sua   proscriptos   relinquere, 

"  domicilia  in  aliorum    transferre  coloniam,  nutritos  in 

"  croceis    amplexari    stercora,    et    ad    extremam    cogit 

"  inopiam  devenire.    Necnon  dum  afflictione  ^  comprimit 

"  simili  pauperes,  id  tanto  fortius  Deo  displicere  puta- 

Exequitur  "  mus,  quanto  verius  ipsos  credimus  innocentes.     Quid 

ne^^Sicul'o' "  plnra  ?      Baronibus,    militibus,     et    aliis     hominibus 

rum,  imme-  «  ejusdem  regni  Siciliee    ad   fortunam    et    conditionem 

sionuvi       "  servorum  inaudita  crudelitate  ^  redactis,  jam  pro  ma- 

Anglorum    c  jqj.^  parte   ipsius    refifni    habitatores    non    habent    de 

giosorim.    "  proprio  unde  stramme  vili    quiescere,  nuditates   suas 

"  rudi    sacco    contegere,    vel    ventrem    psene    possent 

"  miliatio    saturare.      Cumque    ululatus     et     clamores 

"  dictorum  ecclesiarum   et   hominum    a  'tempore    dicti 

"  H[onorii]  prsedecessoris  nostri  ecclesise  aures  continua 

"  deploratione    pulsassent,    et    jam   vix    possemus    eos 

"  absque  Isesione  conscientise  sub  dissimulatione  trans- 

"  ire,  ipsum  super    correctione   dictorum  scelerum  non 

"  semel,  sed  pluries,  nuntiis  et  literis  nostris  monuimus, 

"  ac   longa  patientia   temporibus    expectavimus    retro- 

"  actis,  si  forsan  oculos  suos  ad  cselos  erigens,  [exjutus 

Eph.iv.  24.  "  veterem  novumque  indutiis  hominem,  manus  suas  a 

Expcctatio  u  j^^Yitsb  perpetratione  facinorum  cohiberet.      De  petita 

numihatw-  ^      '■  .  ..  ,  , 

nis  iniperi'  "  insuper    emendatione    dubii    adnuc,    volentes    statum 
^rustT^      ''  ^J^^  prospero  processu  gratulari,  eo  Lumbardiam  cum 

1  afflictione']  afl9ictionem,  B.  |       ^  crudelitate']  credulitate,  B. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII.  603 

"  armis   intrante,    mandavimus,   ut    in  locis   pro    qua-  A.D.  1239. 
"  cunque     causa    interdicto     subjectis    ipso     prsesente  ^^t^f^^^.h^ 
"  interdictum  minime   servaretur,  et   eundem   F[rethe-  English 
"  ricum]  nostris  Uteris  admonentes,  ut,  ne  crucis  nego-  ^^ainst  the 
"  tium,  quod  ad  utilitatem  ecclesire,  imperii,  et   totius  emperor. 
"  populi  Christiani  fuerat  ordinatum,  impediri   valeret, 
"  prsecise  in  nos   compromitteret,  ne,  si   contra    Lum- 
"  bardos    armata   manu    procedens   tantam    daret    ex- 
"  empli     perniciem,     prsesumeretur    a    pluribus    quod 
"  ceeteros   ecclesia   fefellisset.     Caeterum,  quia   redinte-  Desidera- 
"  grare  scissuras   scismatis  nostro  mcumbit   omcio  ^Q^- padfice 
"  vitutis,  pro  sedanda  ^  imperii  et    Lumbardorum    dis-  imperator 

,,  T        -p.  ,    .  .  .  •!  •     1  intrasset 

"  cordia,   renestrinum   episcopum,  commisso  sibi   lega-  Lvmhar- 
"  tionis   officio,  ilia   consideratione    potissime    duximus  ^'^"^  "* . 
"  destinandum,  ut  sibi  et  quibuscunque  discordantibus  cens  rehel- 
"  minori  haberetur  ratione   suspectus,  quo  suis  actibus  \^^'.   ^^^ 

.         ,..         T  .       .  .         legimus 

"  minus   firmament!   odii  vel    amoris   ingereret,  qui   a  qmd  Jesus 
"  mundo    et    carne    ex    susceptione    sanctae   religionis  ^\^^  ^^  ^J"^' 
"  abstractus    in    divini    amoris    altitudinem    evolasset.  dmis  cum 
"  Noster  sibi  destructor  respondeat  quod  ex  hoc  nobis  ^^^^^^ 

f       ,  -•-    .  .  onines. 

"  et  eidem  episcopo  poterit  [imputari],  si  Placenti?o 
"  inter  patres,  filios,  affines,  consanguineos,  et  ger- 
"  manos  ordinata  concordia,  eo  prsesente  et  protestante 
"  quod  id  salvis  honoribus  et  juribus  imperatoris  et 
"  imperii  et  quorumlibet  aliorum  fieret,  consumma- 
"  tionem  accepit.  Quinimmo  idem  blasphemus  intelli- 
"  gat  sibi  ad  infamiam  merito  reputari,  quod  cum  ad 
"  ipsius  et  nuntiorum  suorum  instantiam  venerabilem 
"  fratrem  nostrum  Ostiensem  ^  episcopum,  filium  ^  nos- 
"  trum  T[homam]  tituli  Sanctae  Sabinae  presbyterum 
"  cardinalem,  pro  pace  juxta  formam  ab  eisdem  nun- 
"  tiis  inter  Lumbar dos  et  imperium  reform anda,  ad 
*'  partes  misissemus  easdem,  idem,  dictis  legatis  pe- 
*'  tita    et    ampliora  adimplere  paratis,  et  delusis  nobis, 

1  sedanda]  sedando,  B.  I       ^  '];'homas  of  Capua. 

-  Rinaldo  Conti,  afterwards  Pope 
Alexander  IV. 


604         MATTH^I  PARISIENSTS  CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239. "  reformationem  pacis  per  ipsos  noluit  acceptare. 
leuertothe ''  Ecce,  nunc  intelligite,  qualiter  imperii  jura  con- 
English  *'  culcavimus.  Ex  prsemissis  advertite  qualiter  hie 
against  the  "  ^  nobis  fuerit  impeditus,  quod  longo  et  inani  labore 
emperor.  <'  suos  et  suorum  humeros  decrevit  prius  conteri 
"  quam  passus  extiterit  per  nos  jura  imperii  re- 
Imprope-     «  formari.     Praeterea  idem,  illatis  ecclesiee  non  conten- 

rium  quod  ......  .,        ,  i     iti 

paravit       "  tus  iiijuriis,  data  quiDusdam    rebelliDus    nostris    non 
mover e       <c  niodica    summa     pecuniae,     seditionem     contra      nos 

seaitionem.        .  ,.  ,      . 

"  m  urbe  m  on  tus  est  pluries  commovere,  ut  nobis  et 
"  fratribus  nostris  a  sede  nostra  repulsis  et  concusso 
"  capite,  fidei  quod  super  sedificavit  Dominus,  im- 
"  pulsu  ejusdem  F[retherici]  rueret  leviori ;  Ferrariam 
"  et  quasdam  alias  terras  ecclesise,  in  Lumbardiam 
''  contra  juramentum  praestitum  temere  veniens,  occu- 
"  pavit.  Super  quo  et  aliis  credens  detinere  inanibus 
"  verbis,  dictos  Panormitanum  archiepiscopum  et  alios 
"  nuntios  suos  cum  Uteris  de  credentia  ad  nostram 
Deoccu-    "  duxit  prsesentiam    destinandos.     Quibus    ofFerentibus 

patione         //         i  •  i«    p     i*  •  n? 

Sardinien-  nobis  satisiactioncm  super  praemissarum  onensarum 
sis  insula.  "  emendatione  venerabilem,  ante  et  post  ipsorum  a 
*'  curia  nostra  recessum,  terram  Sardinise  et  Maessani 
"  Lunensis  diocesis  occupare,  ad  Romanam  ecclesiam 
"  pertinentes,  non  omittens,  ipso  facto,  ne  ultra  ejus  ^ 
"  expectaremus  correctionem,  edocuit,  ac  non  debere 
"  fidem  sibi  vel  suis  nuntiis  adhiberi  operis  evidentia 
"  demonstravit.  Ex  quo  id  solum  in  conscientia  sua 
*'  legens,  quod  cor  ejus  ad  conterendas  ecclesias  et 
"  catholicam  fidem  dirigitur,  de  nobis,  quibus  se  jam 
"  quocunque  fraudis  vellere  occultare  non  potest,  non 
"  immerito  suspicatur,  quod  ipsius  potentiam  habentes 
"  justa^  ratione  suspectam,  cum  melius  sit  ante  tempus 
•  "  occurrere  quam  post  afflicta  vulnera  remedium  in- 
"  venire,  ad  avertendas  suorum  progressuum  semitas 
"  officium  legationis    dicto    notario   commisimus;   quod 

^  ejus"]  ei,  B.  |       ^  jiista]  justitia,  B, 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  G05 

"  nequaquam  juxta  ipsius  suspicionem   id  fecimus,  sed  A.D.  1239, 
''  ut  per  eum  bellorum  cladibus,  animarum    corporum-  j^j^^  ^^^Kt^ 
"  que  periculis  obviare  possemus.     Ex  prsemissis  igitur  English 
"  et  aliis  nequeuntes    de   ipsius  correctionc  sperare,  et  ^^^^jjjgj  ^j, 
"  dolentes  nos    ejus    promissionibus    totiens    et  totiens  emperor. 
"  fuisse  delusos,   prEefatum    Frrethericuml ,  de   fratrum  ^^^^^'^".^^^ 

,^,  ,    ■-  ...  emenaatio- 

"  nostrorum  consilio,  sententia  excommunicationis  dux-  jiis. 

"  imus  innodandum.     Quanquam  ex   hoc   perditum  in- 

"  tellectum    resumere    et   coram  Deo    potius   humiliari 

"  deberet,  eo  tamen  amplius  inde  furens,  quo  jam  suam 

"  confusionem    agnoscens    fortius    veretur,    ut   ecclesise 

"  obstetricante    manu    educatur    colubris  tortuosus,  nos 

"  ex   personse    nostrae    meritis    indignos    asserens    qua- 

"  libet  officii  auctoritate  Papalis,  per  nos  prsedicta  sen- 

"  tentia  minime  potuisse  [astringi]  suis  prsesumptuose 

"  Uteris  asserit ;  et  nos,    qui  temporibus   nostris   patri- 

"  monium  ecclesise    per    gratiam  Dei    non   modice  am- 

"  pliavimus,  super  dilapidatione  bonorum  ecclesiastico-  Excusatio 

"  rum,  dispensationum  processu,  receptione  munerum,  et  ^laUone 

*'  avaritise  vilitate    redarguit.     Ac    contra  eum,  ex  illo 

"  quod  contrahendis  inter  neptem  nostram  et  naturalem 

"  ejus  filium  sponsalibus    petitum    subtraxit  assensum, 

*'  [nos]  provocari  falso  confingit;^  illud  apertius  mentiens, 

"  quod  Longobardis  contra  eum  et  imperium  corporale 

"  prsestiterimus    sacramentum,    seu    quod    totius   orbis 

"  decimas,    Terrse  Sancta3    utilitatibus   reservatas,   con-  f.  128. 

"  vertere  promiserimus  in  ejus  compendium,  si  arbitrio  Quomodo 

"  nostro    negotium    exponeret   Longobardorum.     Fate-  sunt  con- 

"  mur  autem  nos  defectu  meritorum  nostrorum  indigne  ^<^s*«- 

"  Christi  esse  vicarium ;   fatemur    nos    oneri   tanto  in- 

"  sufficientes  existere,  quod  humana  conditio  non  potest 

*'  absque    divino     suffragio     supportare ;     nihilominus 

"  tamen,    vices   nobis    commissas,  prout    melius  nostra 

"  permittit  fragilitas,  exequentes,  secundum  quod  loco- 

"  rum,  temporum,    personarum,  et  negotiorum  qualitas 

^  confingit]  consurgit,  B. 


606 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239.  " 

The  Pope's  u 
letter  to  the 
English        " 
bishops         li 
against  the 
emperor.      " 


Rldiculosa  " 

repreliensio  (^ 
de  simo- 

nia,  " 


Exemplum  " 
de  Egipti'  ^^ 
aca  mere- 
trice.  " 
Gen.  ^^ 
xxxix. 

(I 

(( 

it 


Cf.  Ezech.  " 
xii.  5.  (( 

Papa  im- 
peratori       " 
imponit 


et  natura  requirunt,  disponenda  disponimus,  et  cum 
excellentibus  personis  pure  et  secundum  Deum,  cum 
necessitas  id  exposcit,  de  nostrse  potestatis  plenitu- 
dine  dispensamus.  Veruntamen  non  est  dolor  quod 
sic  profundo  gladio  ejus  feriat  animum,  sicut,  dum 
terminos  regum  transgreditur,  nee  potest  aggredi 
officia  sacerdotum.  Propter  quod  idem  qui  pro  auri 
fame  dictum  regnum  Sicilise  jam  redegit  in  cinerem, 
credens  ex  se,  qui  omni  tempore  vitse  suse  paucis  pure, 
pluribus  vero  justitiam  precii  venalitate  corruptus 
exhibuit,  quod  in  persona  sua  resuscitans  magnum 
Symonem  luto  temporalium  maculare  possit  ecclesise 
puritatem,  ut  sic  in  spiritualibus  grassari  et  in  suis 
permitteretur  sordibus  remanere,  murum  integritatis 
ecclesise  multis,  et  specialiter  oblatione  castrorum,  ac 
parentela  inter  suos  et  nostros  -^  contrahenda,  pro  qua 
nos  per  quosdam  magnos  praelatos  et  nuntios  suos 
pluries  requisivit,  temptavit  infringere.  Nunc  vero 
quia  id  nulla  instantia,  nuUoque  ingenio,  sicut  est 
in  curia  nostra  quasi  notorium,  a  nobis  potuit  op- 
tinere,  quin  potius  se  cum  suis  perditioni  relictum 
artium  suarum  fallaciis  in  pejus  proficere  jam  agnoscit, 
quasi  nesciat  ultra  quid  faciat,  se  ipsum  mendacio 
suo  in  aliorum  detractione  deturpat,  more  meretricis 
Egiptiacee,  quse  Joseph  invitavit  ad  stuprum  et  ab 
ipso  contempta  apud  virum  suum  volens  accusavit 
invitum.  Unum  quidem  est  de  quo,  etsi  pro  homine 
perdito  sit  dolendum,  Isetari  non  modicum  [et]  Deo 
regratiari  debetis,  quod  volente  Domino,  [Qui]  diutius 
occultari  non  patitur  umbram  mortis,  iste  qui  gaudet 
se  nominari  prseambulum  antichristi,  non  expectans 
propinquum  suse  confusioni  judicium,  manibus  propriis 
efFosso  suarum  abominationum  pariete,  per  dictas 
literas  ejus  suarum  producit  in  lucem  opera  tenebra- 
rum,  in  eis  constanter  proponens   quod  per  nos  tan- 


nostros"]  nostra,  B. 


DE  TEMPOKE  REGIS   HENEICI   TERTII.  G07 

quam    Christi    vicarium    vinculo    excommunicationis  A.D.  12.39. 
astringi  non  potuit.     Sicque  affirmans  non  esse  apud ''^^^/7*'^^ 

r  .  .  quod  dix- 

ecclesiam  a  Domino  beato  Petro  et  ejus  successoribus  erit  quod 
liffandi    atque    solvendi    traditam    potestatem,    dum  ^^^'-^^^ 

o  J-        ^  ...  .     persoiice, 

hseresim  asserit,  proprio  sibi  argumento  concludit,  non  Papa- 
consequenter  ostendens  quod  male  sentiat  de  Cieteris  ^^•yj^'^g"' 
fidei  orthodoxse  articulis,  dum  ecclesise,  super  quam  timenda 
fides  fundata  consistit,  auferre  nititur,  concessum  verbo  ^  Untentfa. 
Dei  privilegium  potestatis.  Sed  quia  minus  bene  ab 
aliquibus  credi  possit  quod  se  verbis  illaqueaverit 
oris  sui,  probationes  in  fidei  victoriam  sunt  paratse, 
quod  iste  rex  pestilentijB  a  tribus  baratatoribus,  ut 
ejus  verbis  utamur,  scilicet  Christo  Jesu,  Moyse,  et 
Machometo,  totum  mundum  fuisse  deceptum,  et  duo- 
bus  eorum  in  gloria  mortuis,  ipsum  Jesum  in  ligno 
suspensum  manifesto  proponens,  insuper  dilucida^ 
voce  affirmare  vel  potius  mentiri  prsesumpsit,  quod 
omnes  fatui  sunt  qui  credunt  nasci  de  Virgine  Deum, 
Qui  creavit  naturam  et  omnia,  potuisse ;  banc  heere- 
sim  illo  errore  confirmans,  quod  nullus  nasci  potuit, 
cujus  conceptum  viri  et  mulieris  conjunctio  non  prse- 
cessit ;  et  homo  debet  nihil  aliud  credere,  nisi  quod 
potest  vi  et  ratione  naturae  probare.  Hsec  et  alia 
multa,  quibus  verbis  et  factis  catholicam  fidem  im- 
pugnavit  et  impugnat,  suo  loco  et  tempore,  sicut  decet 
et  expedit,  manifesto  poterunt  comprobari.  Quocirca 
universitatem  vestram  rogamus,  monemus,  et  horta- 
mur  attente  in  virtute  obedientiae  per  Apostolica  scripta 
districte  prsecipiendo,  quatinus,  ne  dictus  F[retheri- 
cus]  corda  fidelium  fallacibus  verbis  subvertere,  vel 
contagione  sua  possit  quomodolibet  gregem  Domini- 
cum  maculare,  clero  et  populo  vobis  subditis  supra- 

dicta   plene  ac  fideliter  exponatis.     Datum  Laterani,  Lateran, 
^  ^  '21  May. 


1  verbo"]  verbum,  B. 

2  dilucidd]  B.  has  delucida,  with  vel  i  above  the  e. 


608 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239.  "  duodecimo   kalendas  Junii/  pontificatus  nostri   anno 

"  decimo  tertio." 
The  letter  Clausula  suprascripta  mittitur  domino  regi  cum 
totheking.  literis  praecedentibus ;  "  Quocirca  serenitatem  regiam 
"  monendam  duximus  et  hortandam,  quatinus  supra- 
"  dicta  tibi  facias  diligenter  exponi,  ne  regalis  inno- 
"  centiae  puritas  possit  verbis  fallacibus  maculari." 
Datum  ut  prius. 


The 

character 
of  the 
Roman 
court  for 
avarice 
prevents 
this  letter 
from  hav- 
ing its  full 
effect. 


The 

church 
had  only- 
helped 
rrederick 
because 
she  hated 
Otho. 


Quod  credihilis  facta  foret  hwc  epistola  nisi  essent 
Bomani  infames  ex  suis  factis. 

Hpec  igitur  et  divulgata,  et  multis  regibus  ac  princi- 
pibus  et  magnatibus  mutatis  tantum  titulis  transmissa 
per  orbem,  timorem  et  horrorem  necnon  admirationem 
cordibus  fidelium  incusserunt,  et  imperialem  epistolam 
suspectam,  licet  probabilia  contineret,  reddiderunt ;  unde 
corda  multorum  qui  prius  cum  alterutro  steterant 
fluctuantia  reddiderunt.  Et  nisi  Romana  avaritia  de- 
votionem  po])ulorum  a  domino  Papa  plusquam  expedi- 
ret  ac  deceret  avertisset,  totus  mundus  hac  epistola 
exasperatus  in  imperatorem,  quasi  in  manifestum 
hostem  ecclesise  et  Cliristi  inimicum,  graviter  et  una- 
nimiter  insurrexisset.  Sed  proh  dolor !  multi  filii  a 
patre  suo  Papa  avulsi  sunt,  et  imperatori  adhaerentes 
asserebant  quod  odium  inexorabile  inter  eos  jam  in- 
duratuDi  prEedicta  jurgia  et  invectioiies  excogitatas 
excitabat.  Et  injuste  improperat  dominus  Papa  quod 
eundem  F[rethericum]  dilexerit  et  promoverit  in  novi- 
tate  creationis  suae ;  hoc  enim  totum  factum  est  in 
odium  Othonis,  quem  ecclesia  adjutorio  Fretherici  usque 
ad  mortem  persequebatur,  quia  dispersa  imperii  secun- 
dum   sacramentum    suum    viriliter    congregare    coepit, 


1  Junii'}  Sic,  probably  an  error  for  JuUi,    See  Potthast,  Regesta  Pont. 
(10766),  p.  911. 


DE   TEMPORE    REGIS    IIENRICI   TERTII.  600 

sicut  qui  praesens  est  imperator  Frethericus  facere  pro- A.D.  1239. 

ponit.     Unde  hoc  faciendo  Frethericus  militavit  ccclesi«3 

et  phis  tenetur  ecclesia  Romana    ipsi,  quam  imperator 

ecclesine     Romance     rationabiUter     teneatur     obligatus. 

Scntit  ecclesia    occidentaUs,    pr^ocipue  tamen   rehgiaso- 

runi,  et  pr?e  omnibus  aliis  dovotissima   Deo  Anglicana 

ecclesia,  oppressiones  Romanorum  cotidianas,  nee  adhuc 

unquam  pressuras  sensit  imperiales.     Addiditque  popu-  Remark» 

lus ;    "  Quid    sibi    vult   istud  ?    Retroactis    temporibus  ^    j^^jj 

"  imposuit  Papa  imperatori,  quod  ipse  Machometo  legi-  people. 

''  que  Sarracenye  plus  consensit,  quam  Christo  vel  legi 

''  Christianse ;    nunc  autem    in    sua   invectiva   epistola 

"  imponit  eidem,  quod  tarn  Machometum,  quam  Jesum 

"  vel    Moysen,  quod    horribile  est  recitare,  vocat  bara- 

"  ta[to]rem.^     In  epistolis  suis  humiliter  de  Deo  scribit 

"  imperator  et  catholice,  nisi  tantum    quod  hac  ultima 

"  Papali  personsD  derogat,  non  officio,  nee  publice  prse- 

"  dicat,    nee   procaciter    sustinet    quicquam   hsereticum 

"  ut  novimus  adhuc,  vel  profanum,  non  usurarios  nobis 

"  misit   vel   rap  tores    reddituum."      Et    sic    ortum    est 

jam  scisma  in  populis  formidandum. 

De  Roberto  de  Tuenye  milite  et  Uteris  Papm,  quas 
eontra  opinionem  multorum  viriliter  impetravit. 

Sub  eisdem    temporibus,    quidam    miles    de  partibus  Affair  of 

.,  .,  4       T  .        T  .  Robert 

aquilonaribus    Anglise    oriundus,    summo    nisu   renuens  Twenjre 
coUa  jugo  subdere  Romanorum,  super  patronatu  cujus-  ^^^  ^he 
dam  ecclesia?    ad    eundem    militem  spectante,  in  quam  of  Kirk- 
ecclesiam  per  archiepiscopum  Eboracensem  manus  cupi-  !j^*.^*!|".  ^^ 
ditatis    injecerant     Romani,    Romam    adiit.      Et    cum 
gravem  super  hoc  coram  Papa  querimoniam  reposuisset, 
sub    hac    forma    subscripta    meruit    literas    impetrare. 
Per    quod    conici    potest,    qua    devotione    viros  diligit 
ecclesiasticos,  a    quibus    impune    licet    sua  ecclesiastica 
bona  [rapere],  pia  patrum  intentionc  collata  et  in  sus- 

*  haratatoreni]  baratazarem,  C. 
VO]..    HI.  Q   Q 


610 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


A.D.  1239.  tentationem  pauperum  provisa^  Romana^  ecclesia,  sem- 
per hians,  semper  importuna. 

Ipsis^  quoque  temporibus,  comites  et  barones  et  alii 
magnates  Anglise,  ad  quos  ab  antique  jus  patronatus 
ecclesiarum  spectare  dinoscitur,  dolentes  se  privari  sua 
libertate,  et  per  cupiditatem  Romanae  ecclesise  jure 
conferendi  ecclesias  enormiter  privari,  et  alienigenas 
prjBcepto  Papali  illis  ditari,  quorum  personas  et  condi- 
tiones  penitus  ignorabant,  licet  sero  domino  PaptB 
scripserunt ;  et  ipsam  epistolam  [miserunt]  per  dictum 
Robertum  de  Tuinge  militem,  qui,  per  eandem  violen- 
tiam  privatus  jure  suo  super  patronatu  ecclesise  de 
Luhumum^  in  diocesi  Eboracensi,*  conquestus  est  gravi- 
ter  nobilibus  regni,  quia  archiepiscopus  se  asseruit  nihil 
posse  vel  contra  Romanam  ecclesiam  velle  recalcitrare. 
Ipse  igitur  Robertus  Romanam  curiam  non  segniter 
adiit,  banc  epistolam  ex  parte  magnatum  Anglise  prse- 
sentans.^ 

"  Excellentissimo  patri  et  domino  G[regorio],  Dei 
gratia  summo  Pontifici,  devoti  sui  de  Cestria  et  de 
Wyncestria  etc.^  salutem,  reverentiam,  promtam  et^ 
paratam,  si  placet,  devotionem.  Mergente  jam  navi- 
cula  nostrse  libertatis,  progenitorum  nostrorum  san- 
guine subacta,  prorumpentibus  in  nos  plus  solito 
perturbantium  procellis,  dormientem  Dominum  in 
navicula  Petri  cogimur  excitare,  acclamantes  jugiter 
et  una  voce,  Domine  salva  nos,  perimus ;  ut,  cum 
judicium  et  justitia  sint  correctio  sedis  ejus,  unicui- 
que  nostrum  jus  suum  tribuat  et  conservet  illsesum, 


Letter  to 
the  Pope 
from  some 
of  the 
English 
nobles  to 
complain 
of  this. 


S.  Matt, 
viii.  2.5. 
Ps.  xcvi.  2. 


*  B.  repeats  diligit. 

2  This  paragraph  and  the  follow- 
ing letter  are  inserted  in  the  mar- 
gin. 

3  This  place  is  most  probably 
Kirkleatham,  near  Redcar.  See 
Kirkby's  Inquest  for  Yorkshire  (ed. 
Skaife,  Surt.  Soc,  1867),  pp.  131, 
136,  238,328. 

'^  C.  ins.  qui  vero. 


^  C.  ins.  in  forma  subscripta. 

^  etc.']  Sic,  probably  meaning 
comites.  If  so,  Cestria  is  an  error, 
or  the  letter  belongs  to  an  earlier 
year,  as  John  le  Scot,  earl  of  Ches- 
ter, died  in  1237  (above,  p.  394,) 
without  male  issue,  and  no  one  at 
this  time  held  the  title.  The  carl 
of  Winchester  was  Roger  de  Quinci. 

'  et  paratam']  om.  C. 


DE  TEMPORE   REGIS  HENRICI   TERTIT.  (jll 

ne    si   sccus   fioret,    corrucntc   caritatc    dcvotionequc  A.D.  1239. 
deleta,   provocarentur   filii   contra    patris   viscera,    ct  ^^^S^  *" 
mutuse  dilectionis  affectus   subintroducta   injuria  pc-  from  some 
nitus  evanesceret.      Cum  igitur,  sanctissime  pater,  aSf*^?, 
prima  Christianitatis  fundatione  in  Anglia  tali  fuerint  nobles,  re- 
hactenus   progenitores    nostri  gavisi   libertate,    quod,  !?^^^^°f  ^ 
decedcntibus   ecclesiarum   rectoribus,  ecclesiarum  pa-  of  patrons, 
troni  personas  idoneas  eligentes  ad  easdem  diocesanis 
praesentaverunt,  ab  eisdem  ecclesiarum  regimini  pr?e- 
ficiendas ;   verum  vestris   temporibus,  de  conniventia 
vestra  vel  voluntate   nescimus,  talis    contra   nos    in- 
valuit     adversitas,    quod,     decedentibus     ecclesiarum 
rectoribus,    quidam    executores    vestri,    ad    hoc   dati, 
ecclesias    de   patronatu    nostro    passim    conferunt,  in 
nostra)  prsejudicium  libertatis    et  in  eminens  pericu- 
lum  juris  patronalis,  licet  super  hoc  pridem  cautione 
literarum    Apostolicarum    nobis    prospexeritis,    conti- 
nentium     quod,    decedentibus     ecclesiarum    personis 
Ytalicis   vel  Romanis,  auctoritate   provisionis  vestrse 
in  ecclesiis  promotis,  licite  possemus  personas  idoneas 
prsesentare ;  cujus  oppositum  videmus  cotidie  deman- 
dari,    de    quo    plurimum    miramur,  cum    non    debeat 
a?>  uno  et  eodem  fonte  aqua  dulcis  et  amara  defluere ;  S.  Jac.  iii. 
sane  licet  hsec  contra  nos  sit  communis  pestis  intro-     ' 
ducta,  pro  qua  contentiooies,  cemulationes,  irw,  rixce,  Gal.  v.  20. 
nee  non  et  csedes   hominum  poterunt   fortassis   exo- 
riri,  unius  tamen  comparium   nostrorum   afflictionem 
exempli  gratia  producere  decrevimus   in  medium,  ut 
quod  circa  eum  et  juris  sui  patronalis   pericula  hac- 
tenus  est   improvide    procuratum,  auctoritate   vestra, 
si  placet,  revocetur  in  irritum.     Cum  igitur  Robertus 
de  Twenge  patronus  ecclesiee  de  Luthune,  decedente 
N.  Ytalico,  ejusdem    ecclesiae  rectore,  personam   ido- 
neam  prsesentasset  ad  eandem,  obstante  mandato  ves- 
tro,  distulit    ipsum   admittere    dominus   Eboracensis ; 
licet   contra   personam    pra^sentatam    nihil    inveniret 
quod    obsisteret,    sed    solam     inhibitionem    vestram 

QQ  2 


612 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. "  prsetenderet.     Verum,  cum  in  incendio  vicinse  domus 

"  nostrorum  immineat  periculum,  vobis  tanquam  patri 

"  supplicamus,    quatinus     tarn     praedictum     Robertum 

"  quam  nos  omnes  et  singulos  prsedicta  libertate  prse- 

"  sentandi  clericos  nostros  ad  ecclesias  nostras  vacantes 

"  libere    uti    permittatis,    injungentes    prjedicto    archi- 

"  episcopo,  quod   J.  clericum    ad   prsedictam    ecclesiam 

"  ab  eodem  prsesentatum,  pro   quo  etiam  preces  effun- 

*'  dimus    devotas,  prsesertim  cum   sit   negotiis  regis    et 

"  regno    nostro    necessarius,    nisi    aliquod    canonicum 

"  obstiterit,   non    obstante    priori    mandato  vestro,  ad- 

"  mittat,  ut  ex  hoc  nos   ad   propensiorem    devotionem 

"  et   famulatum   ecclesise    pro  voce  tis ;    ne    cum   sit  jus 

"  advocationis  pars  laicorum   feudorum    nostrorum  pro 

"  quibus  domino   nostro  militamus,  cogamur  illius   in- 

"  vocare    subsidium,    qui   jura    et    libertates    laicorum 

''  protegere  tenetur  et  confovere.     Valete." 


f.  128  6. 
Letter  of 
Gregory 
IX.  to 
Richard  of 
Cornwall 
and  the 
English 
barons  con- 
firming 
the  rights 
of  lay 
patrons 
over  their 
benefices. 


"  Literce  ^  Papcdes. 

"  Gregorius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dilectis 
filiis,  nobilibus  viris,  R[icardo]  comiti  Pictavire  et 
Cornubise,  et  baronibus  Anglian,  prsesentes  literas 
inspecturis,  salutem  et  Apostolicam  benedictionem. 
Cum  ex  operibus  nostris,  quse  plenum  perhibent 
testimonium  veritati,  sit  liquidum  universis,  quod 
nos  personam  carissimi  in  Christo  filii  nostri,  illus- 
trem  regem  et  reginam  inter  alios  reges  et  principes 
orthodoxos  et  regna,  in  quibus  nomen  colitur  Christi- 
anum,  in  caritatis  visceribus  specialiter  gerimus,^  et 
pacem  ac  tranquillitatem  eorum  propensius  afFecte- 
mus/  rite  prfesumi  non  potest  et  omnino  credi  non 
debet,  quod  nos,  quantum  cum  Deo  possumus,  agere 
seu  tolerare  velimus,  quod  juste  possit  honorem  regiee 


1  These    are   only   known   I'rom 
this  <?ource. 


-  Sic. 


DE   TEMPOllE   REGIS    IIENIUCI   TEKTII.  G13 

serenitatis  offenclero  aut  in  eodem  regno  scanclalum  A.D.  1239. 
generare.  Unde  cum  intentionis  nostras  non  fucrit 
nee  existat,  iit  beneficia  in  regno  AngliiiG  constituta, 
qiux)  ad  prassentationem  pertinent  ssecularium  patro- 
norum,  auctoritate  nostra  cuiquam  conferantur,  sicut 
ex  quibusdam  literis  nostris,  quondam  in  Angliam 
destinatis,  quarum  tenorem  de  verbo  ad  verbum  cel- 
situdini  regise  sub  bulla  nostra  duximus  destinandum, 
colligitur  evidenter,  nos,  comperto  nuper  ex  ejusdem 
regis  et  vestrarum  continentia  literarum,  quod  quidam 
pmedicti  regni  miles  in  ecclesia  de  Luhune,  Ebora- 
ccnsis  diocesis,  quam  olim  cuidam  de  partibus  nostris 
clerico,  ignorantes  quod  prsesentatio  ad  laicum  per- 
tineret,  contulisse  dicimur,  jus  optinet  patronatus, 
prselibati  regis  et  vestris  precibus  inclinati,  conces- 
sionem  eandem  auctoritate  Apostolica  revocamus  ; 
venerabili  fratri  nostro  archiepiscopo  Eboracensi  nos- 
tris dantes  literis  in  mandatis,  ut  eum,  quern  dictus 
miles  ad  preefatam  ecclesiam  duxerit  prsesentandum, 
admittat  et  instituat  in  eandem,  prout  pertinet  ad 
eundem,  diuturnitate  temporis,  cum  per  ipsum  minime 
steterit,  non  obstante,  dummodo  aliud  sibi  rationa- 
bile  non  obsistat ;  ten  ore  prsesentium  districtius  in- 
liibendo,  ne  alicui  de  caetero  liceat  ecciesias  regni 
preedicti,  in  quibus  laici  sunt  patroni,  pryeter  eorum 
assensum,  Apostolica3  sedis  auctoritate  conferre.  Da- 
tum," etc. 

Icler)%  legato. 

"  Gregorius    episcopus,    servus    servorum   Dei,  legato  Letter  of 
'  salutem.     Ad  tuam  volumus  notitiam  pertinere,  quod  ix!^to  the 
'  cum    intentionis    nostras    non    fuerit    nee    existat,  ut  legate 

^   .  '     k       ^'  1  i    i-  Othotothe 

'  bencncia  rcgni  AngliiTC,  qua)  ad  prassentationcm  sixscu-  ^^j^^. 
'  larium    pertinent  patronorum,  auctoritate  nostra  cui-  effect. 
'  quaiti  conferantur,  nos,  nuper  ex  carissimi  in  Christo 
'  lilii  nostri  regis  illustris  et  nobilium  virorum  coiiiitiuii 
'  et  baronum  Angliii)  insinuationc  comperto,  (piod  (]ui- 


614 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239.  <'  dam  regni  Anglise  miles  in  ecclesia  de  Luhune,  Ebora- 

"  censis  diocesis,  quam  olim  cuidam  de  partibus  nostris 

"  clerico,  ignorantes  quod  preesentatio  ad  laicum  perti- 

"  neret,  contulisse  dicimur,  jus  optinet  patronatus,  regis 

"  et  nobilium  eorundem  precibus  inclinati,  concessionem 

"  eandem   auctoritate  Apostolica   revocantes,  venerabili 

"  fratri  nostro  archiepiscopo  Eboracensi  nostris  dedimus 

"  Uteris   in  mandatis,  ut   eum,    quern  dictus    miles   ad 

"  prsefatam  ecclesiam   duxerit  praesentandum,  admittat 

"  et  instituat   in  eandem,  prout   pertinet   ad   eundem ; 

"  diuturnitate  temporis,  cum  per  ipsum  minime  steterit, 

"  non  obstante,  dummodo  aliud  sibi  rationabile  non  ob- 

"  sistat ;  districtius  inhibendo,  ne  alicui  de  csetero  liceat 

"  ecclesias  regni  prsedicti,  in  quibus  laici  sunt  patroni, 

"  prseter  eorum  assensum,  Apostolicoe  sedis  auctoritate 

"  confer  re.     Datum/'  etc. 

Prosecutio  materice. 

Daugerous  Per  haec  et  his  similia  perpendi  potest  in  libra 
^*'^rid^  rationis  evidenter,  quanti  in  his  temporibus  mundi 
senescentis  constet  juris  rigor  et  ecclesise  reverentia  et 
pietas  religionis.  Solum  enim  datse  sunt  in  direptionem 
et  prasdam  possessiones  personarum  ecclesiasticarum  et 
imbellium  religiosorum.  Jamjam  igitur  in  antiquum 
chaos  mundus  ruere  comminatur. 


Quomodo  congregati  sunt  omnes  nohiles  crucesignati 
Francice  su2oer  Rodanum  deliheraturi  de  arri- 
piendo  itinere  suo. 

Per  idem  tempus  congregati  sunt  nobiles  crucesignati 
Lyons  hin-  Francise  et  adjacentium  provinciarum  in  civitate  nobili 
dered  by     super  Rodanum  fluvium  sita,  qu?e  dicitur  Agauno  ^  vel 
Lugdunum,  vulgariter    vero  Liuns,  ut  ibidem  de  assu- 


Thc  cru 

sadcrs  at 


mendo    itinere  suo    diligenter  contrectarent. 


Et  dum 


^  Agauno  vel  Lugdunum']  In  the  margin.     The  text  has  Agauno,  with 
Lugdunum  interlined  above  it. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI  TERTII.  615 

conciliarcntur,  ecce  ex  parte  domini  Papse  nuntius  desti-  A.D.  1239. 
natus  festinanter,  qui  sicut  antea  omnes  ad  proficiscen- 
dum  urgenter  stimulavit  et  stimulando  persuasit,  sic 
vice  versa  omnes,  ne  iter  arriperent,  dissuasit,  et  ex 
parte  domini  sui  Papse,  [ut]  ^  ad  propria  quisque  pro- 
pere  remearet,  et  autenticum  domini  Papae  super  hoc 
monstravit  universis.  Ad  hoc  unanimiter  responderunt ; 
'  Unde  hsec  in  Romana  curia  et  in  Papa  multiplicitas  ? 
"  Nonne  nobis  hie  terminus,  hie  locus,  per  legatos  et 
"  Papales  praedicatores  ^  multo  tempore  transacto  prse- 
"  fixus  est  ad  transitum  ?  Secundum  dicta  et  pro- 
"  missiones  prsedicatorum  ad  iter  pro  Deo  succingimur ; 
"  victualia  et  arma  et  quaeque  nobis  profecturis  neces- 
"  saria  paravimus  ;  terras  nostras  cum  omni  suppellec- 
"  tili  nostra  et  domibus  vel  impignoravimus  vel  ven- 
"  didimus';  amicis  nostris  valediximus ;  thesauros^  nostros 
"  in  Terram  Sanctam  prsemisimus  ;  adventum  nostrum 
''  praenuntiavimus  ;  portui  appropinquavimus  ;  et  nunc 
"  ad  negotium  Crucifixi  impediendum,  mutatis  verbis, 
"  insurgunt  pastores  nostri  ? "  Et  non  modicum  in- 
dignati  psene  insurrexerunt  in  nuntium  Papae,  si  non 
praelatorum  discretio  furorem  populi  temperasset. 


Prosecutio. 
Nee  mora,  domini   imperatoris  nuntii,  ne    inconsulte  Action  of 

the  en 
peror. 


et  festinanter  transirent  sine  ducatu  et  comitatu  ipsius    ^^^~ 


imperatoris,    diligenter  persuaserunt,  literas    super    hoc 
imperiales  illis    directas  deferentes.     In  quarum   tenore 
eleganter    et  sufficienter    excusavit   dominus    imperator 
sui  transitus  omissionem.     Unde  crucesignatorum  mise-  Wretched 
rabilis   facta  est  conditio.     Dissipatum  est   enim  consi-  ^f  ^^ic 
Hum   eorum,  et   facti  sunt   sicut  arena   sine    calce,  aut  crusaders, 
maceria    sine    caemonto.      Redierunt    multi    ad   propria 
inurmurantes  et  obloquentcs,  et  aliquorum   priclatoruiii 
falsas    assertiones    detestantes.     Multi    vero    per    maris 

^  ui]  There  is  an  erasure  here.      I        *  thesaiirosi    thavauros,   B.      C. 
2  B.  repeats  nobis.  I   is  correct. 


616  MATTH.EI   PARISIENSIS   CimONICA   MAJORA. 

A.D.  I239.(^i5;crimina  intrantes  portiim  Marsalise  versus  Terrain 
saderTwait  ^^^ctam  cum  magna  desperatione  velificarunt,  quorum 
in  Sicily,  in  Sicilia  multi,  majorum  adventum  preestolantes,  tem- 
pus  vernum  expectarunt.  Multi  vero  ex  licentia  et 
benevolentia  imperatoris,  per  litora  maris,  Ytalicos 
sinus  a  sinistris  relinquentes,  partes  petierunt  Brun- 
dusinas. 

De  congregatione  episcajporvbrn  Londoniis  quos   legatus 
'pro  procuratio7iibus  haheiidis  convocavit 

Meeting  of  Eodem  quoque  tempore  convenerunt  omnes  episcopi 
in\iondon^  Londoniis,  pridie  kalendas  Augusti,  credentes  se  cum 
31  July,  legato  de  oppressionibus  Anglicanse  ecclesise  efficaciter 
tractaturos.  Legatus  vero,  nihil  penitus  super  hoc  soUi- 
eitus,  procurationes  ab  eis  exegit  novas  et  redi vivas. 
Their  an-    Cui,  habito  consilio,  responderunt,  quod  totiens  diversis 

swers  to  i.*       i  i      •  i  j.     -r» 

the  legate's  argumentis  bona  ecclesise  exnauserat  Komana  semper 
demands,  hians  importunitas,  quod  exhaustis  jam  fere  omnibus  vix 
poterant  respirare  vel  ad  modicum,  nee  potuerunt  ullo 
modo  tales  amplius  extorsiones  tollerare.  Et  addide- 
runt ;  "  Quid  utilitatis  contulit  adhuc  regno  vel  ecclesiee 
''  legati  istius  superstitiosa  dominatio,  qui  tantum  fautor 
"  regis  est,  ecclesias  variis  exactionibus  [affligens],  de 
"  quibus  nunc  saltem  aliquam  sperabamus  consolatio- 
"  nem  ?  Exhibeat  eum,  qui  eum  in  regnum  suum  sine 
"  suorum  naturalium  consiliis  advocavit."  Videns  ipfitur 
legatus  talem  in  multis  constantiam,  ad  humilitatem 
religiosorum  conversus,  ab  eis  pecuniam  non  minimam 
extorsit  nomine  procuratise.  Solutum  est  autem  con- 
cilium non  sine  querulo  murmure  prselatorum. 

De  adventu  comitis  Flandriw  in  Angliam. 

Vacat  Circa  festum  vero  Assumptionis  beatae    Marine,  venit 

diculimu"'  i^  Angliam  comes ^  Flandrise,  applicans  apud  Doverain, 

^  Thomas  of  Savoy. 


DE   TEMPORE   KEGIS   HENKICI   TEUTII.  G17 

videlicet  Thomas,  avunculus  reginre.    De  cujus  aclventu  A.D.  1239. 
cum  rex  certificaretur,  secus^  quam  deceret  loetabundus  ^^"^'^^  ^} 
occurrit    venienti,    prsecepitque    cives    Londonienscs   in  ofFiiuuicrs 
adventu     ejus    omnes    truncos     et    sterquilinia,    lutum  ^"  '  "^  '*"  * 
quoque  et  omnia  ofFendicula  a  plateis  festinanter  amo-  f.  129. 
vere,'^  civesque  festivis  vestibus  ornatos  in  cquis  eidem 
comiti  gratanter  occurrere   faleratis.     In  quo  facto  rex 
multorum  ^  sibilum  movit  et  cachinnum.    Recedens  vcro  His  de- 
ab  Anglia  infra  paucos  dies,  quia  licentia  domini  regis  P^^*"^^- 
Francorum  diu  non  cxtendebatur,  quingentas  marcas  a 
rege  receptas  asportavit,  reditumque  totidem  annuatim, 
quam  sibi  attinere  jure  antiquo,  a  regio  scaccario  reci- 
piendum pro  homagio  suo,  absque  difticultate  vel  mora 
impetravit. 

De  prohihitione  Papce  ne  crucesignati  transirent 

Temporibus    sub    eisdem,    dominus    Papa    dedit     in  The  Pope 
mandatis  legato,  ut  districte  prohiberet  [crucesignatis],  ^^!'^^^^  *^'^ 
contra    propositum     terminum    a    prsedicatoribus     sibi  to  start. 
prpefixum    et    intentionem     et    spem    suam    quam    ex 
pollicitis  prsedicantium    prseconceperant,  ne    iter  versus 
Terram  [Sanctam]  arriperent  usque  ad  vernum  tempus 
et  passagium  quod  est  in  Martio  ;  sin  autem,    concessa 
sibi  peccatorum  indulgentia  non  gauderent. 

De  consecratione  Willelmi  de  Bale  in  episco2')um 

NoTwicensemi. 

Anno    quidem    eodem,    Willelmus    de    Rale,^  rite    in  William  de 
episcopum     electus    Norwicensem,    in    ecclesia    Sancti  ^^^^"^^S^^ 
Pauli  Londoniarum    ab  Eadmundo  Cantuariensi   archi-  crated 
episcopo,    prsesente    infinita  prailatorum    et    magnatum  Nor^^chf 
multitudine,  munus  consecrationis  accei)it.     Cujus  cum 
prsenosticum  esset,  Gaudium  est  angelis  Dei  super  uno  s.  Luc.  xv. 


10. 


ts    quani    decercti     written    I        •*  B.  repeats  rex. 
erabure.  ^  lia/e]  Kalcgh, 


'  secuf> 
over  an  erabure.  ;       ^  Ba/e']  Kalcph,  C. 

'^  amor  ere']  a  mover!,  D. 


618         MATTHiEI    PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 

A.D.  1239.  peccatore  pcenitentiam,  etc.,  omnes  bonam  spem  de  ipso 
conceperunt  ;  ut  quasi  alter  Mathseus,  qui  de  theloneo 
ad  apostolatum  et  evangelii  auctoritatem,  sic  de  curiali 
occupatione  ad  magnse  sanctitatis  culmen  subvolaret.^ 

De  rnxcgna  trihulatione  comitis  Gantice  H[uherti]  quo- 

niam  rex  ipse  tarn  ctcriter  insurrexit  in  eundem. 

Vacatquia  Eodem  tempore,  videns  rex  quod  venerabilis  comes 
hm.^^^^'^'  Cantise  Hubertus  jam  senuerat,  debilitatus  infirmitate. 
Charges  gravibus  eum  circumvenit  qusestionibus,  exigens  dis- 
theTinff  ^  tricte  ab  eo  infinitse  pecuniss  quantitatem  et  imponens 
against  ei  multorum  excessuum  enormitates ;  hac  versutia,  ut 
Bur'S/^  dum  penderet  talis  calumpnia,  si  forte  comes  obisset,. 
rex  omnes  ejus  possessiones  et  bona  sua  irrevocabiliter 
infiscaret.  Improperando  enim  imposuit  ei,  quod  no- 
bilem  virginem  filiam  regis  Scotise,  tutelse  suae  com- 
mendatam,  tempore  patris  sui  proditiose  corrupit. 
Amisit  etiarn  Rupellam  et  totam  Pictaviam,  dum  cados 
sabulo  plenos  ad  succursum  civitatis  et  terrae  trans- 
missos,  pecunia  nequiter  et  furtive  subrepta,  destinavit 
inclusis  et  obsessis  regiis  militibus,  ab  Anglia  solum 
consolationem  expectantibus.  Item,  quod  castrum  Be- 
defordiee  per  proditionem  ejus  diruit  et  amisit.  Item, 
quod  thesaurum  suum,  dum  ipse  rex  in  custodia  ejus 
fuit,  ad  suum  libitum  infideliter  tractavit  et  dissipa- 
vit,  et  in  suos  usus  convertens  sibi  redditus  et  terras 
amplas  et  opulentas  comparavit,  de  quo  thesauro  sibi 
rex  ratiocinium  fieri  exegit.  Item,  in  guerra  mota  in 
Britannia  contra  regem  Gallise,  proditione  ejus  magnum 
honorem  et  magnam  partem  exercitus,  teste  comite 
Britanniae,  amisit  irrestaurabiliter.  Item,  de  maritagio 
contracto  vel  contrabendo  inter  Ricardum  de  Clare^et 
M[argaretam]  filiam  suam  clandestino,  proditionem 
magnam  domino  suo  regi  fuerit  macliinatus.  Item, 
inatrimonium  inter  dominum  regem  et  quandam  nobilem 


$ubvolaret]  sufvolaret,  B. 


DE   TEMPOEE   REGIS  HENRICI  TERTII.  619 

mulierem  nequiter    impedivit,  dum  clanculo  significavit  A.D.  1239, 
eidcm  mulieri  et  suo  generi,  quod  rex  strabo  et  fatuus  Charges 
nequamque    fuerat,  et   speciem  leprse  habere,  fallaxquc  Hubert  de 
fuerat   et    perjurus,    imbellis  plusquam    mulier,  in  suos  ^^^^g^i- 
tantum    s^vientem,    et    prorsus    inutilem     amplexibus 
alicujus    ingenuse   mulieris    asserendo.      Item,    forestas 
suas    et    nemora,    sujb   custodise   deputata,    solo    tenus 
explanavit,    unde    novam    de    precio    exegit    rationem. 
Item,    cum  aliquando    apud   Wudestoc    commorarentur, 
ipse  comes  in  regem,  cum  forte  solus  fuisset  in  quadam 
camera,  irruit    furiose    et    truculenter,  volens  dominum 
suum     regem    proditiose    ac    nequiter    cultello,    quern 
tenebat,  extracto  jugulare,  et   clamore    attonito  vix    a 
manibus  ejus   liberate ;  unde    non  tantum    laqueo  dig- 
num    vel     suspendio,    sed    eum     dignum    distractione 
asserebat.      Cum    autem   comes    H[ubertus]   modestius 
respondisset    ad    hoc   ultimum    verbum,    quod    gravius 
eum  angebat,  humilians   se  regi,  ait ;    "  Nunquam   pro- 
"  ditor    fui  vobis  vel   patri    vestro,    et   hoc    nunc   per 
"  Dei  gratiam    in  vobis   apparet."     Ac  si  diceret;   "Si 
"  vos  vellem  prodidisse,  regnum  non  optinuissetis."    Ad 
omnia  autem  preedicta  per  fidelem  et   idoneum  respon-  His 
salem,  Laurentium  scilicet   clericum  de  Sancto  Albano,  f^^'^^^^'^'s 

.  ....  .  .  to  the 

qui  ^  in  omnibus  tribulationibus    inseparabiliter   eidem  charges, 
comiti  adhsesit,    distincte    et  articulatim    eleganter   re- 
spondens,  omnibus  auditoribus  ibidem  congregatis  satis- 
fecit,  suam    innocentiam    demonstrando    et    sufficienter 
probando ;  licet  rex  cum  omnibus   prolocutoribus  banci, 
quos    narratores    vulgariter    appellamus,  in    contrarium 
niteretur.     Veruntamen,  ut  regius  rancor  et  ira   adver-  He  resigns 
sus   comitem    sedaretur,    adjudicatum    est,   ut    quatuor  y^  °^ .  ^^ 
castra  sua   carissima  comes  regi   resignaret,  pro    bono  -  to  the  king. 
pads    et   pristina   caritatc    reformanda,  videlicet   Blan- 
chum  Castrum  et  Grosmund"^  in  Wallia,  et  Skenefrith;'' 


1  See  above,  p.  233. 

-  />owo]  bona,  B.     C.  in  correct. 


"*  Whitecastle  and  Grosmout  in 
Monniouthsliire. 

^  In  JMonuiouthshire. 


620 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHKONICA  MAJORA. 


A.D.  1239.  et  Hafeldiam.^  Comes  vero,  cujus  fidelitate  pristina 
et  probata  Anglis  est  Anglia  saepius  reservata,  omnem 
regis  ingratitudinem  et  importunitatem,  probra  et  con- 
tiimelias,  immo  etiam  omnes  impetus  fortunse,  eequa- 
nimiter  ac  patienter  toleravit.  Si  '^  quis  plene  de- 
siderat  scire  altercationem  inter  accusantes  comitem 
Canti^e,  dictum  scilicet  Hubertum,  et  memoratum 
magistrum  Lauren tium  de  Sancto  Albano,  inveniet  ad 
lioc  signum  O  in  libro  Additamentorum.^ 
t 

Quomodo  jiiravGTunt  comes  Il[ica7'dus]  et  Tiiagnates 
Anglice  cruce  signati  quod  iter  propositum  arri- 
perent. 


Mauy  of 
the  nobles 
meet  at 
Northamp- 
ton and 
swear  to 
begin  their 
crusade, 
12  Nov. 


Sub  eisdem  diebus,  in  crastino  scilicet  sancti  Martini, 
convenerunt  magnates  AnglicB  crucesignati  apud  Nor- 
hamton,  de  itinere  suo  in  Terram  Sanctam  arripiendo 
contrectaturi.  Et  ne  per  cavillationes  Eoman?e  ecclesia3 
lionestum  votum  eorum  impediretur,  nee  ad  effusionem 
sanguinis  Christiani  vel  in  Grseciam  vel  in  Ytaliam, 
prout  instillatum  in  auribus  eorum  fuerat,  distorque- 
retur,  juraverunt  omnes  se  in  Terram  Sanctam  in  expe- 
ditionem  ecclesiae  sanctse  Dei  illo  anno  migraturos. 
Quorum  primus  juravit  comes  Ricardus,  omnium  alio- 
rum  primicerius,  super  altare  majus  in  ecclesia  Omnium 
Sanctorum,  in  medio  civitatis.  Et  post  ilium,  comes 
G[ilebertus]  Marescallus,  si  possit  antea  cum  rege 
concordari,  idem  repetiit  sacramentum.  Cui  comes 
R[icardus],  "Non  iccirco  omittas,  carissime  sororie ; 
"  hoc  enim  onus  mihi  assumo."  Post  ipsum  Ricardus 
Suard,  et  post  eum  Henricus  de  Trublevilla ;  et  deinde 
nobiles  multi,  quos  longum  esset  dinumerare.  Qui 
omnes  uno'*  humcro  et  animo  se  ad  obscquium  [criicis] 
viriliter  accinxerunt. 


1  Hatfield  PevercU,  Essex. 

2  This    clause   is    addvd   in   the 
margin.     It  is  not  in  C. 

3  MS.  Cott.  Nero  D.  l,f.  1G7. 


The  above  mark  is  not,   however, 
found  there. 

■*  C  ins.  nuniero. 


DE   TEMPOHE   REGIS   IIENRICI   TERTII.  621 

De   constantia  domini  iTnperatoris   Fretherici  in   sua,  a.d.  1239- 
hac  magna  papali  et    suorum  persecutione,  quce 
potiiLS  did  potest  inconstantia. 

Diebus    etiam   illis,  videns    dominus    Papa    robur  et  Action  of 
constantiam    imperatoris    nondum    enervatam    sibi    et  amiinst^Uie 
Romanre    ecclesiae   nondum    incurvari,  misit   per   totam  emperor. 
Alemanniam    preelatis    magnificis    et    alias    manentibus 
epistolas  prolixas   commonitorias,  et    prsecepit   districte 
ut  omnes  insurgerent  in  dominum  suum    imperatorem, 
Deo   et  ecclesise   Romanse  rebellem,  et  eundem  magnis 
convitiis   in   Uteris  difFamavit.      Absolvit  etiam  omnes, 
qui  eidem  fidelitatis  juramento  tenebantur  astricti,  per- 
suadens  ut  essent  in  infidelitate  fideles,  in  inobedientia 
obedientes.      Sed  tantum   promeruit   Romance    ecclesise 
improbitas    omnibus    execranda,   quod    a    nullis    vel    a 
paucis  meruit  papalis  auctoritas  exaudiri. 

De  desolatione  Bononiensium,  et  aliorum  fautovum 

Papce. 

In    ejusdem    anni    restate,    scilicet    circa    finem   au-f.  1296. 
tumpni,    dominus     imperator     volens    Mediolanensibus  Jmperti-  ^ 
proditoribus  suis  Bononiensium    auxilia   prsecludere,  in  gUs, 
Bononienses    impetum    fecit    formidabilem.      Yolebant  Attack  on 
enim    in    favorem    Papye    et    Mediolanensium    suorum  ti^e  cni^  ^ 
exire  ad  debellandum  exercitum   imperialem,  cum  ecce  peror. 
repente    exeuntibus    occurrit    imperator,   et    suos    inter 
cives  et  civitatem  armatos  interposuit,  et  civium  cuneos 
terribiliter  subito   dissipavit.     Qui   fugientes,  per  quse- 
dam  diverticula  cupientes    ad  urbem    remeare,  sese    in 
amnem,    quern    transire    necesse    habebant,    prsecipita- 
runt ;  ita  ut  plures  submersi    quam  in  ore   gladii  c?esi 
miserabiliter    perierunt.      Deinde    dominus    imperator, 
postquam    Bononienses    illi    dextras    dederunt,    qui    in 
civitate    rcmanserunt,  direxit    suorum  armatorum    legi- 
oncs  versus  Mediolanum.     Et  in  brevi  tcmporis  spatio 


622 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239 
He  ad- 
vances 
against 
Milan. 


The  Mi- 
lanese be- 
siege 
Ferrara. 


Relicks  dis- 
covered. 


.  fossata  sua,  quibus  se  Mecliolanenses  undique  cinxe- 
rant,  erectis  machinis  et  applicatis  pontibus  multis, 
cum  suo  exercitu  transiit  numeroso.  Unde  timor  et 
tremor  cives  invasit  inopinabilis,  et  audito  Bononien- 
sium  infortunio,  gemitus  gemitibus  cumularunt.  Unde 
negotium  illud  ad  votum  consummasset,  nisi  mota  per 
Papam  periculosa  perturbatio  ad  partes  ulteriores  pro- 
vocatum  dominum  imperatorem  transtulisset.  Quod 
comperientes,  cives  facti  animosiores  extulerunt  caput, 
et  per  vicinia  discurrentes  castra  imperialia  obsede- 
runt.  Et  per  quendam  legatum,^  quem  ad  consolati- 
onem  eorum  illuc  dominus  Papa  miserat,  solidati, 
Ferrariam  obsederunt,  hostiliter  vallaverunt;  nee  ab 
eis,  nisi  se  absolute  redderent,  satisfactionem  admise- 
runt  obsessorum,  hoc  legato  persuadente  et  cives  ad 
hoc  Mediolanenses  immisericorditer  compellente. 

Tunc    etiam    inventus     est   quidam    sociorum   sancti 
Oswini. 


Quomodo    rex    quendam   priorem    natione    Britonem 

intrusit  in  conventum  Wintoniensis  ecclesice. 

Vacat.  Circa  idem  tempus  rex   vehementer  oppressit   eccle- 

ofthe ^^^^°  siam  Wintoniensem,  et  quendam ^  alienigenam,  contra 
church  of  voluntatem  totius  conventus,  in  eandem  violenter  in- 
trusit, ut^  prseesset  conventui.  Qui  inordinate  se 
gerens,  timore  Dei  postposito,  omnia  subvertit,  omnes 
pervertit;  et  thesaurum  ecclesise  dilapidando,  soli  regi 
placere  cupiebat.  Unde  libera  electio  monachorum, 
dum  idem  prior  adulterinus  fere  medietatem  stellarum 
secum  Cauda  sua  traxit,  periclitabatur,  et  multorum 
corda  ad   electionem  Willelmi  avunculi  reginse   in  epi- 


Winches- 
ter 


Apoc.  xii. 
4. 


^  Gregory  de  Montelongo,  v. 
Chronicon  de  rebus  in  Italia  ges- 
tis  (ed.  Huillard-BrehoUes,  Paris, 
1856),  p.  182. 

2  quendam  alienigenam'}  cuidam 
alienigenrc,  B.     His  name  was  An- 


drew. See  the  Tewkesbury  Annals, 
Annal.  Monast.,  i.  112,  132;  and 
the  Waverley  Annals,  id.  ii.  323. 

-^  ut  .  .  conventui']  In  the  margin. 
Not  in  C. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  G23 

scopum   corrumpcndo    inclinavit.      Rex   enim    ad    hoc  A.D.  1239. 
summo  nisu  anhelabat. 

De  luguhri  morte  Willelmi  eledi  Leodiensis,  procura- 
toris  Vcdentini,  qui  ad  episcopatum  Wintoniensem 
anhelabat 

Omnium  Sanctorum  imminento  festivitate,  cum  Wil-  Death  of 
lelmus   clectus    Valentinus,   de    quo    supcrius    fecimus  dect  ^^f 
mentionem,  a  domino  Papa  impetrasset  ut  in  episcopum  Valence  by 
Lcodiensem    eligeretm*    et    episcopatum    Wintoniensem  viterbo, 
optineret,  apud  Viterbium  potionatus,  ut   dicitur,  diem  N^^'-  ^  • 
clausit  extremum,  die  ^  Omnium  Sanctorum,  procurante 
magistro    Laurentio    Anglico,    sed    postmodum    eo    rite 
purgato.     Quod  cum  Papa  audisset,  doluit  nimis,  quia 
proposuit  de  ipso  facere  ducem   militise  suae  in   guerra 
sua     contra    imperatorem,     et    iccirco     eundem    quasi 
monstrum    spirituale     et    beluam     multorum    capitum 
effecerat.     Novit  eum  ad  stragem  strenuum,  ad  csedem 
pronum,     ad     incendia     protervum,     magistrum     regis 
Anglife,  amicum   regis  Francorum,  sororium   utriusque, 
fratrem    reginarum,  fratrem    comitis  Sabaldise,  et   aliis 
mums  vel  ailinitate  vel  consanguinitate  confoederatum. 
Sed  haec  mors   inopinata  omne  hoc   propositum    trans- 
mutavit. 

Quoonodo  inconsolahiliter  doluit  dominus  rex  pro 
morte  Willelmi  electi  Valentini. 

Rex  autem,  cum  hos  lugubres  rumores   audivit,  non  Grief  of  the 
se  prse  dolore  capiens,  scidit  vestimenta  sua,  et  ea  pro-  queeif.^* 
jecit   in  ignem ;   et  rugitum   magnum   emittens,  noluit 
alicujus  admittere  consolationem.    Regina  quoque,  quam 
causa  familiarior^   stimulavit,  funus  fraternum  deflevit 
tempore  diuturno. 


^  die  .  .  puryato]  In  the  margin.   |       ^  familiarior']  familior,  B. 


G24 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. 
Deaths  of 
Aveline 
countess 
of  Albe- 
marle and 
of  Henry 
de  Truble- 
villc. 


Imperti- 

716718  A7I' 

yloruni 
historic 
usque  hue 
o 


Letter  of 
Gregory 
IX.  to 
Louis  IX., 
mentioninp; 
the  de- 
position of 
the  em- 
peror, and 
that  he  had 
elected 
Robert 
count  of 
Artois  in 
his  place. 


Et  circa  idem  tempus  obiit  Avelina,^  mulier  admira- 
bilis  pulchritudinis,  comitissa  Aubemarliae.  Et  duo- 
decimo kalendas  Januarii  obiit  ^  strenuissimus  miles 
dominus  Henricus  de  Trublevilla,  in  expeditionibus  vir 
expertus  et  eruditus. 

Quomodo  Papa  et  curia  Romana  elegerunt  in  impe- 
ratorem  Rohertum  fratreifYi  regis  Francorvb7)i ;  quod 
tamen  ipse  R\ohertus]  et  totum  consilium  Francim 
constanter  renuit 

Circa  dierum  illorum  curricula  dominus  Papa  scripsit 
regi  Francorum,  sollempnes  eidem  nuntios  destinando, 
significans  eidem,  ut  juberet  epistolam  suam  coram 
ipso  et  toto  baronagio  Franciee  sollempniter  et  memo- 
riter  legi  et  intelligi.  Cujus  summa  et  tenor  talis 
fuisse  perhibetur. 

"  Noverit  ^  dilectus  filius  ecclesiae  spiritualis,  illustris 
rex,  et  totum  Francorum  baronagium,  nos  delibera- 
tione  et  tractatu  diligenti  omnium  fratrum  nostro- 
rum  condempnasse,  et  a  culmine  imperiali  abjudicasse 
Frethericum  dictum  imperatorem ;  et  Robertum  co- 
mitem  fratrem  regis  Francorum  loco  ipsius  elegisse 
substituendum,  quem  etiam  omnibus  nisibus  ecclesia 
non  tantum  Romana,  sed  universalis,  duxit  non 
segniter  adjuvandum  et  efficaciter  promovendum. 
Nullo  igitur  modo  tantam  sponte  oblatam  [dignita- 
tem] apertis  bracliiis  suscipere  pigritemini,  ad  quam 
opes  et  operam  et  opem  abundanter  effundemus 
consequendam.  Scelera  enim  praedicti  Fretherici 
multiplicia,  sicut  jam  novit  mundus,  eundem  irre- 
staurabiliter  condempnarunt."  Ad  quod,  inito  con- 
silio,    circumspecta     prudentia    Francorum     respondit ; 


i 


^  Daughter  of  Richard  de  Mont- 
fichet. 

2  A  sword,  with  the  point  down- 
wards, is  represented  in  the  margin. 


•^  This  letter  was  probably 
written  in  October,  while  the  Pope 
was  at  Anagui.  Potthast,  Regest. 
Pont.,  p.  914. 


DE   TEMPORE   llEGIS   IIENlilCl   TERTII.  625 

''  Quo  spiritu   vel  ausu    temerario  Papa    tantum  prin- A.D.  1239. 
"  cipem,  quo  non  est  major,  immo  nee  par  inter  Chris-  ^nswer  of 
"  tianos,  non  convictuni  vel  confessum  de  objectis  sibi  nobles,  re- 
"  criminibus,  exhseredavit,  ct    ab  apice    imperial!  prse- ^*^^^"^  *? 
"  cipitavit  ?     Qui  si  mentis  suis  exigentibus  deponen-  election, 
"  dus  esset,  non  nisi  per  p'enerale  concilium  cassandus  i!^^  *^^^ 

'  .       .  .  nave  con- 

"  judicaretur.     Do   transgressionibus  suis  non   est  hos-  ferred  with 

"  tibus  suis  fides    adhibenda,   quorum  Papa  dinoscitur  pero^r^im- 

"  esse    capitalis.      Nobis    adhuc    insons,    immo    bonus  self. 

"  fuit   vicinus,    nee    quid    sinistri    vidimus    de    eo    in 

"  fidelitate  sseculari  vel  fide  catholica.     Scimus  autem, 

"  quod  Domino  nostro  Jesu  Christo  fideliter  militavit, 

"  marinis  et  bellicis  se  periculis  confidenter   opponens. 

"  Tantum    religionis   adhuc   in    Papa    non    invenimus. 

"  Immo    qui  eum    debuit  promovisse    et  Deo    militan- 

"  tem    protexisse,  eum    conatus    est  absentem    confun- 

"  dere  et  nequiter  supplantare.     Nolumus  nosmet  ipsos 

"  in    tanta   pericula  prsecipitare,    ut    ipsum  F[retheri- 

"  cum]    tam    potentem    impugnemus,  quem    tot    regna 

"  contra  nos  juvabunt,  et  causa  justa  prsestabit  admi- 

"  niculum.     Quid    ad  Eomanos    de    prodiga    sanguinis 

"  nostri  eifusione,  dummodo    suae   irae    satisfaceremus  ? 

"  Si  eum  per  nos    et    alios   devicerit,  omnes   principes 

"  mundi     conculcabit,    sumens     cornua     jactantia)    et 

"  superbiam,    quoniam    ipsum    Frethericum     magnum 

"  imperatorem  contriverit.     Sed  ne  in   vacuum  Papale 

"  mandatum  videamur   suscepisse,  licet    magis    constet 

"  hoc  ob  odium    imperatoris    quam  nostri    dilectionem 

"  ab    eeelesia    Romana    derivasse,    mittemus     nuntios 

"  prudentes    ex   nobis    ad    imperatorem,   qui    quomodo 

"  de   fide    catholica   sentiat    diligenter    inquirant,    nos 

"  super  hoc  certificaturos.     Et  si  nil  nisi  sanum  inve-  f.  130. 

"  nerint,   cur  infestandus  est  ?     Sin    autem,  et   ipsum, 

"  immo  etiam  ipsum  Papam,  si  male  de  Deo   senserit, 

"  vel    quemlibet    mortalium   usque    ad    internecionem 

*'  persequemur." 

VOL.  in.  R  R 


626 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


Interview 
of  the 
Trench 
ambassa- 
dors with 
the  em- 
peror. 


A.D.  1239.      Quae  cum  audierunt  nimtii  Papales,  confusi   recesse- 

runt.      Adierunt   igitur   dorainum    imperatorem   Fran- 

corum   nuntii   soUempnes,  ipsi  mandata  quae  a  domino 

Papa    receperunt  seriatim   nuntiaturi.     Quod  cum   au- 

disset  dominus   imperator,  de    immanitate   odii    stupe- 

factus,  respondit,  se  esse  virum  catholicum,  Christianum, 

sane  de  omnibus  orthodoxaG    fidei  articulis   sentientem. 

Et  addidit ;   "  Non  placeat  Domino   meo   Jesu  Christo, 

"  ut  unquam    recedam  a  fide  magnificorum  patrum  et 

"  antecessorum,  sequens   vestigia  perditorum.     Judicet 

"  autem    Dominus    inter    me    et    ipsum,    qui    me    ita 

"  per   orbem    tam  nequiter   diffamavit."      Et    tendens 

manus  in    caelum,  lacrimis   abortis,  singultando    excla- 

mavit;   "Deus    ultionum  Dominus  reddat  ei   retributi- 

"  onem."     Et  conversus  ad  nuntios,  ait ;   "  Amici  mei, 

"  et   vicini    carissimi,    vere,    quicquid     dicat     inimicus 

"  mens,    sititor   sanguinis    mei    et    honoris    subversor, 

"  credo  sicut    alius  Christianus ;   et    si    guerram    mihi 

"  movere  disponitis,  non  miremini  si  me  defendam  ab 

"  insurgentibus  in    me.     Spero   enim,  quod  Deus    pro- 

"  tector    innocentum    me  .potenter    liberabit.       Novit 

"  enim  Dominus,  quod  Papa  in  favorem  mihi  rebellium, 

"  praecipue   Mediolanensium    haereticorum,    contra    me 

"  levat    calcaneum    et  insurgit   iracundus.     Sed   vobis 

"  totus  in  gratiarum  actiones^  assurgo,  quod   voluistis 

"  ante  assensum  per  responsionem    meam  de   praesenti 

"  causa  certificari."     Ad  haec  nuntii ;  "  Nolit  Dominus 

"  ut    unquam    ascendat  in    cor    nostrum    ut    aliquem 

"  Christianum  sine  manifesta  causa  impugnemus.     Nee 

"  nos  pulsat  ambitio ;  credimus  enim  dominum  nostrum 

*'  regem  Galliae,    quem    linea   regii   sanguinis   provexit 

"  ad   sceptra   Francorum   regenda,  excellentiorem    esse 

"  aliquo  imperatore,  quem  sola  provehit  electio  volun- 

"  taria ;   sufficit  domino  comiti  R[oberto],  fratrem  esse 


'  B.  repeats  totus. 


DE   TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTIl.  627 

"  tanti  regis."     Et  his  dictis,  cum  dilectione   et  gratia  A.D.  1239. 
imperiali  recesserunt ;   et  sic  in   hoc  proposito   conatus  '^!^^  I'ope's 

T,        T      .     .  scheme 

Papaus   irritus.  prevented. 

Quomodo  dominus  Papa  cum  summa  diligentia  pe- 
cuniam  collegit.  Nee  unquam  de  orationihus  vel 
onissis  vel  elemosinis  pro  ipsius  trihulatione  et 
eedesim  periculis  erogandis  fecit  mentionem, 

Persuasit  interea  dominus  Papa  et  per  Prsedicatorum  Money 
et     Minorum     ministerium     procuravit    multiformibus  ^w^y^g^'^ 
argumentis,  ut  sibi  pecuniam   undecunque  abrasam   in  Pope 
detrimentum    imperatoris    adquirerent.     Et   facti    sunt  g^peror.  ^ 
eo    tempore  Prsedicatores  et  Minores  regum  consiliarii 
et  nuntii  speciales,  ut  sicut   quondam  mollihus   induti  s.  Matt. 
in  domihus  regum  erant,  ita   tunc  qui '  vilibus  vestie-  ^^'  ^* 
bantur,  in    domibus,  cameris,    et   palatiis    essent   prin- 
cipum. 

Vocavit    dominus    rex    tunc    temporis    fratrem    JFo-  John  of 
hannem]    de  Sancto  iEgidio  ad   consilium  suum.     Ad-  ^'adecoun- 
mirati    sunt  multi,  quod   preces   fidelium    non    curavit  cillor. 
dominus    Papa,    sicut  ^    legitur    de    Petro    servato    in  Act.  xii.  5. 
carcere.. 

Quomodo  persuasit  dominus  imperator  ne  crucesignati 

transfretarent 

Consuluit  ^  autem  per  epistolas   suas  dominus   impe-  The  em- 
rator   universitati    crucesignatorum,    quod   licet    parati  guades^the 
essent,  et  grave  illis  videretur,  patienter  tamen  expec-  crusaders 
tarent ;    nee    iter    Jerosolimitanum    arriperent,     donee  ^^^  start, 
quiescente   spiritu  iracundise   Papalis,  gaudens    eos   et 
concomitaretur,    quia   parata    fuit   contra   eos  Orienta- 
lium  ad  certamen  armatorum  infinita  multitudo.     Quod 
cum  alii  contempsissent,  indignans  imperator  prohibuit 

^  sicut  .  .  .  carcere]  Introduced    J       ^  Consuluit]  Consiluit,  B.     C.  is 
in  the  margin.     It  is  not  in  C.  I  correct. 

RR   2 


628  MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  ne  exercitui  Francorum   victualia  de   terris  suis   uber- 
The  em-     i^jniis  finitimis,  Apulia  scilicet  et  Cipro/  et  aliis  terris 

peror  re-  .  ,.  ..  iinp 

fuses  to  sell  SUIS  veiialia  mmistrarentur,  vel  sub   uUa  forma   trans- 

v^ctuals  to  portarentur.     Quo   audito,  Saraceni   caput    extulerunt ; 

army.         et    Christianis    assumpta    audacia    dampna    multa    in 

corporibus    et    possessionibus    intulerunt,    incendia    et 

Opposition  strae^es  audacter  exercentes.     Et  ad  cumulum  dolorum 

Pope  by     Oraecia   suum  antipapam  Germanum   contra  Romanam 

archbishop  ecclesiam  erexit.     Et  dominus  imperator   fratrem  Hel- 

and  by     '  y^i^  contra  Papam  opposuit,  qui  summus  minister  fuit 

Hehas,       aliquando  ordinis  Minorum   et  preedicator   nominatissi- 

the  Fran-    mus ;    et  sic  coeperunt  mala   multiplicari  super   faciem 

ciscans.      terrse  ;    absolvit  enim  quos   dominus  Papa  ligavit  ana- 

themate,  et  generatum  est  scandalum  in  ecclesia.     lUo 

enim  summo  procuratore   machinante,  ecclesia  Romana 

super  usuris    et    simonia  et   rapinis   variis    reddebatur 

infamis,  et  filii  in  privignos  convertebantur.     Asserebat 

etiam   ipse   prsedictus  frater    Helyas    dominum    Papam 

contra  jura  imperii  debacchari,  pecuniam    tantummodo 

sitire    et   variis  argumentis  extorquere ;    preces,  missas, 

processiones,  jejunia,  quge    solent   oppressos  a   persecu- 

Act.  xii.  5.  tionibus  liberare,  non  curare  ;  sicut  scriptum  est,  Petrus 

auteni  servahatur  in  carcere,  oratio   autem  fiehat  ah 

ecclesia    sine    intermissione    pro    eo ;    fraudem    etiam 

facere  de  pecunia  collecta  ad  succursum  Terr?e  Sanctae ; 

scripta  ^  etiam  ad   beneplacitum   suum  in    camera    sua 

bullare  clam  et  sine    fratrum  assensu,  et  etiam  cedulas 

vacuas  sed  buUatas  multas  nuntiis    suis  tradere,  ut  in 

eis  quod  eis  foret  beneplacitum  scriptitarent,  quod  erat 

horribile ;    et    aKa    multa    enormia    imposuit    domino 

Ps.  ixxii.    Papse,  ponens  os  suum  in  ccelo.     Propter  quod  dominus 

Papa  eundem  Helyam  excommunicavit. 


*   Cipro']  Cipri,  B. 

2  scripta  .  .  .  horribile']  In  the  margin. 


DE  TEAIPORE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


629 


Qiiomodo    ejecti    sunt    ignominiose    a    consilio    regis  a.d.  1239. 
magister  Simon  Normannus  et  frater  Galfridus 
Templarius. 

Anno  etiam  eodem,  dum  festa  Paschalia  cum  gaudio  Simon  the 
ducerentur,  versa  est    in    luctum    cithara    maofistri  Si-  ■'^^J'^Ii'^"^ 

.  .  .        ,  .  and  Geof- 

monis  Normanni,  et   solempnitas  m   lamenta ;  qui    diu  frey  the 
antea  non  tantum  reo^ni  reofiique  sie^illi   magister    fuit,  ?^°?^^^^ 

<=>  o     I  &  fc)  >  banished 

immo    et    regis    et    aulicorum    rector    fuerat    et    dis-  from  the 
positor,  ad    cujus    nutum    omtiia   negotia  tractabantur,  council 
onetens    uhi    non    seminavit,    homo    austerus,    nullius  s.  Luc. 
gratiam    mentis   adipiscens,    se  supra    se    gerens,    om-  ^^^"  ^^* 
nium  ^  nobilium  indignationem  et  odium    in  se  diatim 
provocarat.       Cujus    cum    insolentem    superbiam    rex 
amplius  tolerare   non    poterat,  eum  jussit  a    curia    sua 
expelli,  ejectis  a  conclavi   regio  clitellis  suis,    cum  lec- 
tisterniis    et    libris  et   indumentis  preciosis.     Ablatum 
est    insupcr    ab    eo    sigillum    regium,    et    commissum  The  seal 
domino  Ricardo  abbati  Eveshamise,  viro  fideli  et   pru-  gy^,°  *^ 
denti    et    in    agendis     circumspecto.       Simili     quoque  abbat  of 
spiritu    exagitatus    rex   fratrem  Galfridum  Templarium    ^^^  ^^' 
a  curia,    quod    multi    desiderabant,    prsecepit    amoveri. 
Seminarium  ^  et  causa  prsecipua    fuit  hujus  ir?e  regiae,  Nota 
quod  idem  Simon  noluit   consio^nare  quoddam    detesta-  ^""^«/"  "* 

.  ,        .    .  .  „  margine 

bile  scriptum  contra  coronam    domini  regis    confectum,  uhrl  infe- 
cuius  tenor  talis  fuit,  ut  comes  Flandrise  Thomas  per-  ^'^^^  ^^^'P- 

^  tarn. 

ciperet  de  quolibet  sacco  lanse  delatsp  ab  Anglia  per 
partes  suas  theloneum ;  scilicet  de  quolibet  sacco  qua- 
tuor  denarios.  Nee  Galfridus  Templarius  huic  enormi 
facto  consensit,  licet  rex  ad  hoc  avide  nimis  anhe- 
laverit. 


^  omnium  .  .  provocarat]   In  the 
margin. 

2  Seminarium  .   .  anhclaoerit]  At 


the  foot  of  the  page.     It  is  in  the 
text  in  C. 


I 


630         MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJOBA. 

A.D.  1239.  Quomodo  monachi  Wintonienses  impetrarunt  a  Pcf>pa 
ut  electionem  haherent  lihei^am,  nee  cogerentur  a 
rege  eligere  alienum. 

The  monks      Diebus    quoque    eisdem,    monachi    Wintonienses    a 

ch^er"      I^omana  curia   redeuntes  a   domino  Papa   impetrarunt, 

obtain  the  ut  nuUam  alienigenam   personam  et  invisam  universi- 

free^eiec-    ^^^^  regni  per  regis  acerbam  instantiam  vel  imperiosas 

tion  from    ejus    preces    in    suarum    animarum   custodem    et   epi- 

^    ^^^'    scopum   eligerent ;    sed   rite,   ut  justum   et   canonicum 

est,  quemcunque  viderent   idoneum,   libere  et   sine  ex- 

actione    in    suum    antistitem    sumerent    et    pastorem. 

Anger  of    Quapropter  dominus   rex  in  vehementem   iram    excan- 

the  kmg.     (j^jt^  quasi   non  potens   invenire   Angligenam   illi   epi- 

scopatui  sufficientem.     Et  ex  tunc  prior  ille,-^  quem  rex 

intruserat,  diligentem   curam   adhibuit   ut    constantiam 

monachorum  enervaret  et  eorum,  qui  pro  ecclesia  hac- 

tenus    viriliter    steterant,    concordem    unitatem    dissi- 

paret. 

Qualiter  imperator  iter  suum  versus  urhem  direxit. 

Anglorum  Sub  illis  ctiam  diebus,  cum  vidisset  dominus  impe- 
impertZens  ^^^^^^  quod  Papa  non  tantum  sanguinem  suum  sitiret 
usque  ad    avidissime,  immo  in  favorem  rebellium  Mediolanensium 

hoc  siqnum  i  i*  i       •       i  «t     •  i    •      j.*  i 

^        nsereticorum  ad  ejusdem  vilissimam   dejectionem  aniie- 

Y       laret,  relicto  et  ad  horam    suspenso  belli   quod    propo- 

The  em-     g^erat    negotio,     urbi,     ut    terribilior    suis    appareret, 

vances  to    audacter  coepit  appropinquare.     Cui  adventanti   occur- 

Rome.        rerunt  quasi  domino  suo  Viterbienses,  cum  aliis   nobi- 

lium  civitatum  potentatibus  et  civibus  reverenter  cum 

honore,    et    cum    numerosa    Eomanorum    multitudine. 

Sicut    ex    tenore   epistolse    imperialis    transmissse    regi 

Anglise^  coUigi  potest  manifeste. 


^  Andrew.     See  above  p.  622. 

2  missce  is  here  inserted  between  the  lines.     It  is  in  the  text  in  C. 


% 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  G31 

Liter ce  impericdes  diredce  regi  H[enrico]  Anglorum.  -^-^- 1239. 

"  Fretliericus  ^    Dei    gratia    Romanorum    imperator,  Letter  of 
"  semper    Augustus,  Jerusalem    et  Sicilise    rex,    illustri  ii^^to^"^  ^ 
"  regi  Anglorum,  dilecto    sororio   suo,  salutem   et    sin-  Henry  iii, 
"  cerse   dilectionis   affectum.      Triplex    doloris    aculeus,  ^°™  ^  ^^^~ 
"  qui  cor  nostrum  cotidie  pungit  et  stimulat,  jam  nos  mg  of  the 
"  ultra  flere   non  patitur,  quin  dolor    intrinsecus   pro-  -^^"P^* 
"  rumpat   in   gemitus    et   gemitus   exeat    in    clamores, 
"  dum    per    dissensionis     novae    materiam,    ad    quam 
"  universalis    ecclesise   rector  et   pontifex  violenta   nos 
"  quadam  compulsione  coegit,  catholicse  fidei  detrimenta 
"  cognoscimus,  eclipsim  justitise  manifeste  perspicimus, 
"  et  Terrse  Sanctee  dispendium  miserabiliter  deploramus. 
"  Sed  ilia  non  minus  angustia  perurgemur,  quod  Hely 
"  sacerdotis   oculi   caligantes   nullum    hujusmodi    peri-  1  Reg.  iii. 
"  culorum    aspiciunt ;    sed    tanta   circa    nos  •  iracundia   * 
"  commovetur,    tanta    circa    Mediolanenses    et    eorum 
"  fautores  rebelles   imperii    dilectione    perstringitur,  ut 
"  orbe    toto    dubii    successus     eventibus    vel    fortunes 
"  periculis   potius    prorsus    exposito,   ad   conculcandam 
"  imperii  sacri  justitiam  et  Mediolanensium   rebellium 
"  nostrorum  auxilium  totus   assurgat.     Nee  nos    super 
"  hoc  Isesse  conscientise  stimulo  pungimur,  nee  laedentis 
"  famse    judicium    expectamus,    quin,    a    multis    retro 
"  temporibus  periculorum  istorum  omnium  divina  qua- 
"  dam  inspiratione  prsesagi,  prsesens  semper  evitaveri- 
"  mus  scandalum.    Istius  summi  pontificis  gratiam  omni 
"  quocunque  potuimus  ingenio,  licet  frustra,  laboravimus 
"  optinere,  personae  nostrse  non  parcendo  laboribus,  re- 
"  rum   nostrarum  non   cavendo    dispendiis,  et   perssepe 
"  fidelium  nostrorum  vitam  pro  suis  et  ecclesiso  Romance 
"  subsidiis   liberaliter   exponendo.     Sed,    quod  dolentes 
"  referimus,  nihil  penitus  cepimus  toto  tempore  laboran- 
"  tes,  nullam  ab  ipso  pro  nostris  obsequiis  affectionem 


1  »■ 


This  letter  will  be  found  in  MS.  Ilarl.  325,  f.  321. 


682 


MATTHiEI  PARISIENSIS  CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. 
Letter  of 
Frederick 
II.  to 

Henry  III. 
complain- 
ing of  the 
Pope. 


retulimus ;  semper  se  contrarium  nobis  posuit,  semper 
imperii  sacri  profectibus  obviavit;  immo  quod  crude- 
lius  ab  omnibus  debet  repiitari,  existentibus  nobis  in 
ecclesige  sanctse  subsidiis  apud  eum,  civitatem  Cas- 
tellse  ^  subtraxit  imperio,  prout  per  literas  suas,  quas 
Castellani  nobis  noviter  assignarunt,  manifeste  proba- 
tur.^  Nihil  tunc  temporis  etiam  potuimus  ab  ipso  de 
cunctis  petitionibus  nostris  nobis  et  imperio  favora- 
bile  reportare.  Legato,^  quem  tunc  ipso  tempore  pro 
nobis  se  misisse  dixit  in  Syriam,  ut  Aconensium  et 
quorundam  regni  Jerosolimitani  nobilium  nobis  et 
filio  *  illatas  injurias  emendaret,  auctoritatem  omnem 
per  contrarias  latentes  literas  subsequenter  ademit. 
Eodemmetipso  tempore  Mediolanensibus  ne  contra 
fideles  imperii  Cremonenses  insurgerent,  nee  Floren- 
tinis  ne  Senenses  fideles  nostros  offenderent,  potui- 
mus aliquas  literas  optinere  ;  cum  nobis  in  auxilium 
ipsorum,  ne  indefensam  dimitteremus  ecclesiam,  pro- 
cedendi  licentiam  denegaret.  In  Germaniam  deinde 
procedentibus  nobis  ad  primogeniti  filii  ^  nostri  mali- 
tiam  reprimendam,  favorem  omnem  promisit  ore 
tenus ;  sed  per  nuntium  suum  literas  de  credentia 
deferentem  principibus  nostris  nobiscum  prtesentibus 
in  curia  Maguntina  sub  omni  qua  potuit  attesta- 
tione  latenter  injunxit,  ne  [in]  electionem  filii  ^  nostri 
minoris  vel  cujuslibet  de  domo  et  sanguine  nostro 
modo  quolibet  consentirent.  Processum  nostrum  de- 
lude in  Ytaliam  ad  reformandum  imperium  in  eadem 
per  literas  et  nuntios  suos,  prsesertim  episcopum 
Prsenestinum  qui  Placentiam  et  Mantuam  omni  qua 
potuit  calliditatis  fraude  subjunxit,  prout  scivit  et 
potuit,  prsepedivit.  Tandem  cum,  post  optentam 
faciente  Domino  de  Mediolanensium  strage  victoriam. 


1  Citta  cli  Castello. 

2  probatur']  probarunt,  B. 

3  Thierry,    Archbishop   of    Ra- 
venna. 


^  Conrad. 
^  Henry. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRICI   TERTII.  633 

"  prodesse  sibi  furtivas  hujusmodi  legationes  et  literas  A.D.  1239. 
"  non  videret,  ense  nostrse  iustitiae  suae  nequitise  frau-  Jf  **fr  ?{ 

V,  .  Frederick 

"  diDus  prsevalente,  processibus   nosfcris   coepit   apertio- 11.  to 
"  ribus  obstaculis  obviare,  manifestius   inhibendo    civi-  ^^^^^y  J^^- 

.  .  complain- 

"  tatibus   et   nobilibus    marchise    Anchonitse   et    vallis  ing  of  the 

"  Spoleti,  de   quibus  auxiliari    tenebatur    imperio,  non    ^^^' 

"  nocere,  ne  in  Lumbar diam  venire  vel  mittere  milites 

"  attemptarent.     Achonitanis    etiam  et  aliis  locis    ma- 

"  ritimis     sub     excommunicationis    poena    et    bannio 

"  decern  milium  marcarum  injunxit,  ut  Yenetis   excel- 

"  lentise  nostrae  rebellibuS;  contra  mandatum  et   inter- 

"  dictum    nostrum,     quseque     necessaria    ministrarent ; 

"  prout  hsec  omnia  per  literas  suas  evidentissime  com- 

"  probantur.     Aliquibus  etiam  nobilibus  marchise  Ter- 

"  visise,  quos  imperii   fide    debiles  et    vacillantes    effe- 

"  cerat,  literas   destinavit,  ut  a    nobis    manifesto    rece- 

"  derent,  pro  certo  scituris,  quod  nisi^    ordinationi    et 

"  mandato  suo   negotium  Lombardite   vellemus  praecise 

"  committere,    contra    nos    excommunicationis    senten- 

"  tiam  fulminaret.     Super  quibus  omnibus    dilectorum 

"  principum  et  aliorum   fidelium   nostrorum  communi- 

*'  cato    consilio,    qui   nobis    in    obsidione   Brixise   tunc 

"  temporis  assistebant,   volentes,  ut   diximus,  inter  nos 

"  et  ecclesiam  scandalum  praecavere,  sollempnes  legatos 

"  nostros  ad  sedem  Apostolicam  duximus  transmitten- 

"  dos;  per  quos  et  de  quibusdam  aliis  frivolis,  quae  in 

"  regno  nostro  Sicilise  contra  jus  et  libertatem  ecclesise 

''  attemptata   dicebat,   satisfactionem   optulimus,  et  de- 

"  sideratam  inter  nos  et   ecclesiam  unionem,  nuntiis  et 

"  mutuis  cautionibus  roborandam,  multotiens  dudum  a 

"  nobis    per   innumerabiles    nuntios    expetitam,    denuo 

"  repetivimus  per  eosdem.      Quam   cum  libenter  afFec- 

"  tare  se  diceret,  modum   cautionis   et  formam  judicio 

"  nostro  committens,  nuntiis  nostris  et  suis  cum  unionis 

"  et  pacis  concessse  fiducia   redeuntibus  ad   nos  alacri- 


nisQ  vero,  B. 


634         MATTH.EI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  ^'  ter  omnino  celatis,  Gregorio  de  Montelongo,  quern 
F^^d^'^k  "  P^iclem  in  Lombardiam  suspectum  nobis  et  nostris 
II.  to  "  vsimplicem  nuntium  habebamus,  et  quern  de  regione 
comYaS^  "  ^P^^  promiserat  revocare,  contra  nos  et  nostros  in 
ing  of  the  "  eadem  provincia  legationis  officium  plene  commisit. 
ope.  u  ^^1  majoris  quoque  coaggerationem  nequitige,  dum 
"  nos  propter  unionis  promissse  fiduciam  reportaret 
"  incautos,  per  quosdam  principes  et  fideles  nostros 
"  admoneri  mandavit  super  quibusdam  gravaminibus, 
"  qu8e  in  regno  nostro  Siciliee  et  urbe  Romana  contra 
"  se  et  ecclesiam  per  nostros  officiales  et  nuntios  illata 
"  dicebat.  Ad  quse  omnia  cum  de  ipsorum  admonito- 
"  rum,  nee  '^  minus  aliorum  quamplurium  religiosorum, 
"  judicio  serenitas  nostra  plenissime  respondisset,  re- 
"  sponsionibus  singulis  ad  singula  caj)itula  non  con- 
"  tenti,  verbum  generale  subjunximus  ;  quod  volunta- 
"  tem  et  responsionem  nostram  in  singulis  suo  judicio 
"  committebamus,  et  totum,  prout  hsec  quamplurium 
"  prselatorum  omni  fide  dignorum  Uteris  et  testimonio 
"  manifesto  comprobantur.  Et  cum  super  his  omni- 
"  bus,  nuntios  nostros  super  responsionibus  ipsis  et 
"  satisfactione  plenaria  facicnda,  plena  nostri  culminis 
"  auctoritate  munitos,  ad  ejus  [prtesentiam  ^  mitteremus, 
"  iste  rector  universalis  ecclesise,  non  expectatis  eisdem 
"  per  quorum  adventum  praesciverat  iniquitatem]  pro- 
"  cessus  sui  faciente  astutia  prsecidendam,  contra  nos 
March  20.  "  die  Palmarum,  qui  processibus  talibus  est  prorsus 
"  insolitus,  contra  morem  ecclesire,  perperam  et  inju- 
"  riose  processit.  Nos  autem,  qui  processum  hujus- 
"  modi  temeritate  plenum  et  justitia  vacuum  habeba- 
"  mus,  ad  fratres  suos  literas  et  legatos  transmisimus, 
"  generale  petentes  concilium  convocari,  in  quo  judicis 
"  corrupti  nequitiam  ac  imperii  nostri  justitiam  et  in- 
"  nocentiam  nostram  argumentis  arguere  luce  clariori- 
"  bus  spondebamus.      Super  quo  nedum  quod  justiti?e 

^  nee']  ut,  B. 

2  The  words  in  brackets  are  from  MS.  Ilarl.  325,  f.  322. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII. 


635 


"  nostrjB  delatum  non  ^  fuent,  immo   contra  omne  jus  A.D.  1239. 
"  fijentium,   quod    violari   lesratos  et   nuntios   non   per-  J^^tt^r  of 

,     ,  .  ,  JTrcderick 

"  mittit,  prsedictos   nuntios  nostros   episcopus  iste,  qui  11.  to 
"  scribitur  fepiscopusl  servus  servorum  Dei,  turpissimo  ^^^^y  ?II- 

T       ..  T  T        ..  complam- 

"  careen  mandavit  mtrudi.     Attendite  igitur  et  videte,  ing  of  the 

"  si  sunt  ista  facta  Papalia,  si  sunt  hsec  opera  sanctitatis ;  ^^^^^ 

"  et  si   compositao  prsedicationi  conveniat  in  interitum 

"  mundi  deducere,  conculcare  justitiam,  et,  dissimulatis 

"  fidelium  oculorum   nostrorum  judiciis,   secundum  in- 

"  fidelium  Mediolanensium   faciem  judicare.      Sed   nee 

"  in  his  omnibus,  cum  contra  nos  spiritu  oris  sui  licet 

"  perperam  procedebat,   ad  justum   imperialis  vindictse 

"  judicium  movebamur,  quousque  ad   extremam    inter- 

"  emptionem   nostram   et   manifestam   exhseredationem 

"  imperii  se  ostendit  temporaliter  prosilire ;  dum  nobis 

"  in    marchia    Tervisina    morantibus    ad   paeificandam 

"  eandem,  quam  ob  dissentiones  continuas  et  antiquas 

"  passim    stragibus    occisorum    invenimus    rubricatam, 

"  marchionem  Estensem,^  comitem  ^  Sancti  Bonefacii  et 

"  alios   nobiles   regionis,  qui    ad    suggestionem    summi 

"  pontificis  simul  in  necem  nostram  conjuraverant  cum  f.  131. 

"  civitate  Tervisii,  non   modica   data   pecunise   quanti- 

"  tate,    fecit    nobis    et    imperio    rebellare:      Civitatem 

"  nostram  Kavenn£e,  per   Paulum  Transurarum  ^  antea 

"  fidelissimum    nobis,  et   factum   postmodum    per   cor- 

"  ruptionem    Papalis    pecuniae    proditorem,    tractante 

"  magistro  ^  legato  cardinali,  tunc  Marchise  et  imperio 

"  subtrahens,  et  ab  eis  sibi  et  ecclesise,  tanquam  prin- 

"  ceps  et   pontifex,  sacramenta   suscepit ;   stratas  pub- 

"  licas  per   Marchiam   et    ducatum,  quem   ab   imperio 

"  detinebat,   nuntiis   ad   nos  venientibus   et  necessaria 

"  nobis  et  exercitui  nostro  deferentibus,  prsecludi  man- 

''  davit;    adeo  quod   nonnullos  ex    eis,  more  prsedonio 

"  bonis  omnibus  spoliatos,  carceri  mancipare  prsesump- 


^  nojil  So  Harl.  325  ;  rb,  B. 

2  Estenseni]  extensam,  B.     This 
is  Azzo,  marquis  of  Este. 

3  Richaid. 


"i  i.e.  Paul  Traversaro. 

-'  Probably  James  Pecoraria, 
bi?hop  of  Palestrina.  MS.  Harl. 
325  has  however  ■S'.  hefove  cardhiali. 


636  MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 

A.D.  1239.  "  sit ;  haec  omnia  faciens,  ut  nos  et  milites  nostros 
Letter  of  «  ^g^j^  Ytalos  quam  Germanos  vel  fame  perimeret, 
II.  to  "  vel  ab  obsidione  Mediolanensium  et  nostrorum  de- 
Henry  III.  u  populatione  rebellium  necessario   revocaret.      Quibus 

complain-         ^     ^   ^  .  . 

ing  of  the  "  omnibus  non  contentus,  contra  nos  et  imperium  se 
rope.  (c  Ijq[1[  (Jucem  et  principem  manifeste  constituit,  Me- 
"  diolanensium  et  aliorum  infidelium  proditorum  cau- 
"  sam  suam  propriam  faciens,  et  ipsorum  negotium 
"  ad  se  manifeste  convertens,  prsefectos  Mediolanensis, 
''  immo  verius  Papalis  exercitus,  statuens  loco  sui 
"  G[regorium]  de  Montelongo  prsedictum,  et  fratrem 
"  Leonem  ^  ministrum  ordinis  fratrum  Minorum,  qui 
"  non  solum  accincti  gladiis  et  loricis  induti  falsas 
"  militum^  imagines  ostendebant,  verum  etiam  prse- 
"  dicationi  insistentes,  Mediolanenses  et  alios,  quicun- 
"  que  nos  tram  et  nostrorum  personam  offender  ent,  a 
"  peccatis  omnibus  absolvebant.  Hodie  quidem  prse- 
"  dicti  legatus  et  frater  contra  nos  et  imperium  se 
"  scribunt  rectores  et  dominos,  per  quod  evidenter 
"  datur  intelligi,  quod  Papa  non  solum  sit  infidelium 
"  fautor,  quos  omnes  pro  majori  parte  publica  mundi 
"  lingua  testatur  haereticos,  sed  in  prsejudicium  et  ex- 
"  hseredationem  imperii  sibi  Mediolani  regimen  et  do- 
"  minium  temporaliter  usurpavit.  Jam  igitur  ultra 
"  justo  judicio  tot  provocati  dispendiis,  tot  injuriis 
"  lacessiti,  manus  nostras  continere  nequivimus  quin 
"  apprehend  eremus  arma  et  scutum,  nostram  et  to  tins 
"  imperii  causam  contra  publicum  hostem  publice, 
"  contra  temporalem  temporaliter  prosequentes ;  filialem 
"  illi  nequivimus  amplius  dilectionem  ostendere,  quia 
"  nedum  quod  aifectionis  paternse  dulcedinem  nobis 
"  non  redderet  necdum  injuriis  exhseredationis  affi- 
"  ceret,  sed  vitam  nostram  et  sanguinem  crudeliter 
"  sitiebat.  Sed  Ligurise  partibus,  quae  in  deditionem 
"  nostram  venerant,  militum  et  balistariorum  prsesidio, 


^  Leo  fie  Perego,  afterwards 
archbishop  of  Milan,  v.  Wadding. 
Annal.  Minor,  iii.  p.  26. 


-  milituni]  In  the  margin. 


DE  TEMPORE   REGIS   HENRTCI   TERTII. 


GS7 


"  non  sine    multis    a3rarii    nostri   dispendiis   prout  ex-  A.D.  1239. 

"  pedit  comminutis,  ac  in  peregrinatione  Tusci^e  multis  T?J^*^^,-°t 

"  imperii    juribus     reformatis,     preemisso    nihilominus  II.  to 

"  H[ensio]    semo^    filio   nostro,    illustri    regi    Turrium  ^^^p^^^j^J^^ ' 

"  et  Galluris,  sacri   imperii   in  Ytalia  legato  ad  Acho- ingofthe 

"  nitanam     Marchiam    revocandam,    nos     personaliter    ^^^* 

**  versus  ducatum  Spoleti   ac  partes  urbi  vicinas,  erec- 

"  tis   aquilarum    nostrarum   victricibus   signis,    conver- 

"  timus,  totam  terram  nostris   processibus  occurrentem 

"  usque    Yiterbium,    civitatibus    admodum    paucis    ex- 

"  ceptis,  propter  tarn  graves  et  infestos  ingratitudinem 

"  et  ofFensam   ad  jus  et  proprietatem  imperii  revocan- 

"  tes ;   a  Viterbiensibus  autem   et   locis  ac   civitatibus 

"  convicinis  cum  summa  devotione  recepti.     Dum  jam 

"  hosti    et    adversario    nostram    ostenderemus    poten- 

"  tiam  e  vicino,  timore  terribili  licet  juste  perterritus, 

"  cum  ^  per  seram  poenitentiam  sibi  non  crederet  posse 

''  consulere,  in  profundum   desperationis  immersus^  ac 

"  viribus    propriis    omnino    diffisus,     Romano     populo 

"  clamante  nostrum  ad  urbem  gratanter  accessum,  gar- 

"  ciones  quosdam  et  vetulas,  necnon   et   paucos  admo- 

"  dum  conductivos  milites,  veris  praeter  solitum  profusis 

"  lacrimis,  exoravit,  ut  contra   nos  crucem  assumerent, 

"  in  sua  pryedicatione  mentitus,  quod   nos  ad   eversio- 

"  nem  Romanse  ecclesise  ac  violationem  sacrarum  reli- 

"  quiarum   beatissimorum  Apostolorum   Petri  et  Pauli 

"  procedere   nitebamur.      Excuset   igitur   recto   judicio 

"  magnificentia   regia   motum    nostrum,  ad   quem    nos 

"  adversarii    nostri    malignitas    impulit,    et    quem     ad 

*'  conservandum    non    magis     imperii    quam    omnium 

"  regum  et  principum   terrse    decus   justitia    persuasit. 

"  Vosque   prae  caeteris   orbis   regibus   causam   nostram 

"  tanto  ferventiori    favore    debetis   assumere   tantoque 

"  securius    confovere,    quanto    velut    totius    oneris    et 

"  honoris  nostri  participes,  ac  per  nos  ad  istarum  om- 


1  semol  So  Harl.  325,  apparently 
meaning  natural  son ;  benio,  B. 

2  CM7/i]  tamen,  B. 


3  immersus']    em'sus,  B.,  and  so 
Harl.  325. 


638 


MATTH^I   PARISIENSIS   CHRONICA  MAJORA. 


A.D.  1239. "  nium    moderamen,   si    bene    recolitis,  confidenter  as- 

"  sumpti,  et   ab  adversa   parte  contempti,  innocentiam 

"  nostram  et  imperii  nostri   justitiam   puriori  zelo  ac 

V  "  sinceriori    potestis    conscientia   confovere.      Datum  ^ 

Y  "  Viterbii." 


The  Papal 
authority 
weakened 
through- 
out the 
world. 


9  Aug. 
Dedica- 
tions of 
English 
churches. 


Death  of 
Ralph  de 
Thouy. 
Fall  of 
part  of  the 
tower  of 
Lincoln 
cathedral. 


De  terrore  suhorto  in  universo  mundo,  et  de  dedicatio- 
nihus  quarundam  ecclesiarum  in  Anglia. 

His  igitur  per  orbem  auditis  et  cognitis,  fama  do- 
mini  Papse  et  auctoritas  magnam  subiit  ruinam  et 
detrimentum ;  et  subortum  est  scandalum,  et  cseperunt 
viri  prudentes  et  sancti  timere  vehementer  de  ecclesise 
et  domini  Papse  et  totius  cleri  honore,  formidare  ne 
Dominus  in  furore  maximo  populum  suum  insanabili 
vulnere  sauciaret. 

Circa  idem  tempus,  scilicet  quinto  idus  Augusti, 
die  videlicet  sancti  Romani,  dedicata  est  ecclesia 
conventualis  Abendunensis  ab^  episcopo  ejusdem  loci 
diocesano,  scilicet  Sarisberiensi  Roberto;  et  eodem 
tempore  dedicata  est  similiter  ecclesia  de  Welles.^ 
Et  eodem  anno  ^  dedicatee  sunt  ecclesise  Eve- 
shamensis,  Glovernensis,  Theukeburiensis,  Wicumbe,® 
Persore,  Alencestrensis,^  et  multse  aliae  per  regnum 
Angliae.  Et  eodem  anno  nobilis  vir  Radulphus  de 
Thoni^  in  mari  obiit  circa  ^  festum  sancti  Michaelis. 
Circa  eadem  tempora  persequente  episcopo  Lincolniensi 
canonicos  suos,  dum  unus  eorum  sermonem  faceret  in 
populo,  conquerendo  dixit,  "  Et  si  taceamus,  lapides 
"  pro  nobis   clamabunt,"   corruit  opus    lapideum   novse 


1  MS.  Harl.  325  adds  «xvi  Mar- 
"  tii,  xiii.  indictione." 

2  a&  .  .  Roberto']  In  the  margin. 
C.  has  only  ah  episcopo  Saruni  Ro- 
berto. 

^  Par.  has  written  Lichef,  over 
Welles.    C.  has  Welles  Lichef. 


4  anno"]  tempore,  C.  ' 

5  Winchcomb. 
^  Alcester. 

^  Thoni']  So  C. ;  Tohoni,  B. 
^  circa  .  .  .  Michaelis']    In   the 
margin. 


DE   TEMPORE  REGIS   HENRICI   TERTII.  639 

turris   ecclesiae  ^   Lincolniensis,    homines  ^  qui   sub  ipsa  A.D.  1239. 
erant  conterendo,  qua   ruina   tota   ecclesia  commota  ct 
cloteriorata  est;  et  hoc  factum  est  quasi  in  triste  prse- 
sagium.^     Sed  episcopus  manum  correctionis  efficaciter 
apponere  satagebat. 

Quomodo  rege  Hungarice  confoederato  cum  quibusdam 
aliis  regihus  victi  sunt  Tartari. 

Sub  illius  temp  oris  spatio  Tartari,  gentes  inhu  manse,  Defeat  of 

,  1        ,     r^^     '  L'  the  Tartars 

qui    stragem    magnam    exercuerant    et    Cnristianorum  j^  iiun- 
jam  fines  in  manu  hostili   invaserant,  in  majori  Hun-  g^ry. 
garia    discurrendo,    victi   recesserunt.      Maxima   autcm 
pars  eorum  in   manu   fortitudinis   et  ore  gladii  cecidit 
trucidata,    obviantibus  eis   in    virtute    Spiritus    Sancti 
quinque  regibus  Christianis  et   Sarracenis  ad  hoc  con- 
foederatis.     Post  quorum   internecionem  rex  DaciiJe  ^  et  Christians 
rex  Hungarise  ^  fines   per   prsedictos   Tartaros  quasi  in  inhabit 
desertum    redactos   fecerunt    Christianis    populis,    quos  t^e  lands 
illuc  miserant,  inhabitari.      De   quibus    ex   sola   Dacia  them. 
naves  plusquam  quadraginta  exierunt. 

Eodem    anno,   mons  Cassinus   inexpugnabilis   captus  ^^^9/>  in- 

1  n  ^    ^'^         R    •  j       •  fartiicB  im- 

est  a  lidenbus  ^  imperatoris.  peratoris. 

Quomodo  in  ohsidione  Sibillw  magnce  civitatis 
Hispanice  confusus  est  rex  Castellce. 

Eodemque  anno  capta  Valentia  magna  in  Hyspania  Imperti- 

a  rege  Castellse,    transiit    idem    rex    ulterius,  ut  famo- ^/"/j^„j^' 

sissimam  civitatem  Sibillam  obsideret ;  et  ex  prseteritis  historia. 

sumens  felicitatis  argumentum    continuandse,  civitatem  gg^fne^i^y 

vallans  obsidione  cives    viriliter   expue^navit.     Et   cum  Ferdinand 

^  ^  __j III.  of 

Castile. 


^  ecclesice  Lincolniensis']    In  the 
margin. 

2  homines']  tres,  Annal.  Dunstap., 
Annal.  Monast.,  iii.  149. 

3  This  has  been  already  partially 
told  above,  p.  529. 


^  Waldemar  II. 

5  Bela  IV. 

^'  i.e.,  Robert    Guischard.      See 
above,  p.  538. 


4itil6 


640 


MATTHiEI   PARISIENSIS   CHRONICA   MAJORA. 


Craft  of 

Seville 

against 

Ferdinand 

III. 


A.D.  1239.  una  dierum,  dispositis  militaribus  legionibus,  cives 
funestis  insultibus  aggressus  [esset],  exiit  de  civitate 
princeps  ipsius  civitatis,  sub  forma  pacis  promittens- 
reddere  civitatem  ipsi  regi  ea  conditione  ut  vitam  habere 
cives  permitterentur.  Quod  totum  in  dolo  factum  est. 
Rogabat  etiam  instanter,  ut  statim  civitatem  quasi 
suam  intraret,  homagium  ab  eis,  quibus  serenitas 
parcere  vellet,  accepturus ;  cujus  verbis  et  lacrimosis 
singultibus  cum  fidem  adhiberet  rex,  civitatem  intravit. 
Sed  cives,  statim  clausis  januis  et  subtractis  ponti- 
bus,^  ipsum  regem,  paucis  suorum  comitibus  armatis 
stipatum  et  nil  tale  veritum,  gladiis  eductis  circum- 
dederunt.  Illi  vero  improvisi  circumspicientes  se  frau- 
dulenter  circumveniri,  et  rem    pro   capite  agi,  hostibus 

His  narrow  quam    potuerunt    reddiderunt    retributionem    superbis. 

^  ■       Sed  diutius,    multiplicatis    hostibus,    cum  jam   pondus 

belli  sustinere  non   valerent,  cogitantes  illud  Propheti- 

Ps.xix.  10.  cum  in  oratione,  Domine  salvum  fac  regem,  dominum 
per  posticum  quendam  indempnem  dimiserunt.  Ille 
autem  ad  exercitum  suum  vix  elapsus  per  posticum 
rediit,  et  invenit  eundem  ab  hostibus  ex  adverso  veni- 
entibus,  sicut  a  proditoribus  preelocutum  fuerat,  in 
magna  parte  mutilatum.  Sed  viso  rege  suo,  quem 
viderant  corpore  integrum,  resumptis  viribus  de  suis 
hostibus  triumpharunt.  Inclusi  vero,  de  inimicorum 
suorum  sanguine  cruentati,  trucidati  sunt  vel  carceri 
mancipati.  Rex  vero,  cum  his  qui  sibi  relicti  fuerant, 
reversus  est  ingiorius  in  regionem  suam,  ad  certamen 
idem  cautior  et  fortior. 


f.  131  b. 


^  B.  ins.  ill. 


END   OF   VOL.    III. 


DA    25     .B8    V.57    pt . 3    IMS 

MATTH    PARIS 

CEiRONIC    MAJORA    III 
1216-1239 


1